Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake attadīpavaggo pañcamo
[87] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . attadīpā bhikkhave viharatha
attasaraṇā anaññasaraṇā dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā .
Attadīpānaṃ bhikkhave viharataṃ attasaraṇānaṃ anaññasaraṇānaṃ dhammadīpānaṃ
dhammasaraṇānaṃ anaññasaraṇānaṃ yonisova 1- upaparikkhitabbo kiṃjātikā
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā kiṃpahotikāti.
{87.1} Kiṃjātikā ca bhikkhave sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā
kiṃpahotikā . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī
ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī
sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato
samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ
tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā
uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . vedanaṃ attato
samanupassati vedanāvantaṃ vā attānaṃ attani vā vedanaṃ vedanāya
vā attānaṃ tassa sā vedanā vipariṇamati aññathā hoti tassa
vedanāvipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā . saññaṃ . saṅkhāre attato samanupassati .pe.
Viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā
viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā
@Footnote: 1 Yu. yoniyeva. Ma. yoni upaparikkhitabbā.
Hoti tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
[88] Rūpassa tveva bhikkhave aniccataṃ viditvā vipariṇāmaṃ virāgaṃ
nirodhaṃ pubbe ceva rūpaṃ etarahi ca sabbaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ
vipariṇāmadhammanti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato ye
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te pahiyyanti tesaṃ pahānā na
paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccati.
Vedanāya tveva bhikkhave aniccataṃ viditvā vipariṇāmaṃ virāgaṃ nirodhaṃ
pubbe ceva vedanā etarahi ca sabbā vedanā aniccā dukkhā
vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato ye
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te pahiyyanti tesaṃ pahānā na
paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti
vuccati . saññāya . saṅkhārānaṃ tveva bhikkhave aniccataṃ viditvā
vipariṇāmaṃ virāgaṃ nirodhaṃ pubbe ceva saṅkhārā etarahi ca sabbe saṅkhārā
aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
passato ye sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te pahiyyanti
tesaṃ pahānā na paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati sukhavihārī bhikkhu
tadaṅganibbutoti vuccati . viññāṇassa tveva bhikkhave aniccataṃ
viditvā vipariṇāmaṃ virāgaṃ nirodhaṃ pubbe ceva viññāṇaṃ etarahi ca
sabbaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammanti evametaṃ yathābhūtaṃ
Sammappaññāya passato ye sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te
pahiyyanti tesaṃ pahānā na paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati
sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccatīti.
[89] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . sakkāyasamudayagāminiñca vo
bhikkhave paṭipadaṃ desessāmi sakkāyanirodhagāminiñca paṭipadaṃ taṃ
suṇātha . katamā ca bhikkhave sakkāyasamudayagāminī paṭipadā . idha
bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido
ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido
sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā
attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ attato
.pe. saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ attato samanupassati
viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ
vā attānaṃ . ayaṃ vuccati bhikkhave [1]- sakkāyasamudayagāminī paṭipadāti.
Iti hidaṃ bhikkhave vuccati dukkhasamudayagāminī samanupassanāti
ayamevettha attho.
[90] Katamā ca bhikkhave sakkāyanirodhagāminī paṭipadā . idha
bhikkhave sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido
ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido
sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ
vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ na
@Footnote: 1 Ma. Yu. sakkāyasamudayagāminī paṭipadā.
Vedanaṃ attato . na saññaṃ . na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato
samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā
viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . ayaṃ vuccati bhikkhave
sakkāyanirodhagāminī paṭipadāti . iti hidaṃ bhikkhave vuccati
dukkhanirodhagāminī samanupassanāti ayamevettha atthoti.
[91] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yadaniccaṃ
taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi
na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ .
Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato cittaṃ virajjati vimuccati
anupādāya āsavehi . vedanā aniccā . saññā . saṅkhārā .
Viññāṇaṃ aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā
taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ
sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
passato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi.
[92] Rūpadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno cittaṃ virattaṃ vimuttaṃ
hoti anupādāya āsavehi . vedanādhātuyā ce . saññādhātuyā
ce . saṅkhāradhātuyā ce . viññāṇadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno
cittaṃ virattaṃ vimuttaṃ hoti anupādāya āsavehi . vimuttattā
ṭhitaṃ ṭhitattā santusitaṃ santusitattā na paritassati aparitassaṃ
paccattaññeva parinibbāyati . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ
Kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
[93] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yadaniccaṃ
taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi
na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ .
Vedanā aniccā . saññā aniccā . saṅkhārā aniccā . Viññāṇaṃ
aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama
nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ.
{93.1} Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato pubbantānudiṭṭhiyo
na honti pubbantānudiṭṭhīnaṃ asati aparantānudiṭṭhiyo na honti
aparantānudiṭṭhīnaṃ asati thāmasā parāmāso na hoti . thāmasā
parāmāse asati rūpasmiṃ vedanāya saññāya saṅkhāresu viññāṇasmiṃ
cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi . vimuttattā
ṭhitaṃ ṭhitattā santusitaṃ santusitattā na paritassati aparitassaṃ
paccattaññeva parinibbāyati . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ
kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
[94] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā
brāhmaṇā vā anekavihitaṃ attānaṃ samanupassamānā samanupassanti
sabbe te pañcupādānakkhandhe samanupassanti etesaṃ vā aññataraṃ .
Katame pañca . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī
.pe. sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati
Rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ.
Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ
vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
{94.1} Iti ayañceva samanupassanā 1- asmīti cassa adhigataṃ
hoti . asmīti kho pana bhikkhave adhigate atha pañcannaṃ indriyānaṃ
avakkanti hoti cakkhundriyassa sotindriyassa ghānindriyassa
jivhindriyassa kāyindriyassa . atthi bhikkhave mano atthi dhammā atthi
avijjādhātu . avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa
assutavato puthujjanassa asmītipissa hoti ayamahamasmītipissa hoti
bhavissantipissa hoti na bhavissantipissa hoti rūpī bhavissantipissa hoti
arūpī bhavissantipissa hoti saññī bhavissantipissa hoti asaññī
bhavissantipissa hoti nevasaññināsaññī bhavissantipissa hoti.
{94.2} Tiṭṭhanti kho pana bhikkhave tattheva pañcindriyāni athettha
sutavato ariyasāvakassa avijjā pahīyati vijjā uppajjati tassa
avijjāvirāgā vijjuppādā asmītipissa na hoti ayamahamasmītipissa
na hoti bhavissantipissa na hoti na bhavissantipissa na hoti rūpī
bhavissantipissa na hoti arūpī bhavissantipissa na hoti saññī
bhavissantipissa na hoti asaññī bhavissantipissa na hoti
nevasaññināsaññī bhavissantipissa na hotīti.
[95] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . pañca ca bhikkhave khandhe
@Footnote: 1 Po. samanupassanāti. Ma. samanupassati.
Desessāmi pañcupādānakkhandhe ca taṃ suṇātha . katame ca
bhikkhave pañcakkhandhā . yaṅkiñci bhikkhave rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ
vā yaṃ dūre santike vā. Ayaṃ vuccati rūpakkhandho. Yā kāci vedanā.
Yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannā
paccuppannā ajjhattā vā bahiddhā vā oḷārikā vā sukhumā vā
hīnā vā paṇītā vā ye dūre santike vā. Ayaṃ vuccati saṅkhārakkhandho.
Yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā
vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā.
Ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho. Ime vuccanti bhikkhave pañcakkhandhā.
[96] Katame ca bhikkhave pañcupādānakkhandhā. Yaṅkiñci bhikkhave rūpaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ
vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sāsavaṃ upādāniyaṃ. Ayaṃ vuccati
rūpūpādānakkhandho . Yā kāci vedanā .pe. Yā dūre santike vā sāsavā
upādāniyā . ayaṃ vuccati vedanūpādānakkhandho. Yā kāci saññā .pe.
Yā dūre santike vā sāsavā upādāniyā. Ayaṃ vuccati saññūpādānak-
khandho . ye keci saṅkhārā .pe. Sāsavā upādāniyā. Ayaṃ vuccati
saṅkhārūpādānakkhandho . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ
.pe. Yaṃ dūre santike vā sāsavaṃ upādāniyaṃ . ayaṃ vuccati
viññāṇūpādānakkhandho . ime vuccanti bhikkhave
pañcupādānakkhandhāti.
[97] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati
veḷuvane kalandakanivāpe . atha kho soṇo gahapatiputto yena
bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā .pe. ekamantaṃ nisinnaṃ kho
soṇaṃ gahapatiputtaṃ bhagavā etadavoca ye hi keci soṇa samaṇā
vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena
seyyohamasmīti vā samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti
hīnohamasmīti vā samanupassanti kimaññatra 1- yathābhūtassa adassanā .
Aniccāya vedanāya dukkhāya vipariṇāmadhammāya seyyohamasmīti vā
samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti hīnohamasmīti
vā samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa adassanā . aniccāya
saññāya . aniccehi saṅkhārehi dukkhehi vipariṇāmadhammehi
seyyohamasmīti vā samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti
hīnohamasmīti vā samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa adassanā .
Aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena seyyohamasmīti vā
samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti hīnohamasmīti vā
samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa adassanā.
[98] Ye ca kho keci soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā
aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena seyyohamasmītipi na
@Footnote: 1 Yu. kimaññattha. sabbattha idīsameva.
Samanupassanti sadisohamasmītipi na samanupassanti hīnohamasmītipi
na samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa dassanā . aniccāya
vedanāya . aniccāya saññāya . aniccehi saṅkhārehi .
Aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena seyyohamasmītipi
na samanupassanti sadisohamasmītipi na samanupassanti
hīnohamasmītipi na samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa
dassanā.
[99] Taṃ kiṃ maññasi soṇa rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti .
Aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ
bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ
samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ
bhante . vedanā niccā vā aniccā vāti . aniccā bhante .
Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ
bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante.
Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ
etaṃ mama esohamasmi eso me attāti. No hetaṃ bhante.
[100] Tasmā tiha soṇa yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ
vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi
na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ .
Yā kāci vedanā . yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā .
Yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā
bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre
santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso
attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
Evaṃ passaṃ soṇa sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati
vedanāyapi nibbindati saññāyapi nibbindati saṅkhāresupi
nibbindati viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā
vimuccati vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti . khīṇā jāti vusitaṃ
brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
[101] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane
kalandakanivāpe . atha kho soṇo gahapatiputto yena bhagavā
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi .
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho soṇaṃ gahapatiputtaṃ bhagavā etadavoca ye hi
keci soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā rūpaṃ nappajānanti rūpasamudayaṃ
nappajānanti rūpanirodhaṃ nappajānanti rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ
nappajānanti . vedanaṃ nappajānanti vedanāsamudayaṃ nappajānanti
vedanānirodhaṃ nappajānanti vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti .
Saññaṃ nappajānanti .pe. saṅkhāre nappajānanti saṅkhārasamudayaṃ
nappajānanti saṅkhāranirodhaṃ nappajānanti saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ
nappajānanti . viññāṇaṃ nappajānanti viññāṇasamudayaṃ nappajānanti
Viññāṇanirodhaṃ nappajānanti viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ
nappajānanti . namete soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu
vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā na ca pana
te āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti.
[102] Ye ca kho keci soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā
rūpaṃ pajānanti rūpasamudayaṃ pajānanti rūpanirodhaṃ pajānanti
rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti . vedanaṃ pajānanti .pe. saññaṃ
pajānanti . saṅkhāre pajānanti . viññāṇaṃ pajānanti viññāṇasamudayaṃ
pajānanti viññāṇanirodhaṃ pajānanti viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ
pajānanti . te khome soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu
ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca
panāyasmanto sāmaññatthañca brāhmaññatthañca diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti.
The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 17 page 53-63.
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=17&item=87&items=16
Classified by [Item Number] :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=17&item=87&items=16&mode=bracket
Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=17&item=87&items=16
Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=17&item=87&items=16
Study Atthakatha :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=17&i=87
Contents of The Tipitaka Volume 17
https://84000.org/tipitaka/read/?index_17
https://84000.org/tipitaka/english/?index_17
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
