ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

page121.

3. Acchariyabbhutadhammasuttavannana [197] Evamme sutanti acchariyabbhutadhammasuttam. Tattha yatra hi namati acchariyatthe nipato, yo nama tathagatoti attho. Chinnapapanceti ettha papanca nama tanhamanaditthiti ime tayo kilesa. Chinnavatumeti ettha vatumanti kusalakusalakammavattam vuccati. Pariyadinnavatteti tasseva vevacanam. Sabbadukkhavitivatteti sabbam vipakavattasankhatam dukkham vitivatte. Anussarissatiti 1- idam yatrati nipatavasena anagatavacanam, attho panettha atitavasena veditabbo. Bhagava hi te buddhe anussari, na idani anussarissati. Evamjaccati vipassiadayo khattiyajacca, kakusandhadayo brahmanajaccati. Evamgottati vipassiadayo kondannagotta, kakusandhadayo kassapagottati. Evamsilati lokiyalokuttarasilena evamsila. Evamdhammati ettha samadhipakkha dhamma adhippeta. Lokiyalokuttarena samadhina evamsamadhinoti attho. Evampannati lokiyalokuttarapannaya evampanna. Evamvihariti ettha pana hettha samadhipakkhanam dhammanam gahitatta viharo gahitova, puna kasma gahitameva ganhatiti ce, na idam gahitameva. Idam hi nirodhasamapattidipanattham, tasma evam nirodhasamapattivihariti ayamettha attho. Evamvimuttati ettha vikkhambhanavimutti tadangavimutti samucchedavimutti patippassaddhivimutti nissaranavimuttiti pancavidha vimuttiyo. Tattha atthasamapattiyo sayam vikkhambhitehi nivaranadihi vimuttatta vikkhambhanavimuttiti sankhyam 2- gacchanti. Aniccanupassanadika satta anupassana sayam tassa tassa paccanikangavasena paricattahi niccasannadihi vimuttatta tadangavimuttiti sankhyam gacchanti. Cattaro ariyamagga sayam samucchinnehi kilesehi vimuttatta samucchedavimuttiti sankhyam gacchanti. Cattari samannaphalani magganubhavena kilesanam patippassaddhante uppannatta patippassaddhivimuttiti sankhyam gacchanti. Nibbanam sabbakilesehi nissatatta apagatatta dure thitatta nissaranavimuttiti sankhyam gatam. Iti imasam pancannam vimuttinam vasena evamvimuttati evamettha attho veditabbo. @Footnote: 1 Si. janissatiti 2 cha.Ma. sankham, evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

[199] Tasmatihati yasma tvam "tathagata acchariya"ti vadasi, tasma tam bhiyyoso mattaya patibhantu tathagatassa acchariya abbhutadhammati. Sato sampajanoti ettha dve sampajannani manussaloke devaloke ca. Tattha vessantarajatake brahmanassa dve putte datva punadivase sakkassa devim datva sakkena pasiditva dinne attha vare ganhanto:- "ito vimuccamanaham saggagami visesagu anivatti tato assam atthametam varam vare"ti 1- evam tusitabhavane me patisandhi hotuti varam aggahesi, tato patthaya tusitabhavane uppajjissamiti janati, idam manussaloke sampajannam. Vessantarattabhavato pana cuto puna tusitabhavane nibbattitva nibbattosmiti annasi, idam devaloke sampajannam. Kim pana sesadevata na janantiti. No na jananti, ta pana uyyanavimanakapparukkhe oloketva devanatakehi turiyasaddena pabodhita "marisa ayam devaloko tumhe idha nibbatta"ti sarita jananti. Bodhisatto pathamajavanavare na janati, dutiyajavanato patthaya janati. Iccassa annehi asadharanajananam hoti. Atthasiti ettha kincapi annepi deva tattha thita thitamhati jananti, te pana chasu dvaresu balavata ittharammanena abhibhuyyamana satim vissajjetva attano bhuttapitabhavampi ajananta 2- aharupacchedane kalam karonti. Bodhisattassa kim tatharupam arammanam natthiti, no natthi. So hi sesadeve dasahi thanehi adhiganhati, arammanena pana attanam madditum na deti, tam arammanam abhibhavitva 3- titthati. Tena vuttam "sato sampajano ananda bodhisatto tusite kaye atthasi"ti. [200] Yavatayukanti sesattabhavesu kim yavatayukam na titthati. Ama na titthati, annada hi dighayukadevaloke nibbatto tattha paramiyo na sakka @Footnote: 1 ju.ja. 28/2300/370 2 Ma. na jananti 3 Ma. adhibhavitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Purenti akkhini nimiletva adhimuttikalamkiriyam nama katva manussaloke nibbattati. Ayam kalamkiriya annesam na hoti. Tada pana adinnadanam nama natthi, sabbaparaminam puritatta yavatayukam atthasi. Sato sampajano tusita kaya cavitva matukucchimhi okkamatiti evam tava sabbaparamiyo puretva tada bodhisatto yavatayukam atthasi. Devatanam pana "manussagananavasena idani sattahi divasehi cuti bhavissati"ti panca pubbanimittani uppajjanti:- mala milayanti, vatthani kilissanti, kacchehi seda muccanti, kaye dubbanniyam okkamati, devo devasane na santhati. 1- Tattha malati patisandhigahanadivasena pilandhanamala, ta kira satthisatasahassadhika sattapannasavassakotiyo amilayitva tada milayanti. Vatthesupi eseva nayo. Ettakam pana kalam devanam neva sitam na unham hoti, tasmim kale sarirato bindubinduvasena seda muccanti. Ettakam pana kalam tesam sarire khandiccapaliccadivasena vivannata na pannayati, devadhita solasavassuddesika viya, devaputta visativassuddesika viya khayanti. Maranakale pana nesam kilantarupo attabhavo hoti. Ettakanca nesam kalam devaloke ukkanthita nama natthi, maranakale pana nissasanti vijambhanti, sake asane nabhiramanti. Imani panca 2- pubbanimittani. Yatha loke mahapunnanam rajarajamahamattadinamyeva ukkapatabhumicalacandaggahadini nimittani pannayanti, na sabbesam, evameva mahesakkhanam devanamyeva pannayanti, na sabbesam. Yatha ca manussesu pubbanimittani nakkhattapathakadayova jananti, na sabbe, evameva tanipi sabbe deva na jananti, pandita eva pana jananti. Tattha ye ca mandena kusalakammena nibbatta devaputta, te tesu uppannesu "idani ko janati, 3- kuhim nibbattissama"ti bhayanti. Ye mahapunna, te "amhehi dinnadanam rakkhitasilam bhavitabhavanam agamma uparidevalokesu sampattim anubhavissama"ti na bhayanti. Bodhisattopi tani pubbanimittani disva @Footnote: 1 nabhiramatitipi. khu.iti. 25/83/299 2 cha.Ma. pana 3 Ma. kim janama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page124.

"idani anantare attabhave buddho bhavissami"ti na bhayi. Athassa tesu nimittesu patubhutesu dasasahassacakkavale devata sannipatitva "marisa tumhehi dasaparamiyo purentehi na sakkasampattim na marabrahmacakkavattisampattim patthentehi purita, lokanittharanatthaya pana buddhattam patthayamanehi purita, so vo idani kalo marisa buddhattaya, samayo marisa buddhattaya"ti yacanti. Atha mahasatto devatanam patinnam adatvava kaladipadesa- kulajanettiayuparicchedavasena pancamahavilokanam nama vilokesi. Tattha "kalo nu kho, na kalo"ti pathamam kalam viloketi. Tattha vassasatasahassato uddham vaddhitaayukalo kalo nama na hoti. Kasma? tada hi sattanam jatijaramaranani na pannayanti, buddhanam ca dhammadesana nama tilakkhanamutta natthi, tesam aniccam dukkham anattati kathentanam "kim nametam kathenti"ti neva sotum na saddhatum mannanti, tato abhisamayo na hoti, tasmim asati aniyyanikam sasanam hoti. Tasma so akalo. Vassasatato unaayukalo kalo nama na hoti. Kasma? tada hi satta ussannakilesa honti, ussannakilesanam ca dinnovado ovadatthane na titthati. Udake dandaraji viya khippam vigacchati. Tasma sopi akalo. Satasahassato pana patthaya hettha vassasatato patthaya uddham ayukalo kalo nama, tada vassasatakalo hoti. Atha mahasatto "nibbattitabbakalo"ti kalam passi. Tato dipam vilokento saparivare cattaro dipe oloketva "tisu dipesu buddha na nibbattanti, jambudipeyeva nibbattanti"ti. Dipam passi. Tato "jambudipo nama maha, dasayojanasahassaparimano, katarasmim nu kho padese buddha nibbattanti"ti desam vilokento majjhimadesam 1- passi. Majjhimadeso nama "puratthimaya disaya gajangalam 2- nama nigamo"tiadina nayena vinaye 3- vuttova. So pana ayamato tini yojanasatani. Vittharato addhatiyani, parikkhepato navayojanasataniti. Etasmim hi padese cattari attha @Footnote: 1 Si. majjhimapadesam 2 Si. kajangalam 3 vi. maha. 5/259/24

--------------------------------------------------------------------------------------------- page125.

Solasa va asankhyeyyani, kappasatasahassanca paramiyo puretva sammasambuddha uppajjanti. Dve asankhyeyyani, kappasatasahassanca paramiyo puretva paccekabuddha uppajjanti, ekam asankhyeyyam, kappasatasahassanca paramiyo puretva sariputtamahamoggallanadayo mahasavaka uppajjanti, catunnam mahadipanam dvisahassanam parittadipananca issariyadhipaccakarakacakkavatti- rajano uppajjanti, anne ca mahesakkha khattiyabrahmanagahapatimahasala uppajjanti. Idancettha kapilavatthu nama nagaram, tattha maya nibbattitabbanti nitthi agamasi. Tato kulam vilokento "buddha nama lokasammate kule nibbattanti, idani ca khattiyakulam lokasammatam, tattha nibbattissami, suddhodano nama raja me pita bhavissati"ti kulam passi. Tato mataram vilokento "buddhamata nama lola suradhutta na hoti, kappasatasahassam puritaparami jatito patthaya akhandapancasila hoti, ayanca mahamaya nama devi edisa, ayam me mata bhavissati, kittakam panassa ayu"ti avajjanto "dasannam masanam upari satta divasani"ti passi. Iti imam pancamahavilokanam viloketva "kalo me marisa buddhabhavaya"ti devatanam sangaham karonto patinnam datva "gacchatha tumhe"ti ta devata uyyojetva tusitadevatahi parivuto tusitapure nandavanam pavisi. Sabbadevalokesu hi nandavanam atthiyeva. Tattha nam devata "ito cuto sugatim gaccha, ito cuto sugatim gaccha"ti pubbekatakusalakammokasam sarayamana vicaranti. So evam devatahi kusalam sarayamanahi parivuto tattha vicarantova cavi. Evam cuto cavamiti pajanati, cuticittam na janati. Patisandhim gahetvapi patisandhicittam na janati, imasmim me thane patisandhi gahitati evam pana pajanati. Keci pana thera "avajjanapariyayo nama laddhum vattati, dutiyatatiyacittavareyeva janissati"ti vadanti. Tipitakamahasivatthero panaha "mahasattanam patisandhi na annesam patisandhisadisa, kotippattam tesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page126.

Satisampajannam. Yasma pana tena cittena tam cittam natum na sakka, tasma cuticittam na janati. Cutikkhanepi cavamiti pajanati, patisandhim gahetva patisandhicittam na janati, asukasmim me thane patisandhi gahitati pajanati, yasmim kale dasasahassi kampati"ti. Evam sato sampajano matukucchim okkamanto pana ekunavisatiya patisandhicittesu mettapubbabhagassa somanassasahagatananasampayuttaasankharikakusalacittassa sadisamahavipakacittena patisandhim ganhi. Mahasivatthero pana "upekkhasahagatena"ti aha. Patisandhim ganhanto pana asalhipunnamayam uttarasalhanakkhattena aggahesi. Tada kira mahamaya pure punnamaya sattamadivasato patthaya vigatasurapanamalagandhavibhusanasampannam nakkhattakilam anubhavamana sattame divase pato vutthaya gandhodakena nhayitva sabbalankarabhusita varabhojanam bhunjitva uposathangani adhitthaya sirigabbham pavisitva sirisayane nipanna niddam okkamamana idam supinam addasa:- cattaro kira nam maharajano sayaneneva saddhim ukkhipitva anotattadaham netva ekamantam atthamsu. Atha nesam deviyo agantva manussamalaharanattham nhapetva dibbavattham nivasetva gandhehi vilimpitva dibbapupphani pilandhitva tato avidure rajatapabbato, tassa anto kanakavimanam atthi, tasmim pacinato silam katva nipajjapesum. Atha bodhisatto setavaravarano hutva tato avidure eko suvannapabbato, tattha caritva tato oruyha rajatapabbatam abhiruhitva uttaradisato agamma kanakavimanam pavisitva mataram padakkhinam katva dakkhinapassam phaletva kucchim pavitthasadiso ahosi. Atha pabuddha devi tam supinam ranno arocesi. Raja pabhataya rattiya catusatthimatte brahmanapamokkhe pakkosapetva haritupalittaya lajadihi katamangalasakkaraya bhumiya maharahani asanani pannapetva tattha nisinnanam brahmananam sappimadhusakkarabhisankharassa varapayasassa suvannarajatapatiyo puretva suvannarajatapatihiyeva patikujjitva adasi,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

Annehi ca ahatavatthakapilagavidanadihi te santappesi. Atha nesam sabbakamasantappitanam supinam arocapetva "kim bhavissati"ti pucchi. Brahmana ahamsu "ma cintayi maharaja, deviya te kucchimhi gabbho patitthito, so ca kho purisagabbho, na itthigabbho, putto te bhavissati. So sace agaram ajjhavasissati, raja bhavissati cakkavatti. Sace agara nikkhamma pabbajissati, buddho bhavissati loke vivattacchado"ti. Evam sato sampajano bodhisatto tusita kaya cavitva matukucchim okkamati. Tattha sato sampajanoti imina catutthaya gabbhavakkantiya okkamatiti dasaseti. Catasso hi gabbhavakkantiyo. "catasso ima bhante gabbhavakkantito, idha bhante ekacco asampajano matukucchim okkamati, asampajano matukucchismim thati, asampajano matukucchimha nikkhamati, ayam pathama gabbhavakkanti. Puna caparam bhante idhekacco sampajano matukucchim okkamati, asampajano matukucchismim thati, asampajano matukucchimha nikkhamati, ayam dutiya gabbhavakkanti. Puna caparam bhante idhekacco sampajano matukucchim okkamati, sampajano matukucchismim thati, asampajano matukucchimha nikkhamati, ayam tatiya gabbhavakkanti. Puna caparam bhante idhekacco sampajano ceva matukucchim okkamati, sampajano ca matukucchismim thati, sampajano ca matukucchimha nikkhamati, ayam catuttha gabbhavakkanti"ti. 1- Etasu pathama lokiyamanussanam hoti, dutiya asitimahasavakanam, tatiya dvinnam aggasavakanam paccekabodhisattanam ca. Te kira kammajavatehi uddhampada adhosira anekasataporise papate viya yonimukhe talacchiggalena hatthi viya ativiya sambadhena yonimukhena nikkhamamana anantam dukkham papunanti. Tena @Footnote: 1 di.pa. 11/147/88

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

Nesam "mayam nikkhamama"ti sampajanata na hoti. Catuttha sabbannubodhisattanam. Te hi matukucchismim patisandhi ganhantapi jananti, tattha vasantapi jananti. Nikkhamanakalepi nesam kammajavata uddhampade adhosire katva khipitum na sakkonti, dve hatthe pasaretva akkhiniummiletva thitakava nikkhamanti. [201] Matukucchim okkamatiti ettha matukucchim okkamanto hotiti attho. Okkamante hi tasmim evam hoti, na okkamamane. Appamanoti vuddhappamano, vipuloti attho. Ularoti tasseva vevacanam. Devanubhavanti ettha devanam ayamanubhavo:- nivatthavatthassa pabha dvadasayojanani pharati, tatha sarirassa, tatha alankarassa, tatha vimanassa, tam atikkamitvati attho. Lokantarikati tinnam tinnam cakkavalanam antara ekeko lokantariko 1- hoti tinnam sakatacakkanam pattanam va annamannam ahacca thapitanam majjhe okaso viya. So pana lokantarikanirayo parimanato atthayojanasahasso hoti. Aghati niccavivata. Asamvutati hetthapi appatittha. Andhakarati tamabhuta. Andhakaratimisati cakkhuvinnanuppattinivaranato andhabhavakaranatimisena samannagata. Tattha kira cakkhuvinnanam na jayati. Evammahiddhikati candimasuriya kira ekappahareneva tisu dipesu panna yanti, evammahiddhika. Ekekaya disaya navanavayojanasatasahassani andhakaram vidhamitva alokam dassenti, evam mahanubhava. Abhaya nanubhontiti attano pabhaya nappahonti. Te kira cakkavalapabbatassa vemajjhena caranti, cakkavalapabbatanca atikkamma lokantarikanirayo, tasma te tattha abhaya nappahonti. Yepi tattha sattati yepi tasmim lokantarikamahaniraye satta uppanna. Kim pana kammam katva te tattha uppajjantiti. Bhariyam darunam matapitunam dhammikasamanabrahmanananca upari aparadham ananam ca divase divase 2- @Footnote: 1 Si. yeka lokantarika 2 ka. anneca tadise, Ma. annanca tadivase

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Panavadhadisahasikakammam 1- katva uppajjanti tambapannidipe abhayacoranagacoradayo viya. Tesam attabhavo tigavutiko hoti, vaggulinam viya dighanakha honti, te rukkhe vagguliyo viya nakhehi cakkavalapabbatapade lagganti. Yada pana samsappanta annamannassa hatthapasam patta honti, atha "bhakkho no laddho"ti mannamana tattha vavata 2- viparivattitva lokasandharakaudake patanti. Vate paharante madhukaphalani viya chijajitva udake patanti. Patitamatta ca accantakhare udake pitthapindi viya viliyanti. Annepi kira bho santi sattati "bho yatha mayam mahadukkham anubhavama, evam annepi kira satta idam dukkhamanubhavanta idhupapanna"ti tam divasam passanti. Ayam pana obhaso ekayagupanamattampi na titthati, yavata niddayitva pabuddho arammanam vibhaveti, tattakam kalam hoti. Dighabhanaka pana "accharasanghatamattameva 3- vijjubhaso viya niccharitva kim idanti bhanantanamyeva antaradhayati"ti vadanti. Sankampatiti samantato kampati. Itaradvayam purimasseva vevacanam. Puna appamano catiadi nigamattham vuttam. [202] Cattaro nam devaputta catuddisam arakkhaya upagacchantiti ettha cattaroti catunnam maharajunam vasena vuttam, dasasahassacakkavale pana cattaro cattaro katva cattalisasahassa honti. Tattha imasmim cakkavale maharajano khaggahattha agantva bodhisattassa arakkhanatthaya upagantva sirigabbham pavittha, itare gabbhadvarato patthaya avaruddhapamsupisacakadiyakkhagane patikkamapetva yava cakkavala arakkham ganhimsu. Kimattham panayam rakkha agata, nanu patisandhikkhane kalalakalato patthaya sacepi kotisatasahassa mara kotisatasahassam sinerum ukkhipitva bodhisattassa va bodhisattamatuya va antarayakaranattham agaccheyyum, sabbe antarava antaradhayeyyum. 4- Vuttampi cetam bhagavata ruhiruppadavatthusmim "atthanametam bhikkhave @Footnote: 1 Ma....kamme 2 ka. dhavanta 3 ka....samaye 4 Si.,Ma. antaradhapeyyum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Anavakaso, yam parupakkamena tathagatam jivita voropeyya, anupakkamena bhikkhave tathagata parinibbayanti. Gacchatha tumhe bhikkhave yathaviharam, arakkhiya bhikkhave tathagata"ti. 1- Evametam, na 2- parupakkamena tesam jivitantarayo atthi. Santi kho pana amanussa virupa duddasika, bheravarupa 3- pakkhino, yesam rupam va disva saddam va sutva bodhisattamatu bhayam va santaso va uppajjeyya, tesam nivaranatthaya rakkham aggahesum. Apica kho bodhisattassa punnatejena sanjatagarava attano garavacoditapi te evamakamsu. Kim pana te antogabbham pavisitva thita cattaro maharajano bodhisattamatuya attanam dassenti na dassentiti. Nhanamandanabhojanadi- sarirakiccakale na dassenti, sirigabbham pavisitva varasayane nipannakale pana dassenti. Tattha kincapi amanussanam rupam nama manussanam sappatibhayam hoti. Bodhisattamata pana attano ceva puttassa ca punnanubhavena te disva na bhayati. Pakatiantepurapalakesu viyassa tesu cittam uppajjati. [203] Pakatiya silavatiti sabhaveneva silasampanna. Anuppanne kira buddhe manussa tapasaparibbajakanam santike vanditva ukkutikam nisiditva silam ganhanti, bodhisattamatapi kaladevilassa isino santike ganhati. Bodhisatte pana kucchigate annassa padamule nisiditum nama na sakka, samasane nisiditva gahitasilampi avanna karanamattam 4- hoti. Tasma sayameva silam aggahesiti vuttam hoti. Purisesuti bodhisattassa pitaram adim katva kesuci manussesu purisadhippayacittam nuppajjati. Tanca kho bodhisattagaravena, na pahinakilesataya. Bodhisattamatu rupam pana sukusalapi sippika potthakammadisupi katum na sakkonti, tam disva purisassa rago nuppajjatiti na sakka vuttam. Sace pana nam rattacitto upasankamitukamo hoti, pada na vahanti. Dibbasankhalikaya bajjhanti. Tasma "anatikkamaniya"tiadi vuttam. @Footnote: 1 vi. cula. 7/341/133 2 Ma. evamete 3 cha. bheravaruta 4 Ma. avajjanakaranamattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

Pancannam kamagunananti pubbe "kamagunupasamhitan"ti purisadhippayavasena vatthupatikkhepo kathito, idha arammanapatilabho dassito. Tada kira "deviya evarupo putto kucchismim uppanno"ti sutva samantato rajano ca mahagghabharanaturiyadivasena pancadvararammanavatthubhutam pannakaram pesenti. Bodhisattassa ca bodhisattamatuya ca katakammassa ussannatta labhasakkarassa pamanaparicchedo nama natthi. [204] Akilantakayati yatha anna itthiyo gabbhabharena kilamanti, hatthapada uddhumatakadini papunanti, na evantassa koci kilamatho ahosi. Tirokucchigatanti antokucchigatam. Kalaladikalam atikkamitva sanjataangapaccangam ahinindriyabhavam upagatamyeva passati. Kimattham passati? sukhavasattham. Yatheva hi mata puttena saddhim nisinna va nipanna va "hattham va padam va olambantam ukkhipitva santhapessami"ti sukhavasattham puttam oloketi, evam bodhisattamatapi yantam matu utthanagamanaparivattananisajjadisu unhasitalonika- tittakakatukaharaajjhoharanakalesu ca gabbhassa dukkham uppajjati, atthi nu kho me tam puttassati sukhavasattham bodhisattam olokayamana pallankam abhujitva nisinnam bodhisattam passati. Yatha hi anne antokucchigata pakkasayam ajjhottharitva amasayam ukkhipitva udarapatalam pitthito katva pitthikantakam nissaya ukkutika dvisu mutthisu hanukam thapetva deve vassante rukkhasusire makkata viya nisidanti. Na evam bodhisatto. Bodhisatto pana pitthikantakam pitthito katva dhammasane dhammakathiko viya pallankam abhujitva puratthabhimukho nisidati. Pubbe katakammam panassa vatthum sodheti, suddhe vatthumhi sukhumacchavilakkhanam nibbattati. Atha nam kucchigatam taco paticchadetum na sakkoti, olokentiya bahi thito viya pannayati. Tamattham upamaya vibhavento seyyathapitiadimaha. Bodhisatto pana antokucchigato mataram na passati. Na hi antokucchiyam cakkhuvinnanam uppajjati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

[205] Kalam karotiti na vijatabhavapaccaya, ayuparikkhayeneva. Bodhisattena vasitatthanam hi cetiyakutisadisam hoti annesam aparibhogam, na ca sakka bodhisattamataram apanetva annam aggamahesitthane thapetunti tattakamyeva bodhisattamatu ayuppamanam hoti, tasma tada kalam karoti. Katarasmim pana vaye kalam karotiti. Majjhimavaye. Pathamavayasmim hi sattanam attabhave chandarago balava hoti, tena tada sanjatagabbha itthi tam gabbham anurakkhitum na sakkoti, gabbho bahvabadho hoti. Majjhimavayassa pana dve kotthase atikkamma tatiyakotthase vatthu visadam hoti, visade vatthumhi nibbatta daraka aroga honti. Tasma bodhisattamatapi pathamavaye sampattim anubhavitva majjhimavayassa tatiyakotthase vijayitva kalam karotiti. Nava va dasa vati ettha vasaddena 1- vikappanavasena satta va attha va ekadasa va dvadasa vati evamadinampi sangaho veditabbo. Tattha sattamasajato jivati, situnhakkhamo pana na hoti. Atthamasajato na jivati, sesa jivanti. Thitavati thitava hutva. Mahamayapi devi upavijanna 2- natikulagharam gamissamiti ranno arocesi. Raja kapilavatthuto devadahanagaragamimaggam alankarapetva devim suvannasivikaya nisidapesi, sakalanagaravasino sakya parivaretva gandhamaladihi pujayamana devim gahetva payimsu. 3- Sa devadahanagarassa avidure lumbinisalavanuyyanam disva uyyanavicaranatthaya cittam uppadetva ranno sannam adasi, raja uyyanam patijaggapetva arakkham samvidahapesi. Deviya uyyanam pavitthamattaya kayadubbalyam ahosi, athassa mangalasalamule sirisayanam pannapetva saniya parikkhipimsu. Sa antosanim pavisitva salasakham hatthena gahetva atthasi. Athassa tavadeva gabbhavutthanam ahosi. @Footnote: 1 Si.,Ma.,ka. vasaddo, su.vi. 2/25/32 2 Ma. attano 3 Si. vayamsu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page133.

Deva nam pathamam patigganhantiti khinasava suddhavasabrahmano patigganhanti. Katham? sutivesam ganhitvati eke. Tam pana patikkhipitva idam vuttam:- tada bodhisattamata suvannakhacitam vattham nivasetva macchakkhisadisam dukulapatam yava padantava parupitva atthasi. Athassa sallahukam gabbhavutthanam ahosi dhamakarakato udakanikkhamanasadisam. Atha te pakatibrahmaveseneva upasankamitva pathamam suvannajalena patiggahesum. Tesam hatthato manussa dukulacumbatakena patiggahesum. Tena vuttam "devanam pathamam patigganhanti paccha manussa"ti. [206] Cattaro nam devaputtati cattaro maharajano. Patiggahetvati ajinappaveniya patiggahetva. Mahesakkhoti mahatejo mahayaso lakkhanasampannoti attho. Visadova nikkhamatiti yatha anne satta yonimagge lagganta bhaggavibhagga nikkhamanti, evam na nikkhamati, alaggo hutva nikkhamatiti attho. Udenati udakena. Kenaci asucinati yatha anne satta kammajavatehi uddhampada adhosira yonimagge pakkhipitta sataporisanarakapapatam patanta viya talacchiddena nikkaddhiyamana hatthi viya mahadukkham anubhavanta nanaasucimakkhitava nikkhamanti, na evam bodhisatto. Bodhisattam hi kammajavata uddhampadam adhosiram katum na sakkonti. So dhammasanato otaranto dhammakathiko viya nissenito otaranto puriso viya ca dve hatthe ca dve pade ca pasaretva thitakova matukucchisambhavena kenaci asucina amakkhitova nikkhamati. Udakassa dharati udakavattiyo. Tasu sita suvannakatahe patati, unha rajatakatahe. Idam ca pathavitale kenaci asucina asammissam tesam paniyaparibhojaniyam udakanceva annehi asadharanam kilanaudakam ca dassetum vuttam, annassa pana suvannarajataghatehi ahariyamanaudakassa ceva hamsavattakadipokkharanigatassa ca udakassa paricchedo natthi. [207] Sampatijatoti muhuttajato. Paliyam pana matukucchito nikkhantamatto viya dassito, na pana evam datthabbam. Nikkhantamattam hi tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Pathamam brahmano suvannajalena patigganhimsu, tesam hatthato cattaro maharajano mangalasammataya sukhasamphassaya ajinappaveniya, tesam hatthato manussa dukulacumbatakena, manussanam hatthato muccitva pathaviyam patitthito. Setamhi chatte anudhariyamaneti dibbasetacchatte anudhariyamane. Ettha chattassa parivarani khaggadini panca rajakakudhabhandanipi agataneva. Paliyam pana rajagamane raja viya chattameva vuttam. Tesu chattameva pannayati, na chattaggahaka. Tatha khaggatalavantamorahatthakavalavijaniunhisapattayeva 1- pannayanti, na tesam gahaka. Sabbani kira tani adissamanarupa devata ganhimsu. Vuttampi cetam:- "anekasakhanca sahassamandalam chattam maru dharayumantalikkhe suvannadanda vipatanti camara na dissare camarachattagahaka"ti. 2- Sabba ca disati idam sattapadavitiharupari thitassa viya sabbadisanuvilokanam vuttam, na kho panevam 3- datthabbam. Mahasatto hi manussanam hatthato muccitva puratthimadisam olokesi, anekani cakkavalasahassani ekanganani ahesum. Tattha devamanussa gandhamaladihi pujayamana "mahapurisa idha tumhehi sadisopi natthi, kuto uttaritaro"ti ahamsu. Evam catasso disa, catasso anudisa, hettha upariti dasapi disa anuviloketva attana sadisam adisva "ayam uttara disa"ti sattapadavitiharena agamasiti evamettha attho datthabbo. Asabhinti uttamam. Aggoti gunehi sabbapathamo. Itarani dve padani etasseva vevacanani. Ayamantima jati, natthi dani punabbhavoti padadvayena imasmim attabhave pattabbam arahattam byakasi. Ettha ca samehi padehi pathaviyam patitthanam catuiddhipadapatilabhassa pubbanimittam, uttarabhimukhabhavo mahajanam ajjhottharitva abhibhavitva gamanassa @Footnote: 1 Si....unhisabaddhayeva 2 khu.su. 25/694/470 3 Si.,Ma. panetam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

Pubbanimittam, sattapadagamanam sattabojjhangaratanapatilabhassa pubbanimittam, dibbasetacchattadharanam vimutticchattapatilabhassa pubbanimittam, pancarajakakudhabhandani pancahi vimuttihi vimuccanassa pubbanimittam, disanuvilokanam anavaranananapatilabhassa pubbanimittam, asabhivacabhasanam appativattiyadhammacakkappavattanassa pubbanimittam. "ayamantima jati"ti sihanado anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbanassa pubbanimittanti veditabbam. Ime vara paliyam agata, sambahulavaro pana na agato aharitva dipetabbo. Mahapurisassa hi jatadivase dasasahassilokadhatu kampi. Dasasahassilokadhatumhi devata ekacakkavale sannipatimsu. Pathamam deva patiganhimsu, paccha manussa. Tantibandha vina cammabandha bheriyo ca kenaci avadita sayameva vajjimsu, manussanam andubandhanadini 1- khandakhandam chijjimsu. Sabbaroga ambilena dhotatambamala viya vigacchimsu, jaccandha rupani passimsu. Jaccabadhira saddam sunimsu, pithasappi javanasampanna ahesum, jatijalanampi elamuganam sati patitthasi, videsam pakkhandanava supattanam papunimsu, akasatthakabhumatthakaratanani sakatejobhasitani ahesum, verino mettacittam patilabhimsu, avicimhi aggi nibbayi. Lokantare aloko udapadi, nadisu jalam na pavattati, mahasamudde madhusadisam udakam ahosi, vato na vayi, akasapabbatarukkhagata sakuna bhassitva pathavigata ahesum, cando atiroci, suriyo na unho na sitalo nimmalo utusampanno ahosi, devata attano attano vimanadvare thatva apphotanaselana- celukkhepadihi mahakilim 2- kilimsu, catuddipikamahamegho vassi, mahajanam neva khudda na pipasa pilesi, dvarakavatani sayameva vivarimsu, pupphupagaphalupaga rukkha pupphaphalani ganhimsu, dasasahassilokadhatu ekadhajamala ahositi. Tatrapissa dasasahassilokadhatukampo sabbannutananapatilabhassa pubbanimittam, devatanam ekacakkavale sannipato dhammacakkappavattanakale ekappaharena sannipatitva dhammapatiggahanassa pubbanimittam, pathamam devatanam patiggahanam @Footnote: 1 Ma. addu.... 2 Ma. mahakilitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

Catunnam rupavacarajjhananam patilabhassa pubbanimittam. Paccha manussanam patiggahanam catunnam arupavacarajjhananam patilabhassa pubbanimittam, tantibandhavinanam sayam vajjanam anupubbaviharapatilabhassa pubbanimittam cammabaddhabherinam vajjanam mahatiya dhammabheriya anussavanassa pubbanimittam, andubandhanadinam chedo asmimanasamucchedassa pubbanimittam, sabbarogavigamo sabbakilesavigamassa pubbanimittam, jaccandhanam rupadassanam dibbacakkhupatilabhassa pubbanimittam, jaccabadhiranam saddassavanam dibbasotadhatupatilabhassa pubbanimittam, pithasappinam javanasampada catuiddhipadadhigamassa pubbanimittam, jalanam satipatthanam catusatipatthanapatilabhassa pubbanimittam, videsapakkhannanavanam supattanasampapunanam catupatisambhidadhigamassa pubbanimittam, ratananam sakatejobhasitattam yam lokassa dhammobhasam dasseti tassa pubbanimittam. Verinam mettacittapatilabho catubrahmaviharapatilabhassa pubbanimittam, avicimhi agginibbanam ekadasaagginibbanassa pubbanimittam, lokantaraloko avijjandhakaram vidhamitva nanalokadassanassa pubbanimittam, mahasamuddassa madhurarata nibbanarasena ekarasabhavassa pubbanimittam, vatassa avayanam dvasatthiditthigatabhindanassa pubbanimittam. Sakunanam pathavigamanam mahajanassa ovadam sutva panehi saranagamanassa pubbanimittam, candassa ativirocanam bahujanakantataya pubbanimittam, suriyassa unhasitavivajjanautusukhata kayikacetasikasukhuppattiya pubbanimittam, devatanam vimanadvaresu apphotanadihi kilanam buddhabhavam patva udanam udanassa pubbanimittam, catuddipikamahameghassa vassanam mahato dhammavegavassassa pubbanimittam, khudapilanassa abhavo kayagatasatiamatapatilabhassa pubbanimittam, pipasapilanassa abhavo vimuttisukhena sukhitabhavassa pubbanimittam, dvarakavatanam sayameva vivaranam atthangikamaggadvaravivaranassa pubbanimittam, rukkhanam pupphaphalagahanam vimuttipupphehi pupphitassa ca samannaphalabharabharitabhavassa ca pubbanimittam, dasasahassilokadhatuya ekadhajamalata ariyaddhajamalamalitaya pubbanimittanti veditabbam. Ayam sambahulavaro nama.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Ettha panham 1- pucchanti:- "yada mahapuriso pathaviyam patitthahitva uttarabhimukho gantva asabham vacam bhasati, tada kim pathaviya gato, udahu akasena. Dissamano gato, udahu adissamano. Acelako gato, udahu alankatappatiyatto. Daharo hutva gato, udahu mahallako. Pacchapi kim tadisova ahosi, udahu pana baladarako"ti. Ayam pana panho hetthalohapasade samghasannipate tipitakaculabhayattherena vissajjito. Thero kirettha niyatipubbekatakammaissaranimmanavadavasena tantam bahulam vatva avasane evam byakasi "mahapuriso pathaviyam gato, mahajanassa pana akase gacchanto viya ahosi. Dissamano gato, mahajanassa pana adissamano viya ahosi. Acelako gato, mahajanassa pana alankatappatiyattova upatthasi. Daharova gato, mahajanassa pana solasavassuddesiko viya ahosi. Paccha pana baladarakova ahosi, na tadiso"ti. Evam vutte parisa cassa "buddhena viya hutva bho therena panho kathito"ti attamana ahosi. Lokantarikavaro vuttanayo eva. Viditati pakata hutva. Yatha hi savaka nhanamukhadhovanakhadanapivanadikale anokasagate atitasankhare nippadese sammasitum na sakkonti, okasapatteyeva sammasanti, na evam buddha. Buddha hi sattadivasabbhantare pavattitasankhare 2- adito patthaya sammasitva tilakkhanam aropetvava vissajjenti, tesam avipassitadhammo 3- nama natthi, tasma "vidita"ti aha. Sesam sabbattha uttanamevati. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya acchariyabbhutadhammasuttavannana nitthita. -------------- @Footnote: 1 Si. panhe 2 cha.Ma. vavatthitasankhare 3 Ma. avisayitadhammo


             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 121-137. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=3077&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=3077&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=357              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=5090              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=4914              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=4914              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]