ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

page1.

Papancasudani nama majjhimanikayatthakatha uparipannasakavannana ---------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. 1. Devadahavagga 1. Devadahasuttavannana [1] Evamme sutanti devadahasuttam. Tattha devadaham namati deva vuccanti rajano, tattha ca sakyarajunam mangalapokkharani ahosi pasadika arakkhasampanna, sa devanam dahatta "devadahan"ti pannayittha, tadupadaya sopi nigamo devadahantveva sankhyam gato. Bhagava tam nigamam nissaya lumbinivane viharati. Sabbam tam pubbekatahetuti pubbe katakammapaccaya. Imina kammavedananca kiriyavedananca patikkhipitva ekam vipakavedanameva sampaticchantiti dasseti. Evamvadino bhikkhave niganthati imina pubbe aniyametva vuttam niyametva dasseti. Ahuvamheva mayanti idam bhagava tesam ajananabhavam janantova kevalam kalisasanam arocetukamo pucchati. Ye hi "mayam ahuvamha"tipi na jananti, te katham kammassa katabhavam va akatabhavam va janissanti. Uttaripucchayapi eseva nayo. [2] Evam santeti culadukkhakkhandhe mahaniganthassa vacane sacce 1- santeti attho, idha pana ettakassa thanassa tumhakam ajananabhave santeti attho. Na kallanti na yuttam. [3] Galhupalepanenati 2- bahalupalepanena, punappunam visaranjitena, na pana khaliya littena viya. Esaniyati esanisalakaya antamaso antakavattiyapi. Eseyyati gambhiram va uttanam vati vimamseyya. Agadangaranti jhamaharitakassa va amalakassa va cunnam. Odadeyyati pakkhipeyya. Arogotiadi magandiyasutte 3- vuttameva. @Footnote: 1 Si. sace 2 Ma. galhapalepanenati 3 Ma.Ma. 13/213/188

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Evameva khoti ettha idam opammasamsandanam, sallena viddhassa hi viddhakale vedanaya pakatakalo viya imesam "mayam pubbe ahumha va 1- no va, papakammam akarimha 2- va no va, evarupam va papam akarimha"ti 3- jananakalo siya. Vanamukhassa parikantanadisu catusu kalesu vedanaya pakatakalo viya "ettakam va no dukkham nijjinnam, ettake va dukkhe 4- nijjinne sabbameva dukkham nijjinnam bhavissati, suddhante patitthita nama bhavissama"ti jananakalo siya. Aparabhage phasukabhavajananakalo viya dittheva dhamme akusalanam dhammanam pahanaya kusalanam dhammanam upasampadaya ca 5- jananakalo siya. Evamettha ekaya upamaya tayo attha, catuhi upamahi eko attho paridipito. [4] Ime pana tato ekampi na jananti, virajjhitva gate salle aviddhopi 6- "viddhosi maya"ti paccatthikassa vacanappamaneneva "viddhosmi"ti sannam uppadetva dukkhappattapuriso viya kevalam mahaniganthassa vacanappamanena sabbametam saddahanta evamagantukasallupamaya 7- bhagavata niggahita paccaharitum asakkonta yatha nama dubbalo sunakho migam utthapetva samikassa abhimukham karitva attana osakkati, evam mahaniganthassa matthake vadam pakkhipanta nigantho avusotiadimahamsu. [5] Atha ne bhagava sacariyake nigganhanto panca kho imetiadimaha. Tatrayasmantananti tesu pancasu dhammesu ayasmantanam. Ka atitamse satthari saddhati atitamsavadimhi satthari ka saddha. Ya atitamsavadam 8- saddahantanam tumhakam mahaniganthassa 9- saddha, sa katama. Kim bhutattha abhutattha, bhutavipaka abhutavipakati 10- pucchati. Sesapadesupi eseva nayo. Sahadhammikanti sahetukam sakaranam. Vadappatiharanti paccagamanakavadam. Ettavata tesam "apanetha saddham, sabbadubbala esa"ti saddhachedakavadam nama dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma. ahuvamha va 2 cha.Ma. akaramha 3 cha.Ma. karamhati @4 cha.Ma. ayam patho na dissati 5 cha.Ma. ayam saddo na dissati 6 cha.Ma. aviddhova @7 cha. sallopamaya 8 cha.Ma. atitavadam 9 ka. mahaniganthe, cha.Ma. mahaniganthassa @10 Si. kim bhutattha abhutavipaka, abhutattha bhutavipakati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

[6] Avijja annanati avijjaya annanena. Sammohati sammohena. Vipaccethati viparitato saddahatha, vipallasaggaham va ganhathati attho. [7] Ditthadhammavedaniyanti imasmimyeva attabhave vipakadayakam. Upakkamenati payogena. Padhanenati viriyena. Samparayavedaniyanti dutiye va tatiye va attabhave vipakadayakam. Sukhavedaniyanti ittharammane vipakadayakam kusalakammam. Viparitam dukkhavedaniyam. Paripakkavedaniyanti paripakke nipphanne attabhave vedaniyam, ditthadhammavedaniyassevetam adhivacanam. Aparipakkavedaniyanti aparipakke attabhave vedaniyam, samparayavedaniyassevetam adhivacanam. Evam santepi ayamettha viseso:- yam pathamavaye katam pathamavaye va majjhimavaye va pacchimavaye va vipakam deti, majjhimavaye va katam majjhimavaye va pacchimavaye va vipakam deti, pacchimavaye katam tattheva vipakam deti, tam ditthadhammavedaniyam nama. Yam pana sattadivasabbhantare vipakam deti, tam paripakkavedaniyam nama. Tam kusalampi hoti akusalampi. Tatrimani vatthuni:- punno nama kira duggatamanusso rajagahe sumanasetthim nissaya vasati. Tameva ekadivasam nagaramhi nakkhatte sanghutthe setthi aha "sace ajja kasissasi, dve ca gone nangalanca 1- labhissasi. Kim nakkhattam kilissasi, na kilissasi"ti. 2- Kimme nakkhattena, kasissamiti. Tenahi ye gone icchasi, te gahetva kasahiti. So kasitum gato. Tam divasam sariputtatthero nirodha vutthaya "kassa sangaham karomi"ti avajjento punnam disva pattacivaramadaya tassa kasanatthanam gato. Punno kasim thapetva therassa dantakattham datva mukhodakam adasi. Thero sariram patijaggitva kammantassa 3- avidure nisidi bhattabhiharam olokento. Athassa bhariyam bhattam aharantim disva antaramaggeyeva attanam dassesi. Sa samikassa ahatabhattam therassa patte pakkhipitva puna gantva annam bhattam sampadetva diva agamasi. Punno ekavaram kasitva nisidi. Sapi bhattam gahetva agacchanti aha "sami patova te bhattam ahariyittha, antaramagge @Footnote: 1 Ma. navanangalanca 2 cha.Ma. kasissasiti 3 Ma. kasantassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Pana sariputtattheram disva tam tassa datva annam pacitva aharantiya me ussuro jato, ma kujjhi sami"ti. Bhaddakam te bhadde katam, maya therassa patova dantakatthanca mukhodakanca dinnam, amhakamyeva danena 1- pindapato paribhutto, ajja therena katasamanadhammassa mayam bhagino jatati cittam pasadesi. 2- Ekavaram kasitatthanam suvannameva ahosi. So bhunjitva kasitatthanam olokento vijjotamanam disva utthaya yatthiya paharitva rattasuvannabhavam janitva "ranno akathetva paribhunajitum na sakka"ti gantva ranno arocesi. Raja tam sabbam sakatehi aharapetva rajangane rasim karetva "kassimasmim nagare ettakam suvannam atthi"ti pucchi. Kassaci natthiti ca vutte setthitthanamassa adasi. So punnasetthi nama jato. Aparampi vatthu:- tasmimyeva rajagahe kalavaliyo 3- nama duggato atthi. Tassa bhariya pannambilayagum paci. Mahakassapatthero nirodha vutthaya "kassa sangaham karomi"ti avajjento tam disva gantva gehadvare atthasi. Sa pattam gahetva sabbam tattha pakkhipitva therassa adasi, theropi viharam gantva satthu upanamesi. Sattha attano yapanamattam ganhi, sesam pancannam bhikkhusatanam pahosi. Kalavaliyopi tam thanam patto culakam labhi. Mahakassapo sattharam kalavaliyassa vipakam pucchi. Sattha "ito sattame divase setthicchattam labhissati"ti aha. Kalavaliyo tam katham sutva gantva bhariyaya arocesi. Tada ca raja nagaramanusancaranto bahinagare jivasule nisinnam purisam addasa. Puriso rajanam disva uccasaddam akasi "tumhakam me bhunjanabhattam pahinatha deva"ti. Raja "pahessami"ti 4- vatva sayamasabhatte upanite saritva "imam haritum samattham janatha"ti aha, nagare sahassabhandikam harimsu. 5- Tatiyavare kalavaliyassa bhariya tamaggahesi. 6- Atha nam ranno dassesum. Sa purisavesam gahetva pancavudhasannaddha bhattapatim gahetva nagara nikkhami. Bahinagare tale adhivattho dighatalo nama yakkho tam rukkhamulena gacchantim dasva "tittha tittha @Footnote: 1 cha.Ma. amhakamyevanena 2 Ma. jata cittam pasadehiti 3 Si. kalavilangiko @4 cha.Ma. pesessamiti 5 cha.Ma. caresum 6 cha.Ma. aggahesi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Bhakkhosi me"ti aha. Naham tava bhakkho, rajaduto ahanti. Kattha gacchasiti. Jivasule nisinnassa purisassa santikanti. Mamapi ekam sasanam haritum sakkhissasiti. Ama sakkhissamiti. "dighatalassa bhariya sumanadevarajadhita kali puttam vijata"ti aroceyyasi. Imasmim talamule satta nidhikumbhiyo 1- atthi, ta tvam ganheyyasiti. Sa "dighatalassa bhariya sumanadevarajadhita kali puttam vijata"ti ugghosenti agamasi. Sumanadevo yakkhasamagame nisinno sutva "eko manusso amhakam piyapavuttim aharati, pakkosatha nan"ti sasanam sutva pasanno "imassa rukkhassa parimandalacchayaya pharanatthane nidhikumbhiyo tuyham dammi"ti aha. Jivasule nisinnapuriso bhattam bhunjitva mukhapunchanakale itthiphassoti natva culaya damsi, sa asina attano culam chinditva ranno santikamyeva gata. Raja bhattabhojitabhavo katham janitabboti. Culasannayati vatva ranno acikkhitva tam dhanam aharapesi. Raja annassa ettakam dhanam nama atthiti. Natthi devati. Raja tassa patim tasmim nagare dhanasetthim akasi. Mallikayapi deviya vatthu kathetabbam. Imani tava kusalakamme vatthuni. Nandamanavako pana uppalavannaya theriya vippatipajji, tassa mancato utthaya nikkhamitva gacchantassa mahapathavi bhijjitva okasamadasi, tattheva mahanarakam pavittho. Nanadopi goghatako pannasavassani goghatakakammam katva ekadivasam bhojanakale mamsam alabhanto ekassa jivamanakagonassa jivham chinditva angaresu pacapetva khaditum araddho. Athassa jivha mule chijjitva bhattapatiyamyeva patita. So vicaranto kalam katva niraye nibbatti. Nandopi yakkho annena yakkhena saddhim akasena gacchanto sariputtattheram navoropitehi kesehi rattibhage ajjhokase nisinnam disva sise paharitukamo itarassa yakkhassa arocetva tena variyamanopi paharam datva dayhami dayhamiti viravanto tasmimyeva thane bhumim pavisitva mahaniraye nibbattoti imani akusalakamme vatthuni. @Footnote: 1 Si. dhanakumbhiyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Yam pana antamaso maranasantikepi katam kammam bhavantare vipakam deti, tam sabbam samparayavedaniyam nama. Tattha yo aparihinassa jhanassa vipako nibbatti, 1- so idha nibbattitavipakoti vutto. Tassa mulabhutam kammam neva ditthadhammavedaniyam na samparayavedaniyanti na vicaritam, kincapi na vicaritam, samparayavedaniyameva panetanti veditabbam. Yo pathamamaggadinam bhavantare phalasamapattivipako, so idha nibbattitagunotveva vutto. Kincapi evam vutto, maggakammam pana paripakkavedaniyanti veditabbam. Maggacetanayeva hi sabbalahuphaladayika anantaraphalatta. [8] Bahuvedaniyanti sannabhavupagam. Appavedaniyanti asannabhavupagam. Savedaniyanti savipakakammam. Avedaniyanti avipakakammam. Evam santeti imesam ditthadhammavedaniyadinam kammanam upakkamena samparayavedaniyadibhavakaranassa alabhe sati. Aphaloti nipphalo niratthakoti. Ettavata aniyyanikasasane payogasasa aphalattam dassetva padhanacchedakavado nama dassitoti veditabbo. Sahadhammika vadanuvadati parehi vuttakaranena sakarana hutva niganthanam vada ca anuvada ca. Garayhatthanam agacchantiti vinnuhi garahitabbakaranam agacchanti. "vadanuppatta garayhatthana"tipi patho. Tassattho:- parehi vuttena karanena sakarana hutva niganthanam vadam anuppatta 2- tam vadam sosenta milapenta dukkatakammakarinotiadayo dasa garayhatthana agacchanti. [9] Sangatibhavahetuti niyatibhavakarana. Papasangatikati papaniyatino. Abhijatihetuti chalabhijatihetu. [10] Evam niganthanam upakkamassa aphalatam dassetva idani niyyanikasasane upakkamassa viriyassa ca saphalatam dassetum kathanca bhikkhavetiadimaha. Tattha anaddhabhutanti anabhibhutam. Dukkhena anabhibhuto nama manussattabhavo vuccati, na tam addhabhaveti nabhibhavatiti attho. Tampi nanappakaraya dukkarakarikaya payojento dukkhena addhabhaveti nama. Ye pana sasane pabbajitva arannaka @Footnote: 1 cha.Ma. nibbattissati 2 Ma. sakarana hutva niganthanam vada ca anuvada ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Va honti rukkhamulikadayo va, te dukkhena addhabhaventi nama. Niyyanikasasanasmim hi viriyam sammavayamo nama hoti. Thero panaha:- yo assarakule nibbatto sattavassiko hutva alankatappatiyatto pitu anke nisinno ghare bhattakiccam katva nisinnena bhikkhusamghena anumodanaya kariyamanaya tisso sampattiyo dassetva saccesu pakasitesu arahattam papunati, matapituhi va "pabbajissasi tata"ti vutto "ama pabbajissami"ti vatva nhapetva alankaritva viharam nito tacapancakam ugganhitva nisinno kesesu ohariyamanesu khuraggeyeva arahattam papunati, navapabbajito va pana manosilatelamakkhitena 1- sisena punadivase matapituhi pesitam kajabhattam bhunjitva vihare nisinnova arahattam papunati, ayam na dukkhena attanam addhabhaveti nama. Ayam pana ukkatthasakkaro. Yo dasikucchiyam nibbatto antamaso rajatamuddikampi pilandhitva gorakapiyangumattenapi 2- sariram vilimpetva "pabbajetha nan"ti nito khuragge va punadivase va arahattam papunati, ayampi na 3- anaddhabhutam 4- attanam dukkhena addhabhaveti nama. Dhammikam sukham nama samghato va ganato va uppannacatupaccayasukham. Anadhimucchitoti tanhamucchanaya amucchito. Dhammikam hi sukham na pariccajamiti na tattha gedho katabbo. Samghato hi uppannam salakabhattam va vassavasikam va "idamattham ekan"ti paricchinditva samghamajjhe bhikkhunam antare paribhunjanto pattantare padumam viya silasamadhivipassanamaggaphalehi vaddhati. Imassati paccuppannanam pancannam khandhanam mulabhutassa. Dukkhanidanassati tanhaya. Sa hi pancakkhandhadukkhanidanam. Sankharam padahatoti sampayogaviriyam karontassa. Virago hotiti maggena virago hoti. Idam vuttam hoti "sankharappadhanena me imassa dukkhanidanassa virago hoti"ti. Evam pajanatiti imina sukhapatipada khippabhinna kathita. Dutiyavarena tassa sampayogaviriyassa majjhattatakaro kathito. So yassa hi khvassati ettha ayam sankhepattho:- so puggalo yassa dukkhanidanassa @Footnote: 1 ka. samano telamakkhitena 2 Si., ka. coraka... @3 Si. ayampana, Ma. ayam na 4 Si. addhabhutam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Sankharappadhanena virago hoti, sankharam tattha padahati, maggappadhanena padahati. Yassa pana dukkhanidanassa ajjhupekkhato upekkham bhaventassa virago hoti, upekkham tattha bhaveti, maggabhavanaya bhaveti. Tassati tassa puggalassa. [11] Patibaddhacittoti chandaragena baddhacitto. Tibbacchandoti bahalacchando. Tibbapekkhoti bahalapatthano. Santitthantinti ekato titthantim. Sanjagghantinti mahahasitam hasamanam. Samhasantinti sitam kurumanam. Evameva kho bhikkhaveti ettha idam opammavibhavanam:- eko hi puriso ekissa itthiya saratto ghasacchadanamalalankaradini datva ghare vaseti. Sa tam aticaritva annam sevati. So "nuna aham assa anurupam sakkaram na karomi"ti sakkaram vaddhesi. Sa bhiyyoso mattaya aticaratiyeva, 1- so "ayam sakkariyamanapi aticarateva, ghare me vasamana anatthampi kareyya, niharami nan"ti parisamajjhe alamvacaniyam katva "ma puna geham pavisi"ti vissajjesi. Sa kenaci upayena tena saddhim santhavam katum asakkonti natanaccakadihi saddhim vicarati. Tassa purisassa tam disva neva uppajjati domanassam, somanassam pana uppajjati. Tattha purisassa itthiya sarattakalo viya imassa bhikkhuno attabhave alayo. Ghasacchadanadini datva ghare vasapanakalo viya attabhavassa patijagganakalo. Tassa aticaranakalo viya rakkhiyamanasseva 2- attabhavassa pittapakopadinam vasena sabadhata. 3- "attano anurupam sakkaram alabhanti aticarati"ti sallakkhetva sakkaravaddhanam viya "bhesajjam alabhanto evam hoti"ti sallakkhetva bhesajjakaranakalo. 4- Sakkare vaddhitepi puna aticaranam viya pittadisu ekassa bhesajje kariyamane sesanam pakopanavasena puna sabadhata. Parisamajjhe alamvacaniyam katva geha nikkaddhanam viya "idani te naham daso na kammakaro, anamatagge samsare tamyeva upatthahanto vicarim, ko me taya attho, chijja va bhijja va"ti tasmim anapekkhatam apajjitva viriyam thiram katva maggena kilesasamugghatanam. Natanaccakadihi @Footnote: 1 Si. aticariyeva 2 Ma. pakatijaggamanasseva, cha. jaggiyamanasseva @3 Si. sambadhata, Ma. abadhata 4 ka. bhesajjakaranam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Naccamanam vicarantim disva yatha tassa purisassa domanassam na uppajjati, somanassameva uppajjati, evameva imassa bhikkhuno arahattam pattassa pittapakopadinam vasena abadhikam attabhavam disva domanassam na uppajjati, "muccissami vata bandhapariharadukkhato"ti somanassameva uppajjatiti. Ayam pana upama "patibaddhacittassa domanassam uppajjati, appatibaddhacittassa natthetan"ti natva itthiya chandaragam pajahati, evamayam bhikkhu 1- sankharam va padahantassa upekkham va bhaventassa dukkhanidanam pahiyati, no annathati natva tadubhayam sampadento dukkhanidanam pajahati"ti etamattham vibhavetum agatati veditabba. [12] Yathasukham kho me viharatoti yena sukhena viharitum icchami, tena me viharato. Padahatoti pesentassa. Ettha ca 2- yassa sukhapatipada asappaya, sukhumacivarani dharentassa pasadike senasane vasantassa cittam vikkhipati, dukkhapatipada sappaya, chinnabhinnani thulacivarani dharentassa susanarukkhamuladisu vasantassa cittam ekaggam hoti, tam sandhayetam vuttam. Evameva khoti ettha idam opammasamsandanam, usukaro viya hi jatijaramaranabhito yogi datthabbo, vankakutilajimhatejanam viya vankakutilajimham cittam, dve alata viya kayikacetasikaviriyam, tejanam ujum karontassa kanjikatelam viya saddha, namanadandako viya lokuttaramaggo, usukarassa vankakutilajimhatejanam kanjikatelena sinehetva alatesu tapetva namanadandakena ujum karanam viya imassa bhikkhuno vankakutilajimham cittam sandhaya sinehetva kayikacetasikaviriyena tapetva lokuttaramaggena ujum karanam, usukarasseva evam ujukatena tejanena sapattam vijjhitva sampattianubhavanam viya imassa yogino tatha ujukatena cittena kilesaganam vijjhitva pasadike senasane nirodhavaratalagatassa 3- phalasamapattisukhanubhavanam datthabbam. Idha tathagato sukhapatipadakhippabhinnabhikkhuno, dukkhapatipadadandhabhinnabhikkhuno ca patipattiyo kathita, itaresam dvinnam na kathita, ta kathetum imam desanam arabhi. Imasu va dvisu kathitasu itarapi kathitava honti, agamaniyapatipada pana na @Footnote: 1 Ma. evamassa bhikkhuno 2 ka. etthapi 3 Ma. nirodhathalagatassa, @ka. nirodhaparamabalavantassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Kathita, tam kathetum imam desanam arabhi. Sahagamaniyapi va patipada kathitava, adassitam pana ekam buddhuppadam dassetva ekassa kulaputtassa nikkhamanadesanam arahattena vinivattissamiti dassetum imam desanam arabhi. Sesam sabbattha uttanamevati. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya devadahasuttavannana nitthita. ----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 1-10. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]