[๕๖] อถโข ภควา คยาสีเส ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน
ราชคหํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ภิกฺขุสหสฺเสน
สพฺเพเหว ปุราณชฏิเลหิ ฯ อถโข ภควา อนุปุพฺเพน
จาริกํ จรมาโน เยน ราชคหํ ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา
ราชคเห วิหรติ ลฏฺฐิวนุยฺยาเน ๒- สุปฺปติฏฺเฐ เจติเย ฯ
[๕๗] อสฺโสสิ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร สมโณ
@เชิงอรรถ: ๑ วิมุตฺตมฺหีติปิ ปาโฐ ฯ ๒ ม. ลฏฐิวเน ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ขลุ โภ โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต ราชคหํ อนุปฺปตฺโต
ราชคเห วิหรติ ลฏฺฐิวนุยฺยาเน สุปฺปติฏฺเฐ เจติเย ตํ โข ปน
ภควนฺตํ โคตมํ เอวํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต อิติปิ
โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต
โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ
ภควาติ ๑- โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณึ
ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติ โส ธมฺมํ
เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ
สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ สาธุ
โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ
{๕๗.๑} อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ทฺวาทสนหุเตหิ
มาคธิเกหิ พฺราหฺมณคหปติเกหิ ปริวุโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เตปิ โข
ทฺวาทสนหุตา มาคธิกา พฺราหฺมณคหปติกา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ
เยน ภควา เตนญฺชลึ ปณาเมตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ
ภควโต สนฺติเก นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ
ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ อถโข เตสํ ทฺวาทสนหุตานํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
มาคธิกานํ พฺราหฺมณคหปติกานํ เอตทโหสิ กึ นุ โข มหาสมโณ
อุรุเวลกสฺสเป พฺรหฺมจริยํ จรติ อุทาหุ อุรุเวลกสฺสโป มหาสมเณ
พฺรหฺมจริยํ จรตีติ ฯ อถโข ภควา เตสํ ทฺวาทสนหุตานํ มาคธิกานํ
พฺราหฺมณคหปติกานํ เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อายสฺมนฺตํ
อุรุเวลกสฺสปํ คาถาย อชฺฌภาสิ
กิเมว ทิสฺวา อุรุเวลวาสิ
ปหาสิ อคฺคึ กิสโกวทาโน ฯ
ปุจฺฉามิ ตํ กสฺสป เอตมตฺถํ
กถํ ปหีนํ ตว อคฺคิหุตฺตํ ๑- ฯ
รูเป จ สทฺเท จ อโถ รเส จ
กามิตฺถิโย จาภิวทนฺติ ยญฺญา
เอตํ มลนฺติ อุปธีสุ ญตฺวา
ตสฺมา น ยิฏฺเฐ น หุเต อรญฺชึ ๒- ฯ
เอตฺถ จ เต มโน น รมิตฺถ กสฺสปาติ ภควา ๓-
รูเปสุ สทฺเทสุ อโถ รเสสุ
อถ โกจรหิ เทวมนุสฺสโลเก
รโต มโน กสฺสป พฺรูหิ เมตํ ๔- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๔ เยภุยฺเยน อิติสทฺโท ปกฺขิตฺโต ฯ ม. ยุ. อีทิสเมว ฯ ๓ สพฺพตฺถ ภควา
@อโวจาติ ทิสฺสติ ฯ อยมฺปน สีหลโปตฺถกํ อนุวตฺติตฺวา โสธิโตติ เวทิตพฺโพ ฯ
ทิสฺวา ปทํ สนฺตมนูปธีกํ
อกิญฺจนํ กามภเว อสตฺตํ
อนญฺญถาภาวิมนญฺญเนยฺยํ
ตสฺมา น ยิฏฺเฐ น หุเต อรญฺชินฺติ ฯ
[๕๘] อถโข อายสฺมา อุรุเวลกสฺสโป อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ
อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ
เอตทโวจ สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมิ สตฺถา
เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมีติ ฯ อถโข เตสํ ทฺวาทสนหุตานํ
มาคธิกานํ พฺราหฺมณคหปติกานํ เอตทโหสิ อุรุเวลกสฺสโป
มหาสมเณ พฺรหฺมจริยํ จรตีติ ฯ อถโข ภควา เตสํ ทฺวาทสนหุตานํ
มาคธิกานํ พฺราหฺมณคหปติกานํ เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย
อนุปุพฺพิกถํ ๑- กเถสิ เสยฺยถีทํ ทานกถํ สีลกถํ สคฺคกถํ
กามานํ อาทีนวํ โอการํ สงฺกิเลสํ เนกฺขมฺเม อานิสํสํ ปกาเสสิ ฯ
{๕๘.๑} ยทา เต ภควา อญฺญาสิ กลฺลจิตฺเต มุทุจิตฺเต
วินีวรณจิตฺเต อุทคฺคจิตฺเต ปสนฺนจิตฺเต อถ ยา พุทฺธานํ สามุกฺกํสิกา
ธมฺมเทสนา ตํ ปกาเสสิ ทุกฺขํ สมุทยํ นิโรธํ มคฺคํ ฯ เสยฺยถาปิ นาม
สุทฺธํ วตฺถํ อปคตกาฬกํ สมฺมเทว รชนํ ปฏิคฺคเณฺหยฺย เอวเมว
เอกาทสนหุตานํ มาคธิกานํ พฺราหฺมณคหปติกานํ พิมฺพิสารปฺปมุขานํ
ตสฺมึเยวาสเน วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ
ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ เอกนหุตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนุปุพฺพึ กถํ ฯ
อุปาสกตฺตํ ปฏิเวเทสิ ฯ
[๕๙] อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ทิฏฺฐธมฺโม
ปตฺตธมฺโม วิทิตธมฺโม ปริโยคาฬฺหธมฺโม ติณฺณวิจิกิจฺโฉ
วิคตกถํกโถ เวสารชฺชปฺปตฺโต อปรปฺปจฺจโย สตฺถุ สาสเน
ภควนฺตํ เอตทโวจ ปุพฺเพ เม ภนฺเต กุมารสฺส สโต ปญฺจ
อสฺสาสกา อเหสุํ เต เม เอตรหิ สมิทฺธา ปุพฺเพ เม ภนฺเต
กุมารสฺส สโต เอตทโหสิ อโห วต มํ รชฺเช อภิสิญฺเจยฺยุนฺติ
อยํ โข เม ภนฺเต ปฐโม อสฺสาสโก อโหสิ โส เม เอตรหิ
สมิทฺโธ ตสฺส เม วิชิตํ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โอกฺกเมยฺยาติ
อยํ โข เม ภนฺเต ทุติโย อสฺสาสโก อโหสิ โส เม เอตรหิ
สมิทฺโธ ตญฺจาหํ ภควนฺตํ ปยิรุปาเสยฺยนฺติ อยํ โข เม ภนฺเต
ตติโย อสฺสาสโก อโหสิ โส เม เอตรหิ สมิทฺโธ โส จ
เม ภควา ธมฺมํ เทเสยฺยาติ อยํ โข เม ภนฺเต จตุตฺโถ
อสฺสาสโก อโหสิ โส เม เอตรหิ สมิทฺโธ ตสฺส จาหํ
ภควโต ธมฺมํ อาชาเนยฺยนฺติ อยํ โข เม ภนฺเต ปญฺจโม
อสฺสาสโก อโหสิ โส เม เอตรหิ สมิทฺโธ ปุพฺเพ เม ภนฺเต
กุมารสฺส สโต อิเม ปญฺจ อสฺสาสกา อเหสุํ เต เม เอตรหิ
สมิทฺธา อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต เสยฺยถาปิ ภนฺเต
นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส
วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปฺปชฺโชตํ ธาเรยฺย
จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ เอวเมวํ ภควตา อเนกปริยาเยน
ธมฺโม ปกาสิโต เอสาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ
ภิกฺขุสงฺฆญฺจ อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ
สรณํ คตํ อธิวาเสตุ จ เม ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ
สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข
ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
[๖๐] อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ตสฺสา รตฺติยา
อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ
อาโรจาเปสิ กาโล ภนฺเต นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ อถโข ภควา
ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปาวิสิ มหตา
ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ภิกฺขุสหสฺเสน สพฺเพเหว ปุราณชฏิเลหิ ฯ
[๖๑] เตน โข ปน สมเยน สกฺโก เทวานมินฺโท มาณวกวณฺณํ
อภินิมฺมินิตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ๑- ปุรโต ปุรโต ๒- คจฺฉติ
อิมา คาถาโย คายมาโน ๓-
ทนฺโต ทนฺเตหิ สห ปุราณชฏิเลหิ วิปฺปมุตฺโต ๔- วิปฺปมุตฺเตหิ
สิงฺคีนิกฺขสุวณฺโณ ราชคหํ ปาวิสิ ภควา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สงฺฆสฺส ฯ ๒ สี. อาเมณฺฑิตํ อกตํ ฯ ๓ ยุ. คียมาโน ฯ
@๔ สี. อยํ ปาโฐ น โหติ ฯ เอวํ สพฺพตฺถ ณาตพฺพํ ฯ
มุตฺโต มุตฺเตหิ สห ปุราณชฏิเลหิ วิปฺปมุตฺโต วิปฺปมุตฺเตหิ
สิงฺคีนิกฺขสุวณฺโณ ราชคหํ ปาวิสิ ภควา ฯ
ติณฺโณ ติณฺเณหิ สห ปุราณชฏิเลหิ วิปฺปมุตฺโต วิปฺปมุตฺเตหิ
สิงฺคีนิกฺขสุวณฺโณ ราชคหํ ปาวิสิ ภควา ฯ
สนฺโต สนฺเตหิ สห ปุราณชฏิเลหิ วิปฺปมุตฺโต วิปฺปมุตฺเตหิ
สิงฺคีนิกฺขสุวณฺโณ ราชคหํ ปาวิสิ ภควา ๑- ฯ
ทสวาโส ทสพโล ทสธมฺมวิทู ทสภิ จุเปโต
โส ทสสตปริวาโร ราชคหํ ปาวิสิ ภควาติ ฯ
[๖๒] มนุสฺสา สกฺกํ เทวานมินฺทํ ปสฺสิตฺวา เอวมาหํสุ อภิรูโป
วตายํ มาณวโก ทสฺสนีโย วตายํ มาณวโก ปาสาทิโก
วตายํ มาณวโก กสฺส นุ โข อยํ มาณวโกติ ฯ เอวํ วุตฺเต
สกฺโก เทวานมินฺโท เต มนุสฺเส คาถาย อชฺฌภาสิ
โย ธีโร สพฺพธิทนฺโต สุทฺโธ อปฺปฏิปุคฺคโล
อรหํ สุคโต โลเก ตสฺสาหํ ปริจารโกติ ฯ
[๖๓] อถโข ภควา เยน รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส
พิมฺพิสารสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต
@เชิงอรรถ: ๑ จตุตฺถคาถา สีหลโปตฺถเก ทุติยา ฐปิตา ฯ ยุโรปิยโปตฺถเก ปน สา นฏฺฐา ฯ
@อมฺหากมฺปน โปตฺถเก ตสฺสา ปุรโต สมิทฺโธ สมิทฺเธหีติอาทิคาถา ฐปิตา ฯ สา
@อญฺญตฺถ น ทิสฺสติ ตสฺมา อิธ วชฺชิตา ฯ
อาสเน นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน ฯ อถโข ราชา มาคโธ
เสนิโย พิมฺพิสาโร พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน
โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ
โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข รญฺโญ
มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส เอตทโหสิ กตฺถ นุ โข ภควา
วิหเรยฺย ยํ อสฺส คามโต เนว อติทูเร ๑- น ๒- อจฺจาสนฺเน
คมนาคมนสมฺปนฺนํ อตฺถิกานํ ๓- มนุสฺสานํ อภิกฺกมนียํ ทิวา
อปฺปกิณฺณํ ๔- รตฺตึ อปฺปสทฺทํ อปฺปนิคฺโฆสํ วิชนวาตํ
มนุสฺสราหเสยฺยกํ ปฏิสลฺลานสารุปฺปนฺติ ฯ
{๖๓.๑} อถโข รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส
เอตทโหสิ อิทํ โข อมฺหากํ เวฬุวนํ อุยฺยานํ คามโต เนว อติทูเร
น ๕- อจฺจาสนฺเน คมนาคมนสมฺปนฺนํ อตฺถิกานํ ๖- มนุสฺสานํ
อภิกฺกมนียํ ทิวา อปฺปกิณฺณํ ๗- รตฺตึ อปฺปสทฺทํ อปฺปนิคฺโฆสํ
วิชนวาตํ มนุสฺสราหเสยฺยกํ ปฏิสลฺลานสารุปฺปํ ยนฺนูนาหํ เวฬุวนํ
อุยฺยานํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทเทยฺยนฺติ ฯ อถโข ราชา
มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร โสวณฺณมยํ ภิงฺคารํ ๘- คเหตฺวา
ภควโต โอโณเชสิ เอตาหํ ภนฺเต เวฬุวนํ อุยฺยานํ พุทฺธปฺปมุขสฺส
ภิกฺขุสงฺฆสฺส ๙- ทมฺมีติ ฯ ปฏิคฺคเหสิ ภควา อารามํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อวิทูเร ๒-๕ ม. น. จ. ๓-๖ กตฺถจิ อิธ อาเมณฺฑิตํ กตํ ฯ
@๔-๗ ม. ยุ. อปฺปากิณฺณํ ฯ ๘ สี. ม. ยุ. ภิงฺการํ ฯ โส ปน ภฤงฺคาโรติ
@สกฏสทฺเทน น สเมติ ฯ ๙ สี. สงฺฆสฺส ฯ
อถโข ภควา ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ ธมฺมิยา กถาย
สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา
ปกฺกามิ ฯ อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน ธมฺมึ กถํ
กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ อนุชานามิ ภิกฺขเว อารามนฺติ ฯ
[๖๔] เตน โข ปน สมเยน สญฺชโย ปริพฺพาชโก ราชคเห ปฏิวสติ
มหติยา ปริพฺพาชกปริสาย สทฺธึ อฑฺฒเตยฺเยหิ ปริพฺพาชกสเตหิ ฯ
เตน โข ปน สมเยน สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานา สญฺชเย ปริพฺพาชเก
พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ ฯ เตหิ กติกา กตา โหติ โย ปฐมํ อมตํ อธิคจฺฉติ
โส อิตรสฺส ๑- อาโรเจตูติ ฯ อถโข อายสฺมา อสฺสชิ ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ปาสาทิเกน
อภิกฺกนฺเตน ปฏิกฺกนฺเตน อาโลกิเตน วิโลกิเตน สมฺมิญฺชิเตน
ปสาริเตน โอกฺขิตฺตจกฺขุ อิริยาปถสมฺปนฺโน ฯ
{๖๔.๑} อทฺทสา โข สารีปุตฺโต ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ อสฺสชึ
ราชคเห ปิณฺฑาย จรนฺตํ ปาสาทิเกน อภิกฺกนฺเตน ปฏิกฺกนฺเตน
อาโลกิเตน วิโลกิเตน สมฺมิญฺชิเตน ปสาริเตน โอกฺขิตฺตจกฺขุํ
อิริยาปถสมฺปนฺนํ ทิสฺวานสฺส เอตทโหสิ เย วต โลเก อรหนฺโต วา
อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺนา อยํ เตสํ ภิกฺขุ ๒- อญฺญตโร ยนฺนูนาหํ
อิมํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยํ กํสิ ตฺวํ อาวุโส อุทฺทิสฺส
ปพฺพชิโต โก วา เต สตฺถา กสฺส วา ตฺวํ ธมฺมํ โรเจสีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อยํ ปาโฐ น โหติ ฯ ๒ ยุ. ภิกฺขูนํ ฯ
อถโข สารีปุตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส เอตทโหสิ อกาโล โข อิมํ
ภิกฺขุํ ปุจฺฉิตุํ อนฺตรฆรํ ปวิฏฺโฐ ปิณฺฑาย จรติ ยนฺนูนาหํ
อิมํ ภิกฺขุํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺเธยฺยํ อตฺถิเกหิ อุปญฺญาตํ ๑-
มคฺคนฺติ ฯ อถโข อายสฺมา อสฺสชิ ราชคเห ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปิณฺฑปาตํ อาทาย ปฏิกฺกมิ ฯ อถโข สารีปุตฺโต ปริพฺพาชโก
เยนายสฺมา อสฺสชิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา
อสฺสชินา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ
{๖๔.๒} เอกมนฺตํ ฐิโต โข สารีปุตฺโต ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ
อสฺสชึ เอตทโวจ วิปฺปสนฺนานิ โข เต อาวุโส อินฺทฺริยานิ ปริสุทฺโธ
ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต กํสิ ตฺวํ อาวุโส อุทฺทิสฺส ปพฺพชิโต โก วา
เต สตฺถา กสฺส วา ตฺวํ ธมฺมํ โรเจสีติ ฯ อตฺถาวุโส มหาสมโณ
สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต ตาหํ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส ปพฺพชิโต
โส จ เม ภควา สตฺถา ตสฺส จาหํ ภควา ธมฺมํ โรเจมีติ ฯ กึวาที
ปนายสฺมโต สตฺถา กิมกฺขายีติ ฯ อหํ โข อาวุโส นโว อจิรปพฺพชิโต
อธุนาคโต อิมํ ธมฺมวินยํ น ตาหํ สกฺโกมิ วิตฺถาเรน ธมฺมํ เทเสตุํ
อปิจ เต สงฺขิตฺเตน อตฺถํ วกฺขามีติ ๒- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุปญาตํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ อิโต ปรํ สีหลโปตฺถกํ ฐเปตฺวา สพฺพตฺถ
@อถโข สารีปุตฺโต ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ อสฺสชึ เอตทโวจ โหตุ อาวุโส อปฺปํ วา
@พหุํ วา ภาสสฺสุ ฯเปฯ พหุนฺติ ทิสฺสติ ฯ ตํ อติเรกํ ขายติ ปุรโต อถโขหํ อสฺสชึ
@ภิกฺขุํ เอตทโวจนฺติ สพฺพตฺถ อทิสฺสมานตฺตา ฯ
อปฺปํ วา พหุํ วา ภาสสฺสุ อตฺถํเยว เม พฺรูหิ
อตฺเถเนว เม อตฺโถ กึ กาหสิ พฺยญฺชนํ พหุนฺติ ฯ
[๖๕] อถโข อายสฺมา อสฺสชิ สารีปุตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส
อิมํ ธมฺมปริยายํ อภาสิ
เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา เตสํ เหตุํ ตถาคโต (อาห)
เตสญฺจ โย นิโรโธ เอวํวาที มหาสมโณติ ฯ
[๖๖] อถโข สารีปุตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส อิมํ ธมฺมปริยายํ สุตฺวา
วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ
นิโรธธมฺมนฺติ ฯ
เอเสว ธมฺโม ยทิ ตาวเทว ปจฺจพฺยถา ๑- ปทมโสกํ
อทิฏฺฐํ อพฺภตีตํ พหุเกหิ กปฺปนหุเตหีติ ฯ
[๖๗] อถโข สารีปุตฺโต ปริพฺพาชโก เยน โมคฺคลฺลาโน
ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกมิ ฯ อทฺทสา โข โมคฺคลฺลาโน ปริพฺพาชโก
สารีปุตฺตํ ปริพฺพาชกํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน
สารีปุตฺตํ ปริพฺพาชกํ เอตทโวจ วิปฺปสนฺนานิ โข เต อาวุโส
อินฺทฺริยานิ ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต กจฺจิ นุ ๒- ตฺวํ
อาวุโส อมตมธิคโตติ ฯ อาม อาวุโส อมตมธิคโตติ ฯ ยถา
กถํ ปน ตฺวํ อาวุโส อมตมธิคโตติ ฯ อิธาหํ อาวุโส อทฺทสํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปจฺจพฺยตฺถ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. โน ฯ
อสฺสชึ ภิกฺขุํ ราชคเห ปิณฺฑาย จรนฺตํ ปาสาทิเกน อภิกฺกนฺเตน
ปฏิกฺกนฺเตน อาโลกิเตน วิโลกิเตน สมฺมิญฺชิเตน ปสาริเตน
โอกฺขิตฺตจกฺขุํ อิริยาปถสมฺปนฺนํ ทิสฺวาน เม เอตทโหสิ เย วต
โลเก อรหนฺโต วา อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺนา อยํ เตสํ ภิกฺขุ ๑-
อญฺญตโร ยนฺนูนาหํ อิมํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยํ กํสิ
ตฺวํ อาวุโส อุทฺทิสฺส ปพฺพชิโต โก วา เต สตฺถา กสฺส
วา ตฺวํ ธมฺมํ โรเจสีติ ตสฺส มยฺหํ อาวุโส เอตทโหสิ
อกาโล โข อิมํ ภิกฺขุํ ปุจฺฉิตุํ อนฺตรฆรํ ปวิฏฺโฐ ปิณฺฑาย
จรติ ยนฺนูนาหํ อิมํ ภิกฺขุํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺเธยฺยํ
อตฺถิเกหิ อุปญฺญาตํ มคฺคนฺติ อถโข อาวุโส อสฺสชิ ภิกฺขุ
ราชคเห ปิณฺฑาย จริตฺวา ปิณฺฑปาตํ อาทาย ปฏิกฺกมิ อถขฺวาหํ
อาวุโส เยน อสฺสชิ ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมึ อุปสงฺกมิตฺวา
อสฺสชินา ภิกฺขุนา สทฺธึ สมฺโมทึ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสึ เอกมนฺตํ ฐิโต โข อหํ อาวุโส
อสฺสชึ ภิกฺขุํ เอตทโวจํ วิปฺปสนฺนานิ โข เต อาวุโส อินฺทฺริยานิ
ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต กํสิ ตฺวํ อาวุโส อุทฺทิสฺส
ปพฺพชิโต โก วา เต สตฺถา กสฺส วา ตฺวํ ธมฺมํ โรเจสีติ
อตฺถาวุโส มหาสมโณ สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต ตาหํ
ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส ปพฺพชิโต โส จ เม ภควา สตฺถา ตสฺส
จาหํ ภควโต ธมฺมํ โรเจมีติ กึวาที ปนายสฺมโต สตฺถา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ภิกฺขูนํ ฯ
กิมกฺขายีติ อหํ โข อาวุโส นโว อจิรปพฺพชิโต อธุนาคโต
อิมํ ธมฺมวินยํ น ตาหํ สกฺโกมิ วิตฺถาเรน ธมฺมํ เทเสตุํ
อปิจ เต สงฺขิตฺเตน อตฺถํ วกฺขามีติ
อปฺปํ วา พหุํ วา ภาสสฺสุ อตฺถํเยว เม พฺรูหิ
อตฺเถเนว เม อตฺโถ กึ กาหสิ พฺยญฺชนํ พหุนฺติ ฯ
[๖๘] อถโข อาวุโส อสฺสชิ ภิกฺขุ อิมํ ธมฺมปริยายํ อภาสิ
เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา เตสํ เหตุํ ตถาคโต (อาห)
เตสญฺจ โย นิโรโธ เอวํวาที มหาสมโณติ ฯ
[๖๙] อถโข โมคฺคลฺลานสฺส ปริพฺพาชกสฺส อิมํ ธมฺมปริยายํ
สุตฺวา วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ
สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ
เอเสว ธมฺโม ยทิ ตาวเทว ปจฺจพฺยถา ปทมโสกํ
อทิฏฺฐํ อพฺภตีตํ พหุเกหิ กปฺปนหุเตหีติ ฯ
[๗๐] อถโข โมคฺคลฺลาโน ปริพฺพาชโก สารีปุตฺตํ ปริพฺพาชกํ
เอตทโวจ คจฺฉาม มยํ อาวุโส ภควโต สนฺติเก โส โน ภควา
สตฺถาติ ฯ อิมานิ โข อาวุโส อฑฺฒเตยฺยานิ ปริพฺพาชกสตานิ อเมฺห
นิสฺสาย อเมฺห สมฺปสฺสนฺตา อิธ วิหรนฺติ เตปิ ตาว อปโลเกม ๑-
ยถา เต มญฺญิสฺสนฺติ ตถา [๒]- กริสฺสนฺตีติ ฯ อถโข สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานา
เยน เต ปริพฺพาชกา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อปโลกาม ฯ ๒ ม. เต ฯ
เต ปริพฺพาชเก เอตทโวจุํ คจฺฉาม มยํ อาวุโส ภควโต
สนฺติเก โส โน ภควา สตฺถาติ ฯ มยํ อายสฺมนฺเต นิสฺสาย
อายสฺมนฺเต สมฺปสฺสนฺตา อิธ วิหราม สเจ อายสฺมนฺตา
มหาสมเณ พฺรหฺมจริยํ จริสฺสนฺติ สพฺเพ ว มยํ มหาสมเณ
พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามาติ ฯ อถโข สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานา เยน
สญฺชโย ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา สญฺชยํ
ปริพฺพาชกํ เอตทโวจุํ คจฺฉาม มยํ อาวุโส ภควโต สนฺติเก
โส โน ภควา สตฺถาติ ฯ อลํ อาวุโส มา คมิตฺถ สพฺเพ ว
ตโย อิมํ คณํ ปริหริสฺสามาติ ฯ ทุติยมฺปิ โข ฯเปฯ ตติยมฺปิ
โข สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานา สญฺชยํ ปริพฺพาชกํ เอตทโวจุํ คจฺฉาม
มยํ อาวุโส ภควโต สนฺติเก โส โน ภควา สตฺถาติ ฯ อลํ
อาวุโส มา คมิตฺถ สพฺเพ ว ตโย อิมํ คณํ ปริหริสฺสามาติ ฯ
อถโข สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานา ตานิ อฑฺฒเตยฺยานิ ปริพฺพาชกสตานิ
อาทาย เยน เวฬุวนํ เตนุปสงฺกมึสุ ฯ สญฺชยสฺส ปน
ปริพฺพาชกสฺส ตตฺเถว อุณฺหํ โลหิตํ มุขโต อุคฺคจฺฉิ ๑-
[๗๑] อทฺทสา โข ภควา สารีปุตฺตโมคฺคลฺลาเน ทูรโต ว
อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ เอเต ภิกฺขเว เทฺว
สหายา อาคจฺฉนฺติ โกลิโต อุปติสฺโส จ เอตํ เม สาวกยุคํ
ภวิสฺสติ อคฺคํ ภทฺทยุคนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ อุคฺคญฺฉีติปิ ปาโฐ ฯ
คมฺภีเร ญาณวิสเย อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย
วิมุตฺเต อปฺปตฺเต เวฬุวนํ อถ เน สตฺถา พฺยากาสิ
เอเต เทฺว สหายา อาคจฺฉนฺติ โกลิโต อุปติสฺโส จ ฯ
เอตํ เม สาวกยุคํ ภวิสฺสติ อคฺคํ ภทฺทยุคนฺติ ฯ
[๗๒] อถโข สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ
เอตทโวจุํ ลเภยฺยาม มยํ ภนฺเต ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ
ลเภยฺยาม อุปสมฺปทนฺติ ฯ เอถ ภิกฺขโวติ ภควา อโวจ สฺวากฺขาโต
ธมฺโม จรถ พฺรหฺมจริยํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายาติ ฯ
สา ว เตสํ อายสฺมนฺตานํ อุปสมฺปทา อโหสิ ฯ
[๗๓] เตน โข ปน สมเยน อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา มาคธิกา
กุลปุตฺตา ภควติ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ
ขียนฺติ วิปาเจนฺติ อปุตฺตกตาย ปฏิปนฺโน สมโณ โคตโม
เวธพฺยาย ปฏิปนฺโน สมโณ โคตโม กุลุปจฺเฉทาย ปฏิปนฺโน
สมโณ โคตโม อิทานิ เตน ๑- ชฏิลสหสฺสํ ปพฺพาชิตํ อิมานิ
จ อฑฺฒเตยฺยานิ ปริพฺพาชกสตานิ สญฺชยานิ ปพฺพาชิตานิ อิเม
จ อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา มาคธิกา กุลปุตฺตา สมเณ โคตเม
พฺรหฺมจริยํ จรนฺตีติ ฯ อปิสฺสุ ภิกฺขู ทิสฺวา อิมาย คาถาย
โจเทนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อเนน ฯ
อาคโต โข มหาสมโณ มาคธานํ คิริพฺพชํ
สพฺเพ สญฺชเย เนตฺวาน กํสุทานิ นยิสฺสตีติ ฯ
[๗๔] อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขียนฺตานํ
วิปาเจนฺตานํ ฯ อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
น ภิกฺขเว โส สทฺโท จิรํ ภวิสฺสติ สตฺตาหเมว ภวิสฺสติ
สตฺตาหสฺส อจฺจเยน อนฺตรธายิสฺสติ เตนหิ ภิกฺขเว เย ตุเมฺห
อิมาย คาถาย โจเทนฺติ
อาคโต โข มหาสมโณ มาคธานํ คิริพฺพชํ
สพฺเพ สญฺชเย เนตฺวาน กํสุทานิ นยิสฺสตีติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๖๔-๗๙.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=4&item=56&items=19
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=4&item=56&items=19&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=4&item=56&items=19
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=4&item=56&items=19
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=4&i=56
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
https://84000.org/tipitaka/read/?index_4
https://84000.org/tipitaka/english/?index_4
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
