ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

page43.

Sattussadoti dve hatthapitthiyo dve padapitthiyo dve amsakutani khandhoti imesu sattasu thanesu suparipunno mamsussado assati sattussado. Annesam pana hatthapadapitthadisu sirajalam pannayati, amsakutakhandhesu atthikotiyo. Te manussa peta viya khayanti. Na tatha mahapuriso, mahapuriso pana sattasu thanesu paripunnamamsussadatta nigulhasirajalehi hatthapitthadihi vattetva thapitasuvannalingasadisena 1- khandhena silarupakam viya khayati, cittakammarupakam viya ca khayati. Sihapubbaddhakayoti 2- sihassa pubbaddham viya kayo assati sihapubbaddhakayo. Sihassa hi purimakayova paripunno hoti, pacchimakayo aparipunno. Mahapurisassa pana sihassa pubbaddhakayo viya sabbo kayo paripunno. Sopi sihasseva tattha tattha unnataninnatadivasena 3- dussanthitavisanthito na hoti, dighayuttatthane pana digho, rassathulakisaputhulaanuvattitayuttatthanesu tathavidhova hoti. Vuttanhetam bhagavata:- manapiyeva 4- kho bhikkhave kammavipake paccupatthite yehi angehi dighehi sobhati, tani angani dighani santhahanti. Yehi angehi rassehi sobhati, tani angani rassani santhahanti. Yehi angehi thulehi sobhati, tani angani thulani santhahanti. Yehi angehi kisehi sobhati, tani angani kisani santhahanti. Yehi angehi puthulehi sobhati, tani angani puthulani santhahanti. Yehi angehi vattehi sobhati, tani angani vattani santhahantiti. Iti danacittena 5- punnacittena citito 6- dasahi paramihi sajjito mahapurisassa attabhavo, loke sababasippino va sabbaiddhimanto va patirupakam katum na sakkonti. @Footnote: 1 cha.Ma. sutthapitasuvannalingasadisena, i. suvannalingasadisena. @2 cha.Ma.,i. sihapubbaddhakayoti na dissati. 3 cha.Ma.,i. vinatunnatadivasena. @4 cha.Ma. manapiyeva kho, i. manapiye ca. 5 cha.Ma. nanacittena 6 cha.Ma. cittito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Pitantaramsoti 1- antaramso 2- vuccati dvinnam kotthanamantaram, 3- tam pitam 4- paripunnamassati pitantaramso. 5- Annesam hi tam thanam ninnam hoti, dve pitthikottha 6- patiyekkam 7- pannayanti. Mahapurisassa pana katito patthaya mamsapatalam yava khandha uggamma samussitasuvannaphalakam viya pitthim chadetva patitthitam. Nigrodhaparimandaloti nigrodho viya parimandalo. Yatha pannasahatthataya va satahatthataya va samakhandhasakho nigrodho dighatopi vittharatopi ekappamanova hoti, evam kayatopi byamatopi ekappamano. Yatha annesam kayo va digho hoti byamo va, na evam visamappamanoti attho. Teneva yavatakvassa kayotiadi vuttam. Tattha yavatako assati yavatakvassa. Samavattakkhandhoti samavattitakkhandho. Yatha eke konca viya ca baka viya ca varaha viya ca dighagala vankagala puthulagala ca honti, kathanakale sirajalam pannayati, mando saro nikkhamati, na evam mahapurisassa. Mahapurisassa pana suvattitasuvannalingasadiso khandho hoti, kathanakale sirajalam na pannayati, meghassa viya gajjito saro maha hoti. Rasaggasaggiti ettha rasam gasantiti 8- rasaggasa, rasaharaninametam adhivacanam, ta agga assati rasaggasaggi. Mahapurisassa kira sattarasaharanisahassani uddhaggani hutva givayameva patimukkani. Tilaphalamattopi aharo jivahagge thapito sabbam kayamanupharati. Teneva mahapadhanam padahantassa ekatanduladihipi kalayayusapasatamattenapi 9- kayassa yapanam ahosi. Annesam pana tatha abhava na sakalam kayam oja pharati. Tena te bahavabadha honti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. citantaramsoti 2 cha.Ma.i. antaramsam. 3 cha.Ma. kottanam antaram, @ i. kotthasanam antaram. 4 cha.Ma., i. citam. 5 cha.Ma. paripunnam antaramsam @ assati citantaramso 6 cha.Ma. pitthikotta, i. pitthikotthasa. @7 cha.Ma. patiyekka 8 cha.Ma. gasanti harantiti rasaggasa 9 cha.Ma., i. kala....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

Sihahanuti sihasseva hanu assati sihahanu. Tattha sihassa hetthimahanumeva paripunnam hoti, na uparimam. Mahapurisassa pana sihassa hetthimam viya dvepi paripunnani dvadasiya pakkhassa candasadisani honti. Atha nemittaka hanupariyantam olokentava imesu hanukesu hetthime visati uparime visatiti cattalisa danta sama avirala patitthahissantiti sallakkhetva ayam hi deva kumaro cattalisadanto hotitiadimahamsu. Tatrayamattho, annesam hi paripunnadantanampi dvattimsa danta honti. Imassa pana cattalisam bhavissanti. Annesanca keci danta ucca keci nica keci visama honti, imassa pana ayapatakena 1- chinnasankhapatlam viya sama bhavissanti. Annesam kumbhiranam viya danta virala honti, macchamamsani khadantanam dantantaram purati 2-. Imassa pana kanakaphalakaya samussitavajirapanti viya avirala 3- tulikaya dassitapariccheda viya danta bhavissanti. Annesanca putidanta utthahanti. Tena kaci datha kalapi vivannapi honti. Ayam pana sutthu sukkadatho osadhitarakampi atikkamma virocamanaya pabhaya samannagatadatho bhavissati. Pahutajivhoti puthulajivho. Annesam jivha thulapi honti kisapi rassapi thaddhapi visamapi, mahapurisassa pana jivha mudu digha puthula vannasampanna hoti. So hi tam lakkhanam pariyesitum agatanam kankhavinodanattham mudukatta tam jivham kathinasucim viya vattetva ubho nasikasotani parimasati, 4- dighatta ubho kannasotani parimasati, 4- puthulatta kesantapariyosanam kevalampi nalatam paticchadeti. Evantassa mududighaputhulabhavam pakasento tesam kankham vinodeti. Evam tilakkhanasampannam jivham sandhaya "pahutajivho"ti vuttam. Barahamassaroti annepi chinnassarapi bhinnassarapi kakassarapi honti, ayam pana mahabrahamuno sarassa sadisena sarena samannagato bhavissati, @Footnote: 1 cha.Ma. ayapattakena chinnasankhapatalam, i. ayopattacchinnam sankhapatalam @2 cha.Ma.,i. purenti 3 i. avirata 4-4 cha.Ma. paramasati evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page46.

Mahabaramamuno hi pittasemhehi apalibuddhatta saro visuddho 1- hoti. Mahapurisenapi katakammam tassa vatthum sodheti. Vatthuno suddhatta nabhito patthaya samutthahanto saro visuddho atthangasamannagatova samutthati. Karaviko viya bhanatiti karavikabhani, mattakaravikamanjughosoti 2- attho. Abhinilanettoti na sakalanilanettova, nilayuttatthane panassa ummapupphasadisena 3- ativisuddhena nilavannena samannagatani nettani honti, pitayuttatthane kannikarapupphasadisena 4- pitavannena, lohitayuttatthane bandhujivakapupphasadisena lohitavannena, setayuttatthane osadhitarakasadisena setavannena, kalayuttatthane addaritthasadisena kalavannena samannagatani. Suvannavimane ugghatitamanisihapanajarasadisani khayanti. Gopakhumoti ettha pakhumanti sakalacakkhugendam 5- adhippetam, tam kalavacchakassa bahaladhatukam hoti, rattavacchakassa vippasannam, tammuhuttajatatarunarattavacchakasadisacakkhu- gendoti attho. Annesanhi akkhigenda 6- aparipunna honti, hatthimusikadinam akkhisadisehi viniggatehipi gambhirehipi akkhihi samannagata honti. Mahapurisassa pana dhovitva majjitva thapitamanigulika viya mudusiniddhanilasukhumapakhumacitani akkhini. Unnati unnalomam. Bhamukantareti dvinnam bhamukanam vemajjhe nasikamatthakeyeva jata, uggantva pana nalatavemajjhe jata. Odatati parisuddha osadhitarakasamavanna. Muduti sappimande osaretva thapitasatavara- vihatakappasapatalasadisa. Tulasannibhati simbalitulalatatulasamana ayamassapi odatataya upama. Sapanesa kotiyam gahetva akaddhiyamana upaddhabahuppamana hoti, vissattha dakkhinavattavasena avattitva uddhagga hutva santitthati. Suvannaphalakamajjhe thapitarajatapubbulakam viya, suvannaghatato nikkhamamana khiradhara @Footnote: 1 cha.Ma. visado evamuparipi 2 cha.Ma.,i. mattakaravikarutamanjughosoti @3 cha.Ma. umapupphasadisena 4 cha.Ma.,i. kanikara... @5 cha.Ma. sakalacakkhubhandam, i. sakalacakkhugandam evamuparipi 6 cha.Ma. cakkhubhanda

--------------------------------------------------------------------------------------------- page47.

Viya, arunappabharanjite gaganappadese osadhitaraka viya ca atimanoharaya siriya virocati. Unhisasisoti idam paripunnanalatatanceva paripunnasisatam cati dve atthavase paticca vuttam. Mahapurisassa hi dakkhinakannaculikato patthaya mamsapatalam utthahitva sakalanalatam chadayamanam purayamanam gantva vamakannaculikaya patitthitam, tam ranno 1- bandhaunhisapato 2- viya virocati. Mahapurisassa kira imam lakkhanam disva rajunam unhisapatam akamsu. Ayantava eko attho. Anne pana jana aparipunnasisa honti, keci kapisisa, 3- keci phalasisa, keci atthisisa, keci hatthisisa keci kumbhasisa, 4- keci pabbharasisa. Mahapurisassa pana araggena vattetva thapitam viya suparipannam udakapubbulasadisam sisam hoti. Tattha purimanaye unhisavetthitasiso viyati unhisasiso. Dutiyanaye unhisam viya sabbattha parimandalasisoti unhisasiso. Vipassisamannavannana [37] Sabbakamehiti idam lakkhanani patigganhapetva paccha katam viya vuttam, na panevam datthabbam. Pathamanhi nemittake santappetva paccha lakkhanapatiggahanam 5- katanti veditabbam. Tassa vittharo gabbhokkantiyam vuttoyeva. Payentiti thannam payenti. Bodhisattassa kira niddosena madhurena khirena samannagata satthi dhatiyo upatthapesi, tatha sesapi tesu tesu kammesu kusala satthi satthiyeva. Tasam pesanakarake satthi purise, tassa tassa katakatabhavasallakkhake 6- satthi amacce upatthapesi. Evam cattari satthiyo itthinam, dve satthiyo purisananti cha satthiyo upatthakanamyeva ahesum. Setacchattanti dibbasetacchattam. Kuladattiyam pana sirigabbheyeva titthati. Ma nam sitam vatiadisu ma abhibhaviti attho veditabbo. Svassu sudanti so assu sudam. Ankeneva @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ranna 2 cha.Ma. bandhaunhisapatto evamuparipi 3 i. kappasisa @4 cha.Ma.,i. tumbasisa 5 cha.Ma.,i. lakkhanapatigganhanam 6 cha.Ma. katakatabhavasallakkhane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page48.

Ankanti 1- annassa bahunava annassa bahum. Annassa ca amsakuteneva annassa amsakutam. Parihariyatiti niyati, 2- sampapiyatiti attho. [38] Manjussaroti akharassaro. Vaggussaroti chekaparipunnassaro. Madhurassaroti satassaro. Pemaniyassaroti pemajanakassaro. Tatridam karavikanam madhurassarataya:- karavikasakune kira madhurarasam ambapakkam mukhatundakena paharitva paggharitarasam pivitva pakkhena talam datva vikujjhamane 3- catuppada matta viya lalitum arabhanti. Gocarapasutapi catuppada mukhagatani tinani chaddetva tam saddam sunanti. Valamiga khuddakamige anubandhamana ukkhittam padam anikkhipitvava titthanti. Anubandhamiga ca maranabhayam jahitva titthanti. Akase pakkhanta pakkhinopi pakkhe pasaretva tam saddam sunamanava titthanti. Udake macchapi kannapatalam apphotetva tam saddam sunamanava titthanti. Evam madhurassara karavika. Asandhimittapi dhammasokassa devi "atthi nu kho bhante buddhasaddena sadiso kassaci saddo"ti samgham pucchi. Atthi karavikasakunassati. Kuhim bhante te sakunati? himavanteti. Sa rajanam aha "deva karavikasakunam passitukamamhi"ti. Raja imasmim "panjare nisiditva karaviko agacchatu"ti suvannapanjaram vissajjesi. Panjaro gantva ekassa karavikassa purato atthasi. So "rajanaya agato panjaro, na sakka agantun"ti tattha nisidi. Panjaro agantva ranno puratova atthasi. Karavikam saddam karapetum na sakkonti. Atha raja "katham bhane ime saddam karonti"ti aha. Natake disva devati. Atha nam raja adasehi parikkhipapesi. So attano chayam disva "nataka me agata"ti mannamano pakkhena talam datva madhurassarena 4- manivamsam dhamamano viya viravi. Sakalanagare manussa matta viya lalimsu. 5- Asandhimitta cintesi "imassa tava tiracchanagatassa evam madhuro saddo, kidiso nu kho @Footnote: 1 Ma. angeneva anganti 2 i. niyyati 3 cha.Ma., i. vikujamane @4 cha.Ma. ka. mandassarena 5 i. palalimsu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page49.

Sabbannutananasirippattassa bhagavato saro 1- ahosi"ti pitim uppadetva tam pitim avijahitva sattahi janghasatehi saddhim sotapattiphale patitthasi. Evam madhuro kira karavikasaddoti. Tato pana satabhagena sahassabhagena ca madhurataro vipassissa kumarassa saddo ahositi veditabbo. [39] Kammavipakajanti na bhavanamayam, kammavipakavasena pana devatanam cakkhusadisameva mamsacakkhu ahosi, yena nimittam katva tilavahe pakkhittam ekatilampi ayam soti uddharitva datum sakkoti. [40] Vipassiti ettha ayam vacanattho, antarantara nimmisasanjanitandhakara- virahena 2- visuddham passati, vivatehi ca akkhihi passatiti vipassi, dutiyavare viceyya viceyya passatiti vipassi, vicinitva vicinitva passatiti attho. [41] Atte 3- panayatiti atthe janati passati, nayati, va pavattetiti attho. Ekadivasam kira vinicchayatthane nisiditva attam anusasantassa ranno alankatapatiyattam mahapurisam aharitva hatthe thapayimsu. Tassa tam anke katva upalalayamanasseva amacca samikam assamikam akamsu. Bodhisatto anattamanasaddam niccharesi. Raja "kimetam, upadharetha"ti aha. Upadharayamana annam adisva "attassa dubbinicchitatta evam katam bhavissati"ti puna samikamyeva samikam katva "natva nu kho kumaro evam karoti"ti vimamsanta puna samikam assamikam akamsu. Punapi bodhisatto tatheva tam saddam niccharesi. Atha raja "janati mahapuriso"ti tato patthaya appamatto ahosi. Idam sandhaya vuttam "viceyya viceyya kumaro atte 4- panayati"ti. [42] Vassikantiadisu yattha sukham hoti vassakale vasitum, ayam vassiko. Itaresupi eseva nayo. Ayam panettha vacanattho, vassavaso vassam, tam arahatiti vassiko. Itaresupi eseva nayo. @Footnote: 1 cha.Ma., i. saddo 2 cha.Ma. nimilajanitandhakaravirahena, i. meghajanitandhakaravirahena @3 cha.Ma., i. atthe evamuparipi 4 cha.Ma. atthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page50.

Tattha vassiko pasado natiucco hoti natinico, dvaravatapananipissa natibahuni natitanukani, 1- bhummattharanapaccattharanajajjabhojanani cettha missakaneva vattanti. Hemantike thambhapi bhittiyopi nica honti, dvaravata- pananipi tanukani sukhumacchiddani, unhappavesanatthaya bhittiniyuhani nihariyanti, bhummattharanapaccattharananivasanaparupanani panettha unhaviriyani 2- kambaladini vattanti. Khajjabhojanam siniddham katukasannissitam nirudakasannissitanca. Gimhike thambhapi bhittiyopi ucca honti, dvaravatapanani panettha bahuni vipulajalani 3- honti, bhummattharanadini dukulamayadini 4- vattanti. Khajjabhojanani madhurarasasitaviriyani. 5- Vatapanasamipesu cettha navacatiyo thapetva udakassa puretva niluppaladihi sanchadenti. Tesu tesu padesesu udakayantani karonti, yehi deve vassante viya udakadhara nikkhamanti. Nippurisehiti purisavirahitehi. Na kevalancettha turiyaneva nippurisani, sabbatthananipi nippurisaneva, dovarikapi itthiyova, nhapanadiparikammakarapi atthiyova. Raja kira "tatharupam issariyasukhasampattim anubhavamanassa purisam disva purisasanka uppajjati, sa me puttassa ma ahosi"ti sabbakiccesu itthiyova thapesiti. Pathamabhanavaravannana nitthita. Jinnapurisavannana [43] Dutiyabhanavare gopanasivankanti gopanasi viya vankam. Bhagganti 6- khandhe, katiyam, jajanusuti tisu thanesu bhaggavankam. 7- Dandaparayananti dandagatikam dandapatisaranam. Aturanti jaraturam. Gatayobbanti atikkantayobbanam pacchimavaye thitam disvati addhayojanappamanena balakayena parivuto susamvihitarakkhopi gacchanto yada ratho purato hoti, pacchato 8- balakayo, tadise okase @Footnote: 1 cha.Ma., i. natitanuni 2 Ma. unahabharitani 3 cha.Ma. vipulajatani @4 cha.Ma., i. dukulamayani 5 cha.Ma. madhurasasannissitabharitani 6 cha.Ma. bhogganati @7 cha.Ma. bhoggavankam 8 cha.Ma., i. paccha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page51.

Suddhavasakhinasavabrahmehi attano anubhavena rathassa puratova dassitam, tam purisam passitva. Suddhavasa kira "mahapuriso panke gajo viya pancasu kamagunesu laggo, satimassa uppadessama"ti tam dassesum. Evam dassitam ca tam bodhisatto ceva passati sarathi ca. Brahmanopi hi bodhisattassa appamadattham sarathissa ca kathasallapanattham 1- tam dassesum. Kim panesoti eso jinnoti. Kim vuttam hoti, naham bho ito pubbe evarupam addasanti pucchi. Tenahiti yadi mayhampi evarupehi kesehi evarupena ca kayena veditabbam, tenahi samma sarathi. Alandanajjauyyanabhumiyati "ajja yam 2- uyyanabhumim passissama"ti gacchama, alam taya uyyanabhumiyati samviggahadayo samveganurupam aha. Antepuram gatoti itthijanam visajjetva sirigabbhe ekakova nisinno. Yatra hi namati yaya jatiya sati jara pannayati, sa jati dhiratthu dhikkata atthu, jiguccha namesa jatiti 3- jatiya mulam khananto nisidi pathamena sallena hadaye viddho viya. [45] Sarathim amantapetvati raja kira nemittakehi kathitakalato patthaya ohitasoto vicarati, raja so "kumaro uyyanam gacchanto antaramagge nivatto"ti sutva sarathim amantapesi. Byadhitapurisavannana [46] Ma heva khotiadisu rajjam karetu, ma pabbajatu, brahmananam vacanam ma saccam hotuti evam cintesiti attho. [47] Addasa 4- khoti pubbe vuttanayeneva suddhavasehi dassitam addasa. Abadhikanti iriyapathabhanjanakena visabhagabadhena abadhikam. Dukkhitanti rogadukkhena dukkhitam. Balhagilananti adhimattagilanam. Palipannanti nimuggam. Jara @Footnote: 1 cha.Ma., i. kathasallapattham 2 cha.Ma. yanti na dissati @3 cha.Ma., i. jiguccha metam jatinti 4 cha.Ma. addasa kho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page52.

Pannayissati byadhi pannayissatiti idhapi yaya jatiya sati idam dvayam pannayati, dhiratthu 1- jati, ajatam khemanti jatiya mulam khananto nisidi dutiyena sallena viddho viya. Kalakatapurisavannana [50] Vilatanti sivikam. Petanti ito patigatam. Kalakatanti 2- katakalam, yattakam tena kalam jivitabbam, tam sabbam katva nitthapetva matanti attho. Imampissa purimanayeneva brahmano dassesum. Yatra hi namati idhapi yaya jatiya sati idam tayam 3- pannayati, dhiratthu jati ajatam khemanti jatiya mulam khananto nisidi tatiyena sallena viddho viya. Pabbajitavannana [53] Bhandunti mundam. Imampissa purimanayeneva brahmano dassesum. Sadhu dhammacariyatiadisu ayam deva dhammacaranabhavo sadhuti cintetva pabbajitoti evam ekamekassa padassa yojana veditabba. Sabbani cetani dasakusalakamma- pathavevacananeva. Avasane pana avihimsati karunaya pubbabhago. Anukampati mettaya pubbabhago. Tenahiti uyyojanatthe nipato. Pabbajitanhissa disva cittam pabbajjaya ninnam jatam, atha tena saddhim kathetukamo hutva sarathim uyyojento tenahitiadimaha. Bodhisattapabbajjavannana [54] Athakho bhikkhaveti "pabbajitassa sadhu dhammacariya"tiadini ca annanca bahum mahajanakayena rakkhiyamanassa puttadarasambadhe ghare vasato adinavapatisamyuttanceva migabhutena cetasa yathasukham vane vasato pabbajitassa vivekanisamsapatisamyuttanca dhammakatham sutva pabbajitukamo hutva athakho bhikkhave vipassi kumaro sarathim amantesi. @Footnote: 1 cha.Ma. dhikkata sa jati, i. dhiratthu tam jatim evamuparipi, Ma. dhikkatam @2 cha.Ma. kalankatanti 3 i. dvayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page53.

Imani cattari disva pabbajitam nama sabbabodhisattanam vamsova tantiyeva paveniyeva. Annepi ca bodhisatta yatha ayam vipassi kumaro, cirassam passi evam cirassam passanti. 1- Amhakam pana bodhisatto cattaripi ekadivasanneva disva mahabhinikkhamanam nikkhamitva anomanaditire 2- pabbajito. Teneva rajagaham patva tattha ranna bimbisarena "kimattham pandita pabbajitosi"ti puttho aha:- jinnanca disva dukkhitanca byadhitam matanca disva gatamayusamkhayam. Kasayavattham pabbajitanca disva tasma aham pabbajitomhi rajati. Mahajanakayaanupabbajjavannana [55] Sutvana tesanti tesam caturasitiya panasahassanam sutva etadahosi. Orakoti onako 3- lamako. Anupabbajimsuti anupabbajitani. Kasma panettha yatha parato khandatissanam anupabbajjaya "bandhumatiya rajadhaniya nikkhamitva"ti vuttam, evam na vuttam 4- nikkhamitva sutatta. Ete kira sabbepi vipassissa kumarassa upatthakapurisava, te patova upatthanam agantva kumaram adisva patarasatthaya gantva bhuttapatarasa agamma "kuhim kumaro"ti pucchitva "uyyanabhumim gato"ti sutva "tattheva nam dakkhissama"ti nikkhanta nivattamanam sarathim disva "kumaro pabbajito"ti cassa vacanam sutva sutatthaneyeva sabbabharanani omuncitva antarapanato kasayapitani 5- vatthani aharapetva kesamassum oharetva pabbajimsu. Iti nagarato nikkhamitva bahinagare sutatta ettha "bandhumatiya rajadhaniya nikkhamitva"ti na vuttam. @Footnote: 1 cha.Ma., i. evam cirassam cirassam passanti 2 cha.Ma., i. anomanaditire @3 cha.Ma. i. unako 4 cha.Ma., i. vuttanti 5 cha.Ma., i. kasavapitani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page54.

Carikam caratiti gatagatatthane mahamandapam katva danam sajjetva agamma svatanaya nimantito mahajanassa 1- ayacitabhikkhameva patigganhanto cattaro mase carikam cari. [56] Akinnoti ganena parivuto. Ayam pana vitakko bodhisattassa kada uppannoti. Sve visakhapunnama bhavissatiti catuddasidivase. Tada kira so "yatheva mam ime pubbe gihibhutam parivaretva caranti, idanipi tatheva, kim imina ganena"ti ganasamganikaya ukkanthitva "ajjeva gacchami"ti cintetva puna "ajja avela, sace idani gamissami, sabbeva ime janissanti, sve gamissami"ti cintesi. Tamdivasanca uruvelagamasadise game gamavasino svatanaya nimantayimsu, te caturasitisahassanampi tesam pabbajitanam mahapurisassa ca payasameva patiyadayimsu. Atha mahapuriso punadivase tasmim 2- game tehi pabbajitehi saddhim bhattakiccam katva vasanatthanameva agamasi. Tattha te pabbajita mahapurisassa vattam dassetva attano attano rattitthanadivatthanani pavittha. Bodhisattopi pannasalam pavisitva nisinno. Thite majjhantike 3- kale sannisinnesu pakkhisu sanateva braharannam tam bhayam patibhati manti 4- evarupe pavivekaramanam 5- bhayakale sabbasattanam sadarathakaleyeva "ayam kalo"ti nikkhamitva pannasaladvaram pidahitva bodhimandabhimukho payasi. Annadapi ca tasmim thane vicaranto bodhimandam passati, nisiditum panassa cittam na namitapubbam. 6- Tamdivasam panassa nanam paripakagatam hoti, 7- tasma alankatam bodhimandam disva arohanatthaya cittam uppannam. So dakkhinadisabhagena upagamma padakkhinam katva puratthimadisabhage cuddasahattham pallankam pannapetva caturangikam viriyam adhitthahitva "yava buddho na homi, na tava ito vutthahami"ti 8- patinnam @Footnote: 1 cha.Ma. i. janassa 2 cha.Ma. tasmimyeva 3 cha.Ma. majjhanhike @4 sam.sa. 15/15/8 khattiyasutta 5 cha.Ma. avivekaramanam 6 Ma. bhutapubbam, i. pubbam @7 cha.Ma., i. hotiti na dissati 8 Ma. vutthahissamiti, i. utthahamiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page55.

Katva nisidi. Imamassa vupakasam sandhaya "eko 1- ganasma vupakattho vihasi"ti vuttam. Anneneva taniti te kira sayam bodhisattassa upatthanam agantva pannasalam parivaretva nisinna "ativikalo jato, upadharetha"ti vatva pannasalam vivaritva tam apassantapi "kuhim gato kuhim gato"ti nanubandhimsu, "ganavase nibbinno eko viharitukamo manne mahapuriso, buddhabhutamyeva nam passissama"ti antojambudipabhimukha carikam pakkanta. Bodhisattaabhinivesavannana [57] Vasupagatassati bodhimande ekarattivasam upagatassa. Rahogatassati rahasi gatassa. Patisallinassati ekibhavavasena nilinassa. Kicchanti dukkham. Cavati ca upapajjati cati idam dvayam pana aparaparam cutipatisandhim sandhaya vuttam. Jaramaranassati ettha yasma pabbajanto jinnabyadhimateyeva disva pabbajito, tasmassa jaramaranameva upatthati. Tenaha "jaramaranassa"ti. Iti jaramaranam mulam katva abhinivitthassa bhavaggato otarantassa viya athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi. Yonisomanasikarati upayamanasikara pathamanasikaRa. Aniccadini hi aniccaditova manasikaronto 2- yonisomanasikaro nama hoti. Ayanca "kismim nu kho sati jatiadini honti, kismim asati jatiadini na honti"ti udayabbayanupassanavasena pavattatta tesam annataro, tasmassa ito yonisomanasikara imina upayamanasikarena ahu pannaya abhisamayoti, bodhisattassa pannaya yasmim sati jaramaranam hoti, tena jaramaranakaranena saddhim samagamo ahosi. Kim pana tanti? jati. Tenaha "jatiyakho sati jaramaranam hoti"ti. Ya cayam jaramaranassa karanapariggahika panna, taya saddhim bodhisattassa samagamo ahositi ayam panettha 3- attho. Etenupayena sabbapadani veditabbani. @Footnote: 1 cha.Ma. ekova 2 cha.Ma. manasikaroto, i. manasikaroto 3 cha.Ma., i. panasaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page56.

Namarupe kho sati vinnananti ettha pana sankharesu sati vinnananti ca, avijjaya sati sankharati ca vattabbam bhaveyya, tadubhayampi na gahitam. Kasma? avijjasankhara hi atito bhavo, tehi saddhim ayam vipassana na Ghatiyati. Mahapuriso hi paccuppannavasena abhinivitthoti. Nanu ca avijjasankharehi aditthehi na sakka buddhena bhavitunti. Saccam na sakka, imina pana te bhavaupadanatanhavaseneva ditthati. Imasmim pana 1- thane vittharato paticcasamuppadakatha kathetabba bhaveyya. 2- Sa panesa visuddhimagge kathitava. [58] Paccudavattatiti patinivattati. Katamam panettha vinnanam paccudavattatiti. Tam 3- patisandhivinnanampi vipassanavinnanampi. Tattha patisandhivinnanam paccayato patinivattati, vipassanavinnanam arammanato, ubhayampi namarupam natikkamati, namarupato param na gacchati. Ettavata jayetha vatiadisu vinnane namarupassa paccaye honte, namarupe ca vinnanassa paccaye honte, dvisupi annamannapaccayesu hontesu ettakena jayetha va .pe. Upapajjetha va. Ito hi param kim annam jayeyya va .pe. Upapajjetha va. Nanu etadeva jayati ca .pe. Upapajjati cati. Evam saddhim aparaparam cutipatisandhihi panca padani dassetva puna tam ettavatati vuttamattham niyyatento 4- "yadidam namarupapaccaya vinnanam, vinnanapaccaya namarupan"ti vatva tato param anulomapaccayakaravasena vinnanapaccaya namarupamulakam ayatimpi jatijaramaranam dassetum namarupapaccaya salayatanantiadimaha. Tattha kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti tisakalassa jatijaramaranasokaparidevadukkhadomanassaupayasadibhedassa dukkharasissa nibbatti hoti. Iti mahapuriso sakalassa vattadukkhassa nibbattim addasa. [59] Samudayo samudayoti khoti nibbatti nibbattiti kho. Pubbe ananussutesuti na anussutesu asutapubbesu. Cakkhum udapaditi adisu udayadassanapanna cesa dassanatthena cakkhum, natakaranatthena nanam, pajananatthena panna, @Footnote: 1 cha.Ma., i. panasaddo na dissati 2 cha.Ma., i. bhaveyyati na dissati @3 cha.Ma., i. tanti na dissati 4 i. niyyadento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page57.

Vinibbijjhitva 1- pativijjhitva uppannatthena vijja, obhasatthena 2- alokoti ca vutta. Yathaha "cakkhum udapaditi dassanatthena. Nanam udapaditi natatthena. Panna udapaditi pajananatthena. Vijja udapaditi pativedhatthena. Aloko udapaditi obhasatthena. Cakkhum dhammo dassanattho attho. Nanam dhammo natattho attho. Panna dhammo pajananattho attho. Vijja dhammo pativedhattho attho. Aloko dhammo obhasattho attho"ti. 3- Ettakehi padehi kim kathitanti. Imasmim sati idam hotiti paccayasanjananamattam kathitam. Athava vithipatipanna tarunavipassana kathitati. [61] Adhigato kho myayanti adhigato kho me ayam. Maggoti vipassanamaggo. Sambodhayati catusaccabujjhanatthaya, nibbanabujjhanatthayaeva va. Apica bujjhatiti bodhi, ariyamaggassetam namam, tadatthayatipi vuttam hoti. Vipassanamaggamulako hi ariyamaggoti. Idani tam maggam niyyatento "yadidam namarupanirodha"ti adimaha. Ettha ca vinnananirodhotiadihi paccattapadehi nibbanameva kathitam. Iti mahapuriso sakalassa vattadukkhassa anibbattinirodham addasa. [62] Nirodho nirodhoti khoti anibbatti anibbattiti kho. Cakkhuntiadini vuttatthaneva. Idha pana sabbeheva etehi padehi "imasmim asati idam na hoti"ti nirodhasanjananamattameva kathitam, athava vutthanagamini balavavipassana kathitati. [63] Aparena samayenati evam paccayam ca paccayanirodham ca viditva tato aparabhage. Upadanakkhandhesuti upadanassa paccayabhutesu khandhesu. Udayabbayanupassiti tameva pathamam dittham udayanca vayanca anupassamano. Vihasiti sikhappattam 4- vutthanagaminivipassanam vaddhento vihari. Idam kasma vuttam? sabbeyeva hi puritaparamino bodhisatta pacchimabhave puttassa jatadivase @Footnote: 1 cha.Ma., i. nibbijjhitva 2 i. obhasanatthena @3 khu. pati. 31/614/525 dhammacakkakatha (saya) 4 cha.Ma. sikhapattam, i. sikhappattam,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page58.

Mahabhinikkhamanam nikkhamitva pabbajitva padhanamanuyunjitva bodhipallankam aruyha marabalam vidhamitva pathame yame pubbenivasam anussaranti, dutiye yame dibbacakkhum visodhenti, tatiye yame paccayakaram sammasitva anapanacatutthajjhanato vutthaya pancasu khandhesu abhinivisitva udayabbayavasena samapannasalakkhanani disva yava gotarabhunana vipassanam vaddhetva ariyamaggena sakale buddhagune pativijjhanti. Ayampi ca mahapuriso puritaparami, so yathavuttameva sabbam anukkamam katva pacchimayame anapanacatutthajjhanato vutthaya pancasu khandhesu abhinivisitva vuttappakaram udayabbayavipassanam arabhi, tam dassetum idam vuttam. Tattha iti rupanti idam rupam, ettakam rupam, ito uddham rupam natthiti ruppanasabhavanceva bhutupadayabhedanca adim katva lakkhanarasapaccupatthanapadatthanavasena anavasesarupapariggaho vutto. Iti rupassa samudayoti imina evam pariggahitassa rupassa samudayadassanam vuttam. Tattha ititi evam samudayo hotiti attho. Tassa vittharo "avijjasamudaya rupasamudayo, tanhasamudaya rupasamudayo, kammasamudaya rupasamudayo, aharasamudaya rupasamudayoti, nibbattilakkhanam passantopi rupakkhandhassa samudayam passati"ti 1- evam veditabbo. Atthangamepi "avijjanirodha rupanirodho .pe. Viparinamalakkhanam passantopi rupakkhandhassa nirodham passati"ti ayam assa vittharo. Iti vedanatiadisupi ayam vedana, ettaka vedana, ito uddham vedana natthi. Ayam sanna. Ime sankhaRa. Idam vinnanam, ettakam vinnanam, ito uddham vinnanam natthiti vedayitasanjananaabhisankharanavijanana- sabhavanceva sukhadirupasannadiphassadicakkhuvinnanadibhedanca adim katva lakkhanarasapaccupatthanapadatthanavasena anavasesavedanasannasankharavinnanapariggaho vutto. Iti vedanaya samudayotiadihi pana evam pariggahitanam vedanasanna- sankharavinnananam samudayadassanam vuttam. Tatrapi ititi evam samudayo hotiti attho. Tesampi vittharo "avijjasamudaya vedanasamudayo"ti 2- rupe vuttanayeneva veditabbo. Ayam pana viseso, tisu khandhesu "aharasamudaya"ti avatva @Footnote: 1 khu. pati. 31/106/80 udayabbayanananiddesa @2 khu. pati. 31/108/80 udayabbayanananiddesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page59.

"phassasamudaya"ti vattabbam. Vinnanakkhandhe "namarupasamudaya"ti. Atthangamapadampi tesamyeva vasena yojetabbam. Ayamettha sankhepo, vittharo pana udayabbayavinicchayo sabbakaraparipurova visuddhimagge vutto. Tassa pancasu upadanakkhandhesu udayabbayanupassino viharatoti tassa vipassissa bodhisattassa imesu rupadisu pancasu upadanakkhandhesu samapannasalakkhanavasena udayabbayanupassino viharato yathanukkamena vaddhite vipassananane anuppadanirodhena nirujjhamanehi asavasankhatehi kilesehi anupadaya aggahetvava cittam vimuccati, tadetam maggakkhane vimuccati nama, phalakkhane vimuttam nama. Maggakkhane va vimuttanceva vimuccati ca, phalakkhane vimuttameva. Ettavatava mahapuriso sabbabandhana vimutto 1- suriyarasmisamphutthamiva padumam suvikasitacittasantano cattari maggananani, cattari phalananani, catasso patisambhida, catuyoniparicchedakananam, pancagatiparicchedakananam cha asadharanananani sakale ca buddhagune hatthagate katva paripunnasankappo bodhipallanke nisinnova:- anekajatisamsaram, sandhavissam anibbisam. Gahakaram gavesanto, dukkha jati punappunam. Gahakaraka ditthosi, puna geham na kahasi. Sabba te phasuka bhagga, gahakutam visankhatam. Visankharagatam cittam tanhanam khayamajjhagati. 2- Ayoghanahatasseva, jalato jatavedassa. 3- Anupubbupasantassa, yatha na nayate gati. Evam samma vimuttanam, kamabandhoghatarinam. Pannapetum gati natthi, pattanam acalam sukhanti. 4- Evam manasikaronto saradasuriyo viya, punnacando viya ca virocitthati. Dutiyabhanavarakatha nitthita. @Footnote: 1 cha.Ma. vippamutto, i. sabbabandhanavippamutto 2 khu.dha. 25/153-154 pathamabodhivatthu @3 ka. cha.Ma. jatavedaso 4 khu. u. 25/80/230 dutiyadabbasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page60.

Brahmayacanakathavannana [64] Tatiyabhanavare yannunaham dhammam deseyyanti yadi panaham dhammam deseyyam. Ayam pana vitakko kada uppannoti. Buddhabhutassa atthame sattahe. So kira buddho hutva sattaham bodhipallanke nisidi, sattaham bodhipallankam olokento atthasi, sattaham ratanacankame cankami, sattaham ratanagabbhe dhammam vicinanto nisidi, sattaham ajapalanigrodhe nisidi, sattaham muccalinde 1- nisidi, sattaham rajayatane nisidi. Tato vutthaya atthame sattahe puna agantva ajapalanigrodhe nisinnamattasseva sabbabuddhanam acinnasamacinno ayanceva vitakko ito anantaro ca vitakko upapanno. Tattha adhigatoti patividdho. Dhammoti catusaccadhammo. Gambhiroti uttanabhavapatikkhepavacanametam. Duddasoti gambhirattava duddaso dukkhena datthabbo, na sakka sukhena datthum. Duddasattava duranubodho dukkhena avabujjhitabbo, na sakka sukhena avabujjhitum. Santoti nibbuto. Panitoti atappako. Idam dvayam lokuttarameva sandhaya vuttam. Atakkavacaroti takkena avacaritabbo ogalhitabbo 2- na hoti, naneneva avacaritabbo. Nipunoti sanho. Panditavedaniyoti sammapatipadam patipannehi panditehi veditabbo. Alayaramati satta pancasu kamagunesu alayanti, 3- tasma te alayati vuccanti. Atthasatatanhaviparitani 4- alayanti, tasma alayati vuccanti. Tehi alayehi ramantiti alayarama. Alayesu ratati alayarata. Alayesu suttha muditati alayasammudita. Yatheva hi susajjitam pupphaphalabharitarukkhadisampannam uyyanam pavittho raja taya taya sampattiya ramati, sammudito amodito pamodito 5- hoti na ukkanthati, sayampi nikkhamitum na icchati, evamimehipi kamalayatanhalayehi satta ramanti, samsaravatte sammudita anukkanthita vasanti. Tena tesam bhagava duvidhampi alayam uyyanabhumim viya dassento "alayarama"tiadimaha. @Footnote: 1 cha.Ma., i. mucalinde 2 cha.Ma., i. ogahitabbo 3 cha.Ma., i. alliyanti @4 cha.Ma., i. tanhavicaritani 5 cha.Ma. ayam na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page61.

Yadidanti nipato, tassa thanam sandhaya "yam idan"ti, paticcasamuppadam sandhaya yo ayan"ti evamattho datthabbo. Idappaccayata paticcasamuppadoti imesam paccaya idappaccaya, idappaccayaeva idappaccayata, idappaccayata ca sa paticcasamuppado cati idappacyatapaticcasamuppado. Sankharadipaccayanam avijjadinam etam adhivacanam. Sababasankharasamathotiadi sabbam nibbanameva. Yasma hi tam agamma sabbasankharavipphanditani sammanti vupasammanti, tasma "sabbasankharasamatho"ti vuccati. Yasma ca tam agamma sabbe upadhayo patinissattha honti, sabbatanha khiyanti, sabbe kilesaraga virajjanti, sabbam dukkham nirujjhati, tasma "sabbupadhipatinissaggo tanhakkhayo 1- virago nirodho"ti vuccati. Sa panesa tanha bhavena bhavam phalena va saddhim kammam vinati samsibbatiti katva vananti vuccati. Tato nikkhantanti 2- nibbanam. So mamassa kilamathoti ya ajanantanam desana nama, so mama kilamatho assa, sa mama vihesa assati attho. Kayakilamatho ceva kayavihesa ca assati vuttam hoti, citte pana ubhayampetam buddhanam natthi. [65] Apissuti anubaruhanatthe nipato, so "na kevalam etadahosi, imapi gatha patibhamsu"ti dipeti. Vipassintiadisu vipassissa bhagavato arahato sammasambuddhassati attho. Anacchariyati anuacchariya. Patibhamsuti patibhanasankhatassa nanassa gocara ahesum, parivitakkayitabbatam papunimsu. Kicchenati dukkhena, na dukkhaya patipadaya. Buddhanam hi cattaropi magga sukha patipadava honti. Paramipuranakale pana saragasadosasamohasseva sato agatagatanam yacakanam alankatapatiyattam sisam kantitva 3- galalohitam niharitva suanjitani akkhini uppatetva kulavamsappatitthapakam 4- puttam manapacarinim bhariyanti evamadini dentassa annani ca khantivadisadisesu attabhavesu chejjabhejjadini papunantassa agamaniyapatipadam sandhayetam vuttam. Halanti ettha hakaro nipatamatto, alanti attho. Pakasitunti desitum, evam kicchena adhigatassa @Footnote: 1 cha.Ma. tanhakkhayo 2 cha.Ma. tato vanato nikkhantanti nibbanam, @ i. tato nikkhantam vanatoti nibbanam. 3 cha.Ma. chinditva @4 cha.Ma. kulavamsapadipakam, i. kulavamsapadipam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page62.

Dhammassa alam desitum, paribyattam desitum 1- ko attho desitenati vuttam hoti. Ragadosaparetehiti ragadosadutthehi 2- ragadosanugatehi va. Patisotagaminti niccadinam patisotam aniccam dukkhamanatta asubhanti evam gatam catusaccadhammam. Ragarattati kamaragena bhavaragena ditthiragena ca ratta. Na dakkhantiti aniccam dukkhamanatta asubhanti imina sabhavena na passissanti, te apassante ko sakkhissati evam gahapetum. Tamokkhandhena avutati avijjarasina ajjhotthata. Appossukkatayati nirussukkabhavena, adesetukamatayati attho. Kasma panassa evam cittam nami, nanu esa "mutto mocessami, tinno tarayissami, 3- kim me annatavesena dhammam sacchikatenidha sabbannutam papunitva santaressam sadevakanti 4- patthanam katva paramiyo puretva sabbannutam pattoti. Saccametam, paccavekkhananubhavena panassa evam cittam nami. Tassa hi sabbannutam patva sattanam kilesaggahanatam dhammassa ca gambhiratam paccavekkhantassa sattanam kilesaggahanata ca dhammassa gambhirata ca sabbakarena pakata jata. Athassa "ime sattava kanjikapunnalavu 5- viya takkabharitacati 6- viya vasatelatemitapatapilotika 7- viya anjanamakkhitahattho viya kilesabharita atisankilittha ragaratta dosaduttha mohamulha te kim nama pativijjhissanti"ti cintayato kilesaggahanapaccavekkhananubhavenapi evam cittam nami. "ayanca dhammo pathavisandharakaudakakkhandho viya gambhiro, pabbatena paticchadetva thapito sasapo viya duddaso, satadha bhinnassa valassa kotiya @Footnote: 1 cha.Ma. paribyattam desitunti na dissati 2 cha.Ma.,i. ragadosaphutthehi @3 cha.Ma., taressami, i. tareyyami 4 i. tarayissam sadevaketi @5 cha.Ma. kanjikapunnalabu, i. kanjiyapunnalabu 6 Ma. takkapuritacati, @i. takkaharitacati 7 cha.Ma. i. vasatelapitapilotika

--------------------------------------------------------------------------------------------- page63.

Kotipatipadanam viya 1- ca duranubodho, nanu maya hi imam dhammam pativijjhitum vayamantena adinnam danam nama natthi, arakkhitam silam nama natthi, apurita kaci parami nama natthi, tassa me nirussaham viya marabalam vidhamantassapi pathavi na kampittha, pathamayame pubbenivasam anussarantassapi na kampittha, majjhimayame dibbacakkhum visodhentassapi na kampittha. Pacchimayame pana paticcasamuppadam pativijjhantasseva medani 2- dasasahassilokadhatum 3- kampittha. Iti madisenapi tikkhananena kicchenevayam dhammo patividdho, tam lokiyamahajana katham pativijjhissanti"ti dhammagambhirata paccavekkhananubhavenapi evam cittam namiti veditabbam. Apica brahmuna yacite desetukamatayapissa evam cittam nami. Janati hi bhagava "mama appossukkataya citte namamane mam mahabrahma dhammadesanaya 4- yacissati, ime ca satta brahmagaruka, te `sattha kira dhammam na desetukamo ahosi, atha nam mahabrahma yacitva desapesi, santo vata bho dhammo, panito vata bho'ti mannamana sussulissanti"ti. Imampissa karanam paticca appossukkataya cittam nami, no dhammadesanayati veditabbam. [66] Annatarassati ettha kincapi "annataro"ti vuttam, atha kho imasmim cakkavale jetthakamahabrahma esoti veditabbo. Nassati vata bho lokoti so kira imam saddam tatha niccharesi, yatha dasasahassilokadhatubrahmano sutva sabbe sannipatimsu. Yatra hi namati yasmim nama loke. Purato paturahositi tehi dasahi brahmasahassahei saddhim paturahosi. Apparajakkhajatikati pannamaye akkhimhi appam parittam ragadosamoharajam etesam, evam sabhavati apparajakkhajatika. Assavanatati assavanataya. Bhavissantiti purimabuddhesu dasapunnakiriyavatthuvasena katadhikara paripakagata padumani viya suriyarasmisamphassam, dhammadesanamyeva akankhamana catuppadikagathavasane ariyabhumim okkamanaraha na eko, na dve, anekasatasahassa dhammassa annataro bhavissantiti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma. valassa kotiya kotim patipadanam viya, i. valassa koti viya anu 2 cha.Ma. me @3 cha.Ma. dasasahassilokadhatu, i. dasasahassilokadhatu 4 cha.Ma., i. dhammadesanam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page64.

[69] Ajjhesananti evam tikkhattum yacanam. Buddhacakkhunati indriyaparopariyattananena ca asayanusayananena ca. Imesam hi dvinnam nananam "buddhacakkhu"ti namam, sabbannutananassa "samantacakkhu"ti, tinnam magganananam dhammacakkhu"ti. Apparajakkheti adisu yesam vuttanayeneva pannacakkhumhi ragadirajam appam, te apparajakkha. Yesam tam mahantam, te maharajakkha. Yesam saddhadini indriyani tikkhani, te tikkhindriya. Yesam tani muduni, te mudindriya. Yesam teyeva saddhadayo akara sundara, te svakaRa. Ye kathitakaranam sallakkhenti, sukhena sakka honti vinnapetum, te suvinnapaya. Ye paralokanceva vajjanca bhayato passanti, te paralokavajjabhayadassavino nama. Ayam panettha pali:- "saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo maharajakkho. Araddhaviriyo .pe. Kusito. Upatthitasati, mutthassati, samahito, asamahito. Pannava, duppanno puggalo maharajakkho. Tatha saddho puggalo tikkhindriyo .pe. Pannava puggalo paralokavajjabhayadassavi, duppanno puggalo na paralokavajjabhayadassavi. Lokoti ca khandhaloko dhatuloko ayatanaloko sampattibhavaloko vipattibhavaloko sampattivipattibhavaloko vipattisampattibhavaloko. Eko loko sabbe satta aharatthitika. Dve loka namanca rupanca. Tayo loka tisso vedana. Cattaro loka cattaro ahaRa. Panca loka pancupadanakkhandha. Cha loka cha ajjhattikani ayatanani. Satta loka satta vinnanatthitiyo. Attha loka attha lokadhamma. Nava loka nava sattavasa. Dasa loka dasayatanani. Dvadasa loka dvadasayatanani. Attharasa loka attharasa dhatuyo. Vajjanti sabbe kilesa vajjam, 1- sabbe duccarita vajjam, sabbe abhisankhara vajjam, sabbe 2- bhavagamikamma 2- vajjam. Iti imasmim ca loke imasmim ca vajje tibba bhayasanna paccupatthita hoti, seyyathapi ukkhittasike vadhake. Imehi pannasaya akarehi imani pancindriyani janati passati annati pativijjhati, idam tathagatassa indriyanam paropariyatte nananti. 3- @Footnote: 1 i. vajja, evamuparipi 2-2 Ma. sabbam bhavagamikammam. @3 khu. pati. 31/276/179 indriyaparopariyattanananiddesa (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page65.

Uppaliniyanti uppalavane. Itaresupi eseva nayo. Antonimuggaposiniti yani annanipi padumani anto nimugganeva posiyanti. Udakam accuggamma titthantiti udakam atikkamitva titthanti. Tattha yani accuggamma thitani, tani suriyarasmisamphassam agamayamanani thitani, tani ajja pupphanakani. Yani samodakam thitani, tani sve pupphanakani. Yani udaka anugatani 1- antonimuggaposini, 2- tani tatiyadivase pupphanakani. Udaka pana anugatani annanipi sarogani 3- uppaladini 3- nama atthi, yani neva pupphissanti, macchakacchapabhakkhaneva bhavissanti, tani palim anarulhani. Aharitva pana dipetabbaniti sudipitani. Yatheva hi tani catubbidhani pupphani, evameva ugghatitannu vipacitannu neyyo padaparamoti cattaro puggala. Tattha yassa puggalassa saha udahatavelayam dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo ugghatitannu. Yassa puggalassa sankhittena bhasitassa vittharena atthe vibhajiyamane dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo vipacitannu. Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyanamitte sevato bhajato payirupasato anupubbena dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo neyyo. Yassa puggalassa bahumpi sunato bahumpi bhanato bahumpi ganhato bahumpi dharayato bahumpi vacayato na taya jatiya dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo padaparamo. 4- Tattha bhagava uppalavanadisadisam dasasahassilokadhatum olokento "ajja pupphanakani viya ugghatitannu, sve pupphanakani viya vipacitannu, tatiyadivase pupphanakani viya neyyo, macchakacchapabhakkhani pupphani viya padaparamo"ti addasa. Passanto ca "ettaka apparajakkha, ettaka maharajakkha, tatrapi ettaka ugghatitannu"ti evam sabbakarato addasa. Tattha tinnam puggalanam @Footnote: 1 i. antonimuggatani. 2 cha.Ma. antoudakaposini. @3-3 cha.Ma. sarojauppaladini. 4 abhi. pu. 36/108/185 catukkapggalapannatti. (saya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page66.

Imasmimyeva attabhave bhagavato dhammadesana attham sadheti, padaparamanam anagatatthaya vasana 1- hoti. Atha bhagava imesam catunnam puggalanam atthavaham dhammadesanam viditva desetukamyatam uppadetva puna te sabbesupi tasu bhavesu sabbe satte bhabbabhabbavasena dve kotthase akasi. Ye sandhaya vuttam "ye te satta kammavaranena samannagata, vipakavaranena samannagata, kilesavaranena samannagata, assaddha acchandika duppanna abhabba niyamam okkamitum kusalesu dhammesu sammattam, ime te satta abhabba, katame satta bhabba, ye te satta na kammavaranena .pe. Ime te satta bhabbati. 2- Tattha sabbepi abhabbapuggale pahaya bhabbapuggaleyeva nanena pariggahetva "ettaka ettha 3- ragacarita, ettaka dosamohavitakka- saddhabuddhicarita"ti cha kotthase akasi. Evam katva "dhammam desessami"ti cintesi. Brahma tam natva somanassajato bhagavantam gathahi ajjhabhasi. Idam sandhaya "atha kho so bhikkhave mahabrahma"ti adi vuttam. [70] Tattha ajjhabhasiti adhi abhasi, adhikiccam arabbha abhasiti attho. Sele yatha pabbatamuddhanitthitoti selamaye ekaghane pabbatamuddhani yathathitova, na hi tattha thitassa dassanatthampi givukkhipanapasaranadikiccam atthi. Tathupamanti tappatikagam selapabbatupamam. Ayam panettha sankhepattho, yatha selapabbatamuddhani thitova 4- cakkhuma puriso samantato janatam passeyya, tathapi tvam sumedhaso 5- sundarapanno 5- sabbannutananena samantacakkhu bhagava dhammamayam pannamayam pasadamaruyha sayam apetasoko sokavakinnam jatijarabhibhutam janatam avekkhassu 6- upadharaya upaparikkha. @Footnote: 1 cha.Ma. anagate vasanatthaYu. 2 khu. pati. 31/282/181 asayanusayanananiddesa (saya.) @abhi.vi. 35/826-827/417 dasakaniddesa 3 cha.Ma. etthati na dissati 4 cha.Ma. yathathitova @5-5 cha.Ma.,i. sumedha sundarapanna 6 cha.Ma. apekkhassu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

Ayametthadhippayo:- yatha hi pabbatapade samanta mahantam khettam katva tattha kedarapalisu kutikayo katva rattim aggim jaleyyum. Caturangasamannagatanca andhakaram assa. Athassa pabbatassa matthake thatva cakkhumato purisassa bhumim olokayato neva khettam, na kedarapaliyo, na kutiyo, na tattha sayitamanussa pannayeyyum, kutikasu pana aggijalamattameva pannayeyya. Evameva dhammapasadamaruyha sattanikayam olokayato tathagatassa ye te akatakalyana satta, te ekavihare dakkhinajanupasse nisinnapi buddhacakkhussa apatham nagacchanti, rattim khittasara viya honti. Ye pana katakalyana veneyyapuggala te tassa dure thitapi apatham agacchanti, te 1- aggi viya himavantapabbato viya ca. Vuttampi cetam:- dure santo pakasenti himavantova pabbato. Asantettha na dissanti rattim khitta yatha sarati. 2- Utthehiti bhagavato dhammadesanattham carikacaranam yacanto bhanati. Virati adisu bhagava viriyavantataya viro, devaputtamaccukilesamaranam vijitatta vijitasangamo, jatikantaradinittharanatthaya veneyyasatthavahanasamatthataya satthavaho, kamacchandainassa abhavato ananoti veditabbo. [71] Aparutati vivata. Amatassa dvarati ariyamaggo. So hi amatasankhatassa nibbanassa dvaram. So maya vivaritva thapitoti dasseti. Pamuncantu saddhanti sabbe attano saddham pamuncantu visajjentu. Pacchimapadadvaye ayamattho, aham hi attano pagunam supavattampi 3- imam panitam uttamam dhammam kayavacahi kilamathasanni hutva na bhasim, idani pana sabbe jana saddhabhajanam upanentu, puressami tesam sankappanti. @Footnote: 1 cha.Ma. so. 2 khu.dha. 25/304/69 culasubhaddavatthu. 3 cha.Ma. suppavattitampi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Aggasavakayugavannana [73] Bodhirukkhamuleti bodhirukkhassa avidure ajapalanigrodhe antarahitoti attho. Kheme migadayeti isipatanam tena samayena khemam nama uyyanam hoti, miganam pana abhayavasatthaya dinnatta migadayoti vuccati. Tam sandhaya vuttam "kheme migadaye"ti yatha ca vipassi bhagava, evam annepi buddha pathamam dhammadesanatthaya gacchanta akasena gantva tattheva otaranti. Amhakam pana bhagava upakassa ajivakassa upanissayam disva "upako imam addhanam patipanno, so mam disva sallapitva gamissati. Atha puna nibbinno agamma arahattam sacchikarissati"ti natva attharasayojanamaggam padasava agamasi. Dayapalam amantesiti disvava punappunam oloketva "ayyo no bhante agato"ti vatva upagatam amantesi. [75] Anupubbikathanti 1- danakatham, dananantaram silam, silanantaram saggam, sagganantaram magganti evam anupatipatiya 2- katham kathesi. Tattha danakathanti idam danam nama sukhanam nidanam, sampattinam mulam, bhoganam patittha, visamagatassa tanam lenam gati parayanam idhalokaparalokesu danasadiso avassayo patittha arammanam tanam lenam gati parayanam natthi. Idam hi avassayatthena ratanamayasihasanasadisam, patitthanatthena mahapathavisadisam, arammanatthena alambanarajjusadisam. Idanhi dukkhanittharanatthena nava, samassasanatthena sangamasuro, bhayaparittanatthena sankhatanagaram, maccheramaladihi anupalittatthena padumam, tesam dahanatthena 3- aggi, durasadatthena asiviso, asantasanatthena siho, balavantatthena hatthi, abhimangalasammatatthena setausabho, khemantabhumisampapanatthena valahako assaraja. Danam hi loke sakkasampattim deti marasampattim brahmasampattim cakkavattisampattim savakaparaminanam paccekabodhinanam abhisambodhinanam detiti evamadi danagunapatisamyuttam katham. @Footnote: 1 cha.Ma. anupubbim kathanti. 2 cha.Ma. anupatipatikatham kathesi, i. katheliti na dissati. @3 cha.Ma. nidahanatthena, i. niddahanatthena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Yasma pana danam dadanto silam samadatum sakkoti, tasma tadanantaram silakatham kathesi. Lilakathanti silam nametam avassayo patittha arammanam tanam lenam gati parayanam. Idhalokaparalokasampattinam hi silasadiso 1- avassayo patittha 2- arammanam tanam lenam gati parayanam natthi, silasadiso alankaro natthi, silapupphasadisam puppham natthi, silagandhasadiso gandho natthi, silalankarena hi alankatam silakusumapilandhitam 3- silagandhanulittam sadevako loko olokento tittim na gacchatiti evamadi silagunapatisamyuttam katham. Idam pana silam nissaya ayam saggo labbhatiti dassetum silanantaram saggakatham kathesi. Saggakathanti ayam saggo nama ittho kanto manapo, niccamettha kila, dibbasampattiyo 4- labbhanti, catummaharajika deva navutivassasatasahassani dibbasukham dibbasampattim ca labhanti 5- tavatimsa tisso ca vassakotiyo satthi ca vassasatasahassaniti evamadi saggagunapatisamyuttam katham. Saggasampattim kathayantananhi buddhanam mukham nappahoti. Vuttampi cetam "anekapariyayena kho aham bhikkhave saggakatham katheyyan"ti adi. Evam saggakathaya palobhetva pana hatthim alankaritva tassa sondam chindanto viya "ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha chandarago katabbo"ti dassanattham "appassada kama bahudukkha bahupayasa, adinavo ettha bhiyyo"ti 6- adina nayena kamanam adinavam okaram sankilesam kathesi. Tattha adinavoti doso. Okaroti avakaro lamakabhavo. Sankilesoti tehi sattanam samsare sankilissanam. Yathaha "sankilissanti 7- vata bho satta"ti. 8- Evam kamadinavena tajjetva nekkhamme anisamsam pakasesiti, pabbajjaya gunam pakasesiti attho. Sesam ambatthasuttavannanayam vuttanayanceva uttanatthanca. [77] Alatthunti katham alatthum? ehibhikkhubhavena. Bhagava kira tesam Iddhimayapattacivarassupanissayam olokento anekasu jatisu civaradanadini disva @Footnote: 1-2 Ma. silasadisa patittha. 3 cha.Ma. silakusumapilandhanam. @4 cha.Ma. niccam sampattiyo labbhanti, i. niccam na dissati 5 cha.Ma.,i. patilabhanti @6 Ma.mu. 12/177/136 culadukkhakkhandhasutta, Ma.Ma. 13/42/29 potaliyasutta. @7 cha.Ma., i. kilisusanti 8 Ma.Ma. 13/351/335 angulimalasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Etha bhikkhavoti adimaha. Te tavadeva bhandu kasayavasana atthahi bhikkhuparikkharehi sarire patimukkeheva 1- vassasatikatthera viya bhagavantam namassamanava nisidimsu. Sandassesiti adisu idhalokattham sandassesi, paralokattham sandassesi. Idhalokattham dassento aniccanti dassesi, dukkhanti dassesi, anattati dassesi, khandhe dassesi, dhatuyo dassesi, ayatanani dassesi, paticcasamuppadam dassesi, rupakkhandhassa udayam dassento panca lakkhanani dassesi, tatha vedanakkhandhadinam, tatha vayam dassentoti 2- udayabbayavasena pannasalakkhanani dassesi, paralokattham dassento nirayam dassesi, tiracchanayonim, pittivisayam, 3- asurakayam, tinnam kusalanam vipakam, channam devalokanam, navannam brahmalokanam sampattim dassesi. Samadapesiti catuparisuddhisiladhutangadasakathavatthuadike 4- kalyanadhamme ganhapesi. Samuttejesiti suttha uttejesi, abbhussahesi. Idhalokatthanca paralokatthanca tasetva 5- tasetva 5- adhigatam viya katva kathesi. Dvattimsakammakaranapancavisatimahabhayappabhedam hi idhalokattham buddhe bhagavati tasetva tasetva kathayante pacchabahum 6- galhabandhanam bandhitva catummahapathe paharasatena taletva 7- dakkhinadvarena niyamano viya aghatanagandikaya thapitasiso viya sule uttasito viya mattahatthina maddiyamano viya ca uttasanto 8- hoti. Paralokatthanca kathayante nirayadisu nibbatto viya devalokasampattim anubhavamano viya ca hoti. Sampahamsesiti patiladdhagunena modesi, 9- mahanisamsam katva kathesiti attho. Sankharanam adinavanti hetthapathamamaggadhigamattham kamanam adinavam kathesiti, idha pana uparimaggadhigamattham "anicca bhikkhave sankhara addhuva @Footnote: 1 cha.Ma. sarirapatimukkeheva, 2 cha.Ma. dassentopi. 3 cha.Ma., i. pettivisayam. @4 cha.Ma......terasadhutanga.... 5 i. tapetva tapetva evamuparipi @6 cha.Ma., i. pacchabaham. 7 cha.Ma., i. taletva @8 cha.Ma. samviggo, i. satto. 9 cha.Ma., i. codesi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

Anassasika, yavancidam bhikkhave alameva sabbasankharesu nibbinditum alam virajjitum alam vimuccitun"ti 1- adina nayena sankharanam adinavanca lamakabhavanca tappaccayanca kilamatham pakasesi. Yatha ca tattha nekkhamme, evamidha "santamidam bhikkhave nibbanam nama panitam tanam lenan"ti adina nayena nibbane anisamsam pakasesi. Mahajanakayapabbajjavannana [78] Mahajanakayoti tesamyeva dvinnam kumaranam upatthakajanakayo. [80] Bhagavantam saranam gacchama dhammancati samghassa aparipunnatta dvevacikameva saranam agamamsu. [81] Alatthunti pubbe vuttanayeneva ehibhikkhubhaveneva alatthum. Ito annatare pabbajitavarepi eseva nayo. Carikanujananavannana [86] Parivitakko udapaditi kada udapaditi? sambodhito sattasamvaccharani sattamase sattadivase 2- atikkamitva udapadi. Bhagava kira pitu sangaham karonto vihasi. Rajapi cintesi "mayham jetthaputto nikkhamitva buddho jato, dutiyaputto me nikkhamitva aggasavako jato, purohitaputto dutiyasavako 3- ime ca avasesa bhikkhu gihikalepi mayham puttameva parivaretva vicarimsu. Ime pubbe 4- idanipi mayhamyeva bhara, 5- ahameva te 6- catuhi paccayehi upatthahissami, annesam okasam na dassami"ti viharadvarakotthakato patthaya yava rajagehadvara ubhayato khadirapakaram karetva kilanjehi chadapetva vatthehi paticchadapetva upari ca chadapetva suvannatarakavicittam samosarita- talakkhandhamattavividhapupphadamavitanam 7- karetva hettha bhumiyam cittattharehi 8- @Footnote: 1 sam. ni. 16/124/172 tinakatthasutta, an sattaka 23/63/102 sattasuriyasutta. (saya) @2 i. satta ca divase. 3 cha.Ma. dutiyaaggasavako. 4 cha.Ma. ime sabbe 5 cha.Ma. bharo. @6 cha.Ma. ahameva ca ne. 7 cha.Ma. samolambita.... 8 cha.Ma. cittattharanehi, @ i. bhumim vicitrattharanehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Attharapetva 1- anto ubhosu passesu malavacchake 2- punnaghate, sakalamaggavasatthaya ca gandhantare pupphani, pupphantare gandhe ca thapapetva bhagavato kalam arocapesi. Bhagava bhikkhusamghaparivuto antosaniyava rageham gantva bhattakiccam katva viharam paccagacchati. Anno koci datthumpi na labhati, kuto pana bhikkham va datum, pujam va katum, dhammam va sotum. Nagara cintesum "ajja satthuno loke uppannassa sattamasadhikani sattasamvaccharani, mayanca 3- datthumpi na labhama, pageva bhikkham va datum, pujam va katum, dhammam va sotum, raja `mayhamyeva buddho, mayhamyeva dhammo, mayhamyeva samgho'ti mamayitva sayameva upatthahati, 4- sattha ca uppajjamano sadevakassa lokassa atthaya hitaya uppanno. Na hi rannova nirayo unho assa, annesam niluppalavarasadiso. Tasma rajanam vadama. Sace no sattharam deti, iccetam kusalam. No ce deti, ranna saddhim yujjhitvapi samgham gahetva danadini punnani karoma. Na sakka kho pana suddhanagareheva 5- evam katum, ekam jetthakam purisampi ganhama"ti. Te senapatim upasankamitva tasseva tamattham arocetva "sami kim amhakam pakkho hoti, 6- udahu ranno"ti ahamsu. So "aham tumhakam pakkho homi, apica kho pana pathamadivaso mayham databbo paccha tumhakam varo"ti. Te sampaticchimsu. So rajanam upasankamitva "nagara deva tumhakam kupita"ti aha. Kimattham tatati. Sattharam kira tumheva upatthahatha, amhe na labhamati sace idanipi labhanti, na kuppanti, alabhanta tumhehi saddhim yujjhitukama devati. Yujjhami tata, na bhikkhusamgham demiti. Deva tumhakam dasa tumhehi saddhim yujjhamati vadanti, tumhe kam ganhitva yujjhissathati. Nanu tvam senapatiti. Nagarehi vina na samattho aham devati. Tato raja "balavanto nagara senapatipi tesanneva pakkho"ti natva "annanipi sattamasadhikani @Footnote: 1 cha.Ma., i. santharapetva 2 i. malasancite. @3 i. masanca. 4 cha.Ma. upatthahi, i. upatthati @5 Ma. i. yuddham nagareheva 6 cha.Ma., i. hosi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Satta samvaccharani mayham bhikkhusamgham dadantu"ti aha. Nagara na sampaticchimsu. Raja cha vassani, panca, 1- cattari, tini, dve, ekavassam hapeti. 2- Evam hapentepi na sampaticchimsu. Anne satta divaseti 3- yaci. Nagara "atikakkhalam dani ranna saddhim katum na vattati"ti anujanimsu. Raja sattamasadhikanam sattannam samvaccharanam sajjitam danamukham sattannameva divasanam visajjetva cha divase kesanci apassantananneva danam datva sattame divase nagare pakkosapetva "sakkhissatha tata evarupam danam datun"ti aha. Tepi "nanu amheyeva nissaya tam devassa uppannan"ti vatva "sakkhissama"ti ahamsu. Raja pitthihatthena assuni punchamano bhagavantam vanditva "bhante aham atthasatthibhikkhusatasahassam annassa bharam akatva yavajivam catuhi paccayehi upatthahissamiti cintesim, nagaranam 4- dani me anunnata, nagara hi `mayam danam datum na labhama'ti kuppanti, bhagava sve patthaya tesam anuggaham karotha"ti aha. Atha dutiyadivase senapati mahadanam sajjetva "ajja yatha anno koci ekabhikkhampi na deti, evam rakkhatha"ti samanta purise thapesi. Tamdivasam setthibhariya rodamana dhitaram aha "sace amma tava pita jiveyya, ajjaham pathamam dasabalam bhojeyyan"ti. Sa tam aha "amma ma cintayi, aham tatha karissami, yatha buddhappamukho bhikkhusamgho pathamam amhakam bhikkham paribhunjissati"ti. Tato satasahassagghanikaya suvannapatiya nirudakapayasassa puretva sappimadhusakkaradihi abhisankharitva annissa 5- patiya patim patikujjitva tam sumanamalagunehi parikkhipitva malagunasadisam katva bhagavato gamam pavisanavelaya sayameva ukkhipitva dhatiganaparivuta ghara 6- nikkhami. Antaramagge senapatiupatthaka "amma ma ito agamasi"ti vadanti. Mahapunna nama manapakatha honti, na ca tesam @Footnote: 1 i. pancavassaniti, evam hapetva anne sattadivase yaci. @2 cha.Ma. ekavassanti hapesi. 3 cha.Ma.,i. itisaddo na dissati @4 cha.Ma.,i. nagara na dani. 5 cha.Ma. annaya patiya patikujjitva, @ i. tam annissa patiya patikujjitva. 6 cha.Ma. dasiganaparivutanagaRa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Punappunam bhanantanam katha patikkhipitum sakka hoti. Sa "culapita mahapita matula kissa tumhe gantum na detha"ti aha. Senapatina "annassa kassaci khadaniyam bhojaniyam datum ma detha"ti thapitamha ammati. Kim pana me hatthe khadaniyam bhojaniyam passathati. Malagulam passamati. Kim tumhakam senapati malagulapujampi katum na detiti. Deti ammati. Tenahi apethati 1- bhagavantam upasankamitva malagulam 2- ganhapetha bhagavati aha. Bhagava ekam senapatissupatthakam oloketva malagulam ganhapesi. Sa bhagavantam vanditva "bhagava bhavabhave 3- nibbattiyam me sati paritassanajivitam nama ma hotu, aham 4- sumanamala viya nibbattatthane 5- piya manapava homi, namena ca sumanayeva"ti patthanam katva satthara "sukhini hohi"ti vutta vanditva padakkhinam katva pakkami. Bhagava senapatissa geham gantva pannattasane nisidi. Senapati yagum gahetva upaganchi, sattha pattam pidahi. Nisinno bhante bhikkhusamghoti. Atthi no eko antara 6- pindapato laddhoti. So malam apanetva pindapatam addasa. Culupatthako aha "sami malati mam vatva matugamo vancesi"ti. Payaso bhagavantam adim katva sabbesam bhikkhunam pahosi. Senapatipi attano deyyadhammam adasi. Sattha bhattakiccam katva mangalam vatva pakkami. Senapati "ka nama sa pindapatamadasi"ti pucchi. Satthidhita samiti. Sapanna sa itthi, evarupaya ghare vasantiya purisassa saggasampatti nama na dullabhati tam anetva jetthakatthane 7- thapesi. Punadivase nagara danamadamsu, punadivase rajapiti 8- evam ekantarikaya danam datum arabhimsu, rajapi carapurise 9- thapetva nagarehi dinnadanato atirekataram deti, nagarapi tatheva katva ranna dinnadanato atirekataram. Rajagehe natakitthiyo daharasamanere vadanti "ganhatha tata, na gahapatikanam @Footnote: 1 cha.Ma.. apetha apethati. 2 ka. malagunam evamuparipi 3 i. bhavabhinibbattipam @4 cha.Ma., i. ayam 5 cha.Ma. nibbattanibbattatthane 6 i. antaramagge. @7 cha.Ma. jetthikatthane. 8 cha.Ma., i rajati, 9 cha.Ma., i. carapurise.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Gattavatthadisu punchitva baladarakanam khelasinaghanikadidhovanahatthehi katam, sucim panitam katan"ti. Punadivase nagarapi daharasamanere dadamana vadanti "ganhatha tata, na nagaragamanigamadisu sankaddhitatandulakhiradadhisappiadihi, na annesam janghasisapitthiadini bhanjitva aharapitehi katam, jatisappikhiradihiyeva katanti. Evam 1- sattasu samvaccharesu ca sattasu masesu ca sattasu divasesu ca atikkantesu 1- atha bhagavato ayam vitakko udapadi. Tena vuttam "sambodhito satta samvaccharani satta masani satta divasani atikkamitva udapadi"ti. [87] Annataro mahabrahmati dhammadesanam ayacitabrahmava. [89] Caturasiti avasasahassaniti caturasiti viharasahassani. Te sabbepi dvasadasasahassabhikkhuganhanaka mahavihara abhayagiricetiyapabbatacittalapabbatamahaviharasadisava ahesum. [90] Khanti paramam tapoti adhivasanakhanti nama paramam taPo. Titikkhati khantiyaeva vevacanam, titikkhasankhata adhivasanakhanti uttamam tapoti attho. Nibbanam paramanti sabbakarena pana nibbanam paramanti vadanti buddha. Na hi pabbajito parupaghatiti yo adhivasanakhantivirahitatta param upaghateti badheti ca himsati 2- ca, so pabbajito nama na hoti. Catutthapado pana tasseva vevacanam. "na hi pabbajito"ti etassa hi na samano hotiti vevacanam, parupaghatiti etassa param vihethayantoti vevacanam. Athava parupaghatiti silupaghati. Silam hi uttamatthena paranti vuccati. Yo ca samano param yankinci sattam vihethayanto parupaghati hoti, attano silavinasako so pabbajito nama na hotiti attho. Athava yo adhivasanakhantiya abhavato parupaghati hoti, param antamaso damsamakasampi sancica jivita voropeti, so na hi pabbajito. Kimkarana? malassa apabbajitatta. @Footnote: 1-1 i. evam satta divasa gata. 2 i. vihimsati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Pabbajayamattano malam tasma pabbajitoti vuccatiti 1- idam hi pabbajitalakkhanam. Yopi na heva kho upaghateti na mareti, apica dandadihi vihetheti, so param vihethayanto samano nama na hoti. Kimkarana? vihesaya asamitatta. Samitatta hi papanam samanoti pavuccatiti 2- Idam hi samanalakkhanam. Dutiyagathaya sabbapapassati sabbakusalassa. Akarananti anuppadanam. Kusalassati catubhumikakusalassa. Upasampadati patilabho. Sacittapariyodapananti attano cittajotanam, tam pana arahattena hoti. Iti silasamvarena sabbapapam pahaya samathavipassanahi kusalam sampadetva arahattaphalena cittam pariyodapetabbanti etam buddhanam sasanam ovado anusitthi. 3- Tatiyagathaya anupavadoti vacaya kassaci anupavadanam. Anupaghatoti kayena upaghatassa akaranam. Patimokkheti yantam paatimokkham, atipamokkham, uttamasilam, pati va sugativisesehi 4- mokkheti ca 5- duggatibhayehi, yo va nam pati, tam mokkhetiti "patimokkhan"ti vuccati, tasmim patimokkhe ca samvaro. Mattannutati patiggahanaparibhogavasena pamanannuta. Pantanca sayanasananti sayanasananca sanghattanavirahitanti attho. Tattha dvihiyeva paccayehi catupaccayasantoso dipito hotiti veditabbo. Etam buddhanasasananti etam parassa anupavadanam anupaghatanam patimokkhe samvaro patiggahanaparibhogesu mattannuta atthasamapattivasibhavaya vivittasenasanasevananca buddhanam sasanam ovado anusitthiti. Ima pana sabbabuddhanam patimokkhuddesagatha hontiti veditabba. Devatarocanavannana [91] Ettavata ca imina vipassissa bhagavato apadananusarena vittharakathanena "tathagatassevesa bhikkhave dhammadhatu supatividdha"ti evam vuttaya @Footnote: 1 khu.dha. 25/388/84 annatarapabbajitavatthu 2 khu.dha. 25/265/62 hatthakavatthu. @3 cha.Ma. anusitthiti 4 cha.Ma. agativisesehi, i. sugatibhayehi. @5 cha.Ma., i. casaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Dhammadhatuya supatividdhabhavam pakasetva idani "devatapi tathagatassa etamattham arocesun"ti vuttam devataarocanam pakasetum ekamidahanti adimaha. Tattha subhagavaneti 1- evamnamake vane. Salaramuleti vanappatijetthakassa mule. Kamacchandam virajetvati anagamimaggena mulasamugghatavasena virajetva. Yatha ca vipassissa, evam sesabuddhanampi sasane vutthabrahmacariya devata arocayimsu, pali pana vipassissa ceva amhakanca bhagavato vasena agata. [92] Tattha attano sampattiya na hayanti na vihayantiti aviha. Na kanci sattam tapantiti atappa. Sundaradassana abhirupa pasadikati sudassa. Sutthu passanti, sundarametesam va dassananti sudasSi. Sabbeheva ca gunehi 2- bhavasampattiya ca jettha, natthettha kanitthati akanittha. Idha thatva bhanavara samodhanetabba. Imasmim hi sutte vipassissa bhagavato apadanavasena tayo bhanavara vutta. Yatha ca vipassissa, evam sikhiadinampi apadanavasena vuttava. Pali pana sankhitta. Iti sattannam buddhanam vasena amhakam bhagavata ekavisati bhanavara kathita. Tatha avihehi. Tatha atappehi. Tatha sudassehi. Tatha sudassihi. Tatha akanitthehiti. Sabbampi chabbisatibhanavarasatam hoti. Tepitake buddhavacane annam suttam chabbisatibhana- varasataparimanam nama natthi, suttantaraja nama ayam suttantoti veditabbo. Ito param anusandhidvayampi niyyatento. [94] Iti kho bhikkhaveti adimaha. Tam sabbam uttanatthamevati. Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya mahapadanasuttavannana nitthita pathamam. @Footnote: 1 ka. subhavaneti. 2 cha.Ma., i. sagunehi.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 43-77. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=5&A=1096&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=1096&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]