ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 4 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.1)

page95.

Jaramaranam paccayasamuppannam, ubhopete dhamma paccayasamuppannati paccayapariggahe panna dhammatthitinanan"ti. 1- Evamimam tassa tassa dhammassa tatha tatha paccayabhavena pavattam tivattam tiyaddham tisandhim catusankhepam visatakaram paticcasamuppadam vibhajitva kathetum annesam thamo va balam va natthi, avisayo esa annesam, tathagatasseva visayo. Iti paccayakaram patva buddhanam gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati .pe. Sunnatapatisamyuttati. Tatha cattaro jana sassatavada nama, cattaro ekaccasassatavada, cattaro antanantika, cattaro amaravikkhepika, dve adhiccasamuppannika, solasa sannivada, attha asannivada, attha nevasanninasannivada, satta ucchedavada, panca ditthadhammanibbanavada nama, te idam nissaya idam ganhantiti dvasatthiditthigatani bhinditva nijjatam niggumbam katva kathetum annesam thamo va balam va natthi, avisayo esa annesam, tathagatasseva visayo. Iti samayantaram patva buddhanam gajjitam mahantam hoti, nanam anupavisati, buddhananassa mahantata pannayati, desana gambhira hoti tilakkhanahata sunnatapatisamyuttati. Imasmim pana thane samayantaram labbhati, tasma sabbannutananassa mahantabhavassa dassanattham, desanaya ca sunnatapakasanavibhavanattham 2- samayantaram anupavisanto dhammaraja "santi bhikkhave eke samanabrahmana"ti evam pucchavissajjanam arabhi. [29] Tattha santiti atthi samvijjanti upalabbhanti. Bhikkhaveti alapanavacanam. Eketi ekacce. Samanabrahmanati pabbajjupagatabhavena samana, jatiya brahmana. Lokena va "samana"ti ca "brahmana"ti ca evam sammata. Pubbantam kappitva vikappetva ganhantiti pubbantakappika, pubbantakappo va etesam atthiti pubbantakappika. Tattha antoti ayam saddo antaabbhantaramariyadalamakaparabhaga- kotthasesu dissati. "antapuro udarapuro"ti 3- adisu hi ante antasaddo. @Footnote: 1 khu. pati. 31/94/72 dhammatthitinananiddesa 2 ka. sunnatapakasanabhavattham, @Si. sunnatapakasanattham 3 khu.su. 25/197/371 vijayasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Caranti loke parivarachanna, anto asuddha bahi sobhamanati 1- adisu abbhantare. "kayabandhanassa anto jirati. 2- Sa haritantam va pathantam va selantam va udakantam va"ti 3- adisu mariyadayam. "antamidam bhikkhave jivikanam yadidam pindolyan"ti 4- adisu lamake. "esevanto dukkhassa"ti 5- adisu parabhage. Sabbapaccayasankhayo hi dukkhassa parabhago kotiti vuccati. "sakkayo kho avuso eko anto"ti 6- adisu kotthase. Svayam idhapi kotthase vattati. Kappasaddopi "titthatu bhante bhagava kappam. 7- Atthi kappo nipajjitum, 8- kappakatena akappakatam samsibbitam hoti"ti 9- evam ayukappalesakappavinayakappadisu sambahulesu atthesu vattati. Idha tanhaditthisu vattatiti veditabbo. Vuttampi cetam "kappati dve kappa tanhakappo ca ditthikappoca"ti 10- tasma tanha- ditthivasena atitam khandhakotthasam kappetva kappetva thitati pubbantakappikati evamettha attho veditabbo. Tesam evam pubbantam kappetva thitanam punappunam uppajjanavasena pubbantameva anugata ditthiti pubbantanuditthino. Te evam ditthino tam pubbantam arabbha agamma paticca annampi janam ditthigatikam karonta anekavihitani adhimuttipadani 11- abhivadanti attharasahi vatthuhiti. Tattha anekavihitaniti anekavidhani. Adhimuttipadaniti adhivacanapadani. Athava, bhutamattham abhibhavitva yathasabhavato aggahetva vattanato 12- adhimuttiyoti ditthiyo vuccanti. Adhimuttinam padani adhimuttipadani, ditthidipakani vacananiti attho. Attharasahi vatthuhiti attharasahi karanehi. [30] Idani yehi attharasahi vatthuhi abhivadanti tesam kathetukamyataya pucchaya "te ca bhonto"ti adina nayena pucchitva tani vatthuni vibhajitva dassetum "santi bhikkhave"ti adimaha. @Footnote: 1 sam.saga. 15/122 sattajatilasutta 2 vinaYu. 7/278 khuddakavatthuni @3 Ma.mu. 12/304 mahahatthipadopamasutta 4 sam.khandha. 17/80/75 pindolyasutta @5 sam.ni. 16/51/82 parivimamsanasutta 6 an.chakka. 332/448 majjhesutta 7 di.maha. @10/167 mahaparinibbanasutta 8 an.atthaka. 23/185/344 kusitarambhavatthusutta @9 vinaYu. 2/371 dubbannakaranasikkhapada 10 khu.maha. 29/136/105 suddhatthakasuttaniddesa @11 cha.Si.i. adhivuttipadani 12 cha.Ma. pavattanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Tattha vadanti etenati vado, ditthigatassetam adhivacanam, sassato vado etesanti sassatavada, sassataditthinoti attho. Eteneva nayena ito paresampi evarupanam padanam attho veditabbo. Sassatam attananca lokancati rupadisu annataram "atta"ti ca "loko"ti ca gahetva tam sassatam amaram niccam dhuvam pannapenti. Yathaha "rupam attaceva loko ca sassato cati attananca lokanca pannapenti, tatha vedanam. Sannam. Sankhare. Vinnanam attaceva loko ca sassato cati attananca lokanca pannapenti"ti. 1- [31] Atappamanvayati adisu viriyam kilesanam atappanabhavena atappanti vuttam. Tadeva padahanavasena padhanam. Punapupnam payuttavasena anuyogo. Iti evam tippabhedampi viriyam anvaya agamma paticcati attho. Appamado vccati satiya avippavaso. Sammamanasikaroti upayamanasikaro pathamamanasikaro, atthato nananti vuttam hoti. Yasmim hi manasikare thitassa pubbenivasanussatinanam ijjhati, ayam imasmim thane "manasikaro"ti adhippeto. Tasma viriyanca satinca nananca agammati ayamettha sankhepattho. Tatharupanti tathajatikam. Cetosamadhinti cittasamadhim. Phusatiti vindati patilabhati. Yatha samahite citteti yena samadhina samma ahite sutthu thapite cittamhi. Anekavihitam pubbenivasanti adinam attho visuddhimagge vutto. So evamahati so evam jhananubhavasampanno hutva ditthigatiko evam vadati. Vanjhoti vanjhapasuvanjhataladayo viya aphalo kassaci ajanakoti. Etena "atta"ti ca "loko"ti ca gahitanam jhanadinam rupadijanakabhavam patikkhipati. Pabbatakutam viya thitoti kutattho. Esikatthayitthitoti esikatthayi viya hutva thitoti esikatthayitthito. Yatha sunikhato esikatthambho niccalo titthati, evam thitoti attho. Ubhayenapi lokassa vinasabhavam dipeti. Keci pana "isikatthayitthito"ti palim vatva munje isika viya thito"ti vadanti. Tatrayam adhippayo:- yadidam jayatiti vuccati, tam munjato isika viya vijjamanameva nikkhamati. Yasma ca @Footnote: 1 khu. pati. 31/140 antaggahikaditthiniddese vittharo datthabbo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Isikatthayitthito, tasma te 1- ca satta sandhavanti, ito annattha gacchantiti attho. Samsarantiti aparaparam sancaranti. Cavantiti evam sankhyam gacchanti. Tatha upapajjantiti. Atthakathayam pana pubbe "sassato atta ca loko ca"ti vatva idani "te ca satta sandhavanti"ti adina vacanena ayam ditthigatiko attanayeva attano vadam bhindati, ditthigatikassa dassanam nama na nibaddham, thusarasimhi nikkhittakhanuko viya cancalam, ummattakapacchiyam puvakhandaguthagomayadini viya cettha sundarampi asundarampi hotiyevati vuttam. Atthi tveva sassatisamanti ettha sassatiti niccam vijjamanataya mahapathavimva mannati, tathapi sinerupabbatacandimasuriye, tato tehi samam attanam mannamana atthi tveva sassatisamanti vadanti. Idani "sassato atta ca loko ca"ti adikaya patinnaya sadhanattham hetum dassento "tam kissa hetu? ahanhi atappamanvaya"ti adimaha. Tattha iminamaham etam janamiti imina visesadhigamena aham etam paccakkhato janami, na kevalam saddhamattakena vadamiti dasseti, makaro panettha padasandhikaranattham vutto. Idam bhikkhave pathamam thananti catuhi vatthuhiti vatthusaddena vuttesu catusu thanesu, idam pathamam thanam, idam jatisatasahassamattanussaranam pathamam karananti attho. [32-33] Uparivaradvayepi eseva nayo. Kevalam hi ayam varo jatisatasahassanussaranavasena vutto. Itare dasacattalisasamvattavivattakappanussaranavasena. Mandapanno 2- hi titthiyo anekajatisatasahassamattam anussarati, majjhimapanno dasa samvattavivattakappani, tikkhapanno cattalisam, na tato uddham. [34] Catutthavare: takkayatiti takki, takko va assa atthiti takki, takketva vitakketva ditthigahino etam adhivacanam. Vimamsaya samannagatoti vimamSi. Vimamsa nama tulana ruccana khamana. Yatha hi puriso yatthiya udakam vimamsitva vimamsitva otarati, evameva yo tulayitva ruccitva khamapetva ditthim @Footnote: 1 cha. teva 2 i. mandapanna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Ganhati, so "vimamsi"ti veditabbo. Takkapariyahatanti takkena pariyahatam, tena tena pariyayena takketvati attho. Vimamsanucaritanti taya vuttappakaraya vimamsaya anucaritam. Sayam patibhananti attano patibhanamattasanjatam. Evamahati sassataditthim gahetva evam vadati. Tattha catubbidho takki anussatiko, jatissaro, labhi, suddhatakkikoti. Tattha yo "vessantaro nama raja ahosi"ti adini sutva "tenahi yadi vessantarova bhagava. Sassato atta"ti takkayanto ditthim ganhati, ayam anussatiko nama dve tisso jatiyo saritva "ahameva pubbe asukasmim nama ahosim, tasma sassato atta"ti takkayanto jatissaratakkiko nama. Yo pana labhitaya "yatha me idani atta sukhito, 1- atitepi evam ahosi, anagatepi bhavissati"ti takkayitva ditthim ganhati, ayam labhitakkiko nama. "evam sati idam hoti"ti takkamatteneva ganhanto pana suddhatakkiko nama. [35] Etesam va annatarenati etesamyeva catunnam vatthunam annatarena ekena va dvihi va tihi va. Natthi ito bahiddhati imehi pana vatthuhi bahi annam ekam karanampi sassatapannattiya natthiti appativattiyam sihanadam nadati. [36] Tayidam bhikkhave tathagato pajanatiti bhikkhave tam idam catubbidhampi ditthigatam tathagato nanappakarato janati. Tato tam pajananakaram dassento "ime ditathitthana"ti adimaha, tattha ditthiyova ditthitthana nama. Apica ditthinam karanampi ditthitthanameva. Yathaha: "katamani attha ditthitthanani? khandhapi ditthitthanam, avijjapi. Phassopi. Sannapi. Vitakkopi. Ayonisomanasikaropi. Papamittopi. Paratoghosopi ditthitthanam. Khandha hetu khandha paccayo ditthitthanam uppadaya samutthanatthena, evam khandhapi ditthitthanam. Avijja hetu .pe. Papamitto hetu .pe. Paratoghoso hetu paratoghoso paccayo ditthitthanam uppadaya samutthanatthena, evampi paratoghoso ditthitthanan"ti 2- evam gahitati ditthisankhata tava ditthitthana "sassato atta ca loko ca"ti evam gahita adinna, pavattitati @Footnote: 1 cha.Ma. sukhi hoti 2 khu. pati. 31/124 ditthikatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Attho. Evam paramatathati nirasankacittataya punappunam amattha paramattha, "idameva saccam, moghamannan"ti parinitthapita. Karanasankhata pana ditthitthana yatha gayhamana ditthiyo samutthapenti, evam arammanavasena ca pavattanavasena ca asevanavasena ca gahita anadinavadassitaya punappunam gahanavasena paramattha. Evam gatikati evam nirayatiracchanapetavisayagatinam annataragatika. "evam abhisamparaya"ti idam purimapadasseva vevacanam, evam idhaparalokati vuttam hoti. Tanca tathagato pajanatiti na kevalanca tathagato sakaranam sagatikam ditthigatameva pajanati, athakho tanca sabbam pajanati, tato ca uttaritaram silanceva samadhinca sabbannutanananca pajanati. Tanca pajanam na paramasatiti tanca evamvidham anuttaram visesam pajanantopi "aham pajanami"ti tanhaditthimanaparamasavasena tanca na paramasati. Aparamasato cassa paccattanceva nibbuti viditati evam aparamasato cassa aparamasapaccaya 1- sayameva attanayeva tesam paramasakilesanam nibbuti vidita, pakatam bhikkhave tathagatassa nibbananti dasseti. Idani yatha patipannena tathagatena sa nibbuti adhigata, tam patipattim dassetum yasu vedanasu ratta 2- titthiya "idha sukhino bhavissama, ettha sukhino bhavissama"ti ditthiggahanam pavisanti, tasamyeva vedananam vasena kammatthanam acikkhanto "vedananam samudayanca"ti adimaha. Tattha yathabhutam viditvati "avijjasamudaya vedanasamudayoti paccayasamudayatthena vedanakkhandhassa udayam passati, tanhasamudaya. Kammasamudaya. Phassasamudaya. Vedanasamudayoti paccanasamudayatthena vedanakkhandhassa udayam passati. Nibbattilakkhantopi vedanakkhandhassa udayam passati"ti. 3- Imesam pancannam lakkhananam vasena vedanasamudayam yathabhutam viditva, "avijjanirodha vedananirodhoti .pe. Tanhanirodha. Kammanirodha. Phassanirodha vedananirodhoti paccayanirodhatthena vedanakkhandhassa vayam passati. Viparinamalakkhanam passantopi vedanakkhandhassa vayam passati"ti 4- imesam pancannam lakkhananam vasena vedananam atthangamam yathabhutam viditva "yam vedanam paticca uppajjati sukham somanassam, @Footnote: 1 Si. aparappaccaya 2 ka. rata 3-4 khu. pati 31/50 nanakatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Ayam vedanaya assado"ti evam assadam ca yathabhutam viditva, "yam vedana anicca dukkha viparinamadhamma, ayam vedanaya adinavo"ti evam adinavam yathabhutam viditva "yo vedanaya chandaragavinayo chandaragappahanam, idam vedanaya nissaranan"ti evam nissarananca yathabhutam viditva, vigatacchandaragataya anupadano anupadavimutto bhikkhave tathagato yasmim upadane sati kinci upadiyeyya, upadinnatta ca khandho bhaveyya tassa abhava kinci dhammam anupadiyitvava vimutto bhikkhave tathagatoti. [37] Ime kho te bhikkhaveti ye vo aham "katame ca te bhikkhave dhamma gambhira"ti apucchim, ime kho te bhikkhave "tanca tathagato pajanati, tato ca uttaritaram pajanati"ti evam niddittha sabbannutananadhamma gambhira duddasa .pe. Panditavedaniyati veditabba. Yehi tathagatassa neva puthujjano, na sotapannadisu annataro vannam yathabhutam vattum sakkoti, athakho tathagatova yathabhuccam 1- vannam samma vadamano vadeyyati evam puccamanenapi 2- sabbannutananameva puttham, niyyadentenapi tadeva niyyaditam, antara pana ditthiyo vibhattati. Pathamabhanavaravannana nitthita. -------------- Ekaccasassatavadavannana [38] Tattha 3- ekaccasassatikati ekaccasassatavada, te duvidha honti: sattekaccasassatika, sankharekaccasassatikati. Duvidhapi idha gahitayeva. [39] Yanti nipatamattam. Kadaciti kisminci kale. Karahaciti tasseva vevacanam. Dighassa addhunoti dighassa kalassa. Accayenati atikkamena. Samvattatiti vinassati. Yebhuyyenati ye upari brahmalokesu va arupesu va nibbattanti, tadavasese sandhaya vuttam. Jhanamanena nibbattatta manomaya. Piti tesam bhakkho @Footnote: 1 cha.Ma. yathabhutam. 2 ka. vuccamanenapi @3 cha.Ma., i. ayam patho na dissati. visuddhi 2/51 pitthe.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Aharoti pitibhakkha. Attanova tesam pabhati sayampabha. Antalikkhe carantiti antalikkhacaRa. Subhesu uyyanavimanakapparukkhadisu titthantiti subhatthayino. Subha va manorammavatthabharana hutva titthantiti subhatthayino. Ciram dighamaddhananti ukkamsena attha kappe. [40] Vivattatiti santhati. Sannam brahmavimananti pakatiya nibbattasattanam natthitaya sunnam, brahmakayika bhumi nibbattatiti attho. Tassa katta va kareta va natthi, visuddhimagge vuttanayena pana kammapaccaya utusamutthana ratanabhumi nibbattati. Pakatinibbattatthaneyeva 1- cettha uyyanakapparukkhadayo nibbattanti. atha sattanam pakatiya visitatthane nikanti uppajjati. Te pathamajjhanam bhavetva tato otaranti, tasma "athakho annataro satto"ti adimaha. Ayukkhaya va punnakkhaya vati ye olaram punnakammam katva yattha katthaci appayuke devaloke nibbattanti, te attano punnabalena thatum na sakkonti, tassa pana devalokassa ayuppamaneneva cavantiti ayukkhaya va cavantiti vuccanti. Ye pana parittam punnakammam katva dighayuke devaloke nibbattanti, te yavatayukam thatum na sakkonti, antarava cavantiti punnakkhaya va cavantiti vuccanti. Dighamaddhanam titthatiti kappam va upaddhakappam va. [41] Anabhiratiti aparassapi sattassa agamanapatthana. Ya pana patighasampayutta ukkanthita, sa brahmaloke natthi. Paritassanati ubbijjana phandana, sa panesa tasatassana tanhatassana ditthitassana nanatassanati catubbidha hoti. Tattha "jatim paticca bhayam bhayanakam chambhitattam lomahamso cetaso utraso. Jaram. Maranam paticca .pe. Utraso"ti 2- ayam tasatassana nama. "aho vata annepi satta itthattam agaccheyyun"ti 3- ayam tanhatassana nama. "paritassitam vipphanditameva"ti 4- ayam ditthitassana nama. "tepi tathagatassa dhammadesanam sutva yebhuyyena bhayam samvegam santasam apajjanti"ti 5- ayam nanatassana @Footnote: 1 cha.Ma., i. pakatinibbattitthanesuyeva 2 abhi.vi. 35/921 tikanidesa @3 di. pa. 11/38 patikasutta 4 di.Si. 9/105-117 brahmajalasutta @5 sam. khandha. 17/78 sihasutta, an. catukka. 21/33 sihasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Nama. Idha pana tanhatassanapi ditthitassanapi vattati. Brahmavimananti idha pana pathamabhinibbattassa atthitaya sunnanti na vuttam. Upapajjantiti uppattivasena upagacchanti. Sahabyatanti sahabhavam. [42] Abhibhuti abhibhavitva thito "jetthakohamasmi"ti. Anabhibhutoti annehi anabhibhuto. Annadatthunti ekamsavacane nipato. Dassanavasena daso, sabbam passamiti attho. Vasavattiti sabbam janam vase vattemi. Issaro katta nimmatati aham loke issaro, aham lokassa katta ca nimmata ca, pathavihimavantasinerucakkavalamahasamuddacandimasuriya maya nimmitati. Settho sajjitati aham lokassa uttamo ca sajjita ca "tavam khattiyo nama hohi, tvam brahmano, vesso, suddo, gahattho, pabbajito nama. Antamaso tvam ottho hohi, gono hohi"ti evam "sattanam samvibhajita 1- ahan"ti mannati. Vasi pita bhutabhabyananti "ahamasmi cinnavasitaya vasi, ahampita bhutananca bhabyananca"ti mannati. Tattha andajajalabuja satta antoandakoseceva antovatthimhi ca bhabya nama, bahi nikkhantakalato patthaya bhuta nama. Samsedaja pathamacittakkhane bhabya, dutiyato patthaya bhuta. Opapatika pathamairiyapathe bhabya, dutiyato patthaya bhutati veditabba. Te sabbepi mayham puttati sannaya "ahampita bhutabhabyanan"ti mannati. Idani karanato sadhetukamo "maya ime satta nimmita"ti patinnam katva "tam kissa hetu"ti adimaha. Itthattanti itthabhavam, brahmabhavanti attho. Imina mayanti attano kammavasena cutapi upapannapi ca kevalam mannanamatteneva "imina nimmitata"ti mannamana vankacchiddena 2- vankaani viya onamitva tasseva padamulam gacchanti. [43] Vannavantataro cati vannavantataro ca abhirupo pasadikoti attho. Mahesakkhataroti issariyaparivaravasena mahayasataro. [44] Thanam kho panetanti karanam kho panetam. So tato cavitva annatra na gacchati, idheva agacchati, tam sandhayetam vuttam. Agarasmati geha. Anagariyanti @Footnote: 1 cha.ma, samvisajeta 2 i. vankacchidde

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Pabbajjam. Pabbajja hi yasma agarasusa hitam kasigorakkhadikammam tattha natthi, tasma anagariyanti vuccati. Pabbajatiti upagacchati. Tato param nanussaratiti tato pubbenivasa param na sarati, saritum asakkonto tattha thatva ditthim ganhati. Niccoti adisu tassa upapattim apassanto "nicco"ti vadati, maranam apassanto "dhuvo"ti, sadabhavato "sassato"ti, jaravasenapi viparinamassa abhavato "aviparinamadhammo"ti. Sesamettha vare uttanamevati. [45-46] Dutiyavare: khiddaya padussanti vinassantiti khiddapadosika, "padusika"tipi palim likhanti, sa atthakathayam natthi. Ativelanti atikalam, aticiranti attho. Hassakhiddaratidhammasamapannati hassaratidhammanceva khiddaratidhammanca samapanna anuyutta, kelihassasukhanceva kayikavacasikakilasukhanca anuyutta, vuttappakararatidhammasamangino hutva viharantiti attho. Sati pamussatiti khadaniyabhojaniyesu sati pamussati. Te kira punnavisesadhigatena mahantena attano sirivibhavena nakkhattam kilanta taya sampattimahantataya 1- "aharam paribhunjimha, na paribhunjimha"tipi na jananti. Atha ekaharatikkamanato patthaya nirantaram khadantapi pivantapi cavantiyeva, na titthanti. Kasma? kammajatejassa balavataya karajakayassa mandataya. Manussanam hi kammajatejo mando, karajakayo balava. Tesam kammajatejassa mandataya karajakayassa balavataya sattahampi atikkamitva unhodakaacchayaguadihi sakka vatthum upatthambhetum. Devanam pana tejo balava hoti, karajam mandam. Te ekam aharavelam atikkamitvava santhatum na sakkonti. Yatha nama gimhanam majjhanhike tattapasane thapitam padumam va uppalam va sayanhasamaye ghatasatenapi sinciyamanam pakatikam na hoti, vinassatiyeva. Evameva paccha nirantaram khadantapi pivantapi cavantiyeva, na titthanti. Tenaha "satiya sammosa te deva tamha kaya cavanti"ti. Katame pana te devati? "ime deva"ti 2- atthakathayam vicarana natthi, "devanam kammajatejo balava hoti, karajam mandan"ti avisesena vuttatta pana ye keci kavalinkaraharupajivino deva @Footnote: 1 Ma. sampattiya mahantataYu. 2 ka.Si. namati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Evam karonti, teyeva cavantiti veditabba. Keci panahu "nimmanaratiparanimmitavasavattino te deva"ti. Khiddapadussanamatteneva hete "khiddapadosika"ti vutta. Sesamettha purimanayeneva veditabbam. [47-48] Tatiyavare: manena padussanti nassanti vinassantiti manopadosika, ete catummaharajika. Tesu kira eko devaputto "nakkhattam kilissami"ti saparivaro rathena vithim patipajjati, athanno nikkhamanto tam purato gacchantam disva "kim 1- bho ayam kapano aditthapubbam viya ekam disva pitiya uddhumato viya bhijjamano viya ca gacchati"ti kujjhati. Purato gacchantopi nivattitva tam kuddham disva kuddha nama suvijjana 2- honti kuddhabhavamassa natva "tvam kuddho mayham kim karissasi, ayam sampatti maya danasiladinam vasena laddha, na tuyham vasena"ti patikujjhati. Ekasmim hi kuddhe itaro akuddho rakkhati, ubhosu pana kuddhesu ekassa kodho itarassa paccayo hoti, tassapi kodho itarassa paccayo hotiti ubho kandantanamyeva orodhanam cavanti ayamettha dhammata. Sesam vuttanayeneva veditabbam. [49-52] Takkivare 3-: ayam cakkhvadinam bhedam passati, citatampana yasma purimam purimam pacchimassa pacchimassa paccayam datvava nirujjhati, tasma cakkhvadinam bhedato balavatarampi cittassa bhedam na passati. So tam apassanto yatha nama sakuno ekam rukkham jahitva annasmim 4- niliyati, evameva imasmim attabhave bhinne cittam annatra gacchatiti gahetva evamaha. Sesamettha vuttanayeneva veditabbam. Antanantavadavannana [53] Antanantikati antanantavada, antam va anantam va antanantam va nevantananantam va arabbha pavattavadati attho. @Footnote: 1 cha.Ma. ayamsaddo na dissati. 2 cha.Si.i. suvidita. @3 Ma.i. takkivade. 4 Ma. ekasmim.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

[54-60] Antasanni lokasmim viharatiti patibhaganimittam cakkavalapariyantam avaddhetva tam "loko"ti gahetva antasanni lokasmim viharati, cakkavalapariyantam katva vaddhitakasino 1- pana anantasanni hoti, uddhamadho avaddhetva pana tiriyam vaddhetva uddhamadho antasanni tiriyam anantasanni. Takkivado vuttanayeneva veditabbo. Ime cattaropi attana ditthapubbanusareneva ditthiya gahitatta pubbantakappikesu pavittha. Amaravikkhepavadavannana [61] Na maratiti amaRa. Ka sa? "evantipi me no"ti adina nayena pariyantarahita ditthigatikassa ditthi ceva vada 2- ca. Vividho khepoti vikkhepo, amaraya ditthiya vacaya ca vikkhepoti amaravikkhepo, so etesam atthiti amaravikkhepika. Aparo nayo, amara nama eka macchajati, sa ummujjananimujjanadivasena udake sandhavamana gahetum na sakka, 3- evameva ayam pi vado itocito ca sandhavati, gaham na upagacchatiti amaravikkhepoti vuccati, so etesam atthiti amaravikkhepika. [62] "idam kusalan"ti yathabhutam nappajanatiti dasa kusalakammapathe yathabhutam nappajanatiti attho. Akusalepi dasa akusalakammapathava adhippeta. So mamassa vighatoti "musa maya bhanitan"ti vippatisaruppattiya mama vighato assa, dukkham bhaveyyati attho. So mamassa antarayoti so mama saggassa ceva maggassa ca antarayo assa. Musavadabhaya musavadaparijegucchati musavade ottappena ceva hiriya ca. Vacavikkhepam apajjatiti vacaya vikkhepam apajjati. Kidisam? amaravikkhepam, apariyantavikkhepanti attho. Evantipi me noti adisu "evantipi me no"ti aniyamitavikkhePo. Tathatipi me noti "sassato atta ca loko ca"ti vuttam sassatavadam patikkhipati. Annathatipi me noti sassatato annatha 4- vuttam ekaccasassatam ekaccaasassatam 5- @Footnote: 1 ka.Ma. vaddhitakasine 2 cha.Ma., i. vaca. 3 cha.Ma. sakkati @4 Ma. annathapiti 5 cha.Ma., i. ayam patho na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Patikkhipati. Notipi me noti "na hoti tathagato param marana"ti vuttam ucchedam patikkhipati. No notipi me noti "neva hoti na na hoti"ti vuttam takkivadam patikkhipati. Ayam pana "idam kusalan"ti va "akusalan"ti va puttho na kinaci byakaroti. "idam kusalan"ti va 1- puttho "evantipi me no"ti vadati. Tato "kim akusalan"ti vutte "tathatipi me no"ti vadati. "kim ubhayato annatha"ti vutte "annathatipi me no"ti vadati. Tato "tividhenapi na hoti, kinte laddhi"ti vutte "notipi me no"ti vadati. Tato "no noti kinte 2- laddhi"ti vutte "no notipi me no"ti evam vikkhepamevapajjati, ekasmimpi pakkhe na titthati. [63] Chando va rago vati appatijanantopi 3- sahasa kusalameva "kusalan"ti vatva akusalameva "akusalan"ti vatva "maya asukassa nama evam byakatam, kintam subyakatan"ti anne pandite pucchitva tehi "subyakatam bhadramukha, `kusalameva taya kusalam akusalameva akusalan'ti byakatan"ti vutte "natthi maya sadiso pandito"ti evam me tattha chando va rago va assati attho. Ettha ca chando dubbalarago, rago balavaragoti. 4- Doso va patigho vati kusalam 5- pana "akusalan"ti, akusalam va "kusalan"ti vatva anne pandite pucchitva tehi "dubyakatam taya"ti vutte "ettakampi nama na janami"ti tattha me assa doso va patigho vati attho. Idhapi doso dubbalakodho, patigho balavakodho. Tam mamassa upadanam, so mamassa vighatoti tam chandaragadvayam mama upadanam assa, dosapatighadvayam vighato. Ubhayampi va dalhaggahanavasena upadanam, vihananavasena vighato. Rago hi amuncitukamataya arammanam ganhati jaluka viya. Doso vinasetukamataya asiviso viya. Ubhopi cete santapakatthena vihanantiyevati "upadanan"ti ca "vighato"ti ca vutta. Sesam pathamavarasadisameva. @Footnote: 1 cha.Ma. vasaddo na dissati. 2 cha.Ma. kim no noti te. @3 cha.Ma., i. ajanantopi 4 cha.Ma., i. balavarago. 5 ka. kusalampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

[64] Panditati pandiccena samannagata. Nipunati sanhasukhumavuddhino sanhasukhumam atthantaram 1- pativijjhanasamattha. Kataparappavadati vinnataparappavada ceva parehi saddhim katavadapariccaya ca. Valavedhirupati valavedhidhanuggahasadisa. Vo 2- bhindanta manneti valavedhi viya valam sukhumanipi paresam ditthigatani attano pannabalena 3- bhindanta viya carantiti attho. Te mam tatthati te samanabrahmana mam tesu kusalakusalesu. Samanuyunjeyyunti "kim kusalam, kim akusalanti attano laddhim vada"ti laddhim puccheyyum. Samanuggaheyyunti "idam nama"ti vutte "kena karanena etamattham gahaya"ti 4- karanam puccheyyum. Samanubhaseyyunti "imina nama karanena"ti vutte karane dosam dassetva "na tvam idam janasi, idampana ganha, idam vissajjehi"ti evam samanuyunjeyyum. Na sampayeyyanti na sampadeyyam, sampadetva kathetum na sakkuneyyanti attho. So mamassa vighatoti yantam punappunam vatvapi asampayanam nama, so mama vighato assa, otthatalujivhagalasosanadukkhameva assati attho. Sesametthapi pathamavarasadisameva. [65-66] Mandoti mandapanno, apannassevetam namam. Momuhoti atisammulho. Hoti tathagatoti adisu satto "tathagato"ti adhippeto. Sesamettha uttanameva. Imepi cattaro pubbe pavattadhammanusareneva ditthiya gahitatta pubbantakappikesu pavittha. Adhiccasamuppannavadavannana [67] "adhiccasamuppanno atta ca loko ca"ti dassanam adhiccasamuppannam, tam etesam atthiti adhiccasamuppannika. Adhiccasamuppannanti akaranasamuppannam. [68-73] Asannasattati desanasisametam, acittuppada rupamattakaattabhavati 5- attho. Tesam evam uppatti veditabba:- ekacco hi titthayatane pabbajitva vayokasine parikammam katva catutthajjhanam nibbattetva jhana vutthaya @Footnote: 1 Si.Ma. sukhumaatthantaram, i. sukhumaatthantare. 2 ka.Ma. te @3 cha.Ma., i. pannagatena 4 cha.Ma. gahayenti. @5 Si. acittuppadarupamattakadattebhavati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

"citte dosam passati, citte sati hatthacchedadidukkhanceva sabbabhayani ca honti, alam imina cittena, acittakabhavova santo"ti evam citte dosam passitva aparihinajjhano kalam katva asannasattesu nibbattati, cittamassa cuticittanirodhena idheva nivattati, rupakkhandhamattameva tattha patubhavati. Te tattha yatha nama jiyavegukkhitto saro yattako jiyavego, tattakamevakase gacchati, evameva jhanavegukkhitta upapajjitva yattako jhanavego, tattakameva kalam titthanti, jhanavege pana parihine tattha rupakkhandho antaradhayati, idha pana patisandhisanna uppajjati. Yasma pana taya idha uppannasannaya tesam tattha cuti pannayati, tasma "sannuppada ca pana te deva tamha kaya cavanti"ti vuttam. Santatayati santabhavaya. Sesamettha uttanameva. Takkivadopi vuttanayeneva veditabboti. Aparantakappikavadavannana [74] Evam attharasa pubbantakappike dassetva idani catucattalisa aparantakappike dassetum "santi bhikkhave"ti adimaha. Tattha anagatakotthasasankhatam aparantam kappetva ganhantiti aparantakappika, aparantakappo va etesam atthiti aparantakappika. Evam sesampi pubbe vuttanayeneva 1- veditabbam sannivadavannana [75] Uddhamaghatanikati 2- aghatanam vuccati maranam, uddhamaghatana attanam vadantiti uddhamaghatanika. "sanni"ti pavatto vado sannivado, so tesam 3- atthiti sannivada. [76-77] Rupi attati adisu kasinarupam "atta"ti, tattha pavattasannancassa "sanna"ti gahetva va ajivakadayo viya takkamatteneva va "rupi atta hoti, arogo param marana sanni"ti nam pannapenti. Tattha arogoti nicco. Arupasamapattinimittam pana "atta"ti samapattisannancassa "sanna"ti gahetva va niganthadayo viya takkamatteneva va "arupi atta hoti, arogo param marana sanni"ti @Footnote: 1 cha.Ma. vuttappakaranayeneva 2 cha.Ma. uddhamaghatanikati 3 cha.Ma. etesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Nam pannapenti. Tatiya pana missakagahavasena pavatta ditthi. Catuttha takkagaheneva. Dutiyacatukkam antanantikavade vuttanayeneva veditabbam. Tatiyacatukke samapannakavasena ekattasanni, asamapannakavasena nanattasanni, parittakasinavasena parittasanni, vipulakasinavasena appamanasanniti veditabbo. 1- Catutthacatukke pana dibbena cakkhuna tikacatukkajjhanabhumiyam nibbattamanam disva "ekantasukhi"ti ganhati, niraye nibbattamanam disva "ekantadukkhi"ti, manussesu nibbattamanam disva "sukhadukkhi"ti, vehapphaladevesu nibbattamanam disva "adukkhamasukhi"ti ganhati. Visesato hi pubbenivasanussatinanalabhino pubbantakappika honti, dibbacakkhuka aparantakappikati. Asanninevasanninasannivadavannana [78-83] Asannivado sannivade adimhi vuttanam dvinnam catukkanam vasena veditabbo. Tatha nevasanninasannivado. Kevalanhi tattha "sanni atta"ti ganhantanam ta ditthiyo, idha "asanni"ti ca "nevasanninasanni"ti ca. Tattha na ekantena karanam pariyesitabbam. Ditthigatikassapi gaho ummattakapacchisadisoti vuttametam. Ucchedavadavannana [84] Ucchedavade: satoti vijjamanassa. Ucchedanti upacchedam. Vinasanti adassanam. Vibhavanti bhavavigamam. Sabbanetani annamannavevacananeva. Tattha dve jana ucchedaditthim ganhanti labhi ca alabhi ca. Labhi arahato 2- dibbena cakkhuna cutim disva upapattim apassanto. Yo va cutimattameva datthum sakkoti na upapattim, 3- so ucchedaditthim ganhati. Alabhi ca "ko paralokam janati"ti 4- kamasukhagiddhitaya va "yatha rukkhato pannani patitani puna na viruhanti, evameva satta"ti adina takkena va ucchedam ganhati. Idha pana @Footnote: 1 cha.Ma. veditabba 2 ka.Ma. anussaranto @3 cha.Ma. upapatam. 4 cha.Ma. na janatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Tanhaditthinam vasena va tatha ca annatha ca vikappetva va ima satta ditthiyo uppannati veditabba. [85] Tattha rupiti rupava. Catummahabhutikoti catumahabhutamayo. Matapitunam etanti matapettikam. Kintam? sukkasonitam, matapettike sambhuto Jatoti matapettikasambhavo. Iti rupakayasisena manussattabhavam "atta"ti vadati. Ittheketi ittham eke, evameketi attho. [86] Dutiyo tam patikkhipitva dibbattabhavam vadati. Dibboti devaloke sambhuto. Kamavacaroti chakamavacaradevapariyapanno. Kavalinkaraharam 1- bhakkhayatiti kavalinkaraharabhakkho. [87] Manomayoti jhanamanena nibbatto. Sabbangapaccangiti sabbaangapaccangayutto. Ahinindariyoti paripunnindriyo. Yani brahmaloke atthi, tesam vasena, itaresanca santhanavasenetam vuttam. [88-92] Sabbaso rupasannanam samatikkamati adinam attho visudadhimagge vutto. Akasanancayatanupagoti adisu pana akasanancayatanabhavam upagatoti evamattho veditabbo. Sesamettha uttanamevati. Ditthadhammanibbanavadavannana [93] Ditthadhammanibbanavade "ditthadhammo"ti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha patiladdhattabhavassetam adhivacanam, ditthadhamme nibbanam ditthadhammanibbanam, imasmimyeva attabhave dukkhavupasamoti 2- attho, tam vadantiti ditthadhammanibbanavada, paramaditthadhammanibbananti paramam ditthadhammanibbanam, uttamanti attho. [94] Pancahi kamagunehiti manapapiyarupadihi pancahi kamakotthasehi, bandhanehi va. Samappitoti sutthu appito allino hutva. Samangibhutoti samannagato. Paricaretiti tesu kamagunesu yathasukham indriyani careti sancareti itocitoca upaneti. Athava: paladdhati ramati kilati. Ettha ca duvidha kamaguna manusaka 3- @Footnote: 1 cha.Ma.,i. kavalikaram. 2 cha.Ma.,i. dukkhavupasamananti. 3 ka.Ma. manusika.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

Ceva dibba ca. Manusika mandhatukamagunasadisa datthabba, dibba ca paranimmitavasavattidevarajassa kamagunasadisati. Evarupe kame upagatanam hi te ditthadhammanibbanappattim pannapenti. [95] Dutiyavare hutva abhavatthena anicca, patipilanatthena dukkha, pakatijahanatthena viparinamadhammati veditabba. Tesam viparinamannathabhavati tesam kamanam viparinamasankhata annathabhava, yampi me ahosi, tampi me natthiti vuttanayena uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupayasa. Tattha anto nijjhayanalakkhano soko, tannissitalalappanalakkhano paridevo, kayapatipilanalakkhanam dukkham, manovighatalakkhanam domanassam, visadalakkhano upayaso, vivicceva kamehiti adinamattho visuddhimagge vutto. [96] Vitakkitanti abhiniropanavasena pavatto vitakko. Vicaritanti anumajjanavasena pavatto vicaro. Etenetanti etena vitakkitena ca vicaritena ca etam pathamajjhanam olarikam sakantakam viya khayati. [97-98] Pitigatanti pitiyeva. Cetaso ubbillavitattanti 1- cittassa ubbillavibhavakaranam, cetaso abhogoti jhana vutthaya tasmim sukhe punappunam cittassa abhogo manasikaro samannaharoti. Sesamettha ditthadhammanibbanavade uttanameva. Ettavata sabbapi dvasatthiditthiyo kathita honti. Yasam satteva ucchedaditthiyo, sesa sassataditthiyo. [100-104] Idani "imehi kho te bhikkhave"ti imina varena sabbepi te aparantakappike ekajjham niyyadetva sabbannutananam vissajjesi. 2- Puna "imehi kho te bhikkhave"ti adina varena sabbepi te aparantakappike pubbantaparantakappike 3- ca 3- ekajjham niyyadetva tadeva nanam vissajjesi. Iti "katame ca te bhikkhave dhamma"ti adimhi pucchamanopi sabbannutananameva @Footnote: 1 Ma. uppilavitattam 2 cha.Ma. vissajjeti @3-3 cha.i, pubbantaparantakappike

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Pucchitva vissajjamanopi sattanam ajjhasayam tulaya tulayanto viya, sinerupadato valukam uddharanto viya dvasatthiditthigatani uddharitva sabbannutananameva vissajjesi. Evam ayam yathanusandhivasena desana agata. Tayo hi suttassa anusandhi:- pucchanusandhi, ajjhasayanusandhi, yathanusandhiti. Tattha "evam vutte annataro bhikkhu bhagavantam etadavoca `kinnu kho bhante orimam tiram, kim parimam tiram, ko majjhe samsido, ko thale ussado, 1- ko manussaggaho, ko amanussaggaho, ko avattaggaho, ko antoputibhavo'ti 2- evam pucchantanam bhagavata vissajjitasuttavasena pucchanusandhi veditabba. 3- "atha kho annatarassa bhikkhuno evam cetaso parivitakko udapadi `iti kira bho rupam anatta, vedana, sanna, sankhara, vinananam anatta, anattakatani kira kammani kammattanam phusissanti'ti. 4- Atha kho bhagava tassa bhikkhuno cetasa cetoparivitakkamannaya bhikkhu amantesi:- thanam kho panetam bhikkhave vijjati, yam idhekacco moghapuriso avijjagato tanhadhipateyyena cetasa satthu sasanam atidhavitabbam manneyya `iti kira bho rupam anatta .pe. Phusissan'ti. Tam kim mannatha bhikkhave rupam niccam va aniccam va"ti 5- evam paresam ajjhasayam viditva bhagavata vuttasuttavasena ajjhasayanusandhi veditabba. Yena pana dhammena adimhi desana utthita, tassa dhammassa anurupadhammavasena va patipakkhavasena va yesu suttesu upari desana agacchati, tesam vasena yathanusandhi veditabba. Seyyathidam? akankheyyasutte 6- hettha silena desana utthita, upari cha abhinna agata. Vatthasutte 7- hettha kilesavasena desana utthita, upari brahmavihara agata. Kosambiyasutte 8- hattha bhandanena utthita, upari saraniyadhamma agata. Kakacupame 9- hettha akkhantiya @Footnote: 1 Ma. ussaro 2 sam. sala. 18/241 pathamadarukkhandhopamasutta @3 cha.Ma. veditabbo 4 Ma. upari. 14/90/70 @5 Ma. upari. 14/90/71 mahapunnamasutta 6 Ma.mu. 12/64/43 @7 Ma.mu. 12/70/48 8 Ma.mu. 12/491/435 @9 Ma.mu. 12/222/187 kakacupamasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Utthita, upari kakacupama agata. Imasmimpi brahmajale hettha ditthivasena desana utthita, upari sunnatapakasanam agatam. Tena vuttam "evamayam yathanusandhivasena desana agata"ti. Paritassitavipphanditavaravannana [105-117] Idani mariyadavibhagadassanattham tatra "bhikkhave"ti adika desana araddha. Tadapi tesam bhavatam samanabrahmananam ajanatam apassatam vedayitam tanhagatanam paritassitam vipphanditamevati yena ditthiassadena ditthisukhena ditthivedayitena te somanassajata sassatam attananca lokanca pannapenti catuhi vatthuhi, tadapi tesam bhavantanam samanabrahmananam yathabhutam dhammanam sabhavam ajanantanam apassantanam vedayitam tanhagatanam kevalam tanhagatanamyeva tam vedayitam, tanca kho panetam paritassitam vipphanditameva. Ditthisankhatena ceva tanhasankhatena ca paritassitena vipphanditameva calitameva kappitameva. Thusarasimhi nikhatakhanusadisam 1- na sotapannassa dassanamiva niccalanti dasseti. Eseva 2- nayo ekaccasassatavadadisupi. Phassapaccayavaravannana [118-130] Puna "tatra bhikkhave ye te samanabrahmana sassatavada"ti adi paramparapaccayadassanattham araddham. Tattha tadapi phassapaccayati yena ditthiassadena ditthisukhena ditthivedayitena te somanassajata sassatam attananca lokanca pannapenti catuhi vatthuhi, tadapi tanhaditthiparipphanditam vedayitam phassapaccayati dasseti. Esa nayo sabbattha. [131-143] Idani tassa paccayassa ditthivedayite balavabhavadassanattham puna "tatra bhikkhave ye te samanabrahmana sassatavada"ti adimaha. Tattha te vata annatra phassati te vata samanabrahmana tam vedayitam vina phassena patisamvedissantiti karanametam natthiti. Yatha hi patato gehassa upatthambhanatthaya thuna nama balavapaccayo hoti, na tam thunaya anupatthambhitam thatum sakkoti, @Footnote: 1 ka. nikkhittakhanusadisam 2 cha.Ma.i. esa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Evameva phassopi vedanaya balavapaccayo, tam vina idam ditthivedayitam natthiti dasseti. Esa nayo sabbattha. Ditthigatikadhitthanavattakathavannana [144] Idani "tatra bhikkhave ye te samanabrahmana sassatavada sassatam attananca lokanca pannapenti catuhi vatthuhi, yepi te samanabrahmana ekaccasassatika"ti adina nayena sabbaditthivedayitani sampindeti. Kasma? upari phasse pakkhipanatthaya. Katham? sabbe te chahi phassayatanehi phussa phussa patisamvedenti. Tattha cha phassayatanani nama cakkhuphassayatanam, sota, ghana, jivha, kaya, manophassayatananti imani cha. Sanjatisamosaranakaranapannattimattesu hi ayamayatanasaddo vattati. 1- Tattha "kambojo assanam ayatanam, gunnam dakkhinapatho"ti sanjatiyam vattati, 1- sanja titthaneti attho. "manorame ayatane, sevanti nam vihangama"ti 2- samosarane. "sati satiayatane"ti 3- karane. "arannayatane pannakutisu sammanti"ti 4- pannattimatte. Svayamidha sanjatiadiatthattayepi yujjati. Cakkhvadisu hi phassapancamaka dhamma sanjayanti samosaranti, tani ca nesam karananti ayatanani. Idha pana "cakkhunca paticca rupe ca uppajjati cakkhuvinnanam, tinnam sangati phasso"ti 5- imina nayena phassasiseneva desanam aropetva phassam adim katva paccayaparamparam dassetum cha phassayatanadini vuttani. Phussa phussa patisamvedentiti phusitva phusitva patisamvedenti. Ettha ca kincapi ayatananam phusanakiccam viya vuttam, tathapi na tesam phusanakiccata veditabba. Na hi ayatanani phusanti, phassova tam tam arammanam phusati, ayatanani pana phasse upanikkhipetva dassitani, tasma sabbe te chaphassayatanasambhavena phassena rupadini arammanani phusitva tam ditthivedanam patisamvedissantiti evamettha attho veditabbo. @Footnote: 1-1 cha.Ma. pavattati 2 an. pancaka. 22/38 saddhasutta @3 an. tika. 20/102/250 pamsudhovakasutta 4 sam. sa. 15/255/271 arannakasutta @5 sam.ni. 16/43/69 dukkhasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

Tesam vedanapaccaya tanhati adisu vedanati chaphassayatanasambhava vedana. Sa rupatanhadibhedaya tanhaya upanissayakotiya paccayo hoti. Tena vuttam "tesam vedanapaccaya tanha"ti. Sa pana catubbidhassa upadanassa upanissayakotiya ceva sahajatakotiya ca paccayo hoti. Tatha upadanam bhavassa, bhavo jatiya upanissayakotiya paccayo hoti. Jatiti cettha 1- savikara pancakkhandha datthabba. Jatijaramaranassa ceva sokadinanca upanissayakotiya paccayo hoti. Ayamettha sankhepo, vittharato pana paticcasamuppadakatha visuddhimagge vutta, idha panassa paynomattameva veditabbam. Bhagava hi vattakatham kathento "purima bhikkhave koti na pannayati avijjaya, `ito pubbe avijja nahosi, atha paccha sambhavi'ti evancetam 2- bhikkhave vuccati, atha ca pana pannayati `idappaccaya avijja"ti 3- evam avijjasisena va "purima bhikkhave koti na pannayati bhavatanhaya .pe. `idappacya Bhavatanha"ti 4- evam tanhasisena va "purima bhikkhave koti na pannayati bhavaditthiya .pe. `idappaccaya Bhavaditthi"ti evam ditthisisena va kathesi. Idha pana ditthisisena kathento vedanaragena uppajjamana ditthiyo kathetva vedanamulakam paticcasamuppadam kathesi, tena idam dasseti "evamete ditthigatika idam dassanam gahetva tisu bhavesu catusu yonisu pancasu gatisu sattasu vinnanatthitisu navasu sattavasesu ito ettha ito idhati sandhavanta samsaranta yante yuttagono viya, thambhe upanibaddhakukkuro viya, vatena vippannatthanava viya ca vattadukkhameva anuparivattanti, vattadukkhato sisam ukkhipitum na sakkonti"ti. Vivattakathadivannana [145] Evam ditthigatikadhitthanam vattam kathetva idani yuttayogabhikkhuadhitthanam katva vivattam dassento "yato kho bhikkhave bhikkhu"ti adimaha. Tattha yatoti yada. Channam phassayatanananti yehi chahi phassayatanehi phusitva @Footnote: 1 cha.Ma. panetka 2 ka. Si.i. evancidam @3 an. ekadasaka, 24/61/90 avijjasutta 4 an. ekadasaka. 24/62/92 tanhasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

Patisamvedayamananam 1- ditthigatikanam vattam vattati, tesamyeva channam phassayatananam. Samudayantiadisu "avijjasamudaya cakkhusamudayo"ti adina vedanakammatthane vuttanayena phassayatananam samudayo veditabbo. 2- Yatha pana tattha "phassasamudaya, phassanirodha"ti vuttam, evamidha tam cakkhvadisu "aharasamudaya, aharanirodha"ti veditabbam, manayatane "namarupasamudaya, namarupanirodha"ti uttaritaram pajanatiti ditthigatiko ditthimeva pajanati. 3- Ayam pana ditthinca ditthito ca uttaritaram silasamadhipannavimuttinti yava arahatta janati. (ko evam janatiti?) khinasavo janati, anagami, sakadagami, sotapanno, Bahussuto, ganthadhuro bhikkhu janati, araddhavipassako janati, desana pana arahattakuteneva nitthapitati. [146] Evam vivattam kathetva idani "desanajalavimutto ditthigatiko nama natthi"ti dassanattham puna "ye hi keci bhikkhave"ti arabhi. Tattha antojalikatati imassa mayham desanajalassa antoyeva kata. Ettha sitavati etasmim mama desanajale sita nissita avassitava. Ummujjamana ummujjantiti kim vuttam hoti? te adho osidantapi uddham uggacchantapi mama desanajale sitava hutva osidanti ca uggacchanti ca. Ettha pariyapannati ettha mayham desanajale pariyapanna, etena abaddha antojalikata ca hutva ummujjamana ummujjanti, na hettha asangahito ditthigatiko nama atthiti. Sukhumacchikenati sanhacchikena, sukhumacchiddenati attho. Kevatto viya hi bhagava, jalam viya desana, parittam udakam viya dasasahassilokadhatu, olarika pana viya dvasatthiditthigatika, tassa tire thatva olokentassa olarikanam pananam antojalikatabhavadassanam viya bhagavato sabbesam ditthigatikanam desanajalassa antokatabhavadassananti 4- evamettha opammasamsandanam veditabbam. [147] Evam imahi dvasatthiya ditthihi sabbaditthinam sangahitatta sabbesam ditthigatikanam etasmim desanajale pariyapannabhavam dassetva idani @Footnote: 1 Si. patisamvediyamananam 2 cha.Ma.i. samudayadayo veditabba @3 cha.Ma. janati 4 Ma. antogadhabhavadassananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Attano katthaci pariyapannabhavam dassento "ucchinnabhavanettiko bhikkhave tathagatassa kayo"ti adimaha. Tattha nayanti etayati netti. Nayantiti givayam bandhitva akaddhanti, rajjuya etam namam. Idha pana nettisadisataya bhavatanha nettiti adhippeta. Sa hi mahajanam givayam bandhitva tam tam bhavam neti upanetiti bhavanetti, arahattamaggasatthena ucchinna bhavanetti assati ucchinnabhavanettiko. Kayassa bheda uddhanti kayassa bhedato uddham. Jivitapariyadanati jivitassa sabbaso pariyadinnatta parikkhinatta, puna appatisandhakabhavati, attho. Na nam 1- dakkhantiti tam tathagatam deva va manussa va na dakkhissanti, apannattikabhavam gamissatiti attho. Seyyathapi bhikkhaveti upamayampana idam samsandanam:- ambarukkho viya hi tathagatassa kayo, rukkhe jatamahavanto viya tam nissaya pubbe pavattatanha. Tasmim vante upanibaddha pancapakkadvadasapakkaattharasapakkaparimana ambapindi viya tanhaya sati tanhaupanibandhana hutva ayatim nibbattanaka pancakkhandha dvadasayatanani attharasa dhatuyo. Yatha pana tasmim vante chinne sabbani tani ambani tadanvayani honti, tamyeva vantam anugatani vantaccheda chinnani yevati attho, evameva bhavanetti vantassa anupacchinnatta ayatim uppajjeyyum pancakkhandha dvadasayatanani attharasa dhatuyo, sabbe te dhamma tadanvaya honti, bhavanettim anugata, taya chinnaya chinnayevati attho. Yatha pana tasmimpi rukkhe mandakakantakavisasamphassam agamma anupubbena sussitva mate "imasmim thane evarupo nama rukkho ahosi"ti voharamattameva hoti, na tam rukkham koci passati, evam ariyamaggasamphassam agamma tanhasinehassa pariyadinnatta anupubbena sussitva viya bhinne imasmim kaye kayassa bheda uddham jivitapariyadana na tam dakkhanti, tathagatampi devamanussa na dakkhissanti, "evarupassa nama kira satthuno idam sasanan"ti voharamattameva bhavissatiti anupadisesa- nibbanadhatum papetva desanam thapesi. @Footnote: 1 ka. na tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

[148] Evam vutte ayasma anandoti evam bhagavata imasmim sutte vutte thero adito patthaya sabbam suttam samannaharitva evam buddhabalam dipetva kathitasuttassa bhagavata namam na gahitam, 1- handassa namam ganhapessamiti cintetva bhagavantam etadavoca. Tasmatiha tvanti adisu ayam atthayojana:- ananda yasma imasmim dhammapariyaye idhatthopi paratthopi vibhatto, tasmatiha tvam imam dhammapariyayam "atthajalan"tipi nam dharehi, yasma panettha bahu tantidhamma kathita, tasma "dhammajalan"tipi nam dharehi, yasma ca ettha setthatthena brahmam sabbannutananam vibhattam, tasma "brahmajalan"tipi nam dharehi, yasma ettha dvasatthiditthiyo vibhatta, tasma "ditthijalan"tipi nam dharehi, yasma pana imam dhammapariyayam sutva devaputtamarampi khandhamarampi maccumarampi kilesamarampi sakka madditum, tasma "anuttaro sangamavijayo"tipi nam dharehiti. Idamavoca bhagavati idam nidanavasanato pabhuti yava "anuttaro sangamavijayotipi nam dharehi"ti sakalam suttantam bhagava paresam pannaya alabbhaneyyappatittham paramagambhiram sabbannutananam pakasento suriyo viya andhakaram ditthigatamahandhakaram vidhamento avoca. [149] Attamana te bhikkhuti te bhikkhu attamana sakamana, buddhagataya pitiya uddaggacitta hutvati vuttam hoti. Bhagavato bhasitanti evam vicitranayadesanavilasayuttam idam suttam karavikarutamanjuna kannasukhena panditajanahadayanam amatabhisekasadisena brahmasarena bhasamanassa bhagavato vacanam. Abhinandunti anumodimsu ceva sampaticchimsu ca. Ayam hi abhinandasaddo "abhinandati abhivadati"ti 2- adisu tanhayapi agato. "annamevabhinandanti ubhaye devamanusa"ti 3- adisu upagamane. @Footnote: 1 cha.Ma.i. na bhagavata namam gahitam. 2 sam. khandha. 17/5/12 samadhisutta @3 sam.sa. 15/43/36 annasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

"cirappavasim purisam durato sotthimagatam natimitta suhajja ca abhinandanti agatan"ti 1- adisu sampaticchanepi. "abhinanditva anumoditva"ti 2- adisu anumodanepi. Svayamidha anumodanasampaticchanesu yujjati. Tena vuttam "abhinandunti anumodimsu ceva sampaticchimsu ca"ti. Subhasitam sulapitam sadhu sadhuti tadino anumodana sirasa sampaticchimsu bhikkhavoti. Imasminca pana veyyakaranasminati imasmim niggathakasutte. Niggathakatta hi idam "veyyakaranan"ti vuttam. Dasasahassilokadhatuti dasasahassacakkavalaparimana lokadhatu. Akampitthati na suttapariyosaneyeva akampitthati veditabba. "bhannamane"ti hi vuttam. Tasma dvasatthiya ditthigatesu vinivethetva desiyamanesu tassa tassa ditthigatassa pariyosane pariyosaneti dvasatthiya thanesu akampitthati veditabba. Tattha atthahi karanehi pathavikampo veditabbo:- dhatukkhobhena, iddhimato anubhavena, bodhisattassa gabbhokkantiya, matukucchito nikkhamanena, sambodhipattiya, dhammacakkappavattanena, ayusankharavossajjanena 3- parinibbanenati. Tesam vinicchayam "attha kho ime ananda hetu, attha paccaya mahato bhumicalassa patubhavaya"ti 4- evam mahaparinibbane agataya tantiya vannanakaleyeva vakkhama ayam pana mahapathavi aparesupi atthasu thanesu akampittha: mahabhinikkhamane, bodhimandupasankamane, pamsukulaggahane, pamsukuladhovane, kalakaramasutte, gotamakasutte, vessantarajatake, imasmim brahmajaleti. Tattha mahabhinikkhamanabodhimandupasankamanesu viriyabalena akampittha. Pamsukulaggahane dvisahassadipaparivare cattaro mahadipe pahaya pabbajitva susanam gantva pamsukulam ganhantena "dukkaram bhagavata katan"ti acchariyavegabhihata akampittha. Pamsukuladhovanavessantarajatakesu akalakampanena @Footnote: 1 khu. dha. 25/219/55 nandiyavatthu 2 Ma. mu, 12/205/174 madhupindikasutta @3 i. cha.Ma. ayusankharossajjanena 4 di. maha. 10/171/96 mahaparinibbanasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Akampittha. Kalakaramagotamakasuttesu "aham sakkhi bhagava"ti sakkhibhavena akampittha. Imasmimpana brahmajale dvasatthiya ditthigatesu vijatetva niggumbam katva desiyamanesu sadhukaradanavasena akampitthati veditabba. Na kevalanca etesu thanesuyeva pathavi akampittha, atha kho tisu sangahesupi mahamahindattherassa imam dipam agantva jotivane 1- nisiditva dhammam desitadivasepi akampittha. Kalyaniyavihare ca pinadapatiyattherassa cetiyanganam sammajjitva tattheva nisiditva buddharammanam pitim gahetva imam suttantam araddhassa suttapariyosane udakapariyantam katva akampittha. Lohapasadassa pacinaambalatthikatthanam 2- nama ahosi. Tattha nisiditva dighabhanakatthera brahma- jalasuttam arabhimsu, tesam sajjhayapariyosanepi udakapariyantameva katva pathavi akampitthati. Evam yassanubhavena akampittha anekaso medani suttasetthassa desitassa sayambhuna. Brahmajalassa tassidha dhammam atthanca pandita sakkaccam uggahetvana, patipajjantu yonisoti. Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathayam brahmajalasuttavannana nitthita.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 4 page 95-121. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=4&A=2493&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=2493&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 9 http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]