ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 1 : PALI ROMAN Vinaya.A. (samanta.1)

Anacchariyam va etam yvaham ajja sabbannutappatto evarupam
nipaccakararaham puggalam na passami. Apica kho yadapaham
sampatijatova uttarenabhimukho sattapadavitiharena gantva sakalam
dasasahassalokadhatum olokesim tadapi etasmim sadevakadibhede loke tam
puggalam na passami yamaham abhivadeyyam va paccuttheyyam va asanena
va nimanteyyam. Athakho mam solasakappasahassayuko
khinasavamahabrahmapi anjalim paggahetva tvam loke mahapuriso tvam
sadevakassa lokassa aggo ca jettho ca settho ca natthi taya
uttaritaroti sanjatasomanasso patimanesi. Tadapicaham attana
uttaritaram apassanto asabhim vacam niccharesim aggohamasmi
lokassa jetthohamasmi lokassa setthohamasmi lokassati.
Evam sampatijatassapi mayham abhivadanadiraho puggalo natthi. Svaham
idani sabbannutappatto kam abhivadeyyam va .pe. Asanena va
nimanteyyam tasma tvam brahmana ma tathagata evarupam nipaccakaram
patthayittha yam hi brahmana tathagato abhivadeyya va .pe.
Asanena va nimanteyya muddhapi tassa puggalassa rattipariyosane
paripakasithilabandhanam vanta pamuttam talaphalamiva givato pacchijjitva
sahasava bhumiyam vipateyya.
     {3} Evam vuttepi brahmano duppannataya tathagatassa lokajetthakabhavam
asallakkhento kevalam tam vacanam asahamano aha arasarupo
bhavam gotamoti. Ayam kirassa adhippayo yam loke
Abhivadanapaccutthananjalikammasamicikammam samaggirasoti vuccati tam bhoto
gotamassa natthi tasma arasarupo bhavam gotamo arasajatiko
arasasabhavoti.
     Athassa bhagava cittamudubhavajananattham ujuvipaccanikabhavam pariharanto
annatha tassa vacanassattham attani sandassento atthi khvesa
brahmana pariyayotiadimaha.
     Tattha pariyayoti karanam. Ayam hi pariyayasaddo
desanavarakaranesu vattati. Madhupindikapariyayotveva nam dharehitiadisu
hi esa desanayam vattati. Kassa nukho ananda ajja pariyayo
bhikkhuniyo ovadituntiadisu vare. Sadhu bhante bhagava annam
pariyayam acikkhatu yathayam bhikkhusangho annaya santhaheyyatiadisu
karane. Svayam idha karane vattati. Tasma ettha evamattho
datthabbo atthi kho brahmana etam karanam yena karanena mam
arasarupo bhavam gotamoti vadamano puggalo samma vadeyya
avitathavaditi sankham gaccheyya. Katamo pana soti. Ye te brahmana
ruparasa .pe. Photthabbarasa te tathagatassa pahinati. Kim
vuttam hoti. Ye te jativasena va uppattivasena va
setthasammatanampi puthujjananam ruparammanadini assadentanam abhinandantanam
rajjantanam uppajjanti kamasukhassadasankhata ruparasa saddarasa
gandharasa rasarasa photthabbarasa ye imam lokam givayam bandhitva
viya avinchanti vattharammanadisamaggiyanca sati uppannatta
Samaggirasati vuccanti te sabbepi tathagatassa pahina. Mayham
pahinati vattabbepi mamamkarena attanam anukkhipanto dhammam deseti.
Desanavilaso va esa bhagavato.
     Tattha pahinati cittasantanato vigata jahita va. Etasmim
panatthe karane samivacanam datthabbam. Ariyamaggasatthena ucchinnam
tanhavijjamayam mulametesanti ucchinnamula. Talavatthu viya nesam
vatthu katanti talavatthukata. Yatha hi talarukkham samulam uddharitva
tassa vatthumatte tasmim padese kate na puna tassa talassa uppatti
pannayati evam ariyamaggasatthena samule rupadirase uddharitva tesam
pubbe uppannapubbabhavena vatthumatte cittasantane kate sabbepi
te talavatthukatati vuccanti. Avirulhidhammata va matthakacchinnatalo
viya katati talavatthukata. Yasma pana evam talavatthukata
anabhavam kata honti yatha nesam pacchabhavo na hoti tatha
kata honti tasma aha anabhavam katati. Ayam hettha padacchedo
anuabhavam kata anabhavam katati. Anabhavam gatatipi patho. Tassa
anuabhavam gatati attho. Tattha padacchedo anuabhavam gata anabhavam
gatati yatha anuacchariya anacchariyati. Ayatim anuppadadhammati
anagate anuppajjanakasabhava. Ye hi abhavam gata te katham
uppajjissanti. Tenaha anabhavam gata ayatim anuppadadhammati.
Ayam kho brahmana pariyayoti idam kho brahmana karanam yena mam
samma vadamano vadeyya arasarupo samano gotamoti. No ca
Kho yam tvam sandhaya vadesiti yanca kho mam sandhaya tvam vadesi
so pariyayo na hoti. Kasma pana bhagava evamaha nanu evam
vutte yo brahmanena vutto samaggiraso tassattani vijjamanata
anunnata hotiti. Vuccate. Na hoti. Yo hi tam samaggirasam katum
bhabbo hutva na karoti so tadabhavena arasarupoti vattabbo
bhaveyya. Bhagava pana abhabbova tam  katum tenassa karane abhabbatam
pakasento aha no ca kho yam tvam sandhaya vadesiti yam
pariyayam sandhaya tvam mam arasarupoti vadasi so amhesu neva
vattabboti.
     {4} Evam brahmano attana adhippetam arasarupatam aropetum
asakkonto athaparam nibbhogo bhavantiadimaha. Sabbapariyayesu
cettha vuttanayeneva yojanakkamam viditva sandhaya bhasitamattham evam
veditabbam. Brahmano tameva vayovuddhanam abhivadanakammadim loke
samaggiparibhogoti mannamano tadabhavena bhagavantam nibbhogoti
aha. Bhagava yvayam rupadisu sattanam chandaragaparibhogo tadabhavam
attani sampassamano aparam pariyayam anujanati. {5} Puna brahmano yam
loke vayovuddhanam  abhivadanadikulasamudacarakammam lokiya karonti
tassa akiriyam sampassamano bhagavantam akiriyavadoti aha. Bhagava
pana yasma kayaduccaritadinam akiriyam vadati tasma tam akiriyavadam
attani sampassamano aparam pariyayam anujanati. Tattha ca
kayaduccaritanti panatipataadinnadanamicchacaracetana veditabba.
Vaciduccaritanti musavadapisunavacapharusavacasamphappalapacetana
veditabba. Manoduccaritanti abhijjhabyapadamicchaditthiyo veditabba.
Thapetva te dhamme avasesa akusala dhamma anekavihita papaka
akusala dhammati veditabba. {6} Puna brahmano tameva abhivadanadikammam
bhagavati apassanto imam agamma ayam lokatanti lokappaveni
ucchijjatiti mannamano bhagavantam ucchedavadoti aha.
Bhagava pana yasma attha lobhasahagatacittuppadesu pancakamagunikaragassa
dvisu akusalacittesu uppajjamanakadosassa ca anagamimaggena
ucchedam vadati sabbakusalasambhavassa pana niravasesassa mohassa
arahattamaggena ucchedam vadati thapetva te tayo avasesanam papakanam
akusalanam dhammanam yathanurupam catuhi maggehi ucchedam vadati tasma
tam ucchedavadam attani sampassamano aparam pariyayam anujanati.
     {7} Puna brahmano jigucchati manne samano gotamo idam vayovuddhanam
abhivadanadikulasamudacarakammantena na tam karotiti mannamano
bhagavantam jegucchiti aha. Bhagava pana yasma jigucchati
kayaduccaritadihi. Kim vuttam hoti. Yanca tividham kayaduccaritam yanca
catubbidham vaciduccaritam yanca tividham manoduccaritam ya ca thapetva
tani duccaritani avasesanam lamakatthena papakanam akosallasambhutatthena
akusalanam dhammanam samapatti samapajjana samangibhavo
tam sabbampi gutham viya mandanakajatiyo puriso jigucchati hiriyati.
Tasma tam jegucchitam attani sampassamano aparam pariyayam anujanati
Tattha kayaduccaritenati upayogatthe karanavacanam datthabbam. {8} Puna
brahmano tameva abhivadanadikammam bhagavati apassanto ayam imam
lokajetthakakammam vineti vinaseti athava yasma etam samicikammam
na karoti tasma ayam vinetabbo nigganhitabboti mannamano
bhagavantam venayikoti aha. Tatrayam padattho. Vinayatiti vinayo
vinasetiti vuttam hoti. Vinayoeva venayiko. Vinayam va arahatiti
venayiko. Niggaham arahatiti vuttam hoti. Bhagava pana yasma
ragadinam vinayaya vupasamaya dhammam deseti tasma venayiko hoti.
Ayameva ettha padattho. Vinayaya dhammam desetiti venayiko.
Vicitra hi taddhitavutti. Svayantam venayikabhavam attani sampassamano
aparam pariyayam anujanati. {9} Puna brahmano yasma abhivadanadini
samicikammani karonta vayovuddhe tosenti hasenti akaronta
pana tapenti vihesenti domanassam nesam uppadenti bhagava
ca tani na karoti tasma ayam vayovuddhe tappatiti mannamano
sappurisacaravirahitatta va kapanapuriso ayanti mannamano bhagavantam
tapassiti aha. Tatrayam padattho. Tapatiti tapo roseti
vihesetiti vuttam hoti. Samicikammakaranassetam namam. Tapo
assa atthiti tapassi. Dutiye atthavikappe byanjanani avicaretva
loke kapanapuriso tapassiti vuccati. Bhagava pana ye akusala
dhamma lokam tapanato tapaniyati vuccanti tesam pahinatta yasma
tapassiti sankham gato tasma tam tapassitam attani sampassamano aparam
Pariyayam anujanati. Tatrayam padattho. Tapantiti tapa. Akusalanam
dhammanametam adhivacanam. Vuttampi hetam idha tappati pecca tappatiti
gathayam. Te tape assi nirassi pahasi viddhamsesiti tapassi.
     {10} Puna brahmano tam abhivadanadikammam devalokagabbhasampattiya
devalokapatisandhipatilabhaya samvattatiti mannamano bhagavati cassa abhavam
disva bhagavantam apagabbhoti aha. Kodhavasena va bhagavato matu
kucchismim patisandhiggahane dosam dassentopi evamaha. Tatrayam
padattho. Gabbhato apagatoti apagabbho. Abhabbo devalokupapattim
papunitunti adhippayo. Hino va gabbho assati
apagabbho. Devalokagabbhaparibahiratta ayatim hinagabbhapatilabhabhagiti
hino vassa matu kucchismim gabbhavaso ahositi adhippayo.
Bhagavato pana yasma ayatim gabbhaseyya apagata tasma so tam
apagabbhatam attani sampassamano aparam pariyayam anujanati. Tatra
ca yassa kho brahmana ayatim gabbhaseyya punabbhavabhinibbatti
pahinati etesam padanam evamattho datthabbo. Brahmana yassa
puggalassa anagate gabbhaseyya punabbhave ca abhinibbatti anuttarena
maggena vihatakaranatta pahina. Gabbhaseyyagahanena cettha
jalabujayoni gahita. Punabbhavabhinibbattiggahanena itara tissopi.
Apica gabbhassa seyya gabbhaseyya punabbhavoeva abhinibbatti
punabbhavabhinibbattiti evamettha attho datthabbo. Yatha ca
vinnanatthititi vuttepi na vinnanato anna thiti atthi
Evamidhapi na gabbhato anna seyya veditabba. Abhinibbatti ca
nama yasma punabbhavabhutapi apunabbhavabhutapi atthi idha ca
punabbhavabhuta adhippeta tasma vuttam punabbhavoeva abhinibbatti
punabbhavabhinibbattiti.
     {11} Evam agatakalato patthaya arasarupatadihi atthahi
akkosavatthuhi akkosantampi brahmanam bhagava dhammissaro dhammaraja
dhammasami tathagato anukampaya sitaleneva cakkhuna olokento
yam dhammadhatum pativijjhitva desanavilasappatto hoti tassa
dhammadhatuya supatividdhatta vigatabalahake antalikkhe samabbhuggato
punnacando viya saradakale suriyo viya ca brahmanassa hadayandhakaram
vidhamanto taniyeva akkosavatthuni tena tena pariyayena annatha
dassetva punapi attano karunavippharam atthahi lokadhammehi
akampiyabhavena patiladdham tadigunalakkhanam pathavisamacittatam akuppadhammatanca
pakasento ayam brahmano kevalam palitasirakhandadantavalitatacatadihi
attano vuddhabhavam sanjanati no ca kho janati attanam
jatiya anugatam jaraya anusatam byadhina abhibhutam maranena abbhahatam
vattakhanubhutam ajja maritva puna sveva uttanasayanadarakabhavagamaniyam
mahantena kho pana ussahena mama santikam agato tadassa agamanam
satthakam hotuti cintetva imasmim loke attano apatisamam purejatabhavam
dassento seyyathapi brahmanatiadina nayena brahmanassa
dhammadesanam vaddhesi. Tattha seyyathati opammatthe nipato.
Piti sambhavanatthe. Ubhayenapi yatha nama brahmanati dasseti.
Kukkutiya andani attha va dasa va dvadasa vati ettha pana
kincapi kukkutiya vuttappakarato unadhikanipi andani honti
athakho vacanasilitthataya evam vuttanti veditabbam. Evam hi loke
silitthavacanam hoti. Tanissuti tani assu. Bhaveyyunti vuttam
hoti. Kukkutiya samma adhisayitaniti taya janettiya kukkutiya
pakkhe pasaretva tesam upari sayantiya samma adhisayitani. Samma
pariseditaniti kalena kalam utum ganhapentiya sutthu samantato
seditani. Usmikataniti vuttam hoti. Samma paribhavitaniti kalena
kalam sutthu samantato bhavitani. Kukkutigandham gahapitaniti vuttam
hoti. Idani yasma taya kukkutiya evam tihi pakarehi tani
andani paripaliyamanani na putini honti yopi nesam allasineho
so pariyadanam gacchati kapalam tanukam hoti padanakhasikha ca
mukhatundakanca kharam hoti kukkutapotaka parinamam gacchanti
kapalassa tanutta bahiddha aloko anto pannayati atha te
kukkutapotaka ciramvata mayam sankutitahatthapada sambadhe sayimha
ayanca bahi aloko dissati ettha dani no sukhaviharo
bhavissatiti nikkhamitukama hutva kapalam padena paharanti givam
pasarenti. Tato tam kapalam dvedha bhijjati. Kukkutapotaka pakkhe
vidhunanta tamkhananurupam viravanta nikkhamanti. Evam nikkhamantananca
nesam yo pathamataram nikkhamati so jetthoti vuccati tasma bhagava taya
Upamaya attano jetthabhavam sadhetukamo brahmanam pucchati yo
nukho tesam kukkutacchapakanam .pe. Kinti svassa vacaniyoti. Tattha
kukkutacchapakananti kukkutapotakanam. Kinti svassa vacaniyoti
so kinti vacaniyo assa kim vattabbo bhaveyya jettho va kanittho
vati. Sesam uttanatthameva. Tato brahmano aha jetthotissa
bho gotama vacaniyoti bho gotama so jettho iti assa
vacaniyoti. Kasma iti ce. So hi nesam jetthoti yasma
so nesam vuddhataroti attho. Athassa bhagava opammam
patipadento aha evameva kho brahmana yatha so kukkutacchapako
evam ahampi avijjagataya pajayati. Avijjagatayati avijja
vuccati annanam tattha gataya. Pajayati sattadhivacanametam.
Tasma ettha avijjandakosassa anto pavitthesu sattesuti evam
attho datthabbo. Andabhutayati ande bhutaya jataya
sanjataya. Yatha hi ande nibbatta ekacce satta
andabhutati vuccanti evamayam sabbapi paja avijjandakose
nibbattatta andabhutati vuccati. Pariyonaddhayati tena
avijjandakosena samantato onaddhaya baddhaya vethitaya.
Avijjandakosampadaletvati tam avijjamayam andakosam bhinditva.
Ekova loketi sakalepi lokasannivase ahameva eko adutiyo.
Anuttaram sammasambodhim abhisambuddhoti anuttaranti uttaravirahitam
sabbasettham. Sammasambodhinti samma samanca bodhim. Athava
Pasattham sundaranca bodhim. Bodhiti rukkhopi maggopi sabbannutannanampi
nibbanampi vuccati. Bodhirukkhamule pathamabhisambuddhoti ca antara
ca bodhim antara ca gayanti ca agatatthanesu hi rukkho bodhiti
vuccati. Sattattimsabodhipakkhiyanam dhammanam catusu maggesu nananti
agatatthane maggo. Pappoti bodhim varabhurimedhasoti agatatthane
sabbannutannanam. Patvana bodhim amatam asankhatanti agatatthane
nibbanam. Idha pana bhagavato arahattamaggannanam adhippetam.
Sabbannutannanantipi vadanti. Annesam arahattamaggo anuttaro
bodhi hoti na hotiti. Na hoti. Kasma. Asabbagunadayakatta.
Tesam hi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva deti. Kassaci
tisso vijja. Kassaci cha abhinna . Kassaci catasso
patisambhida. Kassaci savakaparaminanam. Paccekabuddhanampi
paccekabodhinnanameva deti. Buddhanam pana arahattamaggo
sabbagunasampattim deti abhiseko viya ranno sabbalokissariyabhavam.
Tasma annassa kassacipi anuttaro bodhi na hotiti. Abhisambuddhoti
abbhannasim pativijjhim pattomhi adhigatomhiti vuttam hoti. Idani
yadetam bhagavata evameva kho aham brahmanatiadina nayena vuttam
opammasampatipadanam tam evam atthena samsandetva veditabbam. Yatha
hi tassa kukkutiya attano andesu adhisayitaditividhakiriyakaranam
evam bodhipallanke nisinnassa bodhisattabhutassa bhagavato attano
cittasantane aniccam dukkhamanattati tividhanupassanakaranam. Kukkutiya
Tividhakiriyasampadanena andanam aputibhavo viya bodhisattabhutassa
bhagavato tividhanupassanasampadanena vipassanananassa aparihani.
Kukkutiya tividhakiriyakaranena andanam allasinehapariyadanam viya
bodhisattabhutassa bhagavato tividhanupassanasampadanena bhavattayanugata-
nikantisinehapariyadanam. Kukkutiya tividhakiriyakaranena andakapalanam
tanubhavo viya bodhisattabhutassa bhagavato tividhanupassanasampadanena
avijjandakosassa tanubhavo. Kukkutiya tividhakiriyakaranena
kukkutacchapakassa padanakhatundakanam thaddhakharabhavo viya bodhisattabhutassa
bhagavato tividhanupassanasampadanena vipassanananassa
tikkhakharavippasannasurabhavo. Kukkutiya tividhakiriyakaranena kukkutacchapakassa
parinamakalo viya bodhisattabhutassa bhagavato tividhanupassanasampadanena
vipassanananassa parinamakalo vaddhitakalo gabbhagahanakalo
veditabbo. Tato kukkutiya tividhakiriyakaranena kukkutacchapakassa
padanakhasikhaya va mukhatundakena va andakosampadaletva pakkhe
papphotetva sotthina abhinibbidakalo 1- viya tassa bhagavato
tividhanupassanasampadanena vipassanananam gabbham ganhapetva
anupubbadhigatena arahattamaggena avijjandakosampadaletva abhinnapakkhe
papphotetva sotthina sakalabuddhagunasacchikatakalo veditabbo.
Svaham brahmana jettho settho lokassati so aham brahmana
yatha tesam kukkutapotakanam pathamataram andakosampadaletva abhinibbatto
kukkutapotako jettho hoti evam avijjagataya pajaya tam
@Footnote: 1. abhinibbidha...itipi.
Avijjandakosampadaletva pathamataram ariyaya jatiya jatatta
jettho vuddhatamoti sankham gato sabbagunehi pana apatisamatta
setthoti.
     Evam bhagava attano anuttaram jetthasetthabhavam brahmanassa
pakasetva idani yaya patipadaya tam adhigato tam patipadam
pubbabhagato pabhuti dassetum araddham kho pana me brahmanatiadimaha.
Imam va bhagavato anuttaram jetthasetthabhavam sutva
brahmanassa cittamevam uppannam kaya nukho patipadaya imam pattoti
tassa cittamannaya imayaham patipadaya imam anuttaram jetthasetthabhavam
pattoti dassento evamaha. Tattha araddham kho pana me
brahmana viriyam ahositi brahmana na maya ayam anuttaro
jetthasetthabhavo kusitena mutthassatina saraddhakayena vikkhittacittena
adhigato apica kho tadadhigamaya araddham kho pana me viriyam ahosi
bodhimande nisinnena maya caturangasamannagatam viriyam araddham ahosi.
Paggahitam asithilappavattitanti vuttam hoti. Araddhattayeva ca
me tam asallinam ahosi. Na kevalanca viriyameva satipi me
arammanabhimukhibhavena upatthita ahosi upatthitattayeva ca
appamuttha. Passaddho kayoti kayacittappassaddhivasena kayopi
me passaddho ahosi. Tattha yasma namakaye passaddhe
rupakayopi passaddhoeva hoti tasma namakayo rupakayoti
avisesetvava passaddho kayoti vuttam. Asaraddhoti so ca
Kho passaddhattayeva asaraddho. Vigatadarathoti vuttam hoti.
Samahitam cittam ekagganti cittampi me samma ahitam sutthu thapitam
appitam viya ahosi samahitattaeva ca ekaggam acalam nipphandananti.
Ettavata jhanassa pubbabhagapatipada kathita hoti.
     Idani imaya patipadaya adhigatam pathamajjhanam adim katva
vijjattayapariyosanam visesam dassento sokho ahantiadimaha.
Tattha vivicceva kamehi vivicca akusalehi dhammehitiadinam
kincapi tattha katame kama chando kamo rago kamo
chandarago kamo sankappo kamo rago kamo sankapparago
kamo ime vuccanti kama tattha katame akusala dhamma
kamacchando .pe. Vicikiccha ime vuccanti akusala dhamma
iti imehi ca kamehi imehi ca akusalehi dhammehi vivitto
hoti pavivitto tena vuccati vivicceva kamehi vivicca akusalehi
dhammehitiadina nayena vibhangeyeva attho vutto tathapi
atthakathanayam vina na sutthu pakato hoti atthakathanayeneva nam
pakasayissami. Seyyathidam. Vivicceva kamehiti kamehi viviccitva
vina hutva apasakkitva. Yo panayamettha evakaro so
niyamatthoti veditabbo. Yasma ca niyamattho tasma tasmim
pathamajjhanam upasampajja viharanasamaye avijjamananampi kamanam
tassa pathamajjhanassa patipakkhabhavam kamapariccageneva cassa adhigamam
dipeti. Katham. Vivicceva kamehiti evam hi niyame kariyamane
Idam pannayati nunimassa jhanassa kama patipakkhabhuta yesu
sati idam nappavattati andhakare sati padipo viya tesam
pariccageneva cassa adhigamo hoti orimatirapariccagena parimatirasseva
tasma niyamam karotiti. Tattha siya kasma panesa pubbapadeyeva
vutto na uttarapade kim akusalehi dhammehi aviviccapi jhanam
upasampajja vihareyyati. Na kho panetam evam datthabbam.
Tannissaranato hi pubbapade esa vutto. Kamadhatusamatikkamanato
hi kamaragapatipakkhato ca idam jhanam kamanameva nissaranam.
Yathaha. Kamanametam nissaranam yadidam nekkhammanti. Uttarapadepi
panesa yatha idheva bhikkhave pathamo samano idha dutiyo
samanoti ettha evakaro anetva vuccati evam vattabbo.
Na hi sakka ito annehipi nivaranasankhatehi akusaladhammehi avivicca
jhanam upasampajja viharitum tasma vivicceva kamehi vivicceva
akusalehi dhammehiti evam padadvayepi esa datthabbo. Padadvayepi
ca kincapi viviccati imina sadharanavacanena tadangavivekadayo
kayavivekadayo ca sabbepi viveka sangaham gacchanti tathapi kayaviveko
cittaviveko vikkhambhanavivekoti tayoeva idha datthabba. Kamehiti
imina pana padena ye ca niddese katame vatthukama manapiya
rupatiadina nayena vatthukama vutta ye ca tattheva vibhange
ca chando kamotiadina nayena kilesakama vutta te
sabbepi sangahita icceva datthabba. Evam hi sati vivicceva
Kamehiti vatthukamehipi viviccevati attho yujjati. Tena
kayaviveko vutto hoti. Vivicca akusalehi dhammehiti kilesakamehi
sabbakusalehi va viviccati attho yujjati. Tena cittaviveko
vutto hoti. Purimena cettha vatthukamehi vivekavacanatoyeva
kamasukhapariccago dutiyena kilesakamehi vivekavacanato nekkhammasukhapariggaho
vibhavito hoti. Evam vatthukamakilesakamavivekavacanatoyeva
ca etesam pathamena sankilesavatthuppahanam dutiyena sankilesappahanam
pathamena lolabhavassa hetupariccago dutiyena balabhavassa pathamena
ca payogasuddhi dutiyena asayaposanam vibhavitam hotiti vinnatabbam.
Esa tava nayo kamehiti ettha vuttakamesu vatthukamapakkhe.
Kilesakamapakkhe pana chandoti ca ragoti ca evamadihi anekabhedo
kamacchandoyeva kamoti adhippeto. So ca akusalapariyapannopi
samano tattha katamo kamacchando kamotiadina nayena
vibhange jhanapatipakkhato visum vutto. Kilesakamatta va purimapade
vutto. Akusalapariyapannatta dutiyapade. Anekabhedato cassa
kamatoti avatva kamehiti vuttam. Annesampi ca dhammanam
akusalabhave vijjamane tattha katame akusala dhamma kamacchandotiadina
nayena vibhange uparijhananganam paccanikapatipakkhabhavadassanato
nivarananeva vuttani. Nivaranani hi jhanangapaccanikani. Tesam
jhananganameva patipakkhani viddhamsakaniti vuttam hoti. Tatha hi
samadhi kamacchandassa patipakkho piti byapadassa vitakko
Thinamiddhassa sukham uddhaccakukkuccassa vicaro vicikicchayati petake
vuttam. Evamettha vivicceva kamehiti imina kamacchandassa
vikkhambhanaviveko vutto hoti. Vivicca akusalehi dhammehiti
imina pancannampi nivarananam. Aggahitaggahanena pana pathamena
kamacchandassa dutiyena sesanivarananam. Tatha pathamena tisu
akusalamulesu pancakamagunabhedavisayassa lobhassa dutiyena
aghatavatthubhedadivisayanam dosamohanam. Oghadisu va dhammesu pathamena
kamoghakamayogakamasavakamupadanaabhijjhakayaganthakamaragasamyojananam
dutiyena avasesaoghayogasavaupadanaganthasamyojananam. Pathamena ca
tanhaya tamsampayuttakananca dutiyena avijjaya tamsampayuttakananca.
Apica pathamena lobhasampayuttaatthacittuppadanam dutiyena sesanam catunnam
akusalacittuppadanam vikkhambhanaviveko vutto hotiti veditabbo.
Ayam tava vivicceva kamehi vivicca akusalehi dhammehiti ettha
atthappakasana.
     Ettavata ca pathamassa jhanassa pahanangam dassetva
idani sampayogangam dassento savitakkam savicarantiadimaha.
Tattha vitakkanam vitakko ohananti 1- vuttam hoti. Svayam arammane
cittassa abhiniropanalakkhano ahananapariyahananaraso. Tatha hi
tena yogavacaro arammanam vitakkahatam vitakkapariyahatam karotiti
vuccati. Arammane cittassa anayanapaccupatthano. Vicaranam
vicaro anusancarananti vuttam hoti. Svayam
@Footnote: 1. uhanantipi dissati.
Arammananumajjanalakkhano tattha sahajatanuyojanaraso cittassa
anuppabandhanapaccupatthano. Santepi ca nesam katthaci aviyoge olarikatthena
pubbangamatthena ca ghandabhighatasaddo 1- viya cetaso pathamabhinipato vitakko
sukhumatthena anuravo viya anuppabandho vicaro. Vippharava cettha
vitakko paripphandabhavo cittassa akase uppatitukamassa pakkhino
pakkhavikkhepo viya padumabhimukhapato viya ca gandhanubandhacetaso
bhamarassa santavutti vicaro natiparipphandabhavo cittassa akase
uppatitassa pakkhino pakkhappasaranam viya paribbhamanam viya ca
padumabhimukhapatitassa bhamarassa padumassa uparibhage. So pana tesam viseso
pathamadutiyajjhanesu pakato hoti. Iti imina ca vitakkena imina
ca vicarena saha vattati rukkho viya pupphena ca phalena cati idam jhanam
savitakkam savicaranti vuccati. Vibhange pana imina ca vitakkena imina
ca vicarena upeto hoti samupetotiadina nayena puggaladhitthana
desana kata. Attho pana tatrapi evameva datthabbo. Vivekajanti
ettha vivitti viveko nivaranavigamoti attho. Vivittoti va viveko
nivaranavivitto jhanasampayuttadhammarasiti attho. Tasma viveka
tasmim va viveke jatanti vivekajam. Pitisukhanti ettha pinayatiti
piti. Sa sampiyayanalakkhana kayacittapinanarasa pharanarasa va
odagyapaccupatthana. Sukhanam sukham. Sutthu va khadati khanati ca
kayacittabadhanti sukham. Tam satalakkhanam tamsampayuttanam upabruhanarasam
anuggahapaccupatthanam. Satipi ca nesam katthaci aviyoge
@Footnote: 1. ghantavighata...itipi.
Ittharammanapatilabhatutthi piti patiladdharasanubhavanam sukham. Yattha piti tattha
sukham. Yattha sukham tattha na niyamato piti. Sankharakkhandhasangahita
piti vedanakkhandhasangahitam sukham. Kantarakhinnassa vanantudakantadassanassavanesu
viya piti vanacchayappavesanaudakaparibhogesu viya sukham.
Tasmim tasmim samaye pakatabhavato cetam vuttanti veditabbam. Ayanca
piti idanca sukham assa jhanassa asmim va jhane atthiti idam
jhanam pitisukhanti vuccati. Athava piti ca sukhanca pitisukham
dhammavinayadayo viya. Vivekajam pitisukhamassa jhanassa asmim va jhane
atthiti evampi vivekajam pitisukham. Yatheva hi jhanam evam pitisukham
cettha vivekajameva hoti. Tancassa atthiti tasma ekapadeneva
vivekajapitisukhantipi vuttam yujjati. Vibhange pana idam sukham imaya
pitiya sahagatantiadina nayenetam vuttam. Attho pana tatrapi
evameva datthabbo. Pathamanti ganananupubbato pathamam. Idam pathamam
samapajjatiti pathamam. Paccanikadhamme jhapetiti jhanam. Imina
yogino jhayantitipi jhanam. Paccanikadhamme dahanti gocaram va
cintentiti attho. Sayam va tam jhayati upanijjhayatiti jhanam.
Teneva tam upanijjhayanalakkhananti vuccati. Tadetam arammanupanijjhanam
lakkhanupanijjhananti duvidham hoti. Tattha arammanupanijjhananti
saha upacarena atthasamapattiyo vuccanti. Kasma.
Kasinarammanupanijjhayanato. Lakkhanupanijjhananti vipassanamaggaphalani
vuccanti. Kasma. Lakkhanupanijjhayanato. Ettha hi
Vipassana aniccalakkhanadini upanijjhayati. Vipassanaya upanijjhayanakiccam
pana maggena sijjhatiti maggo lakkhanupanijjhananti vuccati.
Phalam pana nirodhassa tathalakkhanam upanijjhayatiti lakkhanupanijjhananti
vuccati. Imasmim pana atthe arammanupanijjhanameva jhananti
adhippetam. Etthaha katamam pana tam jhanam nama yam savitakkam
savicaram .pe. Pitisukhanti evam apadesam arahatiti. Vuccate.
Yatha sadhano saparijanotiadisu thapetva dhananca parijananca
anno apadesaraho na hoti evam thapetva vitakkadidhamme
annam apadesaraham natthi. Yatha pana saratha sapattika senati
vuttesu senangesueva senasammati evamidha pancasu angesuyeva
jhanasammati veditabba. Katamesu pancasu. Vitakko vicaro
piti sukham cittekaggatati etesu. Etaneva hissa savitakkam
savicarantiadina nayena angabhavena vuttani. Avuttatta
ekaggata angam na hotiti ce. Tanca na. Kasma.
Vuttatta eva. Sapi hi vibhange jhananti vitakko vicaro piti
sukham cittassekaggatati evam vuttayeva tasma yatha savitakkam
savicaranti evam sacittekaggatanti idha avuttepi imina vibhangavacanena
cittekaggatapi angamevati veditabba. Yena hi adhippayena
bhagavata uddeso kato soeva tena vibhangepi pakasitoti.
Upasampajjati upagantva papunitvati vuttam hoti.
Upasampadayitva va nipphadetvati vuttam hoti. Vibhange pana
Upasampajjati pathamassa jhanassa labho patilabho patti sampatti
phusana sacchikiriya upasampadati vuttam. Tassapi evamevattho
veditabbo. Vihasinti bodhimande nisajjasankhatena
iriyapathaviharena itivuttappakarajjhanasamangi hutva attabhavassa iriyanam
vuttim palanam yapanam yapanam caram viharam abhinipphadesinti attho. Vuttam
hetam vibhange viharatiti iriyati vattati paleti yapeti yapeti carati
viharati tena vuccati viharatiti. Kim pana katva bhagava imam jhanam
upasampajja vihasiti. Kammatthanam bhavetva. Kataram.
Anapanassatikammatthanam. Annena tadatthikena kim katabbanti. Annenapi
etam va kammatthanam pathavikasinadinam va annataram bhavetabbam.
Tesam bhavananayo visuddhimagge vuttanayeneva veditabbo. Idha
pana vuccamane atibhariyam vinayanidanam hoti. Tasma paliya
atthappakasanamattameva karomati.
                  Pathamajjhanakatha nitthita.
     Vitakkavicaranam vupasamati vitakkassa ca vicarassa cati imesam
dvinnam vupasama samatikkama. Dutiyajjhanakkhane apatubhavati
vuttam hoti. Tattha kincapi dutiyajjhane sabbepi pathamajjhanadhamma
na santi anneva hi pathamajjhane phassadayo anne
idha olarikassa pana olarikassa angassa samatikkama pathamajjhanato
paresam dutiyajjhanadinam adhigamo hotiti dipanattham vitakkavicaranam
vupasamati evam vuttanti veditabbam. Ajjhattanti idha niyakajjhattam
Adhippetam. Vibhange pana ajjhattam paccattanti 1- ettakameva vuttam.
Yasma pana niyakajjhattam adhippetam tasma attani jatam attano
santane nibbattanti ayamettha attho. Sampasadananti sampasadanam
vuccati saddha sampasadanayogato jhanampi sampasadanam
nilavannayogato nilam vattham viya. Yasma va tam jhanam
sampasadanasamannagatatta vitakkavicarakkhobhavupasamanena ceto sampasadayati
tasmapi sampasadananti vuttam. Imasminca atthavikappe sampasadanam
cetasoti evam padasambandho veditabbo. Purimasmim pana atthavikappe
cetasoti etam ekodibhavena saddhim yojetabbam. Tatrayam
atthayojana. Eko udetiti ekodi vitakkavicarehi anajjharulhatta
aggo settho hutva udetiti attho. Setthopi hi loke
ekoti vuccati. Vitakkavicaravirahito va eko asahayo hutva
itipi vattati. Athava sampayuttadhamme udayatiti udi utthapetiti
attho. Setthatthena eko ca so udi cati ekodi. Samadhissetam
adhivacanam. Iti imam ekodim bhaveti vaddhayatiti idam dutiyajjhanam
ekodibhavam. So panayam ekodi yasma cetaso na sattassa
na jivassa tasma etam cetaso ekodibhavanti vuttam. Nanu
cayam saddha pathamajjhanepi atthi ayanca ekodinamako samadhi atha
kasma idameva sampasadanam cetaso ekodibhavancati vuttam.
Vuccate. Adum hi pathamajjhanam vitakkavicarakkhobhena
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/348.
Vicitarangasamakulamiva jalam na suppasannam hoti tasma satiyapi saddhaya
sampasadananti na vuttam. Na suppasannattayeva cettha samadhipi
na sutthu pakato tasma ekodibhavantipi na vuttam. Imasmim
pana jhane vitakkavicarapalibodhabhavena laddhokasa balavati saddha
balavasaddhasahayapatilabheneva samadhipi pakato tasma idameva
evam vuttanti veditabbam. Vibhange pana sampasadananti ya saddha
saddahana okappana abhippasado. Cetaso ekodibhavanti ya
cittassa thiti .pe. Samadhiti 1- ettakameva vuttam. Evam vuttena
panetena saddhim ayam atthavannana yatha na virujjhati annadatthum
samsandati ceva sameti ca evam veditabba. Avitakkam avicaranti
bhavanaya pahinatta etasmim etassa va vitakko natthiti avitakkam.
Iminava nayena avicaram. Vibhangepi vuttam iti ayanca vitakko
ayanca vicaro santa honti samita vupasanta atthangata
abbhatthangata appita byappita sosita visosita byantikata tena
vuccati avitakkam avicaranti. Etthaha nanu ca vitakkavicaranam
vupasamati iminapi ayam attho siddho atha kasma puna vuttam
avitakkam avicaranti. Vuccate. Evameva siddhovayamattho na
panetam tadatthadipakam. Nanu avocumha olarikassa pana olarikassa
angassa samatikkama pathamajjhanato paresam dutiyajjhanadinam samadhigamo
hotiti dipanattham vitakkavicaranam vupasamati evam vuttanti. Apica
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/348.
Vitakkavicaranam vupasama idam sampasadanam na kilesakalussiyassa
vitakkavicaranam vupasama ca ekodibhavam na upacarajjhanamiva
nivaranappahana pathamajjhanamiva ca angapatubhavati evam
sampasadanaekodibhavanam hetuparidipakamidam vacanam. Tatha vitakkavicaranam
vupasama idam avitakkam avicaram na tatiyacatutthajjhanani viya cakkhuvinnanadini
viya ca abhavati evam avitakkaavicarabhavassa hetuparidipakanca na
vitakkavicarabhavamattaparidipakam. Vitakkavicarabhavamattaparidipakameva
pana avitakkam avicaranti idam vacanam tasma purimam vatvapi
vattabbamevati. Samadhijanti pathamajjhanasamadhito va sampayuttasamadhito
va jatanti attho. Tattha kincapi pathamampi sampayuttasamadhito
jatam athakho ayameva samadhiti vattabbatam arahati vitakkavicarakkhobhavirahena
ativiya acalatta suppasannatta ca tasma imassa
vannabhananattham idameva samadhijanti vuttam. Pitisukhanti idam
vuttanayameva. Dutiyanti ganananupubbato dutiyam. Idam dutiyam
samapajjatitipi dutiyam. Jhananti ettha pana yatha pathamajjhanam
vitakkadihi pancangikam hoti evamidam sampasadadihi caturangikanti
veditabbam. Yathaha. Jhananti sampasado piti sukham cittassa
ekaggatati 1-. Pariyayoyeva ceso. Sampasadanam pana thapetva
nippariyayena tivangikamevetam hoti. Yathaha. Katamam tasmim
samaye tivangikam jhanam hoti piti sukham cittassa ekaggatati 2-.
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/349.   2. abhi. vi. 35/355.
Sesam vuttanayamevati.
                  Dutiyajjhanakatha nitthita.
     Pitiya ca viragati ettha vuttatthayeva piti. Viragoti tassa
jigucchanam va samatikkamo va. Ubhinnamantara casaddo
sampindanattho. So vupasamam va sampindeti vitakkavicaravupasamam va.
Tattha yada vupasamameva sampindeti tada pitiya viraga ca
kinci bhiyyo vupasama cati evam yojana veditabba. Imissa ca
yojanaya virago jigucchanattho hoti tasma pitiya jigucchana ca
vupasama cati ayamattho datthabbo. Yada pana vitakkavicaravupasamam
sampindeti tada pitiya ca viraga kinci bhiyyo
vitakkavicarananca vupasamati evam yojana veditabba. Imissa ca
yojanaya virago samatikkamanattho hoti tasma pitiya ca
samatikkama vitakkavicarananca vupasamati ayamattho datthabbo.
Kamancete vitakkavicara dutiyajjhaneyeva vupasanta imassa pana
jhanassa maggaparidipanattham vannabhananatthancetam vuttam.
Vitakkavicarananca vupasamati hi vutte idam pannayati nuna vitakkavicaranam
vupasamo maggo imassa jhanassati. Yatha ca tatiye ariyamagge
appahinanampi sakkayaditthadinam pancannam orambhagiyanam sannojananam
pahanati evam pahanam vuccamanam vannabhananam hoti tadadhigamaya
ussukkanam ussahajananattham evameva idha avupasantanampi
vitakkavicaranam vapasamo vuccamano vannabhananam hoti. Tenayamattho
Vutto pitiya ca samatikkama vitakkavicarananca vupasamati. Upekkhako
ca vihasinti ettha upapattito ikkhatiti upekkha samam passati
apakkhapatitava hutva passatiti attho. Taya visadaya vipulaya
thamagataya samannagatatta tatiyajjhanasamangi upekkhakoti vuccati.
Upekkha pana dasavidha hoti chalangupekkha brahmaviharupekkha
bojjhangupekkha viriyupekkha sankharupekkha vedanupekkha
vipassanupekkha tatramajjhattupekkha jhanupekkha parisuddhiupekkhati.
Evamayam dasavidhapi tattha tattha agatanayato bhumipuggala-
  cittarammanakkhandhasangahaekakkhanakusalattikasankhepavasena ca papancasudaniya
majjhimatthakathaya bhayabheravasuttavannanaya atthasaliniya va
dhammasangahatthakathaya vuttanayena veditabba. Idha pana vuccamana
vinayanidanam atibhariyam karotiti na vutta. Lakkhanadito pana idha
adhippetupekkha majjhattalakkhana anabhogarasa abyaparapaccupatthana
pitiviragapadatthanati. Etthaha nanu cayam atthato tatramajjhattupekkhava
hoti sa ca pathamadutiyajjhanesupi atthi tasma tatrapi
upekkhako ca vihasinti evamayam vattabba siya sa kasma na
vuttati. Aparibyattakiccato. Aparibyattam hi tassa tattha kiccam
vitakkadihi abhibhutatta. Idha panayam vitakkavicarapitihi anabhibhutatta
ukkhittasira viya hutva paribyattakicca jata tasma vuttati.
Nitthita upekkhako ca vihasinti etassa sabbaso attavannana.
Idani sato ca sampajanoti ettha saratiti sato. Sampajanatiti
Sampajano. Puggalena sati ca sampajannanca vuttam. Tattha
saranalakkhana sati appamusanarasa arakkhapaccupatthana. Asammohalakkhanam
sampajannam tiranarasam pavicayapaccupatthanam. Vittharato panetam
majjhimatthakathayam satipatthanavannanayam vuttanayeneva veditabbam.
Tattha kincapi idam satisampajannam purimajjhanesupi atthi.
Mutthassatissa hi asampajanassa upacaramattampi na sampajjati
pageva appana. Olarikatta pana tesam jhananam bhumiyam viya
purisassa cittassa gati sukha hoti abyattam tattha satisampajannakiccam.
Olarikangappahanena pana sukhumatta imassa jhanassa
purisassa khuradharayam viya satisampajannakiccapariggahitayeva cittassa
gati icchitabbati idheva vuttam. Kinci bhiyyo yathapi dhenupako
vaccho dhenuto apanito arakkhiyamano punareva dhenum upagacchati
evamidam tatiyajjhanasukham pitito apanitam satisampajannarakkhena
arakkhiyamanam punareva pitim upagaccheyya pitisampayuttameva siya.
Sukhe capi satta sarajjanti idanca atimadhuram sukham tato param
sukhabhava satisampajannanubhavena panettha sukhe asarajjana
hoti no annathati imampi atthavisesam dassetum idam idheva vuttanti
veditabbam. Idani sukhanca kayena patisamvedesinti ettha kincapi
tatiyajjhanasamangino sukhapatisamvedanabhogo natthi evam santepi
yasma tassa namakayena sampayuttam sukham yam va tam namakayasampayuttam
sukham tamsamutthanenassa yasma atipanitena rupena rupakayo phuttho
Yassa phutthatta jhana vutthitopi sukham patisamvedeyya tasma
etamattham dassento sukhanca kayena patisamvedesinti aha. Idani
yantam ariya acikkhanti upekkhako satima sukhavihariti ettha
yamjhanahetu yamjhanakarana tamtatiyajjhanasamangipuggalam buddhadayo
ariya acikkhanti desenti pannapenti patthapenti vivaranti vibhajanti
uttanikaronti pakasenti pasamsantiti adhippayo. Kinti.
Upekkhako satima sukhavihariti. Tam tatiyajjhanam upasampajja
vihasinti evamettha yojana veditabba. Kasma pana tam te
evam pasamsantiti. Pasamsarahato. Ayam hi yasma atimadhurasukhe
sukhaparamippattepi tatiyajjhane upekkhako na tattha sukhabhisangena
akaddhiyati yatha ca piti na uppajjati evam upatthitassatitaya
satima yasma ca ariyakantam ariyajanasevitameva ca asankilittham sukham
namakayena patisamvedeti tasma pasamsaraho. Iti pasamsarahato nam
ariya te evam pasamsarahahetubhute gune pakasenta upekkhako
satima sukhavihariti evam pasamsantiti veditabbam. Tatiyanti
ganananupubbato tatiyam. Idam tatiyam samapajjatitipi tatiyam. Jhananti
ettha yatha dutiyam sampasadadihi caturangikam evamidam upekkhadihi
pancangikam. Yathaha. Jhananti upekkha sati sampajannam sukham cittassa
ekaggatati. Pariyayoyeva ceso. Upekkhasatisampajannani
pana thapetva nippariyayena duvangikamevetam hoti. Yathaha.
Katamam tasmim samaye duvangikam jhanam hoti sukham cittassekaggatati.
Sesam vuttanayamevati.
                  Tatiyajjhanakatha nitthita.
     Sukhassa ca pahana dukkhassa ca pahanati kayikasukhassa ca
kayikadukkhassa ca pahana. Pubbevati tanca kho pubbeva na
catutthajjhanakkhane. Somanassadomanassanam atthangamati
cetasikasukhassa cetasikadukkhassa cati imesampi dvinnam pubbeva atthangama
pahana icceva vuttam hoti. Kada pana nesam pahanam hotiti.
Catunnam jhananam upacarakkhane. Somanassam hi catutthassa jhanassa
upacarakkhaneyeva pahiyati. Dukkhadomanassasukhani pathamadutiyatatiyanam
upacarakkhanesu. Evametesam pahanakkamena avuttanam indriyavibhange
pana indriyanam uddesakkameneva idhapi vuttanam
sukhadukkhasomanassadomanassanam pahanam veditabbam. Yadi panetani tassa tassa
jhanassa upacarakkhaneyeva pahiyanti atha kasma kattha cuppannam
dukkhindriyam aparisesam nirujjhati idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kamehi
.pe. Pathamam jhanam upasampajja viharati etthuppannam dukkhindriyam
aparisesam nirujjhati kattha cuppannam domanassindriyam sukhindriyam
somanassindriyam aparisesam nirujjhati idha bhikkhave bhikkhu sukhassa ca
pahana .pe. Catuttham jhanam upasampajja viharati etthuppannam
somanassindriyam aparisesam nirujjhatiti 1- evam jhanesveva nirodho
vuttoti. Atisayanirodhatta. Atisayanirodho hi nesam pathamajjhanadisu
@Footnote: 1. sam. mahavara. 19/283.
Nirodho. Nirodhoyeva pana upacarakkhane natisayanirodhoti. Tatha
hi nanavajjane pathamajjhanupacare niruddhassapi dukkhindriyassa
damsamakasadisamphassena va visamasanupatapena va siya uppatti na
tveva antoappanayam. Upacare va niruddhampetam na sutthu niruddham
hoti patipakkhena avihatatta. Antoappanayam pana pitipharanena
sabbo kayo sukhokkanto hoti. Sukhokkantakayassa ca sutthu
niruddham hoti dukkhindriyam patipakkhena vihatatta. Nanavajjaneeva
ca dutiyajjhanupacare pahinassa domanassindriyassa yasma etam
vitakkavicarapaccayepi kayakilamathe cittupaghate ca sati uppajjati
vitakkavicarabhave ca neva uppajjati yattha pana uppajjati tattha
vitakkavicarabhave appahinaeva dutiyajjhanupacare vitakkavicarati
tatthassa siya uppatti appahinapaccayatta na tveva dutiyajjhane
pahinapaccayatta. Tatha tatiyajjhanupacare pahinassapi sukhindriyassa
pitisamutthanappanitarupaphutthakayassa siya uppatti na tveva
tatiyajjhane. Tatiyajjhane hi sukhassa paccayabhuta piti sabbaso
niruddhati. Tatha catutthajjhanupacare pahinassapi somanassindriyassa
pitiasannatta appanapattaya upekkhaya abhavena samma
anatikkantatta ca siya uppatti na tveva catutthajhane. Tasma
evanca etthuppannam dukkhindriyam aparisesam nirujjhatiti tattha tattha
aparisesaggahanam katanti. Etthaha athevam tassa tassa jhanassupacare
pahinapi eta vedana idha kasma samahariti. Sukhaggahanattham.
Ya hi ayam adukkhamasukhanti ettha adukkhamasukha vedana vutta
sa sukhuma atiduvinneyya na sakka sukhena gahetum tasma
yatha nama dutthassa yatha va tatha va upasankamitva gahetum
asakkuneyyassa gonassa gahanattham gopo ekasmim vaje sabba
gavo samaharati athekekam niharanto patipatiya agatam ayam so
ganhatha nanti tampi gahayati evameva bhagava sukhaggahanattham
sabba eta samahari. Evam hi samahata eta dassetva yam
neva sukham na dukkham na somanassam na domanassam ayam adukkhamasukha
vedanati sakka hoti esa gahayitum apica adukkhamasukhaya cetovimuttiya
paccayadassanatthancapi eta vuttati veditabba. Sukhappahanadayo
hi tassa paccaya. Yathaha. Cattaro kho avuso paccaya
adukkhamasukhaya cetovimuttiya samapattiya idhavuso bhikkhu sukhassa
ca pahana .pe. Catuttham jhanam upasampajja viharati  ime kho
avuso cattaro paccaya adukkhamasukhaya cetovimuttiya
samapattiyati 1-. Yatha va annattha pahinapi sakkayaditthiadayo
tatiyamaggassa vannabhananattham tattha pahinati vutta evam
vannabhananatthampetassa jhanasseta idha vuttati veditabba.
Paccayaghatena va ettha ragadosanam atidurabhavam dassetumpeta vuttati
veditabba. Etasu hi sukham somanassassa paccayo somanassam
ragassa dukkham domanassassa paccayo domanassam dosassa
@Footnote: 1. Ma. Ma. 12/553.
Sukhadighatena ca sapaccaya ragadosa hatati atidure hontiti.
Adukkhamasukhanti dukkhabhavena adukkham sukhabhavena asukham. Etenettha
dukkhasukhapatipakkhabhutam tatiyavedanam dipeti. Na dukkhasukhabhavamattam.
Tatiyavedana nama adukkhasukha upekkhatipi vuccati. Sa
itthanitthaviparitanubhavanalakkhana majjhattarasa avibhutapaccupatthana
sukhanirodhapadatthanati veditabba. Upekkhasatiparisuddhinti upekkhaya
janitassatiparisuddhim. Imasmim hi jhane suparisuddha sati ya ca
tassa satiya parisuddhi sa upekkhaya kata na annena
tasma etam upekkhasatiparisuddhiti vuccati. Vibhangepi vuttam ayam
sati imaya upekkhaya vivata hoti parisuddha pariyodata tena
vuccati upekkhasatiparisuddhiti 1-. Yaya ca upekkhaya ettha satiya
parisuddhi hoti sa atthato tatramajjhattatati veditabba. Na
kevalam cettha taya satiyeva parisuddha apica kho sabbepi
sampayuttadhamma. Satisisena pana desana vutta. Tattha kincapi ayam
upekkha hetthapi tisu jhanesu vijjati yatha pana diva
suriyappabhabhibhava somabhavena ca attano upakarakattena va sabhagaya
rattiya alabha diva vijjamanapi candalekha aparisuddha hoti
apariyodata evamayampi tatramajjhattupekkhacandalekha
vitakkadipaccanikadhammatejabhibhava sabhagaya ca upekkhavedanarattiya
alabha vijjamanapi pathamadijjhanabhede aparisuddha hoti. Tassa ca
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/352.
Aparisuddhaya diva aparisuddhacandalekhaya pabha viya sahajatapi
satiadayo aparisuddhava honti. Tasma tesu ekampi
upekkhasatiparisuddhiti na vuttam. Idha pana vitakkadipaccanikadhamma-
  tejabhibhavabhava sabhagaya ca upekkhavedanarattiya patilabha ayam
tatramajjhattupekkhacandalekha ativiya parisuddha. Tassa parisuddhatta
parisuddhacandalekhapabha viya sahajatapi satiadayo parisuddha honti
pariyodata. Tasma idameva upekkhasatiparisuddhiti vuttanti
veditabbam. Catutthanti ganananupubbato catuttham. Idam catuttham
samapajjatiti catuttham. Jhananti ettha yatha tatiyam upekkhadihi
pancangikam evamidam upekkhadihi tivangikam. Yathaha. Jhananti
upekkha sati cittassekaggatati. Pariyayoeva ceso. Thapetva
pana satim upekkhavedanameva gahetva nippariyayena duvangikametam
hoti. Yathaha. Katamam tasmim samaye duvangikam jhanam hoti
upekkha cittassekaggatati. Sesam vuttanayamevati.
                  Catutthajjhanakatha nitthita.
     {12} Iti imani cattari jhanani kesanci cittekaggatatthani
honti kesanci vipassanapadakani kesanci abhinnapadakani kesanci
nirodhapadakani kesanci bhavokkamanatthani. Tattha khinasavanam
cittekaggatatthani honti. Te hi samapajjitva ekaggacitta sukham
divasam viharissamati icceva kasinaparikammam katva attha samapattiyo
nibbattenti. Sekkhaputhujjananam samapattito vutthaya samahitena
Cittena vipassissamati nibbattentanam vipassanapadakani honti.
Ye pana attha samapattiyo nibbattetva abhinnapadakam jhanam
samapajjitva samapattito vutthaya ekopi hutva bahudha hotiti 1-
vuttanaya abhinnayo patthenta nibbattenti tesam abhinnapadakani
honti. Ye pana attha samapattiyo nibbattetva nirodhasamapattim
samapajjitva sattaham acittaka hutva dittheva dhamme nirodham nibbanam
patva sukham viharissamati nibbattenti tesam nirodhapadakani honti.
Ye pana attha samapattiyo nibbattetva aparihinajjhana hutva
brahmaloke uppajjissamati nibbattenti tesam bhavokkamanatthani
honti. Bhagavata panidam catutthajjhanam bodhirukkhamule nibbattitam
tam tassa vipassanapadakanceva ahosi abhinnapadakanca
nirodhapadakanca sabbakiccasadhakanca sabbalokiyalokuttaragunadayakanti
veditabbam. Yesanca gunanam dayakam ahosi tesam ekadesam
dassento evam samahite cittetiadimaha.
     Tattha soti so aham. Evanti catutthajjhanakkamanidassanametam.
Imina kamena catutthajjhanam patilabhitvati vuttam hoti. Samahiteti
imina catutthajjhanasamadhina samahite. Parisuddhetiadisu pana
upekkhasatiparisuddhibhavena parisuddhe. Parisuddhattayeva pariyodate
pabhassareti vuttam hoti. Sukhadinam paccayanam ghatena
vihataragadianganatta anangane. Ananganattayeva vigatupakkilese.
@Footnote: 1. an. tika. 20/217.
Anganena hi cittam upakkilissati. Subhavitatta mudubhute
vasibhavappatteti vuttam hoti. Vase vattamanam hi cittam muduti vuccati.
Muduttaeva ca kammaniye kammakkhame kammayoggeti vuttam hoti.
Mudu hi cittam kammaniyam hoti sunidhantamiva suvannam. Tadubhayampi
ca subhavitattaeva. Yathaha. Naham bhikkhave annam ekadhammampi
samanupassami yam evam bhavitam bahulikatam mudu ca hoti kammaniyanca
yathayidam bhikkhave cittanti 1-. Etesu parisuddhabhavadisu thitatta thite
thitattayeva anenjappatte acale nirinjaneti vuttam hoti.
Mudukammannabhavena va attano vase thitatta thite. Saddhadihi
pariggahitatta anenjappatte. Saddhapariggahitam hi cittam asaddhiyena
na injati viriyapariggahitam kosajjena na injati satipariggahitam
pamadena na injati samadhipariggahitam uddhaccena na injati
pannapariggahitam avijjaya na injati obhasagatam kilesandhakarena
na injati imehi chahi dhammehi pariggahitam anenjappattam hoti.
Evam atthangasamannagatam cittam abhiniharakkhamam hoti
abhinnasacchikaraniyanam dhammanam abhinnasacchikiriyaya. Aparopi nayo.
Catutthajjhanasamadhina samahite nivaranaduribhavena parisuddhe
vitakkadisamatikkamena pariyodate jhanapatilabhapaccayanam 2- papakanam
icchavacaranam abhavena anangane icchaya avacaranam icchavasena otinnanam
pavattanam nanappakaranam kamaragapaccayananti attho. Abhijjhadinam
@Footnote: 1. an. eka. 20/11.    2. visuddhimagga. 2/203. peDna jhanapatilabhapaccanikanam.
Cittupakkilesanam vigamena vigatupakkilese. Ubhayampi cetam
ananganavatthusuttanusarena veditabbam. Vasippattiya mudubhute
iddhipadabhavupagamanena kammaniye bhavanaparipuriya panitabhavupagamanena thite
anenjappatte yatha anenjappattam hoti evam thiteti attho.
Evampi atthangasamannagatam cittam abhiniharakkhamam hoti
abhinnasacchikaraniyanam dhammanam abhinnasacchikiriyaya padakam
padatthanabhutanti. Pubbenivasanussatinnanayati evam abhinnapadake
jate etasmim citte pubbenivasanussatimhi yam nanam tadatthaya. Tattha
pubbenivasoti pubbe atitajatisu nivutthakkhandha. Nivutthati
ajjhavuttha anubhuta attano santane uppajjitva niruddha.
Nivutthadhamma va. Nivutthati gocaranivasena nivuttha attano
vinnanena vinnata paricchinna paravinnanavinnatapi va
chinnavattumakanussaranadisu. Pubbenivasanussatiti yaya satiya
pubbenivasam anussati pubbenivasanussati. Nananti taya
satiya sampayuttam nanam. Evamimassa pubbenivasanussatinnanassa
atthaya pubbenivasanussatinnanaya etassa nanassa adhigamaya
pattiyati vuttam hoti. Abhininnamesinti abhiniharim. Soti so
aham. Anekavihitanti anekavidham anekehi va pakarehi pavattitam
samvannitanti attho. Pubbenivasanti samanantaratitam bhavam adim
katva tattha tattha nivutthasantanam. Anussaramiti ekampi jatim
dvepi jatiyo tissopi jatiyoti evam jatipatipatim anugantva
Anugantva sarami anueva 1- va sarami citte abhininnamitamatteeva
saramiti dasseti. Puritaparaminam hi mahapurisanam parikammakaranam
natthi tena te cittam abhininnamitvava saranti. Adikammikakulaputta
pana parikammam katva saranti. Tasma tesam vasena
parikammam vattabbam siya. Tam pana vuccamanam atibhariyam vinayanidanam
karoti. Tasma tam na vadama. Atthikehi pana visuddhimagge
vuttanayena gahetabbam. Idha pana palimeva vannayissama.
Seyyathidanti araddhappakaradassanatthe nipato. Teneva yvayam
pubbenivaso araddho tassa pakarappabhedam dassento ekampi
jatintiadimaha. Tattha ekampi jatinti ekampi patisandhimulam
cutipariyosanam ekabhavapariyapannam khandhasantanam. Esa nayo dvepi
jatiyotiadisu. Anekepi samvattakappetiadisu pana parihayamano
kappo samvattakappo vaddhamano vivattakappoti veditabbo. Tattha
samvattena samvattatthayikappo gahito hoti tammulakatta. Vivattena  ca
vivattatthayi. Evam hi sati yani tani cattarimani bhikkhave kappassa
asankheyyani katamani cattari samvatto samvattatthayi vivatto
vivattatthayiti 2- vuttani tani sabbani pariggahitani honti. Tattha
tayo samvatta tejosamvatto aposamvatto vayosamvattoti. Tisso
samvattasimayo abhassara subhakinha vehapphalati. Yada kappo
tejena samvattati abhassarato hettha aggina dayhati. Yada
@Footnote: 1. anudevatipi dissati .    2. an. catukka. 21/190.
Udakena samvattati subhakinhato hettha udakena viliyati. Yada
vatena samvattati vehapphalato hettha vatena viddhamsiyati.
Vittharato pana sadapi ekam buddhakkhettam vinassati. Buddhakkhettannama
tividham hoti jatikkhettam anakkhettam visayakkhettanca. Tattha
jatikkhettam dasasahassacakkavalapariyantam hoti yam tathagatassa
patisandhiadisu kampati. Anakkhettam kotisatasahassacakkavalapariyantam
yattha ratanaparittam mettaparittam khandhaparittam dhajaggaparittam atanatiyaparittam
moraparittanti imesam parittanam anubhavo pavattati.
Visayakkhettam anantamaparimanam yam yavata va pana akankheyyati
vuttam yattha yam yam akankhati tam tam anussarati. Evametesu tisu
buddhakkhettesu ekam anakkhettam vinassati. Tasmim pana vinassante
jatikkhettam vinatthameva hoti. Vinassantanca ekatova vinassati.
Santhahantampi ekato santhahati. Tassa vinaso ca santhahananca
visuddhimagge vuttam. Atthikehi tato gahetabbam. Ye pana te
samvattavivatta vutta etesu bhagava bodhimande sammasambodhim
abhisambujjhanatthaya nisinno anekepi samvattakappe anekepi
vivattakappe anekepi samvattavivattakappe sari. Katham. Amutrasintiadina
nayena. Tattha amutrasinti aham amumhi samvattakappe aham
amumhi bhave va yoniya va gatiya va vinnanatthitiya va
sattavase va sattanikaye va ahosim. Evannamoti vessantaro
va jotipalo va. Evamgottoti bhagavo va gotamo va.
Evamvannoti odato va samo va. Evamaharoti
salimamsodanaharo va pavattaphalabhojano va. Evamsukhadukkhapatisamvediti
anekappakarena kayikacetasikanam samisaniramisadippabhedanam va
sukhadukkhanam patisamvedi. Evamayupariyantoti evamvassasataparimanayupariyanto
caturasitikappasahassaparimanayupariyanto va. So tato
cuto amutra udapadinti so aham tato bhavato yonito gatito
vinnanatthitito sattavasato sattanikayato va cuto puna
amukasmim nama bhave yoniya gatiya vinnanatthitiya sattavase
sattanikaye va udapadim. Tatrapasinti atha tatrapi bhave va
yoniya va gatiya va vinnanatthitiya va sattavase va
sattanikaye va puna ahosim. Evamnamotiadi vuttanayameva.
Athava yasma amutrasinti idam anupubbena arohantassa
yavadicchakaanussaranam so tato cutoti patinivattantassa paccavekkhanam
tasma idhupapannoti imissa idhupapattiya anantaram amutra udapadinti
tusitabhavanam sandhayahati veditabbo. Tatrapasim evannamoti
tatrapi tusitabhavane setuketu nama devaputto ahosim. Evamgottoti
tahi devatahi saddhim ekagotto. Evamvannoti suvannavanno.
Evamaharoti dibbasudhaharo. Evamsukhadukkhapatisamvediti evam dibbasukham
patisamvedi. Dukkham pana sankharadukkhamattameva. Evamayupariyantoti
evam sattapannasavassakotisatthivassasatasahassayupariyanto. So tato
cutoti so aham tato tusitabhavanato cuto. Idhupapannoti idha
Mahamayaya deviya kucchismim nibbatto. Ititi evam. Sakaram
sauddesanti namagottavasena sauddesam vannadivasena sakaram.
Namagottena hi satto naro tisso 1- gotamoti uddisiyati.
Vannadihi odato samoti nanattato pannayati. Tasma
namagottam uddeso itare akara. Kim pana buddhayeva
pubbenivasam sarantiti. Vuccate. Na buddhayeva
paccekabuddhasavakatitthiyapi no ca kho visesena. Titthiya hi cattalisamyeva
kappe saranti na tato param. Kasma. Dubbalappannatta.
Tesam hi namarupaparicchedavirahita dubbala panna hoti. Savakesu
pana asitimahasavaka kappasatasahassam saranti. Dve aggasavaka
ekamasankheyyam kappasatasahassanca. Paccekabuddha dve asankheyyani
kappasatasahassanca. Ettako hi tesam abhiniharo. Buddhanam pana
paricchedo natthi yava icchanti tava saranti. Titthiya ca
khandhapatipatimeva saranti patipatim muncitva cutipatisandhivasena saritum
na sakkonti. Tesam hi andhanam viya icchitappadesokkamanam natthi.
Savaka ubhayathapi saranti. Tatha paccekabuddha. Buddha pana
khandhapatipatiyapi cutipatisandhivasenapi sihokkantavasenapi anekasu
kappakotisu hettha va upari va yam yam thanam akankhanti tam tam
sabbam sarantiyeva. Ayam kho me brahmanatiadisu. Meti maya.
Vijjati viditakaranatthena vijja. Kim viditam karoti. Pubbenivasam.
@Footnote: 1. ito param katthaci dattotipi dissati.
Avijjati tasseva pubbenivasassa aviditakaranatthena tappaticchadakamoho
vuccati. Tamoti sveva moho paticchadakatthena tamoti
vuccati. Alokoti sayeva vijja obhasakaranatthena alokoti
vuccati. Ettha ca vijja adhigatati ayam attho. Sesam
pasamsavacanam. Yojana panettha ayam kho me vijja adhigata tassa me
adhigatavijjassa avijja vihata vinatthati attho. Kasma. Yasma
vijja uppanna. Esa nayo itarasmimpi padadvaye. Yathatanti
ettha yathati opamme. Tanti nipato. Satiya avippavasena
appamattassa viriyatapena atapino kaye ca jivite ca anapekkhataya
pahitattassa pesitacittassati attho. Idam vuttam hoti.
Yatha appamattassa atapino pahitattassa viharato avijja
vihanneyya vijja uppajjeyya tamo vihanneyya aloko
uppajjeyya evameva mama avijja vihata vijja uppanna
tamo vihato aloko uppanno etassa me padhananuyogassa
anurupameva phalam laddhanti. Ayam kho me brahmana pathama
abhinibbida 1- ahosi kukkutacchapakasseva andakosamhati ayam kho
mama brahmana pubbenivasanussatinnanamukhatundakena
pubbenivutthakkhandhapaticchadakam avijjandakosampadaletva pathama abhinibbida
pathama nikkhanti pathama ariya jati ahosi kukkutacchapakasseva
mukhatundakena  va padanakhasikhaya va andakosampadaletva tamha
andakosamha abhinibbida nikkhanti kukkutanikaye pacchajatiti 2-.
                  Pubbenivasakatha nitthita.
@Footnote: 1. paliyampana abhinibbidhati dissati. katthaci abhinibbhidatipi dissati.
@2. paccajatiti bhaveyya.
     {13} So evam .pe. Cutupapatannanayati cutiya ca upapate
ca nanaya. Yena nanena sattanam cuti ca upapato ca nayati
tadatthanti vuttam hoti. Cittam abhininnamesinti parikammacittam
niharim. So dibbena .pe. Passamiti ettha pana puritaparaminam
mahasattanam parikammakaranam natthi te hi citte abhininnamitamatte eva
dibbena cakkhuna .pe. Satte passanti. Adikammikakulaputta
parikammam katva. Tasma tesam vasena parikammam vattabbam siya.
Tam pana vuccamanam atibhariyam vinayanidanam karoti tasma tam na
vadama. Atthikehi pana visuddhimagge vuttanayena gahetabbam. Idha
pana palimeva vannayissama. Soti so aham. Dibbenatiadisu
dibbasadisatta dibbam. Devatanam hi sucaritakammanibbattam
pittasemharudhiradihi apalibuddham upakkilesavimuttataya durepi
arammanasampaticchanasamattham dibbam pasadacakkhu hoti. Idancapi
viriyabhavanabalanibbattam nanacakkhu tamsadisamevati dibbasadisatta dibbam.
Dibbaviharavasena patiladdhatta attana ca dibbaviharasannissitattapi
dibbam. Alokapariggahena mahajutikattapi dibbam. Tirokuddadigatarupadassanena
mahagatikattapi dibbam. Tam sabbam saddasatthanusarena
veditabbam. Dassanatthena cakkhu cakkhukiccakaranena cakkhumivatipi
cakkhu. Cutupapatadassanena ditthivisuddhihetutta visuddham. Yo hi
cutimattameva passati na upapatam so ucchedaditthim ganhati.
Yo upapatamattameva passati na cutim so navasattapatubhavaditthim
Ganhati. Yo pana tadubhayam passati so yasma duvidhampi tam
ditthigatam ativattati tasmassa tam dassanam ditthivisuddhihetu hoti.
Tadubhayanca bhagava addasa. Tenetam vuttam cutupapatadassanena
ditthivisuddhihetutta visuddhanti. Ekadasaupakkilesavirahato va visuddham.
Bhagavato hi ekadasaupakkilesavirahitam dibbacakkhu. Yathaha. So kho aham
anuruddha vicikiccha cittassa upakkilesoti iti viditva vicikiccham cittassa
upakkilesam pajahim amanasikaro cittassa thinamiddham cittassa chambhitattam
cittassa ubbillam cittassa dutthullam cittassa accaraddhaviriyam cittassa
atilinaviriyam cittassa abhijappa cittassa nanattasanna cittassa
atinijjhayitattam rupanam cittassa upakkilesoti iti viditva
atinijjhayitattam rupanam cittassa upakkilesam pajahim so kho aham
anuruddha appamatto atapi pahitatto viharanto obhasam hi
kho sanjanami na ca rupani passami rupani hi kho passami
na ca obhasam sanjanamiti 1- evamadim. Tadevam
ekadasaupakkilesavirahato visuddham. Manussupacaram atikkamitva rupadassanena
atikkantamanusakam. Manusakam va mamsacakkhum atikkantatta atikkantamanusakanti
veditabbam. Tena dibbena cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena.
Satte passamiti manusso mamsacakkhuna viya satte passami dakkhami
olokemi. Cavamane upapajjamaneti ettha cutikkhane
upapattikkhane va dibbacakkhuna datthum na sakka ye pana asannacutika
idani cavissantiti te cavamana ye ca gahitapatisandhika sampatinibbatta
@Footnote: 1. Ma. upari. 14/306.
Va te upapajjamanati adhippeta. Te evarupe cavamane
upapajjamane ca passamiti dasseti. Hineti mohanissandayuttatta
hinanam jatikulabhogadinam vasena hilite onate avannate.
Paniteti amohanissandayuttatta tabbiparite. Suvanneti
adosanissandayuttatta itthakantamanapavannayutte. Dubbanneti
dosanissandayuttatta anitthaakantaamanapavannayutte. Abhirupavirupetipi
attho. Sugateti sugatigate. Alobhanissandayuttatta va addhe
mahaddhane. Duggateti duggatigate. Lobhanissandayuttatta va
dalidde appannapane. Yathakammupageti yam yam kammam upacitam tena
tena upagate. Tattha purimehi cavamanetiadihi dibbacakkhukiccam
vuttam. Imina pana padena yathakammupagannanakiccam. Tassa ca
nanassa ayamuppattikkamo. Hettha nirayabhimukham alokam vaddhetva
nerayikasatte passati mahantam dukkhamanubhavamane. Tam dassanam
dibbacakkhukiccameva. So evam manasikaroti kinnukho kammam katva ime
satta evam dukkhamanubhavantiti. Athassa idannama katvati tamkammarammanam
nanam uppajjati. Tatha upari devalokabhimukham alokam vaddhetva
nandanavanamissakavanaparusakavanadisu satte passati mahasampattim
anubhavamane. Tampi dassanam dibbacakkhukiccameva. So evam manasikaroti
kinnukho kammam katva ime satta evam sampattimanubhavantiti.
Athassa idannama katvati tam kammarammanam nanam uppajjati. Idam
yathakammupagannanam nama. Imassapi visum parikammannama natthi.
Yathapimassa evam anagatamsannanassapi. Dibbacakkhupadakaneva hi
imani dibbacakkhuna saheva ijjhanti. Kayaduccaritenatiadisu
dutthu caritam duttham va caritam kilesaputikattati duccaritam. Kayena
duccaritam kayato va uppannam duccaritanti kayaduccaritam. Evam
vacimanoduccaritanipi datthabbani. Samannagatati samangibhuta.
Ariyanam upavadakati buddhapaccekabuddhabuddhasavakanam ariyanam antamaso
gihisotapannanampi anatthakama hutva antimavatthuna va
gunapariddhamsanena va upavadaka akkosaka garahakati vuttam hoti.
Tattha natthi imesam samanadhammo assamana eteti vadanto
antimavatthuna upavadati natthi imesam jhanam va vimokkham va maggo
va phalam vati vadanto gunapariddhamsanena upavadatiti veditabbo.
So ca janam va upavadeyya ajanam va ubhayathapi ariyupavadova
hoti. Bhariyam kammam saggavaranam maggavarananca. Tassa ca
avibhavattham idam vatthumudaharanti. Annatarasmim kira game eko
thero ca daharabhikkhu ca pindaya caranti. Te pathamaghareyeva
ulunkamattam unhayagum labhimsu. Therassa ca kucchivato atthi. So
cintesi ayam yagu mayham sappaya yava na sitala hoti
tava nam pivamiti. So manussehi ummaratthaya ahate darukhande
nisiditva tam pivi. Itaro tam jigucchi aticchato vatayam mahallako
amhakam lajjitabbatam akasiti. Thero game caritva viharam
gantva daharabhikkhum aha atthi te avuso imasmim sasane
Patitthati. Ama bhante sotapanno ahanti. Tenahavuso
uparimaggatthaya vayamam ma akasi khinasavo taya upavaditoti.
So tam khamapesi. Tenassa tam pakatikam ahosi. Tasma yo
annopi ariyam upavadati tena gantva sace attana vuddhataro
hoti aham ayasmantam idancidanca avacam tam me khamahiti
khamapetabbo. Sace navakataro hoti vanditva ukkutikam nisiditva
anjalim paggahetva aham bhante tumhe idancidanca avacam tam
me khamathati khamapetabbo. Sace so nakkhamati disapakkanto va
hoti ye tasmim vihare bhikkhu vasanti tesam santikam gantva
sace attana vuddhataro hoti thitakeneva sace navakataro
ukkutikam nisiditva anjalim paggahetva khamapetabbam. Aham bhante
asukannama ayasmantam idancidanca avacam khamatu me so ayasmati
evam vadantena khamapetabbam. Sace so parinibbuto hoti
parinibbutamancatthanam gantva yava sivathikam gantvapi khamapetabbam.
Evam kate saggavarananca maggavarananca na hoti pakatikameva
hoti. Micchaditthikati viparitadassana. Micchaditthikammasamadanati
micchaditthivasena samadinnananavidhakamma ye ca
micchaditthimulakesu kayakammadisu annepi samadapenti. Tattha ca
vaciduccaritaggahaneneva ariyupavade manoduccaritaggahaneneva ca
micchaditthiya sangahitayapi imesam dvinnam punavacanam
mahasavajjabhavadassanatthanti veditabbam. Mahasavajjo hi ariyupavado
Anantariyasadiso. Yathaha. Seyyathapi sariputta bhikkhu silasampanno
samadhisampanno pannasampanno dittheva dhamme annam aradheyya
evam sampadamidam sariputta vadami tam vacam appahaya tam cittam
appahaya tam ditthim apatinissajjitva yathabhatam nikkhitto evam
nirayeti. Micchaditthito ca mahasavajjatarannama annam natthi.
Yathaha. Naham bhikkhave annam ekadhammampi samanupassami evam
mahasavajjataram yathayidam micchaditthi micchaditthiparamani bhikkhave
vajjaniti 1-. Kayassa bhedati upadinnakkhandhapariccaga.
Parammaranati tadanantaram abhinibbattakkhandhaggahana. Athava
kayassa bhedati jivitindriyassupaccheda. Parammaranati cuticittato
uddham. Apayantievamadi sabbam nirayavevacanam. Nirayo hi
saggamokkhahetubhuta punnasammata aya apetatta sukhanam va
ayassa abhava apayo. Dukkhassa gati patisarananti duggati.
Dosabahulataya va dutthena kammuna nibbatta gatiti duggati.
Vivasa nipatanti tattha dukkatakarinoti vinipato. Vinassanta
va ettha nipatanti sambhajjamanangapaccangati 2- vinipato. Natthi
ettha assadasannito ayoti nirayo. Athava apayaggahanena
tiracchanayonim dipeti. Tiracchanayoni hi apayo sugatito apetatta
na duggati mahesakkhanam nagarajadinam sambhavato. Duggatiggahanena
pittivisayam dipeti. So hi apayo ceva duggati ca sugatito
@Footnote: 1. an. tika. 20/44.    2. sambhijjamananga...itipi.
Apetatta dukkhassa ca gatibhutatta na tu vinipato asurasadisam
avinipatitatta. Petamahaddhikanam hi vimananipi nibbattanti.
Vinipataggahanena asurakayam dipeti. So hi yathavuttenatthena
apayo ceva duggati ca sabbasamussayehi ca vinipatitatta vinipatoti
vuccati. Nirayaggahanena aviciadimanekappakaram nirayameva dipeti.
Upapannati upagata tattha abhinibbattati adhippayo.
Vuttavipariyayena sukkapakkho veditabbo. Ayam pana viseso. Ettha
sugatiggahanena manussagatimpi 1- sangayhati. Saggaggahanena devagatiyeva.
Tattha sundara gatiti sugati. Rupadihi visayehi sutthu aggoti
saggo. So sabbopi lujjanappalujjanatthena lokoti ayam vacanattho.
Vijjati dibbacakkhunnanavijja. Avijjati sattanam
cutipatisandhipaticchadika avijja. Sesam vuttanayamevati.
                   Dibbacakkhukatha nitthita.
     Ayameva hettha viseso. Yatha pubbenivasakathayam
pubbenivasanussatinnanamukhatundakena pubbenivutthakkhandhapaticchadakam
avijjandakosampadaletvati vuttam evamidha cutupapatannanamukhatundakena
cutupapatapaticchadakam  avijjandakosampadaletvati vattabbam.
     {14} So evam samahite citteti idha vipassanapadakam catutthajjhanacittam
veditabbam. Asavanam khayannanayati arahattamaggannanatthaya.
Arahattamaggo hi asavavinasanato asavanam khayoti
@Footnote: 1. manussagatipi.
Vuccati. Tatra cetam nanam tattha pariyapannattati. Cittam
abhininnamesinti vipassanacittam abhiniharim. So idam
dukkhantievamadisu ettakam dukkham na ito bhiyyo dukkhanti sabbampi
dukkhasaccam sarasalakkhanapativedhena yathabhutam abbhannasim janim pativijjhim
tassa ca dukkhassa nibbattikam tanham ayam dukkhasamudayoti tadubhayampiyam
thanam patva nirujjhati tam tesam appavattim nibbanam ayam
dukkhanirodhoti tassa ca sampapakam ariyamaggam ayam dukkhanirodhagamini
patipadati sarasalakkhanapativedhena yathabhutam abbhannasim janim pativijjhinti
evamattho veditabbo. Evam sarupato saccani dassetva idani
kilesavasena pariyayato dassento ime asavatiadimaha.
Tassa me evam janato evam passatoti tassa mayham evam
janantassa evam passantassa. Saha vipassanaya kotippattam maggam
kathesi. Kamasavati kamasavato. Vimuccitthati imina
phalakkhanam dasseti. Maggakkhane hi cittam vimuccati phalakkhane
vimuttam hoti. Vimuttasmim vimuttamiti 1- nananti imina
paccavekkhanannanam dasseti. Khina jatitiadihi tassa bhumim. Tena
hi nanena bhagava paccavekkhanto khina jatitiadini abbhannasi.
Katama pana bhagavato jati khina kathanca nam abbhannasiti.
Vuccate. Na tavassa atita jati khina pubbeva khinatta na
anagata anagate vayamabhavato na paccuppanna vijjamanatta.
@Footnote: 1. poranapotthakesu vimuttamhiti dissati.
Ya pana maggassa abhavitatta uppajjeyya ekacatuppancavokarabhavesu
ekacatuppancakkhandhappabheda jati sa maggassa bhavitatta
anuppadadhammatam apajjanena khina. Tam so maggabhavanaya pahinakilese
paccavekkhitva kilesabhave vijjamanampi kammam ayatim apatisandhikam
hotiti jananto abbhannasi. Vusitanti vuttham parivuttham katam
caritam nitthitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyam.
Puthujjanakalyanakena hi saddhim satta sekkha brahmacariyavasam vasanti
nama. Khinasavo vutthavaso. Tasma bhagava attano
brahmacariyavasam paccavekkhanto vusitam brahmacariyanti abbhannasi. Katam
karaniyanti catusu saccesu catuhi maggehi parinnapahanasacchikiriyabhavanavasena
solasavidhampi kiccam nitthapitanti attho. Puthujjanakalyanakadayo
hi tam kiccam karonti. Khinasavo katakaraniyo.
Tasma bhagava attano karaniyam paccavekkhanto katam karaniyanti
abbhannasi. Naparam itthattayati idani puna itthabhavaya evam
solasakiccabhavaya kilesakkhayaya va maggabhavanakiccam me natthiti
abbhannasi. Idani evam paccavekkhanannanapariggahitam tam
asavanam khayannanadhigamam brahmanassa dassento ayam kho me
brahmanatiadimaha. Tattha vijjati arahattamaggannanavijja.
Avijjati catussaccapaticchadika avijja. Sesam vuttanayameva 1-.
@Footnote: 1. dibbacakkhukatham upadaya ito param asavakkhayakatha nitthitati vacanena bhavitabbam.
@tancakho na katthaci dissati.
     Ayam pana viseso. Ayam kho me brahmana tatiya abhinibbida
ahositi ettha ayam kho mama brahmana asavanam khayannanamukhatundakena
catussaccapaticchadakam avijjandakosam padaletva tatiya
abhinibbida tatiya nikkhanti tatiya ariya jati ahosi kukkutacchapakasseva
mukhatundakena va padanakhasikhaya va andakosam padaletva
tamha andakosamha abhinibbida nikkhanti kukkutanikaye pacchajatiti. 1-
Ettavata kim dassesiti. So hi brahmana kukkutacchapako
andakosampadaletva tato nikkhamanto sakideva jayati aham pana
pubbenivutthakkhandhapaticchadakam  avijjandakosam bhinditva pathamantava
pubbenivasanussatinnanavijjaya jato tato sattanam
cutipatisandhipaticchadakam avijjandakosampadaletva dutiyam dibbacakkhunnanavijjaya
jato puna catussaccapaticchadakam avijjandakosampadaletva tatiyam
asavanam khayannanavijjaya jato evam tihi vijjahi tikkhattum
jatomhi sa ca me jati araya sundara parisuddhati idam dassesi.
Evam dassento ca pubbenivasannanena atitamsannanam dibbacakkhuna
paccuppannanagatamsannanam asavakkhayena sakalalokiyalokuttaragunanti
evam tihi vijjahi sabbepi sabbannugune pakasetva attano
ariyaya jatiya jetthasetthabhavam brahmanassa dassesi.
     {15} Evam vutte veranjo brahmanoti evam bhagavata
lokanukampakena brahmanam anukampamanena viniguhitabbepi attano ariyaya
jatiya jetthasetthabhave vijjattayappakasitaya dhammadesanaya vutte
@Footnote: 1. paccajatiti bhaveyya.
Pitivippharaparipunnagattacitto veranjo brahmano tam bhagavato
ariyaya jatiya jetthasetthabhavam viditva idisam namaham
sabbalokasettham sabbagunasamannagatam sabbannum annesam abhivadanadikammam na
karotiti avacam dhiratthu vata re annananti attanam garahitva
ayam dani loke ariyaya jatiya purejatatthena jettho sabbagunehi
apatisamatthena setthoti nittham gantva bhagavantam etadavoca jettho
bhavam gotamo settho bhavam gotamoti. Evanca vatva puna
tam bhagavato dhammadesanam abbhanumodamano abhikkantam bho gotamatiadimaha.
     Tatthayam abhikkantasaddo khayasundaraabhirupaabbhanumodanesu
dissati. Abhikkanta bhante ratti nikkhanto pathamo yamo
ciram nisinno bhikkhusanghotiadisu hi khaye dissati. Ayam imesam
catunnam puggalanam abhikkantataro ca panitataro catiadisu sundare.
       Ko me vandati padani    iddhiya yasasa jalam
       abhikkantena vannena      sabba obhasayam disati-
adisu abhirupe. Abhikkantam bhantetiadisu abbhanumodane.
Idhapi abbhanumodaneyeva. Yasma ca abbhanumodane tasma sadhu
sadhu bho gotamati vuttam hotiti veditabbam.
       Bhaye kodhe pasamsayam      turite kotuhalacchare
       hase soke pasade ca   kare ameditam 1- budhoti
imina ca lakkhanena idha pasadavasena pasamsavasena cayam dvikkhattum
@Footnote: 1. amenditantipi dissati.
Vuttoti veditabbo. Athava abhikkantanti atikantam atiittham
atimanapam atisundaranti vuttam hoti. Tattha ekena abhikkantasaddena
desanam thometi ekena attano pasadam. Ayam hi ettha adhippayo
abhikkantam bho gotama yadidam bhoto gotamassa dhammadesana abhikkantam
yadidam bhoto gotamassa dhammadesanam agamma mama pasadoti. Bhagavatoyeva
pavacanam dve dve atthe sandhaya thometi. Bhoto gotamassa
vacanam abhikkantam dosanasanato abhikkantam gunadhigamanato tatha
saddhajananato pannajananato satthato sabyanjanato uttanapadato
gambhiratthato kannasukhato hadayangamato anattukkamsanato
aparavambhanato karunasitalato pannavadatato apatharammaniyato
vimaddakkhamato suyyamanasukhato vimamsiyamanahitatotievamadihi
yojetabbam.
     Tato parampi catuhi upamahi desanamyeva thometi. Tattha
nikujjitanti adhomukhatthapitam hetthamukhajatam va. Ukkujjeyyati
uparimukham kareyya. Paticchannanti tinapannadicchaditam.
Vivareyyati ugghateyya. Mulhassati disamulhassa. Maggam
acikkheyyati hatthe gahetva esa maggoti vadeyya.
Andhakareti kalapakkhacatuddasiaddharattaghanavanasandameghapatalehi
caturange tamasi. Ayam tava anuttanapadattho. Ayam pana
adhippayayojana. Yatha koci nikujjitam ukkujjeyya evam
saddhammavimukham asaddhammapatitam mam asaddhamma vutthapentena
Yatha paticchannam vivareyya evam kassapassa bhagavato sasanantaradhana
pabhuti micchaditthigahanapaticchannam sasanam vivarantena yatha mulhassa
maggam acikkheyya evam kummaggamicchamaggapatipannassa me saggamokkhamaggam
acikkhantena yatha andhakare telappajjotam dhareyya evam
mohandhakaranimuggassa me buddhadiratanarupani apassato tappaticchadaka-
mohandhakaraviddhamsakadesanapajjotam dharentena mayham bhota gotamena
etehi pariyayehi pakasitatta anekapariyayena dhammo pakasito.
     Evam dhammadesanam thometva imaya desanaya ratanattaye
pasannacitto pasannakaram karonto esahantiadimaha. Tattha
esahanti eso aham. Bhavantam gotamam saranam gacchamiti bhavantam
gotamam sarananti gacchami bhavam me gotamo saranam parayanam aghassa
tata 1- hitassa ca vidhatati imina adhippayena bhavantam gotamam gacchami
bhajami sevami payirupasami evam janami bujjhamiti. Yesam hi
dhatunam gati attho buddhipi tesam attho. Tasma gacchamiti imassa
janami bujjhamiti ayampi attho vutto. Dhammanca bhikkhusanghancati
ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathanusittham patipajjamane ca
apayesu apatamane dharetiti dhammo. So atthato ariyamaggo
ceva nibbananca. Vuttam hetam yavata bhikkhave dhamma sankhata
va asankhata va ariyo atthangiko maggo tesam aggamakkhayatiti.
Vittharo. Na kevalam ariyamaggo ceva nibbananca apica kho
@Footnote: 1. hatatipi dissati.
Ariyaphalehi saddhim pariyattidhammopi. Vuttampi hetam chattamanavakavimane 1-
                 ragaviragamanenjamasokam
                 dhammamasankhatamappatikulam
                 madhuramimam pagunam suvibhattam
                 dhammamimam saranatthamupehiti.
Ettha hi ragaviragoti maggo kathito. Anenjamasokanti phalam.
Dhammamasankhatanti nibbanam. Appatikulam madhuramimam pagunam suvibhattanti
pitakattayena vibhattasabbadhammakkhandhati. Ditthisilasanghatena samhatoti
sangho. So atthato atthaariyapuggalasamuho. Vuttam hetam tasmimyeva
vimane
                 yattha ca dinnam mahapphalamahu
                 catusu sucisu purisayugesu
                 attha ca puggaladhammadasa 2- te
                 sanghamimam saranatthamupehiti
bhikkhunam sangho bhikkhusangho. Ettavata ca brahmano tini
saranagamanani pativedesi.
     Idani tesveva tisu saranagamanesu kosallattham saranam
saranagamanam yo saranam gacchati saranagamanappabhedo saranagamanaphalam
sankileso bhedoti ayam vidhi veditabbo. So pana idha vuccamano
atibhariyam vinayanidanam karotiti na vutto. Atthikehi pana
papancasudaniyam va majjhimatthakathayam bhayabheravasuttavannanato paramatthajotikayam
@Footnote: 1. khu. vi. 26/94.    2. paliyampana puggaladhammaddasati dissati.
Va khuddakatthakathayam sumangalavilasiniyam va dighanikayatthakathayam
saranavannanato gahetabboti. Upasakam mam bhavam gotamo dharetuti
mam bhavam gotamo upasako ayanti evam dharetuti attho.
Upasakavidhikosallattham panettha ko upasako kasma upasakoti
vuccati kimassa silam ko ajivo ka vipatti ka sampattiti
idam pakinnakam veditabbam. Tam atibharakaranato idha na vibhattam.
Atthikehi pana papancasudaniyam majjhimatthakathayam vuttanayeneva
veditabbam. Ajjataggeti ettha ayam aggasaddo adikotikotthasasetthesu
dissati. Ajjatagge samma dovarika avarami dvaram
niganthanam niganthinantiadisu hi adimhi dissati. Teneva
angulaggena tam angulaggam paramaseyya ucchuggam veluggantiadisu
kotiyam. Ambilaggam va madhuraggam va tittikaggam va anujanami
bhikkhave viharaggena va parivenaggena va bhajetuntiadisu
kotthase. Yavata bhikkhave satta apada va dvipada va
.pe. Tathagato tesam aggamakkhayatitiadisu setthe. Idha
panayam adimhi datthabbo. Tasma ajjataggeti ajjaggam 1- adim
katvati evamettha attho veditabbo. Ajjagganti 1- ajjabhavanti
vuttam hoti. Ajjadagge icceva va patho. Dakaro
padasandhikaro. Ajja aggam katvati vuttam hoti. Panupetanti
panehi upetam yava me jivitam pavattati tava upetam
anannasatthukam tihi saranagamanehi saranam gatam mam bhavam gotamo dharetu
@Footnote: 1. ajjatanti bhaveyya.
Janatu ahanhi sacepi me tikhinena asina sisam chindeyyum neva
buddham. Na buddhoti va dhammam na dhammoti va sangham na sanghoti
va vadeyyanti. Ettha ca brahmano panupetam saranam gatanti
puna saranagamanam vadanto attasanniyyatanam pakasetiti veditabbo.
Evam attanam niyyadetva bhagavantam saparisam upatthatukamo aha
adhivasetu ca me bhavam gotamo veranjayam vassavasam saddhim
bhikkhusanghenati. Kim vuttam hoti. Upasakanca mam bhavam gotamo
dharetu adhivasetu ca me veranjayam vassavasam tayo mase veranjam
upanissaya mama anuggahattham vassavasam sampaticchatuti. Adhivasesi
bhagava tunhibhavenati athassa vacanam sutva bhagava kayangam va
vacangam va acopetva abbhantareyeva khantim dharetva tunhibhavena
adhivasesi. Brahmanassa anuggahattham manasava sampaticchiti vuttam
hoti. Athakho veranjo brahmano bhagavato adhivasanam
viditvati athakho veranjo brahmano sace me samano gotamo
nadhivaseyya kayena va vacaya va patikkhipeyya yasma pana
apatikkhipitva abbhantare khantim dharesi tasma me manasava
adhivasesiti evam akarasallakkhanakusalataya bhagavato adhivasanam viditva
attano nisinnasanato utthaya catusu disasu bhagavantam sakkaccam
abhivadetva tikkhattum padakkhinam katva agatakalato pabhuti
jatimahallakabrahmananam abhivadanadini na karotiti vigarahitvapi idani
vinnatabuddhaguno kayena vacaya manasa ca anekakkhattum vandantopi
Atittoyeva hutva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalimpaggayha sirasmim
patitthapetva yava dassanavisayo tava patimukhoyeva apakkamitva
dassanavisayam vijahanatthane vanditva pakkami.
     {16} Tena kho pana samayena veranja dubbhikkha hotiti yasmim
veranjena brahmanena bhagava veranjam upanissaya vassavasam
yacito tena samayena veranja dubbhikkha hoti. Dubbhikkhati
dullabhabhikkha. Sa pana dullabhabhikkhata  yattha manussa assaddha
honti appasanna tattha susassakalepi atisamagghepi pubbannaparanne
hoti veranjayam pana yasma na tatha ahosi apica kho
dussassataya chatakadosena ahosi tasma tamattham dassento
dvihitikatiadimaha. Tattha dvihitikati dvidha pavattaihitika.
Ihitannama iriya dvidha pavatta cittairiya cittaiha. Ettha
lacchama nukho kinci bhikkhamana na lacchamati jivitum va sakkhissama
nukho noti ayamettha adhippayo. Athava dvihitikati dujjivika.
Ihitam iha iriyanam pavattanam jivitantiadini hi padani ekatthani.
Tasma dukkhena ihitam ettha pavattatiti dvihitikati ayamettha padattho.
Setatthikati setakani atthini etthati setatthika. Divasampi
yacitva kinci aladdha matanam kapanamanussakanam ahicchattakavannehi
atthikehi tatra tatra parikinnati vuttam hoti. Setattikatipi
patho. Tassattho seta atti etthati setattika. Attiti
aturata byadhirogo. Tattha ca sassanam gabbhaggahanakale
Setakarogena upahatameva pacchinnakhiram aggahitatandulam pandarapandaram
salisisam va yavagodhumasisam va nikkhamati tasma setattikati
vuccati. Vappakale sutthu abhisankharitvapi vuttasassam tattha salaka eva
sampajjatiti salakavutta. Salakaya va tattha jivitam pavattentiti
salakavutta. Kim vuttam hoti. Tattha kira dhannavikkayakanam
santikam kayakesu gatesu dubbalamanusse abhibhavitva balavamanussa dhannam
kinitva gacchanti. Dubbalamanussa alabhamana mahasaddam karonti.
Dhannavikkayaka sabbesam sangaham karissamati dhannakaranatthane
dhannamapakam nisidapetva ekapasse vannajjhakkham 1- nisidapesum.
Dhannatthika vannajjhakkhassa santikam gacchanti. So agatapatipatiya
mulam gahetva itthannamassa ettakam databbanti salakam likhitva
deti. Te tam gahetva dhannamapakassa santikam gantva
dinnapatipatiya dhannam ganhanti. Evam salakaya tattha jivitam pavattentiti
salakavutta. Na sukara unchena paggahena yapetunti paggahena
yo uncho tena yapetum na sukara. Pattam paggahetva yam ariya
uncham karonti bhikkhacariyam caranti tena unchena yapetum na sukarati
vuttam hoti. Tada kira tattha sattatthagame pindaya caritva
ekadivasampi yapanamattam na labhanti.
     Tena kho pana samayena uttarapathaka assabanija .pe.
Assosi kho bhagava udukkhalasaddanti. Tenati yasmim samaye
bhagava veranjam upanissaya vassavasam upagato tena samayena
@Footnote: 1. vannajjhakkhanti kahapanaparikkhakanti tika.
Uttarapathavasika uttarapathato va agatatta evamladdhavohara
assabanija uttarapathe assanam utthanatthane panca assasatani
gahetva digunatigunam labham patthayamana desantaram gacchanta tehi
attano vikkayikabhandabhutehi pancamattehi assasatehi veranjayam
vassavasam upagata honti. Kasma. Na hi sakka tasmim
dese vassike cattaro mase addhanam patipajjitum. Upagacchanta
ca bahinagare udakena anajjhottharaniye thane attano ca vasagarani
assananca mandiram karapetva vatiya parikkhipimsu. Tani tesam
vasanatthanani assamandalikayoti pannayimsu. Tenaha tehi
assamandalikasu bhikkhunam pattha pattha pulakam pannattam hotiti.
Patthapatthapulakanti ekamekassa 1- bhikkhuno patthapatthappamanam pulakam.
Pattho nama nalimattam hoti ekassa purisassa alam yapanaya.
Vuttampi hetam patthodano nalamayam duvinnanti. Pulakannama
nitthusam katva ussedetva gahitayavatandula vuccanti. Yadi hi
sathusa honti panaka vijjhanti addhanakkhama na honti
tasma te banija addhanakkhamam katva yavatandulam adaya addhanam
patipajjanti yattha assanam khadaniyam tinam dullabham bhavissati tattheva
tam assabhattam bhavissatiti. Kasma pana tehi tam bhikkhunam pannattanti.
Vuccate. Na hi te dakkhinapathamanussa viya assaddha appasanna.
Te pana saddha pasanna buddhamamaka dhammamamaka sanghamamaka.
@Footnote: 1. ekekassa.
Te pubbanhasamayam kenacideva karaniyena nagaram pavisanta dve tayo
divase addasamsu sattattha bhikkhu sunivatthe suparute iriyapathasampanne
sakalampi nagaram pindaya caritva kinci alabhamane. Disvana
tesam etadahosi ayya imam nagaram upanissaya vassam upagata
chatakanca vattati na ca kinci labhanti ativiya kilamanti
mayancamha agantuka na sakkoma nesam devasikam yagunca bhattanca
patiyadetum amhakam pana assa sayanca pato ca dvikkhattum
bhattam labhanti yannuna mayam ekamekassa assassa patarasabhattato
ekamekassa bhikkhuno patthapatthapulakam dadeyyama evam ayya
na ca kilamissanti assa ca yapessantiti. Te bhikkhunam santikam
gantva etamattham arocetva bhante tumhe patthapatthapulakam
patiggahetva yam va tam va katva paribhunjathati yacitva devasikam
patthapatthapulakam pannapesum. Tena vuttam tehi assamandalikasu
bhikkhunam patthapatthapulakam pannattam hotiti. Pannattanti niccabhattasankhepena
thapitam.
     Idani bhikkhu pubbanhasamayam nivasetvatiadisu.
Pubbanhasamayanti divasassa pubbabhagasamayam. Pubbanhasamayeti
attho. Pubbanhe va samayam pubbanhasamayam. Pubbanhe ekam
khananti vuttam hoti. Evam accantasamyoge upayogavacanam labbhati.
Nivasetvati paridahitva. Viharanivasanaparivattanavasenetam veditabbam.
Na hi te tato pubbe anivattha ahesum. Pattacivaramadayati
Pattam hatthehi civaram kayena adiyitva sampaticchitva dharetvati
attho. Yena va tena va hi pakarena ganhanta adaya
icceva vuccanti. Yatha samadayeva pakkamatiti. Pindam
alabhamanati sakalampi veranjam caritva titthatu pindo antamaso
aticchathati vacampi alabhamana. Patthapatthapulakam aramam
haritvati gatagatatthane laddham ekamekam pattha pattha pulakam gahetva
aramam netva. Udukkhale kottetva paribhunjantiti theranam
koci kappiyakarako natthi yo tesam tam gahetva yagum va bhattam
va paceyya. Samampi pacanam samanasaruppam na hoti na ca
vattati. Te evam no sallahukavuttita ca bhavissati
samapakaparimocanancati atthattha jana va dasa dasa jana va ekato
hutva udukkhale kottetva kottetva sakam sakam pativisam 1- udakena
temetva paribhunjanti. Evam paribhunjitva appossukka
samanadhammam karonti. Bhagavato pana te assavanija patthapulakanca
denti tadupiyanca sappimadhusakkharam. Tam ayasma anando aharitva
silayam pimsati. Punnavata panditapurisena katam manapameva hoti.
Atha nam pimsitva sappiadihi sammayojetva bhagavato upanameti.
Athettha devata dibbojam pakkhipanti. Tam bhagava paribhunji.
Paribhunjitva phalasamapattiya kalam vitinameti. Na tato patthaya
pindaya carati. Kim pananandatthero tada bhagavato upatthako
hotiti. Na hoti no ca kho upatthakatthanam laddho. Bhagavato
@Footnote: 1. pativimsantipi.
Hi pathamabodhiyam visativassabbhantare nibaddhupatthako nama natthi.
Kadaci nagasamalatthero bhagavantam upatthapesi kadaci nagitatthero
kadaci meghiyatthero kadaci upavanatthero kadaci sagatatthero
kadaci sunakkhatto licchaviputto. Te attano ruciya upatthahitva
yada icchanti tada pakkamanti. Anandatthero tesu upatthahantesa
appossukko hoti pakkantesu sayameva vattapatipattim karoti.
Bhagavapi kincapi me natisettho upatthakatthanam na tava labhati
athakho evarupesu thanesu ayameva patirupo [1]- adhivasesi. Tena
vuttam ayasma anando pattha pattha pulakam silayam pimsitva bhagavato
upanameti tam bhagava paribhunjatiti. Nanu ca manussa dubbhikkhakale
ativiya ussahajata punnani karonti attana abhunjitvapi
bhikkhunam databbam mannanti te tada kasma katacchubhikkhampi na adamsu
ayanca veranjo brahmano mahata ussahena bhagavantam vassavasam
yaci so kasma bhagavato atthibhavampi na janatiti. Vuccate.
Maravattanaya. Veranjam hi brahmanam bhagavato santika pakkantamattameva
sakalanca nagaram samanta [2]- yojanamattam yattha sakka purebhattam
pindaya caritva paccagantum tam sabbam maro avattetva
mohetva sabbesam asallakkhanabhavam katva pakkami tasma na
koci antamaso samicikammampi kattabbam mannittha. Kim pana bhagavapi
maravattanam ajanitva tattha vassam upagatoti. No ajanitva.
Atha kasma campasavatthirajagahadinam annatarasmim na upagatoti.
@Footnote: 1. etthantare itisaddo nattho bhaveyya yojanayam dissamanatta. 2. etthantarepi
@casaddo dissati.
Titthantu campasavatthirajagahadini sacepi bhagava tasmim samvacchare
uttarakurum va tidasapuram va gantva vassam upagaccheyya tampi maro
avatteyya. So kira tam samvaccharam ativiya aghatena pariyutthitacitto
ahosi. Idha pana bhagava imam atirekam karanam addasa
assavanija bhikkhunam sangaham karissantiti tasma veranjayameva vassam
upaganci. Kim pana maro vanijake avattetum na sakkotiti.
No na sakkoti te pana avattitapariyosane agamimsu.
Patinivattitva kasma na avattesiti. Avisayhataya. Na hi so
tathagatassa abhihatabhikkhaya nibaddhadanassa appitavattassa antarayam
katum visahati. Catunnam hi na sakka antarayo katum. Katamesam
catunnam. Tathagatassa abhihatabhikkhasankhepena va nibaddhadanassa
appitavattasankhepena va pariccattanam catunnam paccayanam na sakka
kenaci antarayo katum buddhanam jivitassa na sakka kenaci
antarayo katum asitiya anubyanjananam byamappabhaya va na
sakka kenaci antarayo katum candimasuriyadevabrahmanampi hi
pabha tathagatassa anubyanjanabyamappabhapadesam patva vihatanubhava
honti buddhanam sabbannutannanassa na sakka kenaci antarayo
katunti imesam catunnam na sakka kenaci antarayo katum. Tasma
marena akatantarayabhikkham bhagava sasavakasangho tada paribhunjiti
veditabbo. Evam paribhunjanto ca ekadivasam. Assosi kho bhagava
udukkhalasaddanti bhagava pattha pattha pulakam kottentanam bhikkhunam
Musalasanghattajanitam udukkhalasaddam suni. Tato param janantapi
tathagatatievamadi yam parato kinnukho so ananda udukkhalasaddoti pucchi
tassa pariharadassanattham vuttam. Tatrayam sankhepavannana. Tathagata
nama janantapi sace tadisam pucchakaranam hoti pucchanti sace
pana tadisam pucchakaranam natthi janantapi na pucchanti. Yasma
pana buddhanam ajananam nama natthi tasma ajanantapiti na
vuttam. Kalam viditva pucchantiti sace tassa pucchaya so
kalo hoti evam tam kalam viditva pucchanti sace na hoti
evampi kalam viditva na pucchanti. Evam pucchantapi ca atthasamhitam
tathagata pucchanti yam atthanissitam karananissitam tadeva pucchanti
no anatthasamhitam. Kasma. Yasma anatthasamhite setughato
tathagatanam. Setu vuccati maggo. Maggeneva tadisassa vacanassa
ghato samucchedoti vuttam hoti. Idani atthasamhitanti ettha
yam atthanissitam vacanam tathagata pucchanti tam dassento dvihi
akarehitiadimaha. Tattha akarehiti karanehi. Dhammam
va desessamati atthuppattiyuttam suttam va pubbacaritakaranayuttam
jatakam va kathayissama. Savakanam va sikkhapadam pannapessamati
savakanam va taya pucchaya vitikkamam pakatam katva garukam  va lahukam
va sikkhapadam pannapessama anam thapessamati. Athakho bhagava
.pe. Etamattham arocesiti ettha natthi kinci vattabbam. Pubbe
vuttameva hi bhikkhunam pattha pattha pulakam patilabham 1- sallahukavuttitam
@Footnote: 1. patthapatthapulakapatilabhanti ekapadameva.
Samapakaparimocananca arocento etamattham arocesiti vuccati.
Sadhu sadhu anandati idam pana bhagava ayasmantam anandam
sampahamsento aha. Sadhukaram pana datva dvisu akaresu ekam
gahetva dhammam desento aha tumhehi ananda sappurisehi vijitam
pacchima janata salimamsodanam atimannissatiti. Tatrayam adhippayo
tumhehi ananda sappurisehi evam dubbhikkhe dullabhapinde imaya
sallahukavuttitaya imina ca sallekhena vijitam. Kim vijitanti. Dubbhikkham
vijitam lobho vijito icchacaro vijito. Katham. Ayam veranja
dubbhikkha samantato pana anantara gamanigama phalabharanamitasassa
subhikkha sulabhapinda handa mayam tattha gantva paribhunjissama
evam santepi bhagava idheva amhe ganhitva vasatiti ekabhikkhussapi
cinta va vighato va natthi evam tava dubbhikkham vijitam abhibhutam
attano vase vattitam. Katham lobho vijito. Ayam veranja
dubbhikkha samantato pana anantara gamanigama phalabharanamitasassa
subhikkha sulabhapinda handa mayam tattha gantva paribhunjissamati
lobhavasena ekabhikkhunapi ratticchedo va pacchimikaya tattha vassam
upagacchamati vassacchedo va na kato evam lobho vijito.
Katham icchacaro vijito. Ayam veranja dubbhikkha ime ca
manussa amhe dve tayo mase vasantepi na kisminci mannanti
yannuna mayam gunavanijjam katva asuko bhikkhu pathamassa jhanassa
labhi .pe. Asuko chalabhinnoti evam manussanam annamannam
Pakasetva kucchim patijaggitva paccha silam adhitthaheyyamati
ekabhikkhunapi evarupa iccha na uppadita evam icchacaro
vijito abhibhuto attano vase vattitoti. Anagate pana pacchima
janata vihare nisinna appakasireneva labhitvapi kim idam
uttandulam atikilinnam alonam atilonam anambilam accambilam ko
imina atthotiadina nayena salimamsodanam atimannissati onatam
avannatam karissati. Athava janapado nama na sabbakalam
dubbhikkho hoti ekada dubbhikkho hoti ekada subhikkho hoti
svayam yada subhikkho bhavissati tada tumhakam sappurisanam imaya
patipattiya pasanna manussa bhikkhunam yagukhajjakadippabhedena
anekappakaram salivikatim mamsodananca databbam mannissanti tam
tumhe nissaya uppannam sakkaram tumhakam sabrahmacarisankhata
pacchima janata tumhakam antare nisiditva anubhavamanava atimannissati
tappaccayam mananca karissati. Katham. Kasma ettakam pakkam kim
tumhakam bhajanani natthi yattha attano santakam pakkhipitva
thapeyyathati.
     {17} Athakho ayasma mahamoggallanotiadisu. Ayasmati
piyavacanametam garugaravasappatissadhivacanametam. Mahamoggallanoti
maha ca so gunamahattena moggallano ca gottenati
mahamoggallano. Etadavocati etam avoca idani vattabbam
etarahi bhantetiadivacanam dasseti. Kasma avoca. Thero kira
Pabbajitva sattame divase savakaparaminanassa matthakam patto
sattharapi mahiddhikataya etadagge thapito. So tam attano
mahiddhikatam nissaya cintesi ayam veranja dubbhikkha bhikkhu ca
kilamanti yannunaham pathavim parivattetva bhikkhu pappatakojam bhojeyyanti.
Athassa etadahosi sace panaham bhagavato santike viharanto bhagavantam
ayacitva evam kareyyam na me tam assa patirupam yugaggaho viya
bhagavata saddhim kato bhaveyyati tasma yacitukamo agantva
bhagavantam etadavoca. Hetthimatalam sampannanti pathaviya kira
hetthimatale pathavimanado pathavojo pathavipappatako atthi tam sandhaya
vadati. Tattha sampannanti madhuram sadhurasanti attho. Yatheva hi
tatrassa rukkho sampannaphalo ca uppannaphalo cati ettha madhuraphaloti
attho evamidhapi sampannanti madhuram sadhurasanti veditabbam.
Seyyathapi khuddakamadhu anilakanti idam panassa madhurataya
opammanidassanattham vuttam. Khuddakamadhuti khuddakamakkhikahi katamadhu.
Anilakanti nimmakkhikam nimmakkhikandakam parisuddham. Etam kira madhu
sabbamadhuhi agganca setthanca surasanca ojavantanca. Tenaha
seyyathapi khuddakamadhu anilakam evamassadanti. Sadhaham bhanteti sadhu
aham bhante. Ettha ca sadhuti ayacanavacanametam. Pathaviparivattanam
ayacanto hi thero bhagavantam evamaha. Parivatteyyanti
ukkujjeyyam hetthimatalam uparimam kareyyam. Kasma. Evam hi
kate sukhena bhikkhu pappatakojam pathavimandam paribhunjissantiti. Atha
Bhagava ananunnatukamopi theram sihanadam nadapetum pucchi ye
pana te moggallana pathavinissita pana te katham karissasiti.
Ye pathavinissita gamanigamadisu pana te pathaviya parivattiyamanaya
akase santhatum asakkonte katham karissasi kattha thapessasiti.
Atha thero bhagavata etadagge thapitabhavanurupam attano iddhanubhavam
pakasento ekaham bhantetiadimaha. Tassattho ekam aham
bhante hattham yatha ayam mahapathavi evam abhinimmissami
pathavisadisam karissami evam katva ye pathavinissita pana te
ekasmim hatthatale thite pane dutiyahatthatale sankamento viya
tattha sankamessamiti. Athassa bhagava ayacanam patikkhipanto
alam moggallanatiadimaha. Tattha alanti patikkhepavacanam.
Vipallasampi satta patilabheyyunti viparitaggahampi satta
sampapuneyyum. Katham. Ayannu kho pathavi udahu na ayanti. Athava
amhakam nukho ayam gamo udahu annesanti. Evam
nigamajanapadakkhettaramadisu. Na va esa vipallaso. Acinteyyo
hi iddhimato iddhivisayo. Evam pana vipallasam patilabheyyum idam
dubbhikkham nama na idaneva hoti anagatepi bhavissati tada
bhikkhu tadisam iddhimantam sabrahmacarim kuto labhissanti te
sotapannasakadagamianagamisukkhavipassakajjhanalabhi patisambhidappatta
khinasavapi samana iddhibalabhava parakulani pindaya
upasankamissanti tatra manussanam evam bhavissati buddhakale bhikkhu
Sikkhasu paripurikarino ahesum te gune nibbattetva dubbhikkhakale
pathavim parivattetva pappatakojam paribhunjimsu idani pana sikkhaya
paripurikarino natthi yadi siyum tatheva kareyyum na amhakam
yankinci pakkam va amam va khaditum dadeyyunti evam te
santesuyeva ariyapuggalesu natthi ariyapuggalati imam vipallasam
patilabheyyum. Vipallasavasena ca ariye garahanta upavadanta
apayupaga bhaveyyum tasma ma te rucci pathavim parivattetunti.
Atha thero imam ayacanam alabhamano annam yacanto sadhu
bhantetiadimaha. Tampissa bhagava patikkhipanto alam
moggallanatiadimaha. Tattha kincapi na vuttam vipallasampi satta
patilabheyyunti atha kho pubbe vuttanayeneva gahetabbam. Atthopi cassa
vuttasadisoyeva veditabbo. Yadi pana bhagava anujaneyya thero
kim kareyyati. Mahasamuddam ekena padavitiharena atikkamitabbam
matikamattam adhitthahitva nalerupucimandato uttarakurum abhimukham maggam
niharitva uttarakurum gamanagamanasampanne thane katva dasseyya yatha
bhikkhu gocaragamam viya yathasukham pindaya pavisitva nikkhameyyunti.
            Nitthita mahamoggallanassa sihanadakatha.
     {18} Idani ayasma upali vinayappannattiya mulato pabhuti nidanam
dassetum sariputtattherassa sikkhapadapatisamyuttam vitakkuppadam dassento
atha kho ayasmato sariputtassatiadimaha. Tattha raho gatassati
rahasi gatassa. Patisallinassati patisallinassa ekibhavam gatassa.
Katamesananti atitesu vipassiadisu buddhesu katamesam. Ciram assa
thiti cira va assa thititi ciratthitikam. Sesamettha uttanapadatthameva.
Kim pana thero imam attaparivitakkam sayam vinicchinitum na sakkotiti.
Vuccate. Sakkoti ca na sakkoti ca. Ayam hi imesam nama
buddhanam sasanam na ciratthitikam ahosi imesam ciratthitikanti ettakam
sakkoti vinicchinitum imina pana karanena na ciratthitikam ahosi
imina ciratthitikanti etam na sakkoti. Mahapadumatthero panaha
etampi solasavidhaya pannaya matthakappattassa aggasavakassa na
bhariyam sammasambuddhena pana saddhim ekatthane vasantassa sayam
vinicchayakaranam tulam chaddetva hatthena tulanasadisam hotiti bhagavantamyeva
upasankamitva pucchi. Athassa bhagava puccham visajjento bhagavato
ca sariputta vipassissatiadimaha. Tam uttanatthameva. {19} Puna
thero karanam pucchanto ko nukho bhante hetutiadimaha.
Tattha ko nukho bhanteti karanapuccha. Tassa katamo nukho
bhanteti attho. Hetu paccayoti ubhayametam karanadhivacanam.
Karanam hi yasma tena tassa phalam hinoti pavattati tasma
hetuti vuccati. Yasma tam paticca eti pavattati tasma
paccayoti vuccati. Evam atthato ekampi voharavasena
vacanasilitthataya ca tatra tatra etam ubhayampi vuccati. Sesamettha
uttanatthameva. Idani tam hetunca paccayanca dassetum bhagava
ca sariputta vipassitiadimaha. Tattha kilasuno ahesunti
Na alasiyakilasuno. Na hi buddhanam alasiyam va osannaviriyata
va atthi. Buddha hi ekassa va dvinnam va sakalacakkavalassa
va dhammam desenta samakeneva ussahena desenti na parisaya
appabhavam disva osannaviriya honti napi mahantabhavam disva
ussannaviriya. Yatha hi siho migaraja sattannam divasanam accayena
gocaraya pakkamanto khuddake va mahante va pane disva
ekasadiseneva vegena patati tam kissa hetu ma me javo
parihayiti evam buddha appakaya va mahatiya va parisaya
samakeneva ussahena dhammam desenti tam kissa hetu ma no
dhammagaruka 1- parihayiti. Dhammagaruno hi buddha dhammagaravati.
Yatha pana amhakam bhagava mahasamuddam purayamano viya vittharena
dhammam desesi evam te na desesum. Kasma. Sattanam
apparajakkhataya. Tesam kira kale dighayuka satta apparajakkha
ahesum. Te catussaccapatisamyuttam ekagathampi sutva dhammam abhisamenti
tasma na vittharena dhammam desesum. Teneva karanena appakanca
nesam ahosi suttam .pe. Vedallanti. Tattha suttadinam nanattam
pathamasangitivannanayam vuttameva. Appannattam savakanam sikkhapadanti
savakanam niddosataya dosanurupataya pannapetabbam sattapattikkhandhavasena
anasikkhapadam appannattam. Anuddittham patimokkhanti 2-
@Footnote: 1. dhammagarutati bhaveyya .  2. adimetam mukhametam pamukhametam kusalanam dhammananti
@tassa padabhajane vuttatta patimokkhantipi mati.
Anvaddhamasam anapatimokkham anuddittham ahosi.
Ovadapatimokkhameva te uddisimsu. Tampi ca no anvaddhamasam.
Tatha hi vipassi bhagava channam channam vassanam sakim sakim
ovadapatimokkham uddisi. Tancakho samamyeva. Savaka panassa attano
attano vasanatthanesu na uddisimsu. Sakalajambudipe ekasmimyeva
thane bandhumatiya rajadhaniya kheme migadaye vipassissa bhagavato
vasanatthane sabbopi bhikkhusangho uposatham akasi. Tancakho
sanghuposathameva na ganuposatham na puggaluposatham na parisuddhiuposatham
na adhitthanuposatham. Tada kira jambudipe caturasitiviharasahassani
honti. Ekamekasmim 1- vihare abbokinnani dasampi visampi timsampi
bhikkhusahassani vasanti bhiyyopi vasanti. Uposatharocitaka devata
tattha tattha gantva arocenti marisa ekam vassam atikkantam
dve tini cattari panca vassani atikkantani idam chattham vassam
agaminiya punnamasiniya buddhadassanattham uposathakaranatthanca
gantabbam sampatto vo sannipatakaloti. Tato sanubhava
bhikkhu attano anubhavena gacchanti. Itare devatanubhavena.
Katham. Te kira bhikkhu pacinasamuddante pacchimauttaradakkhinasamuddante
va thita gamiyavattam puretva pattacivaramadaya gacchamati cittam
uppadenti. Saha cittuppada uposathaggam gatava honti. Te
vipassisammasambuddham abhivadetva nisidanti. Bhagavapi sannisinnaya
@Footnote: 1. ekekasmim.
Parisaya imam ovadapatimokkham uddisati
               khanti paramam tapo titikkha
               nibbanam paramam vadanti buddha
               na hi pabbajito parupaghati
               samano hoti param vihethayanto
       sabbapapassa akaranam      kusalassupasampada
       sacittapariyodapanam        etam buddhana sasanam
       anupavado anupaghato    patimokkhe ca samvaro
       mattannuta ca bhattasmim    pantanca sayanasanam
       adhicitte ca ayogo    etam buddhana sasananti 1-.
Eteneva upayena itaresampi buddhanam patimokkhuddeso veditabbo.
Sabbabuddhanam hi ima tissova ovadapatimokkhagathayo honti.
Ta dighayukabuddhanam yava sasanapariyanta uddesamagacchanti.
Appayukabuddhanam pana pathamabodhiyamyeva. Sikkhapadappannattikalato
pana pabhuti anapatimokkhameva uddisiyati. Tancakho bhikkhuyeva
uddisanti na buddha. Tasma amhakampi bhagava pathamabodhiyam
visativassamattameva idam ovadapatimokkham uddisi. Athekadivasam
pubbarame migaramatupasade nisinno bhikkhu amantesi na
danaham bhikkhave ito param uposatham karissami patimokkham uddisissami
tumheva dani bhikkhave ito param uposatham kareyyatha patimokkham
@Footnote: 1. di. maha. 10/57.
Uddiseyyatha atthanametam bhikkhave anavakaso yam tathagato
aparisuddhaya parisaya uposatham kareyya patimokkham uddiseyyati 1-.
Tato patthaya bhikkhu anapatimokkham uddisanti. Idam
anapatimokkham tesam anuddittham ahosi. Tena vuttam anuddittham
patimokkhanti. Tesam buddhananti tesam vipassiadinam tinnam
buddhanam. Antaradhanenati khandhantaradhanena. Parinibbanenati
vuttam hoti. Buddhanubuddhananti ye tesam buddhanam anubuddha
sammukhasavaka tesanca khandhantaradhanena. Ye te pacchima
savakati ye te sammukhasavakanam santike pabbajita pacchima
savaka. Nananamati buddharakkhito dhammarakkhito sangharakkhitoti-
adinamavasena vividhanama. Nanagottati gotamo moggallanoti-
adigottavasena vividhagotta. Nanajaccati khattiyo brahmanoti-
adijativasena nanajacca. Nanakula pabbajitati
khattiyakuladivasena va uccanicaularanularabhogadikulavasena va vividhakula
nikkhamma pabbajita. Te tam brahmacariyanti te pacchima savaka
yasma ekanama ekagotta ekajatiya ekakula pabbajita amhakam
sasanam tanti paveniti attano bharam katva brahmacariyam rakkhanti ciram
pariyattidhammam pariharanti ime ca tadisa na honti tasma
annamannam vihethenta vilomam ganhanta asuko thero janissati
asko thero janissatiti sithilam karonta tam brahmacariyam khippanneva
@Footnote: 1. vi. cullavagga. 7/292.
Antaradhapesum sangaham aropetva na rakkhimsu. Seyyathapiti
tassatthassa opammanidassanam. Vikiratiti vikkhipati. Vidhamatiti
thanantaram neti. Viddhamsetiti thitatthanato apaneti. Yathatam
suttena asangahitattati yatha suttena aganthitatta abaddhatta
evam vikirati. Yatha suttena asangahitani vikiriyanti evam
vikiratiti vuttam hoti. Evameva khoti opammasampatipadanam.
Antaradhapesunti vaggasangahapannasasangahadihi asanganhanta yam
yam attano ruccati tam tadeva gahetva sesam vinasesum adassanam
nayimsu. Kilasuno ca te bhagavanto ahesum savakanam cetasa
ceto paricca ovaditunti apica sariputta te buddha attano
cetasa savakanam ceto paricca paricchinditva ovaditum kilasuno
ahesum paracittam natva anusasanam na bhariyato na papancato
addasimsu. Bhutapubbam sariputtatiadi tesam kilasubhavappakasanattham
vuttam. Bhimsanaketi bhayanake bhayajanake. Evam vitakkethati
nekkhammavitakkadayo tayo kusalavitakke vitakketha. Ma evam
vitakkayitthati kamavitakkadayo tayo akusalavitakke ma
vitakkayittha. Evam manasi karothati aniccam dukkhamanatta asubhanti
manasi karotha. Ma evam manasakatthati niccam sukham atta
subhanti ma manasi akattha. Idam pajahathati akusalam pajahatha.
Idam upasampajja viharathati kusalam upasampajja patilabhitva
nipphadetva viharatha. Anupadaya asavehi cittani vimuccimsuti
Aggahetva vimuccimsu. Tesam hi cittani yehi asavehi vimuccimsu
na te tani gahetva vimuccimsu. Anuppadanirodhena pana nirujjhamana 1-
aggahetva vimuccimsu. Tena vuttam anupadaya asavehi cittani
vimuccimsuti. Sabbepi te arahattam patta suriyaramsisamphutthamiva
padumavanam vikasitacitta ahesum. Tatra sudam sariputta bhimsanakassa
vanasandassa bhimsanakatasmim hotiti tatrati purimavacanapekkhanam.
Sudanti padapuranamatte nipato. Sariputtati alapanam. Ayam
panettha atthayojana. Tatrati yam vuttam annatarasmim bhimsanake
vanasandeti tatra yo so bhimsanakoti vanasando vutto tassa
bhimsanakassa vanasandassa bhimsanakabhavo bhimsanakata bhimsanakatasmim
bhimsanakakiriyaya hotiti attho. Kim hoti. Idam hoti yokoci
avitarago .pe. Lomani hamsantiti. Athava tatrati samiatthe
bhummam. Su iti nipato kimsu nama te bhonto samanabrahmanatiadisu
viya. Idanti adhippetamattham paccakkham viya katva dassanavacanam.
Su idanti sudam. Sandhivasena ikaralopo veditabbo
cakkhundriyam itthindrayam anannatannassamitindriyam kimsudha vittantiadisu
viya. Ayam panettha atthayojana. Tassa sariputta
bhimsanakassa vanasandassa bhimsanakatasmim idam su hoti.
Bhimsanakatasmintibhimsanakabhaveti attho. Ekassa takarassa lopo datthabbo.
Bhimsanakattasmintiyeva va patho. Bhimsanakataya iti va vattabbe
lingavipallaso kato. Nimittatthe cettha bhummavacanam. Tasma
@Footnote: 1. nirujjhamaneti yojanapatho.
Evam sambandho veditabbo bhimsanakabhave idam su hoti bhimsanakabhavanimittam
bhimsanakabhavahetu bhimsanakabhavapaccaya idam su hoti yokoci
avitarago tam vanasandam pavisati yebhuyyena lomani hamsantiti
bahutarani lomani hamsanti uddhamukhani sucisadisani kantakasadisani
ca hutva titthanti appani na hamsanti bahutaranam va sattanam
hamsanti appakanam atisurapurisanam na hamsanti. Idani ayam kho
sariputta hetutiadi nigamanam. Yancettha antarantara na vuttam
tam uttanatthameva tasma palikkameneva veditabbam. Yam pana
vuttam na ciratthitikam ahositi tam purisayugavasena vuttanti veditabbam.
Vassagananaya hi vipassissa bhagavato asitivassasahassani ayu
sammukhasavakanampissa tattakameva. Evam yvassa sabbapacchimako
savako tena saha ghatetva satasahassam satthimattani ca vassasahassani
brahmacariyam atthasi. Purisayugavasena pana yugaparamparaya agantva
dveyeva purisayugani atthasi. Tasma na ciratthitikanti vuttam.
Sikhissa pana bhagavato sattativassasahassani ayu sammukhasavakanampissa
tattakameva. Vessabhussa bhagavato satthivassasahasasani ayu
sammukhasavakanampissa tattakameva. Evam tesampi ye sabbapacchimasavaka
tehi saha ghatetva satasahassato uddham cattalisamattani visatimattani
ca vassasahassani brahmacariyam atthasi. Purisayugavasena pana
yugaparamparaya agantva dve dveyeva purisayugani atthasi. Tasma
na ciratthitikanti vuttam. {20} Evam ayasma sariputto tinnam
Buddhanam brahmacariyassa na ciratthitikaranam sutva itaresam tinnam
brahmacariyassa ciratthitikaranam sotukamo puna bhagavantam ko pana
bhante hetutiadina nayena pucchi. Bhagavapissa byakasi. Tam
sabbam vuttapatipakkhavasena veditabbam. Ciratthitikabhavepi cettha tesam
buddhanam ayuparimanatopi purisayugatopi ubhayatha ciratthitikata
veditabba. Kakusandhassa hi bhagavato cattalisavassasahassani ayu
konagamanassa bhagavato timsavassasahassani kassapassa bhagavato
visativassasahassani sammukhasavakanampi tesam tattakameva. Bahuni ca
nesam savakayugani paramparaya brahmacariyam pavattesum. Evam
tesam ayuparimanatopi savakayugatopi ubhayatha brahmacariyam ciratthitikam
ahosi. Amhakam pana bhagavato kassapassa bhagavato upaddhayuppamane
dasavassasahassayukakale uppajjitabbam siya tam asambhunantena
pancavassasahassayukakale ekavassasahassayukakale pancavassasatayukakalepi
va uppajjitabbam siya yasma panassa buddhattakarake
dhamme esantassa pariyesantassa nanam paripacentassa gabbham
ganhapentassa vassasatayukakale nanam paripakamagamasi tasma
atiparittayukakale uppanno tenassa savakaparamparavasena ciratthitikampi
brahmacariyam ayuparimanavasena vassagananaya aciratthitikamevati vattam
vattati.
     {21} Athakho ayasma sariputtoti ko anusandhi. Evam tinnam
buddhanam brahmacariyassa ciratthitikaranam sutva sikkhapadappannattiyeva
Ciratthitikabhavahetuti nittham gantva bhagavatopi brahmacariyassa
ciratthitikabhavam icchanto ayasma sariputto bhagavantam sikkhapadappannattim
yaci. Tassa yacanavidhidassanatthametam vuttam athakho ayasma
sariputto utthayasana .pe. Ciratthitikanti. Tattha addhaniyanti
addhanakkhamam. Dighakalikanti vuttam hoti. Sesam uttanatthameva.
Athassa bhagava na tavayam sikkhapadappannattikaloti pakasento
agamehi tvam sariputtatiadimaha. Tattha agamehi tvanti
tittha tava tvam. Adhivasehi tava tvanti vuttam hoti. Adaravasena
cetam dvikkhattum vuttam. Etena bhagava sikkhapadappannattiya
savakanam visayabhavam patikkhipitva buddhavisayo sikkhapadappannattiti
avikaronto tathagatovatiadimaha. Ettha ca tatthati
sikkhapadappannattiyacanapekkham bhummavacanam. Tatrayam yojana yam
vuttam taya sikkhapadam pannapeyyati tattha tassa
sikkhapadappannattiya tathagatoyeva kalam janissatiti. Evam vatva akalam
tava dassetum na tava sariputtatiadimaha. Tattha asava
titthanti etesuti asavehi thatabba na vokkamitabbati va
asavatthaniya. Yesu ditthadhammikasamparayika dukkhasava ca kilesasava ca
parupavadavippatisaravadhabandhanadayo ceva apayadukkhavisesabhuta ca asava
titthantiyeva yasma nesam te karanam hontiti attho.
Te asavatthaniya vitikkamadhamma yava na sanghe patubhavanti na
tava sattha savakanam sikkhapadam pannapetiti ayamettha yojana.
Yadi hi pannapeyya parupavada paruparambha garahadosa na
parimucceyya. Katham. Pannapentena hi yo pana bhikkhu methunam
dhammam patiseveyyatiadi sabbam pannapetabbam bhaveyya. Adisva
ca vitikkamadosam imam pannattim natva pare evam upavadanca
uparambhanca garahanca pavatteyyum katham hi nama samano gotamo
bhikkhusangho me anvayiko vacanakaroti ettavata sikkhapadehi
palivethessati parajikam pannapessati nanu ime kulaputta
mahantanca bhogakkhandham mahantanca natiparivattam hatthagatani ca
rajjanipi pahaya pabbajita ghasacchadanaparamataya santuttha
sikkhaya tibbagarava kaye ca jivite ca nirapekkha viharanti
tesu nama ko lokamisabhutam methunam va patisevissati parabhandam va
harissati parassa va ittham kantam atimadhuram jivitam upacchindissati
abhutagunakathaya va jivitam kappessati nanu parajike appannattepi
pabbajjasankhepenevetam pakatam katanti. Tathagatassapi thamanca
balanca satta na janeyyum pannattampi sikkhapadam kuppeyya
na yathathane tittheyya. Seyyathapi nama akusalo vejjo kanci
anuppannagandam purisam pakkositva ehambho purisa imasmim te
sarirappadese mahagando uppajjitva anayabyasanam papessati
patikacceva nam tikicchapehiti vatva sadhacariya tvamyeva nam
tikicchassuti vutto tassa arogam sarirappadesam phaletva lohitam
niharitva alepanabandhanadhovanadihi tam padesam sanchavim katva tam
Purisam vadeyya maharogo te maya tikicchito dehi me
deyyadhammanti. So tam kimayam balavejjo vadati kataro kira me
imina rogo tikicchito nanu me ayam dukkhanca janesi lohitakkhayanca
mam papesiti evam upavadeyya ceva uparambheyya ca garaheyya ca
na cassa gunam janeyya evameva yadi anuppanne vitikkamadose
sattha savakanam sikkhapadam pannapeyya parupavadadihi ca na
parimucceyya na cassa thamam va balam va satta janeyyum
pannattampi sikkhapadam kuppeyya na yathathane tittheyya.
Tasma vuttam na tava sariputta sattha savakanam .pe.
Patubhavantiti. Evam akalam dassetva puna kalam dassetum yato
ca kho sariputtatiadimaha. Tattha yatoti yada. Yasmim kaleti
vuttam hoti. Sesam vuttanusareneva veditabbam. Ayam va ettha
sankhepattho. Yasmim nama kale asavatthaniya dhammati sankham
gata vitikkamadosa sanghe patubhavanti tada sattha savakanam
sikkhapadam pannapeti uddisati patimokkham kasma tesamyeva
asavatthaniya dhammati sankham gatanam vitikkamadosanam patighataya.
Evam pannapento yatha nama kusalo vejjo uppannam gandam
phalanalepanabandhanadhovanadihi tikicchanto ropetva sanchavim katva
na tveva upavadadiraho hoti sake ca acariyake viditanubhavo
hutva sakkaram papunati evam na ca upavadadiraho hoti
sake ca sabbannuvisaye viditanubhavo hutva sakkaram papunati
Tancassa sikkhapadam akuppam hoti yathathane titthatiti. Evam
asavatthaniyanam dhammanam anuppattim sikkhapadappannattiya akalam
uppattinca kalanti vatva idani tesam dhammanam anuppattikalanca
dassetum na tava sariputta idhekaccetiadimaha. Tattha
uttanatthani padani palivaseneva veditabbani. Ayam pana
anuttanapadavannana. Rattiyo janantiti rattannu. Attano
pabbajitadivasato patthaya pahuta rattiyo jananti cirapabbajitati
vuttam hoti. Rattannubhi mahattam rattannumahattam. Cirapabbajitehi
mahantabhavanti attho. Tatra rattannumahattam patte sanghe upasenam
vangantaputtam arabbha sikkhapadam pannattanti veditabbam. So
hayasma unadasavasse bhikkhu upasampadente disva ekavasso
saddhivihariyam upasampadesi. Athakho bhagava sikkhapadam pannapesi
na bhikkhave unadasavassena upasampadetabbo yo upasampadeyya
apatti dukkatassati 1-. Evam pannatte sikkhapade puna bhikkhu
dasavassamha dasavassamhati bala abyatta upasampadenti. Atha
bhagava aparampi sikkhapadam pannapesi na bhikkhave balena abyattena
dasavassena upasampadetabbo yo upasampadeyya apatti
dukkatassa anujanami bhikkhave byattena bhikkhuna patibalena dasavassena
va atirekadasavassena va upasampadetunti 2-. Rattannumahattam
pattakale dve sikkhapadani pannattani. Vepullamahattanti
@Footnote: 1. vi. mahavagga. 4/109.   2. vi. mahavagga. 4/110.
Vipulabhavena mahattam. Sangho hi yava na theranavamajjhimanam vasena
vepullamahattam patto hoti tava senasanani pahonti sasane
ekacce asavatthaniya dhamma na uppajjanti vepullamahattam
patte pana te uppajjanti. Atha sattha sikkhapadam pannapeti.
Tattha vepullamahattam patte sanghe pannattasikkhapadani yo pana bhikkhu
anupasampannena uttaridvirattatirattam sahaseyyam kappeyya pacittiyam
ya pana bhikkhuni anuvassam vutthapeyya pacittiyam ya pana bhikkhuni
ekam vassam dve vutthapeyya pacittiyanti imina nayena veditabbani.
Labhaggamahattanti labhassa aggamahattam. Yo labhassa aggo
uttamo mahantabhavo tam patto hotiti attho. Labhena va
aggamahattampi labhena setthattanca mahantattanca pattoti attho.
Sangho hi yava na labhaggamahattam patto hoti tava na labham
paticca asavatthaniya dhamma uppajjanti patte pana uppajjanti.
Atha sattha sikkhapadam pannapeti yo pana bhikkhu acelakassa va
paribbajakassa va paribbajikaya va sahattha khadaniyam va bhojaniyam
va dadeyya pacittiyanti. Idam hi labhaggamahattam patte sanghe
sikkhapadam pannattam. Bahusaccamahattanti bahusaccassa
mahantabhavam. Sangho hi yava na bahusaccamahattam patto hoti tava
na asavatthaniya dhamma uppajjanti. Bahusaccamahattam patte
pana yasma ekampi nikayam dvepi .pe. Pancapi nikaye
uggahetva ayoniso ummujjamana puggala rasena rasam samsandetva
Uddhammam ubbinayam satthusasanam dipenti. Atha sattha yo pana
bhikkhu evam vadeyya tathaham bhagavata dhammam desitam ajanami
.pe. Samanuddesopi ce evam vadeyyatiadina nayena sikkhapadam
pannapetiti. Evam bhagava asavatthaniyanam dhammanam
anuppattikalanca uppattikalanca dassetva tasmim samaye sabbasopi tesam
abhavam dassento nirabbudo hi sariputtatiadimaha. Tattha
nirabbudoti abbudavirahito. Abbudati vuccanti cora. Niccoroti
attho. Coroti ca imasmim atthe dussila adhippeta. Te
hi assamana hutva samanapatinnataya paresam paccaye corenti
tasma nirabbudo niccoro niddussiloti vuttam hoti. Niradinavoti
nirupaddavo nirupasaggo. Dussiladinavavirahitoyevati vuttam hoti.
Apagatakalakoti kalaka vuccanti dussilayeva. Te hi suvannavannapi
samana kalakadhammasamayoga kalakatveva veditabba.
Tesam abhava apagatakalako. Apahatakalakotipi patho. Suddhoti
apagatakalakattayeva suddho. Pariyodatoti pabhassaro. Sare
patitthitoti saroti vuccanti silasamadhipannavimuttivimuttinanadassanaguna.
Tasmim sare patitthitatta sare patitthito. Evam
sare patitthitabhavam vatva puna so cassa sare patitthitabhavo evam
veditabboti dassento imesam hi sariputtatiadimaha. Tatrayam
sankhepavannana yanimani veranjayam vassavasam upagatani panca
bhikkhusatani imesam yo gunavasena pacchimako sabbaparittaguno
Bhikkhu so sotapannoti. Sotapannoti sotam apanno.
Sototi ca maggassetam adhivacanam. Sotapannoti tena samannagatassa
puggalassa. Yathaha. Soto sototi hidam sariputta vuccati
katamo nukho sariputta sototi. Ayameva hi bhante ariyo
atthangiko maggo seyyathidam sammaditthi .pe. Sammasamadhiti.
Sotapanno sotapannoti hidam sariputta vuccati katamo nukho
sariputta sotapannoti. Yo hi bhante imina ariyena atthangikena
maggena samannagato ayam vuccati sotapanno soyamayasma
evannamo evamgottoti. Idha pana maggena phalassa namam dinnam
tasma phalattho sotapannoti veditabbo. Avinipatadhammoti
vinipatetiti vinipato. Nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo.
Na attanam apayesu vinipatanasabhavoti vuttam hoti. Kasma.
Ye dhamma apayagamaniya tesam parikkhaya. Vinipatanam va vinipato.
Nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo. Apayesu
vinipatanasabhavo assa natthiti vuttam hoti. Sammattaniyamena maggena
niyatatta niyato. Sambodhi param ayanam para gati assati
sambodhiparayano. Uparimaggattayam avassam sampapakoti attho.
Kasma. Patiladdhapathamamaggattati.
     {22} Evam dhammasenapatim sannapetva veranjayam tam vassavasam
vitinametva vutthavasso mahapavaranaya pavaretva athakho bhagava
ayasmantam anandam amantesi. Amantesiti alapi abhasi
Sambodhesi. Kinti. Acinnam kho panetantievamadim.
Acinnanti caritam vattamanudhammata.
     Tam kho panetam acinnam duvidham hoti buddhacinnam
savakacinnanti. Katamam buddhacinnam. Idantava ekam yehi nimantita
vassam vasanti na te anapaloketva anapucchitva janapadacarikam
pakkamanti. Savaka pana apaloketva va anapaloketva va
yathasukham pakkamanti. Aparampi buddhacinnam vutthavassa pavaretva
janasangahatthaya janapadacarikam pakkamantiyeva. Janapadacarikam caranta
ca mahamandalam majjhimamandalam antimamandalanti imesam tinnam
mandalanam annatarasmim mandale caranti. Tattha mahamandalam
navayojanasatikam. Majjhimamandalam chayojanasatikam. Antimamandalam
tiyojanasatikam. Yada mahamandale carikam caritukama honti
mahapavaranaya pavaretva patipadadivase mahabhikkhusanghaparivara
nikkhamitva gamanigamadisu mahajanam amisapatiggahena anuggahanta
dhammadanena cassa vivattupanissitam kusalam vaddhenta navahi masehi
janapadacarikam pariyosapenti. Sace pana antovasse bhikkhunam
samathavipassana taruna honti mahapavaranaya appavaretva
pavaranasangaham datva kattikapunnamaya pavaretva migasirassa
pathamadivase mahabhikkhusanghaparivara nikkhamitva vuttanayeneva
majjhimamandale atthahi masehi carikam pariyosapenti. Sace pana
nesam vutthavassanam aparipakkindriya veneyyasatta honti. Tesam
Indriyaparipakam agamenta migasiramasampi tattheva vasitva
pussamasassa pathamadivase mahabhikkhusanghaparivara nikkhamitva vuttanayeneva
antimamandale sattahi masehi carikam pariyosapenti. Tesu ca
mandalesu yattha katthaci carantapi te te satte kilesehi viyojenta
sotapattiphaladihi samyojenta veneyyavaseneva nanavannani pupphani
ocinanta viya vicaranti. Aparampi buddhanam acinnam devasikam
paccusasamaye santam sukham nibbanam arammanam katva phalasamapattisamapajjanam
phalasamapattiya vutthahitva mahakarunasamapattiya samapajjanam
tato dasasahassacakkavale bodhaneyyasattasamolokanam. Aparampi
buddhanam acinnam agantukehi saddhim pathamataram patisantharakaranam
atthuppattivasena dhammadesana otinne dose
sikkhapadappannapananti. Idam buddhacinnam. Katamam savakacinnam.
Buddhassa bhagavato kale dvikkhattum sannipato pure vassupanayikaya
ca kammatthanagahanattham vutthavassananca adhigatagunarocanattham
uparikammatthanagahanatthanca. Idam savakacinnam. Idha pana buddhacinnam
dassento aha acinnam kho panetam ananda tathagatananti.
Ayamati agacchayama. Apalokessamati carikancaranatthaya
apucchissama. Evanti sampaticchanatthe nipato. Bhanteti
garavadhivacanametam. Satthuno pativacanadanantipi vattati. Bhagavato
paccassositi bhagavato vacanam patiassosi abhimukho hutva suni
sampaticchi. Evanti imina vacanena patiggahesiti vuttam hoti.
Athakho bhagava nivasetvati idha pubbanhasamayanti va
sayanhasamayanti va na vuttam. Evam santepi bhagava katabhattakicco
majjhantikam vitinametva ayasmantam anandam pacchasamanam katava
nagaradvarato patthaya nagaravithiyo suvannarasapinjarahi buddharamsihi
samujjotayamano yena veranjassa brahmanassa nivesanam
tenupasankami. Gharadvare thitamattameva cassa bhagavantam disva parijano
arocesi. Brahmano satim patilabhitva samvegajato sahasa vutthaya
maharaham asanam pannapetva bhagavantam paccuggamma ito bhagava
upasankamatuti aha. Bhagava upasankamitva pannatte asane
nisidi. Athakho veranjo brahmano bhagavantam upanisiditukamo
attana thitappadesato yena bhagava tenupasankami. Ito param
uttanatthameva. Yam pana brahmano aha apica yo deyyadhammo
so na dinnoti tatrayamadhippayo maya nimantitanam vassam
vutthanam tumhakam temasam divase divase pato yagukhajjakam majjhantike
khadaniyam bhojaniyam sayanhakale anekavidhapanavikatigandhapupphadihi
pujasakkaroti evamadiko yo deyyadhammo databbo assa so na
dinnoti. Tanca kho no asantanti ettha pana lingavipallaso
veditabbo. So ca kho deyyadhammo amhakam no asantoti ayam
hettha attho. Athava yamyam mayam tumhakam dadeyyama tanca
kho no asantanti evamettha attho veditabbo. Nopi
adatukamyatati adatukamatapi no natthi yatha pahutavittupakarananam
Maccharinam. Tam kutettha labbha bahukicca gharavasati. Ttarayam
yojana. Yasma bahukicca gharavasa tasma ettha santepi
deyyadhamme datukamyataya ca tam kuto labbha kuto tam sakka
laddhum yam mayam tumhakam deyyadhammam dadeyyamati gharavasam garahanto
aha. So kira marena avattitabhavam na janati
gharavasapalibodhena me satisammoso jatoti manni. Tasma evamaha.
Apica tam kutettha labbhati imasmim temasabbhantare yamaham tumhakam
dadeyyam tam kuto labbha bahukicca hi gharavasati evamettha
yojana veditabba. Atha brahmano yannunaham yam me tihi
masehi databbam siya tam sabbam ekadivaseneva dadeyyanti cintetva
adhivasetu me bhavam gotamotiadimaha. Tattha svatanayati
yam me tumhesu sakkare kate sve bhavissati punnanceva pitipamujjanca
tadatthaya. Atha tathagato sace aham nadhivaseyyam ayam temasam
kinci aladdha kupito manne tena me yaciyamano ekabhattampi
na patigganhati natthi imasmim adhivasanakkhanti asabbannu
ayanti evam brahmano ca veranjavasino ca garahitva bahum
apunnam pasaveyyum tam tesam ma ahositi tesam anukampaya
adhivasesi bhagava 1- tunhibhavena. Adhivasetva ca athakho bhagava
veranjam brahmanam alam gharavasapalibodhacintayati sannapetva
tam khananurupaya dhammiya kathaya ditthadhammikasamparayikam attham
@Footnote: 1. tathagatoti padam bhagavati padassa visesananti yojana.
Sandassetva kusale dhamme samadapetva ganhapetva tattha ca
nam samuttejetva saussaham katva taya saussahataya annehi ca
vijjamanagunehi sampahamsetva dhammaratanavassam vassitva utthayasana
pakkami. Pakkante ca pana bhagavati veranjo brahmano
puttadaram amantesi mayam bhane bhagavantam temasam nimantetva
ekadivasam ekabhattampi nadamha handa dani tatha danam patiyadetha
yatha temasikopi deyyadhammo sve ekadivaseneva datum sakka
hotiti. Tato panitadanam patiyadapetva yam divasam bhagava
nimantito tassa 1- rattiya accayena asanatthanam alankarapetva
maharahani asanani pannapetva gandhadhupavasakusumavicitram mahapujam
sajjitva bhagavato kalam arocapesi. Tena vuttam athakho
veranjo brahmano tassa rattiya accayena .pe. Nitthitam
bhattanti. {23} Bhagava bhikkhusanghaparivuto tattha agamasi. Tena vuttam
athakho bhagava .pe. Nisidi saddhim bhikkhusanghanti. Athakho
veranjo brahmano buddhappamukham bhikkhusanghanti buddhappamukhanti
buddhaparinayakam. Buddham sanghattheram katva nisinnanti vuttam hoti.
Panitenati uttamena. Sahatthati sahatthena. Santappetvati
sutthu tappetva paripunnam suhitam yavadattham katva. Sampavaretvati
sutthu pavaretva alam alanti hatthasannaya ca mukhasannaya ca
vacibhedena ca patikkhipapetva. Bhuttavinti bhuttavantam.
@Footnote: 1. tassa iti bhaveyya.
Onitapattapaninti pattato onitapanim apanitahatthanti vuttam
hoti. Ticivarena acchadesiti ticivaram bhagavato adasi. Idam
pana voharavacanamattam hoti ticivarena acchadesiti. Tasmim ca
ticivare ekameko satako sahassam agghati. Iti brahmano
bhagavato tisahassagghanakam ticivaramadasi uttamam kasiyavatthasadisam.
Ekamekanca bhikkhum ekamekena dussayugenati ekamekena dussayugalena.
Tatra ekasatako panca satani agghati. Evam pancannam bhikkhusatanam
pancasatasahassagghanakani dussani adasi. Brahmano ettakampi
datva atuttho puna sattatthasahassagghanake aneke rattakambale ca
pattunnapatapate 1- ca phaletva phaletva ayogaamsavaddhakakayabandhana-
parissavanadinam atthaya adasi. Satapakasahassapakananaca bhesajjatelanam
tumbani puretva ekamekassa bhikkhuno abbhanjanatthaya sahassagghanakam
telamadasi. Kim bahuna catuppaccayesu. Na koci parikkharo
samanaparibhogo adinno nama ahosi. Paliyam pana civaramattameva
vuttam. Evam mahayagam yajitva saputtadaram vanditva nisinnam
athakho bhagava veranjam brahmanam temasam maravattanena
dhammassavanamatarasaparibhogaparihinam ekadivaseneva dhammamatavassam vassitva
paripunnasankappam kurumano dhammiya kathaya sandassetva .pe.
Utthayasana pakkami. Brahmanopi saputtadaro bhagavantanca
bhikkhusanghanca vanditva punapi bhante amhakam anuggaham kareyyathati
@Footnote: 1. pattunnapattapate.
Evamadini vadanto anuvajitva assuni pavattayamano nivatti.
Athakho bhagava veranjayam yathabhirantam viharitvati yathaajjhasayam
yatharucitam vasam vasitva veranjaya nikkhamitva mahamandalacarika-
caranakale gantabbam buddhavithim pahaya dubbhikkhadosena kilantam
bhikkhusangham ujuna maggena gahetva gantukamo soreyyadini anupagamma
payagapatitthanam gantva tattha gangam nadim uttaritva yena baranasi
tadavasari. Tena avasariti tadavasari. Tatrapi yathaajjhasayam viharitva
vesalim agamasi. Tena vuttam anupagamma soreyyam .pe.
Vesaliyam viharati mahavane kutagarasalayanti.
     Samantapasadikaya vinayasamvannanaya veranjakandavannana
nitthita.
        Tatridam samantapasadikaya samantapasadikattasmim
        acariyaparamparato nidanavatthuppabhedadipanato
        parasamayavivajjanato sakasamayavisuddhito ceva
        byanjanaparisodhanato padatthato paliyojanakkamato
        sikkhapadavinicchayato vibhanganayabhedadassanato
        sampassatam na dissati kinci apasadikam yato ettha
        vinnunamayam tasma samantapasadikatveva
        samvannana pavatta vinayassa veneyyadamanakusalena
        vuttassa lokanathena lokamanukampamanenati.
                    ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 1 page 141-233. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=1&A=2944&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=2944&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 1 http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]