ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 22 : PALI ROMAN Dha.A.5 papa-jaravagga

page91.

11. Jaravaggavannana ---------------- 1. Visakhayasahayikavatthu. (118) "ko nu haso kimanandoti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto visakhaya sahayika arabbha kathesi. Savatthiyam kira pancasata kulaputta "evam ima appamadavihariniyo bhavissantiti attano attano bhariyayo visakham mahaupasikam paticchapesum. Ta uyyanam va viharam va gacchantiyo taya saddhimyeva gacchanti. Ta ekasmim kale "sattaham surachano bhavissatiti chane sanghutthe, attano attano samikanam suram patiyadesum. Te sattaham surachanam kilitva atthame divase kammantakiriyaya nikkhanta agamamsu. Tapi itthiyo "mayam samikanam sammukha suram patum na labhimha, avasesasura ca atthi, imam, yatha te na jananti, tatha pivissamati visakhaya santikam gantva "icchama ayye uyyanam datthunti vatva, "sadhu amma, tenahi kattabbakiccani katva nikkhamathati vutte, taya saddhim gantva paticchannakarena suram niharapetva uyyane pivitva matta vicarimsu. Visakha "ayuttam imahi katam, idani `samanassa gotamassa savika suram pivitva vicarantiti titthiyapi garahissantiti cintetva ta itthiyo aha "amma ayuttam vo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Katam, mamapi ayaso uppadito, samikapi vo kujjhissanti, idani kim karissathati. "gilanalayam dassayissama ayyeti. "tenahi pannayissatha sakena kammenati. Ta geham gantva gilanalayam karimsu. Atha tasam samika "itthannama ca itthannama ca kahanti pucchitva "gilanati sutva "addha etahi avasesasura pita bhavissatiti sallakkhetva ta pothetva anayabyasanam papesum. Ta aparasmimpi chanavare tatheva suram patukama visakham upasankamitva "ayye uyyanam no nehiti vatva "pubbepi me tumhehi ayaso uppadito, gacchatha, na vo aham nessamiti taya patikkhitta "idani evam na karissamati samassasetva puna tam upasankamitva ahamsu "ayye buddhapujam katukamamha, viharam no nehiti. "idani amma yujjati, gacchatha, parivaccham karothati. Ta cankotakehi gandhamaladini 1- gahapetva surapunne mutthivarake hatthehi olambetva mahapate parupitva visakham upasankamitva taya saddhim viharam pavisamana ekamantam nisiditva mutthivarakeheva suram pivitva varake chaddetva dhammasabhayam satthu purato nisidimsu. Visakha "imasam bhante dhammam kathethati aha. Tapi madavegena kampamanasarira "naccissama gayissamati cittam uppadesum. Atheka marakayika devata "idani imasam sariresu adhimuccitva samanassa gotamassa purato vippakaram dassessamiti cintetva tasam sariresu adhimucci. Tasu ekacca satthu purato @Footnote: 1. Si. Yu. gandhamala.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Panim paharitva hasitum, ekacca naccitum arabhimsu. Sattha "kimidanti avajjento tam karanam natva "na idani marakayikanam otaram labhitum dassami, na hi maya ettakam kalam paramiyo purentena marakayikanam otaram labhatthaya puritati ta samvejetum bhamukalomato ramsim 1- vissajjesi. Tavadeva andhakaratimisa ahosi. Ta bhita ahesum maranabhayatajjita. Tena tasam kucchiyam sura jiri. Sattha nisinnapallanke antarahito sinerumuddhani thatva unnalomato ramsim vissajjesi. Tamkhananneva candasahassuggamanam viya ahosi. Atha sattha ta itthiyo amantetva "tumhehi mama santikam agacchamanahi pamattahi agantum na vattati, tumhakam hi pamadeneva marakayika devata otaram labhitva tumhe hasadinam akaranatthane hasadini karapesi, idani tumhehi ragadinam agginam nibbapanatthaya ussaham katum vattatiti vatva imam gathamaha "ko nu haso, kimanando, niccam pajjalite sati; andhakarena onaddha padipam na gavesathati. Tattha "anandoti: tutthi. Idam vuttam hoti "imasmim lokasannivase ragadihi ekadasahi aggihi niccam pajjalite sati, ko nu tumhakam haso va tutthi va? nanu esa akattabbarupoyeva. Atthavatthukena hi avijjandhakarena onaddha tumhe tassa andhakarassa vidhamanatthaya kimkarana nanapadipam na gavesatha, na karothati. @Footnote: 1. Si. Yu. rasmim.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Desanavasane pancasata itthiyo sotapattiphale patitthahimsu. Sattha tasam acalasaddhaya patitthitabhavam natva sinerumatthaka otaritva buddhasane nisidi. Atha nam visakha aha "bhante sura namesa papika, evarupa hi nama ima itthiyo tumhadisassa buddhassa purato nisiditva iriyapathamattampi santhapetum asakkontiyo utthaya panim paharitva hasitagitanaccadini katum arabhimsuti. Sattha "ama visakhe papikaeva esa sura nama, etanhi nissaya anekasata 1- anayabyasanam pattati vatva, "kada panesa bhante uppannati vutte, tassa uppattim vittharena kathetum atitam aharitva kumbhajatakam 2- kathesiti. Visakhayasahayikavatthu. ----------------- 2. Sirimavatthu. (119) "passa cittakatam bimbanti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto sirimam arabbha kathesi. Sa kira rajagahe abhirupa ganika ekasmim antovasse sumanasetthiputtassa bhariyaya punnakasetthidhitaya uttaraya nama upasikaya aparajjhitva tam pasadetukama tassa gehe bhikkhusanghena saddhim katabhattakiccam sattharam khamapetva tamdivasam dasabalassa @Footnote: 1. Si. Yu. aneke satta. 2. khu. ja. 27/477. tadatthakatha. 7/191.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Bhattanumodanam sutva "akkodhena jine kodham, asadhum sadhuna jine, jine kadariyam danena, saccenalikavadinanti gathapariyosane sotapattiphalam papuni. Ayamettha sankhePo. Vittharakatha pana kodhavagge anumodanagathavannanayameva avibhavissati. Evam sotapattiphalam patva dasabalam nimantetva punadivase mahadanam datva sanghassa atthakabhattam nibaddham thapesi. Adito patthaya nibaddham attha bhikkhu geham gacchanti. "sappim ganhatha, khiram ganhathati adini vatva tesam patte pureti. Ekena laddham tinnampi catunnampi pahoti. Devasikam solasakahapanaparibbayena pindapato diyati. Athekadivasam eko bhikkhu tassa gehe atthakabhattam bhunjitva tiyojanamatthake ekam viharam agamasi. Atha nam sayam therupatthane nisinnam bhikkhu pucchimsu "avuso kaham bhikkham gahetva agatositi. "sirimaya atthakabhattam me bhuttanti. "manapam katva deti avusoti. "na sakka tassa bhattam vannetum, ativiya panitam katva deti, ekena laddham tinnampi catunnampi pahoti; tassa pana deyyadhammatopi dassanameva uttaritaram, sa hi evarupa ca evarupa cati tassa gune kathesi. Atheko bhikkhu tassa gunakatham sutva adassaneneva sineham uppadetva "maya gantva tam datthum vattatiti attano vassaggam kathetva tam bhikkhum thitikam pucchitva "sve avuso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Tasmim gehe tvam 1- sanghatthero hutva atthakabhattam labhissasiti sutva tamkhananneva pattacivaramadaya pakkanto, patova arune uggate, salakaggam pavisitva thito sanghatthero hutva tassa gehe atthakabhattam labhi. Yo paneso bhikkhu hiyo bhunjitva pakkami, tassa gatavelayamevassa sarire rogo uppajji; tasma sa abharanani omuncitva nipajji. Athassa dasiyo atthakabhattam labhitva agate bhikkhu disva arocesum. Sa sahattha patte gahetva nisidapetum va parivisitum va asakkonti dasiyo anapesi "amma patte gahetva ayye nisidapetva yagum payetva khajjakam datva bhattavelaya bhattassa patte puretva dethati. Ta "sadhu ayyeti bhikkhu pavesetva yagum payetva khajjakam datva bhattavelaya bhattassa patte puretva tassa arocesum. Sa "mam pariggahetva netha, ayye vandissamiti vatva tahi pariggahetva bhikkhunam santikam nita pavedhamanena sarirena bhikkhu vandi. So bhikkhu tam oloketva cintesi "gilanaya tava ayam etissa rupasobha, arogakale pana sabbabharanapatimanditaya imissa kidisi rupasampattiti. Athassa anekavassakotisannicito kileso samudacari. So anannamano 2- hutva bhattam bhunjitum asakkonto pattamadaya viharam gantva pattam pidhaya ekamante thapetva civaram attharitva nipajji. Atha nam eko sahayako bhikkhu yacantopi bhojetum nasakkhi. So chinnabhatto @Footnote: 1. Yu. thatva. 2. Si. Yu. annani.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Ahosi. Tamdivasameva sayanhasamaye sirima kalamakasi. Raja satthu sasanam pesesi "bhante jivakassa kanitthabhagini sirima kalamakasiti. Sattha tam sutva ranno sasanam pahini "sirimaya jhapanakiccam natthi, amakasusane tam, yatha kakasunakha 1- na khadanti; tatha nipajjapetva rakkhapethati. Raja tatha akasi. Patipatiya tayo divasa atikkanta, catutthe divase sariram uddhumayi. Navahi vanamukhehi pulava paggharimsu. Sakalasariram bhinnam salibhattacati viya ahosi. Raja nagare bherincarapesi "thapetva geharakkhadarake sirimaya dassanattham anagacchantanam atthakahapanadandoti, satthu santikam ca pesesi "buddhappamukho kira bhikkhusangho sirimaya dassanattham agacchatuti. Sattha bhikkhunam arocapesi "sirimaya dassanattham gamissamati. Sopi daharabhikkhu cattaro divase kassaci vacanam aggahetva chinnabhattova nipajji. Patte bhattam putikam jatam, patte malam utthahi. Atha nam so sahayakabhikkhu 2- upasankamitva "avuso sattha sirimaya dassanattham gacchatiti aha. So tatha chatajjhattopi "sirimati vuttapadeyeva sahasa utthahitva "kim bhanasiti aha; "sattha sirimam datthum gacchati, tvampi gamissasiti vutte, "ama gamissamiti bhattam chaddetva pattam dhovitva thavikaya pakkhipitva bhikkhusanghena saddhim agamasi. Sattha bhikkhusanghaparivuto ekapasse atthasi. Bhikkhunisanghopi rajaparisapi 3- @Footnote: 1. Si. kakasunakhadayo. Yu. kakadayo. 2. Si. Yu. sesasahayaka bhikkhu...ahamsu. @3. Si. rajapurisapi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Upasakaparisapi upasikaparisapi ekekapasse atthamsu. Sattha rajanam pucchi "ka esa maharajati. "bhante jivakassa bhagini sirima namati. "sirima esati. "ama bhanteti. "tenahi nagare bherincarapehi `sahassam datva sirimam ganhatuti. Raja tatha akasi. Ekopi "ahanti va "ahanti va vadanto nama nahosi. Raja satthu arocesi "na ganhanti bhanteti. "tenahi maharaja aggham oharehiti. Raja "pancasatani datva ganhatuti bherincarapesi; 1- kanci ganhanakam adisva "addhateyyani satani, dve satani, satam, pannasam, pancavisatikahapane, dasakahapane, pancakahapane, kahapanam, addham, padam, masakam, kakanikam datva sirimam ganhatuti bherincarapetva "mudhapi ganhatuti bherincarapesi. "ahanti va "ahanti va vadanto nama nahosi. Raja "mudhapi bhante ganhanto nama natthiti aha. Sattha "passatha bhikkhave mahajanassa piyam matugamam, imasmimyeva nagare sahassam datva pubbe ekadivasam labhimsu, idani mudha ganhantopi natthi, evarupam nama rupam khayavayappattam, passatha bhikkhave aturam attabhavanti vatva imam gathamaha "passa cittakatam bimbam arukayam samussitam aturam bahusankappam, yassa natthi dhuvam thititi. Tattha cittakatanti: katacittakam vatthabharanamalalankaradihi @Footnote: 1. Si. Yu. bherincarapetva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Cittakatanti 1- attho. Bimbanti: dighadiyuttatthanesu dighadihi angapaccangehi santhitam attabhavam. Arukayanti: navannam vanamukhanam vasena arubhutakayam. Samussitanti: tihi atthisatehi samussitam. Aturanti: sabbakalam iriyapathadihi pariharitabbataya niccagilanam. Bahusankappanti: mahajanena bahudha sankappitam. Yassa natthi dhuvam thititi: yassa dhuvabhavo va thitibhavo va natthi, ekantena bhedanavikkiranaviddhamsanadhammameva tam idam passathati attho. Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Sopi bhikkhu sotapattiphale patitthahiti. Sirimavatthu. --------- 3. Uttarattherivatthu. (120) "parijinnamidam rupanti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto uttarattherim nama arabbha kathesi. Theri kira visavassasatika jatiya pindaya caritva laddhapindapata antaravithiyam ekam bhikkhum passitva pindapatena apucchitva tassa apatikkhipitva ganhantassa sabbam datva nirahara ahosi; evam dutiyepi tatiyepi divase tasseva bhikkhuno tasmimyeva thane bhattam datva nirahara ahosi; catutthe divase pana @Footnote: 1. Si. Yu. vicittanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Pindaya caranti ekasmim sambadhatthane sattharam disva patikkamanti olambantam attano civarakannam akkamitva santhatum asakkonti parivattitva pati. Sattha tassa santikam gantva "bhagini parijinno te attabhavo na cirasseva bhijjissatiti vatva imam gathamaha "parijinnamidam rupam roganiddham pabhangunam, bhijjati puti sandeho, maranantam hi jivitanti. Tassattho "bhagini idam tava sarirasankhatam rupam mahallakabhavena parijinnam, tanca kho sabbaroganam nivasanatthanatthena roganiddham; yatha kho pana tarunopi sigalo "jarasigaloti vuccati, tarunapi galocilata "putilatati vuccati; evam tadahujatam suvannavannampi samanam niccam paggharanatthena putikayam pabhangunam. So eso putiko samano tava deho `bhijjati na cirasseva bhijjissatiti veditabbo. Kimkarana? maranantam hi jivitam: yasma sabbasattanam jivitam Maranapariyosanamevati vuttam hoti. Desanavasane theri sotapattiphalam patta. Mahajanassapi satthika desana ahositi. Uttarattherivatthu. -----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

4. Adhimanikabhikkhuvatthu. (121) "yanimaniti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto sambahule adhimanike bhikkhu arabbha kathesi. Pancasata kira bhikkhu satthu santike kammatthanam gahetva arannam pavisitva ghatenta vayamanta jhanam nibbattetva kilesanam asamudacarena "pabbajitakiccam no nipphannanti mannamana "attana patiladdhagunam satthu arocessamati agacchimsu. Sattha tesam bahidvarakotthakam pattakaleyeva anandattheram aha "ananda etesam bhikkhunam pavisitva maya ditthena kammam natthi, amakasusanam gantva tato paccagantva mam passantuti. Thero gantva tesam tamattham arocesi. Te "kim amhakam amakasusanenati avatvava "dighadassina buddhena karanam dittham bhavissatiti amakasusanam gantva tattha kunapani passanta ekaham dviham patitesu kunapesu aghatam patilabhitva tamkhanam patitesu allasariresu ragam uppadayimsu, tasmim khane attano sakilesabhavam janimsu. Sattha gandhakutiyam nisinnova obhasam pharitva tesam sammukhe kathento viya "patirupam nu kho bhikkhave tumhakam evarupam atthisanghatam disva ragaratim uppadetunti vatva imam gathamaha "yanimani apatthani alabuneva sarade kapotakani atthini, tani disvana ka ratiti. Tattha apatthaniti: chadditani. Saradeti: saradakale

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Vatatapapahatani tattha tattha vippakinnani alabuni viya. Kapotakaniti: kapotakavannani. Tani disvanati: tani evarupani atthini disva tumhakam ka rati, nanu appamattakampi kamaratim katum na vattatiyevati attho desanavasane te bhikkhu yathathitava arahattam patva bhagavantam abhitthavamana agantva vandimsuti. Adhimanikabhikkhuvatthu. --------------- 5. Rupanandattherivatthu. (122) "atthinam nagaram katanti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto janapadakalyanim rupanandattherim arabbha kathesi. Sa kirekadivasam cintesi "mayham jetthabhatiko rajjasirim pahaya pabbajitva loke aggapuggalo buddho jato, puttopissa rahulakumaro pabbajito, bhatapi me pabbajito, matapi me pabbajita; ahampi, ettake natigane pabbajite, gehe kim karissami, pabbajissamiti. Sa bhikkhunupassayam upasankamitva pabbaji natisineheneva, no saddhaya; abhirupataya pana "rupanandati pannayi. Sa "sattha kira `rupam aniccam dukkham anatta; vedana, sanna, sankhara, vinnanam aniccam dukkham anattati vadatiti sutva "evam dassaniye pasadike mamapi rupe dosam katheyyati satthu sammukhibhavam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Na gacchati. Savatthivasino patova danam datva samadinnuposatha suddhuttarasanga gandhamaladihattha sayanhasamaye jetavane sannipatitva dhammam sunanti. Bhikkhunisanghopi satthu dhammadesanaya uppannacchando viharam gantva dhammam sunati. Dhammam sutva nagaram pavisanta satthu gunakatham kathentava pavisanti. Catuppamanike hi lokasannivase appakava te satta; yesam tathagatam passantanam pasado na uppajjati. Rupappamanika hi satta tathagatassa lakkhananubyanjanapatimanditam suvannavannam sariram disva pasidanti. Ghosappamanika anekani jatisatani nissaya pavattam satthu gunaghosanceva atthangasamannagatam dhammadesanaghosanca sutva pasidanti. Lukhappamanikapissa civaradilukhatam paticca pasidanti. Dhammappamanikapi "evarupam dasabalassa silam, evarupo samadhi, evarupa panna; bhagava siladihi gunehi asamo appatisamo asamasamo appatipuggaloti pasidanti. Tesam tathagatassa gunam kathentanam mukham nappahoti. Rupananda bhikkhuninanceva upasikananca santika tathagatassa gunakatham sutva cintesi "ativiya me bhatikassa vannam kathentiyeva, ekadivasampi me rupe dosam kathento kittakam kathessati; yannunaham bhikkhunihi saddhim gantva attanam adassetvava tathagatam passitva dhammam 1- sunitva agaccheyyanti. Sa "aham ajja dhammassavanam gamissamiti @Footnote: 1. Si. Yu. dhammamassa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Bhikkhuninam arocesi. Bhikkhuniyo "cirassam vata rupanandaya satthu upatthanam gantukamata uppanna, ajja sattha imam nissaya vicittam dhammadesanam desessatiti tutthamanasa tamadaya nikkhamimsu. Sa nikkhantakalato patthaya "aham attanam neva dassessamiti cintesi. Sattha "ajja rupananda mayham upatthanam agamissati, kidisi nu kho tassa dhammadesana sappayati cintetva "rupagaruka esa attabhave balavasineha, kantakena kantakuddharanam viya rupenevassa rupamadanimmadanam sappayanti sannitthanam katva tassa viharam pavisanasamaye ekam abhirupam itthim solasavassuddesikam rattavatthanivattham sabbabharanapatimanditam vijanim gahetva attano santike thatva vijamanam iddhibalena abhinimmini. Tam kho pana itthim sattha ceva passanti rupananda ca. Bhikkhunihi saddhim viharam pavisitva bhikkhuninam pitthipasse thatva pancapatitthitena sattharam vanditva bhikkhuninam antare nisinna padato patthaya sattharam olokenti lakkhanavicittam anubyanjanasamujjalam byamappabhaparikkhittam satthu sariram disva punnacandasassirikam mukham olokenti samipe thitam itthirupam addasa. Sa tam oloketva attabhavam olokenti suvannarajahamsiya purato kakisadisam attanam avamanni. Iddhimayarupam ditthakalato patthayeva hi tassa akkhini bhamimsu. Sa "aho imissa kesa sobha, aho lalatam sobhanti 1- sabbesam sarirappadesanam @Footnote: 1. Si. Yu. nalata sobhati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Rupasiriya samakaddhitacitta tasmim rupe balavasineha ahosi. Sattha tassa tattha abhiratim natva dhammam desentova tam rupam solasavassuddesikabhavam atikkamitva visativassuddesikam katva dassesi. Rupananda oloketva "na vatidam rupam purimasadisanti thokam virattacitta ahosi. Sattha anukkameneva tassa itthiya sakim vijatavannam majjhimitthivannam mahallakitthivannam jarajinnamahallakitthivannanti. Sapi anupubbeneva "idampi antarahitam, idampi antarahitanti jarajinnakale tam virajjamana khandadantam palitasiram obhaggam gopanasivankam dandaparayanam pavedhamanam disva ativiya virajji. Atha sattha tam byadhina abhibhutam katva dassesi. Sa tamkhananneva dandanca talapannanca chaddetva mahaviravam viravamana bhumiyam patitva sake muttakarise nimugga aparaparam parivatti. Rupananda tam disva ativiya virajji. Sattha tassa itthiya maranam dassesi. Sa tamkhananneva uddhumatakabhavam apajji. Navahi vanamukhehi pubbavattiyo ceva pulava ca paggharimsu. Kakadayo sannipatitva vilumpimsu. Rupananda tam oloketva "ayam itthi imasmimyeva thane jaram patta byadhim patta maranam patta, imassapi attabhavassa evameva jarabyadhimaranani agamissantiti attabhavam aniccato passi. Aniccato ditthattaeva pana dukkhato anattato ditthoyeva hoti. Athassa tayo bhava aditta viya givaya baddhakunapam viya ca upatthahimsu. Kammatthanabhimukham cittam pakkhandi. Sattha taya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Aniccato ditthabhavam natva "sakkhissati nu kho sayameva attano patittham katunti olokento "na sakkhissati, bahiddha paccayam laddhum vattatiti cintetva tassa sappayavasena dhammam desento ima gatha abhasi "aturam asucim putim passa nande samussayam uggharantam paggharantam balanam abhipatthitam; yatha idam tatha etam; yatha etam tatha idam; dhatuyo sunnato passa, ma lokam punaragami; bhave chandam virajetva upasanta carissasiti. Ittham sudam bhagava nandam bhikkhunim arabbha ima gathayo abhasitthati. Nanda desananusarena nanam pesetva sotapattiphalam papuni. Athassa uttarim tinnam maggaphalanam vipassanaparivasatthaya sattha sunnatakammatthanam kathetum "nande ma `imasmim sarire saro atthiti sannam kari, appamattakopi hi ettha saro natthi, tini atthisatani ussapetva katam atthinam nagarametanti vatva imam gathamaha "atthinam nagaram katam mamsalohitalepanam, yattha jara ca maccu ca mano makkho ca ohitoti. Tassattho "yatheva hi pubbannaparannadinam odahanatthaya katthani ussapetva vallihi bandhitva mattikaya limpitva nagarasankhatam bahiddha geham tharonti; evamidam ajjhattikampi tini atthisatani ussapetva naharuvinaddham mamsalohitalepanam tacapaticchannam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Jiranalakkhanaya jaraya maranalakkhanassa maccuno arohasampadadini paticca majjanalakkhanassa manassa sukatakaranavinasanalakkhanassa makkhassa ca odahanatthaya nagaram katam. Evarupoeva hi ettha kayikacetasiko abadho odahito, ito uddham kinci gayhupagam natthiti. Desanavasane theri arahattam papuni. Mahajanassa satthika dhammadesana ahositi. Rupanandattherivatthu. -------------- 6. Mallikadevivatthu. (123) "jiranti ve rajaratha sucittati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto mallikam devim arabbha kathesi. Sa kira ekadivasam nahanakotthakam pavittha mukham dhovitva onatasarira jangha dhovitum arabhi. Taya ca saddhimyeva pavittho eko vallabhasunakho atthi. So tam tatha onatam disva asaddhammasanthavam katum arabhi. Sa tassa 1- phassam sadiyanti atthasi. Raja uparipasade vatapanena olokento tam disva tato agatakale "nassa vasali, kasma evarupamakasiti aha. "kim maya katam devati. "sunakhena saddhim @Footnote: 1. Si. Yu. "tassati natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Santhavoti. "natthetam devati. "maya samam dittham, naham tava saddahissami, nassa vasaliti. "maharaja yo koci imam kotthakam pavittho imina vatapanena olokentassa ekova dvidha pannayatiti. "abhutam kathesi papeti. "deva 1- sace me na saddahasi, etam kotthakam pavisa, ahantam imina vatapanena olokessamiti. Raja mandadhatuko tassa vacanam saddahitva kotthakam pavisi. Sapi kho devi vatapane thatva olokenti "andhabala maharaja kinnametam ajikaya saddhim santhavam karositi aha, "naham bhadde evarupam karomiti vuttepi, "mayapi samam dittham, naham tava saddahissamiti aha. Tam sutva raja "addha imam kotthakam pavittho ekova dvidha pannayatiti saddahi. Mallika cintesi "ayam raja andhabalataya maya vancito, papam me katam, ayanca me abhutena abbhacikkhito, idanca me kammam satthapi janissati, dve aggasavakapi asiti mahasavakapi janissanti; aho vata me bhariyam kammam katanti. Ayam kira ranno asadisadane sahayika ahosi. Tattha ca ekadivasam katapariccago dhanassa cuddasakotiagghanako ahosi. Tathagatassa setacchattam nisidanapallanko adharako padapithanti imani pana cattari anagghaneva ahesum. Sa maranakale evarupam mahapariccagam ananussaritva tadeva papakammam anussaranti kalam katva avicimhi nibbatti. Ranno pana sa ativiya piya ahosi. So balavasokabhibhuto tassa sarirakiccam @Footnote: 1. Si. Yu. "devati natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Karetva "nibbattatthanamassa pucchissamiti cintetva satthu santikam agamasi. Sattha, yatha so agatakaranam na sarati; tatha akasi. So satthu santike saraniyam dhammakatham sutva pamussi; geham pavitthakale saritva "aham bhane `mallikaya nibbattatthanam pucchissamiti satthu santikam gantva pamuttho, sve 1- puna pucchissamiti punadivasepi agamasi. Satthapi patipatiya satta divasani, yatha so na sarati; tatha akasi. Sapi sattahameva niraye pacitva atthame divase tato cuta tusitabhavane nibbatti. Kasma panassa sattha [2]- asaranabhavam akasi? sa kirassa ativiya piya ahosi manapa; tasma tassa niraye nibbattabhavam sutva "sace evarupa saddhasampanna niraye nibbatta, danam datva kim karissamiti micchaditthim gahetva pancannam bhikkhusatanam gehe pavattam niccabhattam harapetva niraye nibbatteyya; tenassa sattha sattaham asaranabhavam katva atthame divase pindaya caranto sayameva rajadvaram agamasi. Raja "sattha agatoti sutva nikkhamitva pattam adaya pasadam abhiruhitum arabhi. Sattha pana rathasalaya nisiditum akaram dassesi. Raja sattharam tattheva nisidapetva yagukhajjakena patimanetva vanditva nisinnova "bhante aham `mallikaya deviya nibbattatthanam pucchissamiti agantva pamuttho; kattha nu kho sa bhante nibbattati. "tusitabhavane maharajati. "bhante taya 3- tusitabhavane anibbattiya 4- ko @Footnote: 1. Si. Yu. svedani. 2. Si. Yu. etthantare `sattahanti atthi. 3. tassati @yuttataram. 4. anibbattayati padena bhavitabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Anno nibbattissati, bhante natthi taya sadisa itthi; tassa hi nisinnatthanadisu `sve tathagatassa idam dassami, idam karissamiti danasamvidhanam thapetva annam kiccameva natthi; bhante tassa paralokam gatakalato patthaya sariram me na vahatiti. Atha nam sattha "ma cintayi maharaja, sabbesam dhuvadhammo ayanti vatva "ayam maharaja ratho kassati pucchi. Raja sirasi anjalim patitthapetva "pitamahassa me bhanteti [aha.] "ayam kassati. "pitu me bhanteti. "ayam pana ratho kassati. "mama bhanteti. Evam vutte sattha "maharaja tava pitamahassa ratho kena karanena tava pitu ratham na papuni, tava pitu ratho tava ratham na papuni; evarupassa nama katthakalingarassapi jara agacchati, kimangam pana attabhavassa; maharaja sappurisadhammasseva hi jara natthi, satta pana ajiranaka nama natthiti vatva imam gathamaha "jiranti ve rajaratha sucitta, atho sarirampi jaram upeti, satanca dhammo na jaram upeti, santo have sabbhi pavedayantiti. Tattha veti: 1- nipato. Sucittati: sattahi ratanehi aparehi ca rathalankarehi sutthu citta rajunampi ratha jiranti. Sarirampiti: na kevalam rathaeva, idam supatijaggitam sarirampi khandiccadini papunati @Footnote: 1. poranapotthake "haveti patho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Jaram upeti. Satancati: buddhadinam pana santanam navavidho lokuttaradhammo ca kinci upaghatam na karoti jaram na upeti nama. Pavedayantiti. Evam santo buddhadayo sabbhi panditehi saddhim kathentiti attho. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti. Mallikadevivatthu. ------------ 7. Loludayittheravatthu. 1- (124) "appassutayam purisoti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto loludayittheram arabbha kathesi. So kira mangalam karontanam geham gantva "tirokuddesu titthantiti adina nayena avamangalam kathesi, avamangalam karontanam geham gantva, tirokuddadisu kathetabbesu, "dananca dhammacariya cati adina nayena mangalagatha va "yankinci vittam idha va huram vati ratanasuttam va kathesi. Evam tesu tesu thanesu "annam kathessamiti annam kathentopi "annam kathemiti na janati. Bhikkhu tassa katham sutva satthu arocesum "kim 2- bhante loludayi mangalamangalatthanesu annasmim kathetabbe annameva kathetiti. Sattha "na bhikkhave idanevesa @Footnote: 1. Si. Yu. laludayittheravatthu. 2. kinti atirekapadena bhavitabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

Evam katheti, pubbepi annasmim kathetabbe annameva kathesiti vatva tehi yacito 1- atitam ahari: atite baranasiyam aggidattassa nama brahmanassa putto somadattakumaro nama rajanam upatthahi. So tassa piyo ahosi manaPo. Brahmano pana kasikammam nissaya jivati. Tassa dve gona ahesum, tesu eko mato. Brahmano puttam aha "tata somadatta rajanam me yacitva ekam gonam aharati. Somadatto "sacaham rajanam yacissami, lahubhavo me pannayissatiti cintetva "tumheyeva tata rajanam yacathati vatva, "tenahi tata mam gahetva yahiti vutte 2-, cintesi "ayam brahmano dandhapanno `abhikkama patikkamati vacanamattampi na janati, annasmim vattabbe annameva vadati; sikkhapetva tam nessamiti. So tam adaya viranatthambhakam nama susanam gantva tinakalape bandhitva "ayam raja, ayam uparaja, ayam senapatiti 3- katva patipatiya pitu dassetva "tumhehi rajakulam gantva evam abhikkamitabbam, evam patikkamitabbam; evam nama raja vattabbo, evam uparaja; rajanam upasankamitva `jayatu maharajati 4- evam vatva imam gatham vatva gonam yaceyyathati gatham ugganhapesi @Footnote: 1. Si. Yu. "tehi yacitoti natthi. 2. Si. vutto. 3. Si. senapatiti namani @katva. 4. Si. Yu. `jayatu bhavam maharajati vatva evam thatva...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

"dve me gona maharaja, yehi khettam kasama se, tesu eko mato deva, dutiyam dehi khattiyati. So samvaccharamattena tam gatham pagunam katva pagunabhavam puttassa arocetva, "tenahi tata kancideva pannakaram adaya agacchatha, aham purimataram gantva ranno santike thassamiti vutte, "sadhu tatati pannakaram gahetva somadattassa ranno santike thitakale ussahappatto rajakulam gantva, ranna tutthacittena katapatisammodano "tata cirassam vata agatattha, idamasanam, nisiditva vadatha, yenatthoti vutte, imam gathamaha "dve me gona maharaja, yehi khettam kasama se, tesu eko mato deva, dutiyam ganha khattiyati. Ranna "kim vadesi tata, puna vadehiti vuttepi, tameva gathamaha. Raja tena virajjhitva kathitabhavam natva sitam katva "somadatta tumhakam gehe bahu manne gonati vatva, "tumhehi dinna bahu bhavissanti devati vutte, bodhisattassa tusitva brahmanassa solasa gone alankarabhandakam nivasanagamancassa brahmadeyyam datva mahantena yasena brahmanam uyyojesi. Sattha imam dhammadesanam aharitva "tada raja anando ahosi, brahmano loludayi, somadatto ahamevati jatakam samodhanetva "na bhikkhave idaneva, pubbepesa attano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Appassutataya, annasmim vattabbe, annameva vadati, 1- appassutapuriso hi balibaddasadiso nama hotiti vatva imam gathamaha "appassutayam puriso balibaddova jirati, mamsani tassa vaddhanti, panna tassa na vaddhatiti. Tattha appassutayanti: ekassa va dvinnam va pannasakanam athava pana suttavagganam 2- sabbantimena paricchedena ekassa va dvinnam va suttanampi abhavena appassuto ayam. Appam 3- kammatthanam pana uggahetva anuyunjanto bahussutova. Balibaddova jiratiti: yatha hi balibaddo jiramano vaddhamano neva matapitunam, na sesanatakanam atthaya vaddhati, athakho niratthakameva jirati; evameva ayampi na upajjhayavattam karoti, na acariyavattam, na agantukavattadini, na bhavanamattampi anuyunjati, niratthakameva jirati. Mamsani tassa vaddhantiti: yatha balibaddassa "yuganangaladini vahitum asamattho esoti aranne vissatthassa tattheva vicarantassa khadantassa pivantassa mamsani vaddhanti; evameva imassapi upajjhayadihi vissatthassa sangham nissaya cattaro paccaye labhitva udaravirecanadini katva kayam posentassa mamsani vaddhanti, thulasariro hutva vicarati. Panna tassati: lokiyalokuttara panassa panna ekangulimattapi na vaddhati. Aranne pana gacchalatadini viya 4- @Footnote: 1. vadesiti. yuttataram. 2. Si. Yu. vagganam. 3. appanti atirekapadena bhavitabbam. @4. Si. Yu. viyassa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Chadvarani nissaya tanha ceva navavidhamano ca vaddhatiti attho. Desanavasane mahajano sotapattiphaladini papuniti. Loludayittheravatthu. ------------ 8. Pathamabodhivatthu. (125) "anekajatisamsaranti imam dhammadesanam sattha bodhirukkhamule nisinno udanavasena udanetva aparabhage anandattherena puttho 1- kathesi. So hi bodhirukkhamule nisinno, suriye anatthangateyeva, marabalam vidhamitva pathamayame pubbenivasapaticchadakam tamam padaletva majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayame sattesu karunnatam paticca paccayakare nanam otaretva tam anulomapatilomavasena sammasanto arunuggamanavelaya saha acchariyehi 2- sammasambodhim abhisambujjhitva anekehi buddhasatasahassehi avijahitam udanam udanento ima gatha abhasi "anekajatisamsaram sandhavissam anibbisam gahakaram gavesanto, dukkha jati punappunam; gahakaraka ditthosi, puna geham na kahasi, @Footnote: 1. Si. Yu. anandattherassa udanagathavatthu. 2. Si. Yu. "saha acchariyehiti natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

Sabba te phasuka bhagga, gahakutam visankhatam, visankharagatam cittam, tanhanam khayamajjhagati. Tattha gahakaram gavesantoti: aham imassa attabhavasankhatassa gehassa karakam tanhavaddhakim gavesanto, yena nanena sakka so datthum tassa bodhinanassatthaya dipankarapadamule katabhiniharo ettakam kalam anekajatisamsaram anekajatisatasahassasankhayam imam samsaravattam anibbisam tam nanam avindanto alabhantoyeva sandhavissam samsarim aparaparam anuvicarinti attho. Dukkha jati punappunanti idam gahakarakagavesanassa karanavacanam. Yasma jarabyadhimaranamissataya jati namesa punappunam upagantum dukkha, na ca sa tasmim aditthe nivattati; tasma tam gavesanto sandhavissanti attho. Ditthositi: sabbannutananam pativijjhanteneva maya idani dittho asi. Puna gehanti: puna imasmim samsaravatte attabhavasankhatam mama geham na kahasi. Sabba te phasuka bhaggati: tava sabba avasesakilesaphasuka maya bhagga. Gahakutam visankhatanti: imassa taya katassa attabhavagehassa avijjasankhatam kannikamandalampi maya viddhamsitam. Visankharagatam cittanti: idani mama cittam visankharam nibbanam arammanakaranavasena gatam anupavittham. Tanhanam khayamajjhagati: tanhanam khayasankhatam arahattam adhigatosmiti attho. Pathamabodhivatthu. -----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

9. Mahadhanasetthiputtavatthu. (126) "acaritva brahmacariyanti: imam dhammadesanam sattha isipatane migadaye viharanto mahadhanasetthiputtam arabbha kathesi. So kira baranasiyam asitikotivibhave kule nibbatti. Athassa matapitaro cintesum "amhakam kule mahabhogakkhandho, tam puttassa no hatthe thapetva yathasukham paribhogam karissama, annena kammena kiccam natthiti; tam naccagitavaditamattameva sikkhapesum. Tasmimyeva nagare annasmim asitikotivibhave kule eka dhitapi nibbatti. Tassapi matapitaro tatheva cintetva tam naccagitavaditamattameva sikkhapesum. Tesam vayappattanam avahavivaho ahosi. Atha nesam aparabhage matapitaro kalamakamsu. Dveasitikotidhanam ekasmimyeva gehe ahosi. Setthiputto divasassa tikkhattum ranno upatthanam gacchati. Atha tasmim nagare dhutta cintesum "sacayam setthiputto surasondo bhavissati, amhakam phasukam bhavissati; ugganhapema nam surasondabhavanti. Te suram adaya khajjamamse ceva lonasakkhara ca dussante bandhitva mulakande gahetva tassa rajakulato agacchantassa maggam olokayamana nisiditva tam agacchantam disva suram pivitva lonasakkharam mukhe khipitva mulakandam damsitva "vassasatam jiva sami setthiputta, tam nissaya mayam khadanapivanasamattha bhaveyyamati ahamsu. So tesam vacanam sutva pacchato agacchantam culupatthakam pucchi "kim ete pivantiti. "ekam panakam samiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

"manapajatikam etanti. "sami imasmim jivaloke imina sadisam patabbayuttakam nama natthiti. So "evam sante mayapi patum vattatiti thokam thokam aharapetva pivati. Athassa na cirasseva. Te dhutta pivanabhavam natva tam parivarayimsu. Gacchante kale parivaro maha ahosi. So satenapi satadvayenapi suram aharapetva pivanto anukkamena nisinnatthanadisu kahapanarasim thapetva suram pivanto "imina mala aharatha, imina gandham, ayam gite cheko, ayam nacce, ayam vadite, imassa sahassam detha, imassa dve sahassaniti evam vikkiranto na cirasseva attano santakam asitikotidhanam khepetva, "khinam te sami dhananti vutte, "kim bhariyaya me santakam natthiti, "atthi samiti, "tenahi tam aharathati, tampi tatheva khepetva anupubbena khettaaramuyyanayoggadikampi antamaso bhajanabhandakampi attharanapavurananisidanampi sabbam attano santakam vikkinitva khadi. Athassa mahallakakaleyeva parihinabhogassa attano geham vikkinitva gahitageha niharimsu. So bhariyam adaya parajanassa gehabhittim nissaya vasanto kapalakhandam adaya bhikkhaya caritva janassa ucchitthabhattam bhunjitum arabhi. Atha nam ekadivasam asanasalaya dvare thatva daharasamanerehi diyamanam ucchitthabhojanam patigganhantam disva sattha sitam patvakasi. Atha nam anandatthero sitakaranam pucchi. Sattha sitakaranam kathento "passananda imam mahadhanasetthiputtam imasmimyeva nagare dveasitikotidhanam khepetva bhariyam adaya bhikkhaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

Carantam: sace hi ayam pathamavaye bhoge akhepetva kammante payojissa, imasmimyeva nagare aggasetthi abhavissa, sace pana nikkhamitva pabbajissa, arahattam papunissa, bhariyapissa anagamiphale patitthahissa; sace majjhimavaye bhoge akhepetva kammante payojissa, dutiyasetthi abhavissa, nikkhamitva pabbajanto anagami abhavissa, bhariyapissa sakadagamiphale patitthahissa; sace pacchimavaye bhoge akhepetva kammante payojissa, tatiyasetthi abhavissa, nikkhamitva pabbajantopi sakadagami abhavissa, bhariyapissa sotapattiphale patitthahissa: idani panesa gihibhogapi parihino samannatopi parihino; parihayitva ca pana sukkhapallale koncasakuno viya jatoti vatva ima gatha abhasi "acaritva brahmacariyam aladdha yobbane dhanam jinnakoncavajhayanti khinamaccheva pallale. Acaritva brahmacariyam aladdha yobbane dhanam senti capatikhinava puranani anutthunanti. Tattha acaritvati: brahmacariyavasam avasitva. Yobbaneti: anuppanne va bhoge uppadetum uppanne va bhoge anurakkhitum samatthakale dhanampi alabhitva. Khinamaccheti: 1- te evarupa bala udakassa abhava khinamaccheva pallale parikkhinapatta jinnakonca viya avajjhayanti. Idam vuttam hoti "pallale udakassa abhavo @Footnote: 1. khinamacche vati yuttataram. na. va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

Viya hi imesam vasanatthanassa abhavo, macchanam khinabhavo viya imesam bhoganam abhavo, khinapattanam koncanam uppatitva gamanabhavo viya imesam idaneva jalapathathalapathadihi bhoge santhapetum asamatthabhavo; tasma ete khinapatta konca viya ettheva nipajjitva avajjhayantiti. Capatikhinavati: capato atikhina capavinimuttati attho. Idam vuttam hoti "yatha capavinimutta sara yathavegam gantva patita, gahetva ukkhipante asati, tattheva upacikanam bhattam honti; evam imepi tayo vaye atikkanta idani attanam uddharitum asamatthataya maranam upagamissanti; tena vuttam "senti capatikhinavati. Puranani anutthunanti: iti amhehi khaditam, iti pitanti pubbe katani khaditapitanaccagitavaditadini anutthunanta [1]- anusocanta sentiti. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti. Mahadhanasetthiputtavatthu. Jaravaggavannana nitthita. Ekadasamo vaggo. -----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 22 page 91-120. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=22&A=1836&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=22&A=1836&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=21              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=662              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=657              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=657              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]