ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

                      12. Dakkhinavibhangasuttavannana
     [376] Evamme sutanti dakkhinavibhangasuttam. Tattha mahapajapatigotamiti
gottam. Namakaranadivase panassa laddhasakkara brahmana lakkhanasampattim
disva "sace ayam dhitaram labhissati, cakkavattiranno aggamahesi bhavissati sace
puttam labhissati, cakkavattiraja bhavissatiti ubhayathapi mahatiyevassa paja
bhavissati"ti byakarimsu. Athassa mahapajapati namam akamsu. Idha pana gottena
saddhim samsanditva mahapajapatigotamiti vuttam. Navanti ahatam. Samam vayitanti
sahattheneva vayitam. Ekadivasam pana dhatiganaparivuta sippikanam vayanatthanam
agantva vemakotim gahetva vayanakaram akasi. Tam sandhayetam vuttam.
     Kada pana gotamiya bhagavato dussayugam datum cittam uppannanti.
Abhisambodhim patva pathamagamanena kapilapuram agatakale. Tathahi pindaya pavittham
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/89 adi/63

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Sattharam gahetva suddhodanamaharaja sakam nivesanam pavesesi, atha bhagavato rupasobhaggam disva mahapajapatigotami cintesi "sobhati vata me puttassa attabhavo"ti. Athassa balavasomanassam uppajji. Tato cintesi "mama puttassa ekunatimsavassani agaramajjhe vasantassa antamaso mocaphalamattampi 1- maya dinnakameva nahosi, idanipissa civarasatakam dassami"ti. "imasmim kho pana rajagehe bahuni mahagghani vatthani atthi, tani mam na tosenti, sahattha katameva mam toseti, sahattha katva dassami"ti cittam uppadesi. Athantarapana kappasam aharapetva sahattheneva pisitva pothetva sukhumasuttam kantitva antovatthusmimyeva salam karapetva sippike pakkosapetva sippikanam attano paribhogakhadaniyabhojaniyameva datva vayapesi, kalanukalanca dhatiganaparivuta gantva vemakotim aggahesi. Nitthitakale sippikanam mahasakkaram katva dussayugam gandhasamugge pakkhipetva vasam gahapetva "mayham puttassa civarasatakam gahetva gamissami"ti ranno arocesi. Raja maggam patiyadapesi, vithiyo sammajjetva punnaghate thapetva dhajapataka ussapetva rajagharadvarato patthaya yava nigrodharama maggam patiyadapetva pupphabhikinnam akamsu. Mahapajapatipi sabbalankaram alankaritva dhatiganaparivuta samuggam sise thapetva bhagavato santikam gantva idam me bhante navam dussayugantiadimaha. Dutiyampi khoti "samghe gotami dehi"ti vutte "pahomaham bhante dussakotthagarato bhikkhusatassapi bhikkhusahassassapi civaradussani datum, idam pana me bhagavantam uddissa samam kantam samam vayitam, tam me bhante bhagava patigganhatu"ti nimantayamana aha. Evam yava tatiyam yaci, bhagavapi patikkhipiyeva. Kasma pana attano diyyamanam bhikkhusamghassa dapetiti? matari Anukampaya. Evam kirassa ahosi "imissa mam arabbha pubbacetana muncanacetana aparaparacetanati tisso cetana uppanna, bhikkhusamghampissa @Footnote: 1 Si. pugaphalamattampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Arabbha uppajjantu, evamassa cha cetana ekato hutva digharattam hitaya sukhaya pavattissanti"ti. Vitandavadi panaha "samghe dinnam mahapphalanti kasma 1- evam vuttan"ti. So vattabbo "kim tvam satthu dinnato samghe dinnam mahapphalataram vadasi"ti. Ama vadamiti. Suttam aharati. Samghe gotami dehi, samghe te dinne ahanceva pujito bhavissami samgho cati. Kim panassa suttassa ayameva atthoti. Ama ayamevati. Yadi evam "tenahananda vighasadanam puvam dehi"ti 2- ca "tenahi tvam kaccana vighasadanam gulam dehi"ti 3- ca vacanato vighasadanam dinnam mahapphalataram bhaveyya. Evampi hi "sattha attano diyyamanam dapesi"ti rajarajamahamattadayopi ca attano agatam pannakaram hatthigopakadinam dapenti, te rajadihi mahantatara bhaveyyum. Tasma ma evam ganha. "nayimasmim loke parasmim va pana buddhena settho sadiso va vijjati yamahuneyyanamaggatam gato punnatthikanam vipulaphalesinan"ti vacanato hi satthara uttaritaro dakkhineyyo nama natthi. Evamassa cha cetana ekato hutva digharattam hitaya sukhaya bhavissantiti. Sandhaya 4- yavatatiyam patibahitva samghassa dapesi. Pacchimaya janataya samghe cittikarajananatthancapi 5- evamaha. Evam kirassa ahosi "aham na ciratthitiko, mayham pana sasanam bhikkhusamghe patitthahissati, pacchima janata samghe cittikaram janetu"ti yavatatiyam patibahitva samghassa dapesi. Evam hi sati "sattha attano diyyamanampi samghassa dapesi, samgho nama dakkhineyyo"ti pacchima janata samghe cittikaram uppadetva cattaro paccaye databbe mannissati, samgho catuhi paccayehi akilamanto buddhavacanam @Footnote: 1 Ma. tasma 2 vi. mahavi. 2/269/244 3 vi. maha. 5/284/58 @4 Si. kim pana sandhaya 5 Si. cittikarajananattham vati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Uggahetva samanadhammam karissati. Evam mama sasanam pancavassasahassani thassatiti. "patigganhatu bhante bhagava"ti vacanatopi cetam veditabbam "satthara uttaritaro dakkhineyyo nama natthi"ti. Na hi anandattherassa mahapajapatiya aghato va veram va atthi. Na thero "tassa dakkhina ma mahapphala ahosi"ti icchati. Pandito hi thero bahussuto sekkhapatisambhidappatto, so satthu dinnassa mahapphalabhave sampassamanova patigganhatu bhante bhagavati gahanattham yaci. Puna vitandavadi aha:- "samghe te dinne ahanceva pujito bhavissami samgho ca"ti vacanato sattha samghapariyapannovati. So vattabbo "janasi pana tvam kati saranani, kati aveccappasada"ti. Jananto tiniti vakkhati. Tato vattabbo:- tava laddhiya satthu samghapariyapannatta dveyeva honti. Evam sante ca "anujanami bhikkhave imehi tihi saranagamanehi pabbajjam upasampadan"ti 1- evam anunnata pabbajjapi upasampadapi na ruhati. Tato tvam neva pabbajito asi, na gihi. Sammasambuddhe ca gandhakutiyam nisinne bhikkhu uposathampi pavaranampi samghakammanipi karonti, tani satthu samghapariyapannatta kuppani bhaveyyum, na ca honti. Tasma na vattabbametam "sattha samghapariyapanno"ti. [377] Apadikati samvaddhika, tumhakam hatthapadesu hatthapadakiccam asadhentesu hatthe ca pade ca vaddhetva patijaggikati attho. Posikati divasassa dvea tayo vare ca nhapetva bhojetva payetva tumhe posesi. Thannam payesiti nandakumaro kira bodhisatto katipaheneva daharo, tasmim jate mahapajapati attano puttam dhatinam datva sayam bodhisattassa dhatikiccam sadhayamana attano thannam payesi. Tam sandhaya thero evamaha. Iti mahapajapatiya bahupakaratam kathetva idani tathagatassa bahupakaratam dassento @Footnote: 1 vi. maha. 4/39/30

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Bhagavapi bhantetiadimaha. Tattha bhagavantam bhante agammati bhagavantam paticca nissaya sandhaya. [378] Atha bhagava dvisu upakaresu atirekataram anumodento evametantiadimaha. Tattha yam hananda puggalo puggalam agammati yam acariyapuggalam antevasikapuggalo agamma. Imassananda puggalassa imina puggalenati imassa acariyapuggalassa imina antevasikapuggalena. Na suppatikaram vadamiti paccupakaram 1- na sukaram vadami, abhivadanadisu acariyam disva abhivadanakaranam abhivadanam nama. Yasmim va disabhage acariyo vasati, iriyapathe va kappento tadabhimukho vanditva gacchati, vanditva nisidati, vanditva nipajjati, acariyam pana duratova disva paccutthaya paccuggamanakaranam paccutthanam nama. Acariyam pana disva anajalim paggayha sise thapetva acariyam namassati, yasmim va disabhage so vasati, tadabhimukhopi tatheva namassati, gacchantopi thitopi nisinnopi anjalim paggayha namassatiyevati idam anjalikammam nama. Anucchavikakammassa pana karanam samicikammam nama. Civaradisu civaram dento na yam va tam va deti, mahaggham satamulikampi pancasatamulikampi sahassamulikampi detiyeva. Pindapatadisupi eseva nayo. Kim bahuna, catuhi panitapaccayehi cakkavalantaram puretva sinerupabbatena kutam gahetva dentopi acariyassa anucchavikam kiriyam katum na sakkotiyeva. [379] Cuddasa kho panimati kasma arabhi? idam suttam patipuggalikam Dakkhinam arabbha samutthitam, anandattheropi "patigganhatu bhante bhagava"ti patipuggalikadakkhinamyeva samadapeti, cuddasasu ca thanesu dinnadanam patipuggalikam nama hotiti dassetum imam desanam arabhi. Ayam pathamati ayam dakkhina gunavasenapi pathama jetthakavasenapi. Ayam hi pathama agga jetthika, imissa dakkhinaya pamanam nama natthi. Dutiyatatiyapi paramadakkhinayeva, sesa paramadakkhinabhavam na papunanti. Bahirake kamesu vitarageti @Footnote: 1 Ma. paccupatthakaram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page229.

Kammavadikiriyavadimhi lokiyapancabhinne. Puthujjanasilavanteti puthujjanasilava nama gosiladhatuko hoti, asatho amayavi param apiletva dhammena samena kasiya va vanijjaya va jivikam kappeta. Puthujjanadussileti puthujjanadussila nama kevattamacchabandhadayo param pilaya jivikam kappeta. Idani patipuggalikadakkhinaya vipakam paricchindanto tatranandatiadimaha. Tattha tiracchanagateti yam gunavasena upakaravasena posanattham dinnam, idam na gahitam. Yampi alopaaddhaalopamattam dinnam, tampi na gahitam. Yam pana sunakhasukarakukkutakakadisu yassa kassaci sampattassa phalam patikankhitva yavadattham dinnam, idam sandhaya vuttam "tiracchanagate danam datva"ti. Satagunati satanisamsa, patikankhitabbati icchitabba. Idam vuttam hoti:- ayam dakkhina ayusatam vannasatam sukhasatam patibhanasatanti panca anisamsasatani deti, attabhavasate ayum deti, vannam, sukham, balam, patibhanam deti, nipparitasam 1- karoti. Bhavasatepi vutte ayamevattho. Imina upayena sabbattha nayo veditabbo. Sotapattiphalasacchikiriyaya patipanneti ettha hetthimakotiya tisaranam gato upasakopi sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno nama, tasmim dinnadanampi asankhyeyyam appameyyam. Pancasile patitthitassa pana tato uttarim mahapphalam, dasasile patitthitassa tato uttarim, tadahupabbajitassa samanerassa tato uttarim, upasampannassa bhikkhuno tato uttarim, upasampannasseva vattasampannassa tato uttarim, vipassakassa tato uttarim, araddhavipassakassa tato uttarim, uttamakotiya pana maggasamangi sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno nama. Etassa dinnadanam tato uttarim mahapphalameva. Kim pana maggasamangissa sakka danam datunti. Ama sakka. Araddhavipassako hi pattacivaramadaya gamam pindaya pavisati, tassa gehadvare thitassa hatthato pattam gahetva khadaniyabhojaniyam pakkhipanti, tasmim khane bhikkhuno maggavutthanam hoti, idam danam maggasamangino dinnam nama hoti. Atha va panesa asanasalaya @Footnote: 1 Si. nipparitassam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Nisinno hoti, manussa gantva patte khadaniyabhojaniyam thapenti, tasmim khane tassa maggavutthanam hoti, idampi danam maggasamangino dinnam nama. Atha va panassa vihare va asanasalayam va nisinnassa upasaka pattam adaya attano gharam gantva khadaniyabhojaniyam pakkhipanti, tasmim khane tassa maggavutthanam hoti, idampi danam maggasamangino dinnam nama. Tattha sondiyam udakassa 1- viya sotapattiphalasacchikiriyaya patipanne dinnadanassa asankhyeyyata veditabba. Tasu tasu mahanadisu mahasamudde ca udakassa viya sotapannadisu dinnadanassa uttaritaravasena asankhyeyyata veditabba, pathaviya khalamandalamatte padese pamsum adim katva yava pathaviya pamsuno appameyyatayapi ayamattho dipetabbo. [380] Satta kho panimati kasma arabhi? "samghe gotami dehi, samghe Te dinne aham ceva pujito bhavissami. Samgho ca"ti hi vuttam, tattha sattasu thanesu dinnadanam samghe dinnam nama hotiti dassetum imam desanam arabhi. Tattha buddhappamukhe ubhatosamgheti ekato bhikkhusamgho ekato bhikkhunisamgho, sattha majjhe nisinno hotiti ayam buddhappamukho ubhatosamgho nama. Ayam pathamati imaya dakkhinaya samappamana dakkhina nama natthi. Dutiyadakkhinadayo pana etam paramadakkhinam na papunanti. Kim pana tathagate parinibbute buddhappamukhassa ubhatosamghassa danam datum sakkati? sakka. Katham? ubhatosamghassa hi pamukhe sadhatukam patimam asane thapetva adharakam thapetva dakkhinodakam adim katva sabbam satthu pathamam datva ubhatosamghassa databbam, evam buddhappamukhassa ubhatosamghassa danam dinnam nama hoti. Tattha yam satthu dinnam, tam kim katabbanti? yo sattharam patijaggati vattasampanno bhikkhu, tassa databbam. Pitusantakanhi puttassa papunati, bhikkhusamghassa danam datumpi vattati, sappitelani pana gahetva dipa jalitabba, satakam gahetva pataka aropetabbati. Bhikkhusamgheti aparicchinnakamahabhikkhusamghe. Bhikkhunisamghepi eseva nayo. @Footnote: 1 Si. loniyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Gotrabhunoti gottamattakameva anubhavamana, namamattasamanati attho. Kasavakanthati kasavakanthanamaka. Te kira ekam kasavakkhandam hatthe va givaya va bandhitva vicarissanti. Gharadvaram pana tesam puttabhariyakasivanijjadikammani ca pakatikaneva bhavissanti. Tesu dussilesu samgham uddissa danam dassantiti ettha dussilasamghanti na vuttam. Samgho hi dussilo nama natthi. Dussila nama pana upasaka tesu dussilesu samgham uddissa demati danam dassanti. Iti bhagavata buddhappamukhe samghe dinnadakkhinapi gunasankhaya asankhyeyyati vutta. Kasavakanthasamghe dinnadakkhinapi gunasankhayeva asankhyeyyati vutta. Samghagata dakkhina hi samghe cittikaram katum sakkontassa hoti, samghe pana cittikaro dukkaro hoti. Yo hi samghagatam dakkhinam dassamiti deyyadhammam patiyadetva viharam gantva "bhante samgham uddissa ekam theram detha"ti vadati, atha samghato samaneram labhitva "samanero me laddho"ti annathattam apajjati, tassa dakkhina samghagata na hoti. Mahatheram labhitva "mahathero me laddho"ti somanassam uppadentassapi na hotiyeva. Yo pana samaneram va upasampannam va daharam va theram va balam va panditam va yankinci samghato labhitva nibbematiko hutva samghassa demiti samghe cittikaram katum sakkoti, tassa dakkhina samghagata nama hoti, parasamuddavasino kira evam karonti. Tattha hi eko viharasami kutumbiko "samghagatam dakkhinam dassami"ti samghato uddisitva ekam bhikkhum dethati yaci, so ekam dussilabhikkhum labhitva nisinnatthanam opunjapetva asanam pannapetva upari vitanam bandhitva gandhadhupapupphehi pujitva pade dhovitva telena makkhitva buddhassa nipaccakaram karonto viya samghe cittikarena deyyadhammam adasi, so bhikkhu pacchabhattam viharajagganatthaya kudalakam dethati gharadvaram agato, upasako nisinnova kudalam padena khipitva "ganha"ti adasi. Tamenam manussa ahamsu "tumhehi patova etassa katasakkaro vattum na sakka, idani upacaramattakampi natthi,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Kim nametan"ti. Upasako "samghassa so ayya cittikaro, na etassa"ti aha. Kasavakanthasamghassa dinnadakkhinam pana ko sodhetiti? sariputtamoggallanadayo Asitimahathera sodhentiti. Apica thera ciraparinibbuta, there adim katva yavajja dharamana khinasava sodhentiyeva. Na tvevaham ananda kenaci pariyayena samghagataya dakkhinayati ettha atthi buddhappamukho samgho, atthi etarahi samgho, atthi anagate kasavakanthasamgho. Buddhappamukhasamgho etarahi samghena saddhim na upanetabbo, etarahi samgho anagate kasavakanthasamghena saddhim na upanetabbo. Tena teneva samayena kathetabbam. Samghato uddisitva gahitasamanaputhujjano hi patipuggaliko sotapanno, samgho cittikaram katum sakkontassa puthujjanasamane dinnam mahapphalataram. Uddisitva gahito sotapanno patipuggaliko sakadagamitiadisupi eseva nayo. Samghe cittikaram katum sakkontassa hi khinasave dinnadanato uddisitva gahite dussilepi dinnam mahapphalatarameva. Yam pana vuttam "silavato kho maharaja dinnam mahapphalam, no tatha dussile"ti, tam imam nayam pahaya "catasso kho imananda dakkhinavisuddhiyo"ti imasmim catukke datthabbam. [381] Dayakato visujjhatiti mahapphalabhavena visujjhati, mahapphala hotiti attho. Kalyanadhammoti sucidhammo, na papadhammoti dayakato visujjhatiti cettha vessantaramaharaja kathetabbo. So hi jujakabrahmanassa darake datva pathavim kampesi. Patiggahakato visujjhatiti ettha kalyaninadimukhadvaravasi kevatto kathetabbo. So kira dighasomattherassa tikkhattum pindapatam datva maranamance nipanno "ayyassa mam dighasomattherassa dinnapindapato uddharati"ti aha. Neva dayakatoti ettha vaddhamanavasi luddako kathetabbo. So kira petadakkhinam dento ekassa dussilasseva tayo vare adasi, tatiyavare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

"amanusso dussilo mam vilumpati"ti viravi, ekassa silavantassa bhikkhuno datva papitakaleyevassa papuni. Dayakato ceva visujjhatiti ettha asadisadanam kathetabbam. Sa dakkhina dayakato visujjhatiti ettha yatha nama cheko kassako asatampi khettam labhitva samaye kasitva pamsum apanetva sarabijani patitthapetva rattindivam arakkhe pamadam anapajjanto annassa sarakhettato adhikataram dhannam labhati, evam silava dussilassa datvapi phalam mahantam adhigacchatiti. Imina upayena sabbapadesu danavisujjhanam veditabbam. Vitarago vitaragesuti ettha vitarago nama anagami, araha pana ekantavitaragova, tasma arahata arahato dinnam danameva aggam. Kasma? bhavalayassa bhavapatthanaya abhavato. Nanu khinasavo danaphalam na saddahatiti. Danaphalam saddahanta khinasavasadisa na honti. Khinasavena katakammam pana nicchandaragatta kusalam va akusalam va na hoti, kiriyatthane titthati, tenevassa danam aggam hotiti vadanti. Kim pana sammasambuddhena sariputtattherassa dinnam mahapphalam, udahu sariputtattherena sammasambuddhassa dinnanti. Sammasambuddhena sariputtattherassa dinnam mahapphalanti vadanti. Sammasambuddham hi thapetva anno danassa vipakam janitum samattho nama natthi. Danam hi catuhi sampadahi katum sakkontassa tasmimyeva attabhave vipakam deti. Tatrima sampada:- deyyadhammassa dhammena samena param apiletva uppannata, pubbacetanadivasena cetanaya mahattata, khinasavabhavena gunatirekata, tamdivasam nirodhato vutthitabhavena vatthusampannatati. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya dakkhinavibhangasuttavannana nitthita. Catutthavaggavannana nitthita --------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 224-233. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=5710&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=5710&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=706              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=9161              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=9113              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=9113              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]