บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ปฐมวรรคที่ ๑ อรรถกถาติณกัฏฐสูตรที่ ๑ บทว่า อนมตคฺโค แปลว่า มีที่สุดเบื้องต้นอันบุคคลไปตามอยู่รู้ไม่ได้. อธิบายว่า สงสารแม้จะตามไปด้วยญาณร้อยปี พันปี มีที่สุดรู้ไม่ได้ คือมีที่สุดอันทราบไม่ได้. สงสารนั้นใครไม่อาจรู้ที่สุดข้างนี้ หรือข้างโน้นได้ คือมีเบื้องต้นเบื้องปลายกำหนดไม่ได้. บทว่า สํสาโร ได้แก่ ลำดับแห่งขันธ์เป็นต้นที่เป็นไปกำหนดไม่ได้. บทว่า ปุพฺพา โกฏิ น ปญฺญายติ ได้แก่ เขตแดนเบื้องต้น ไม่ปรากฏ ก็ที่สุดเบื้องต้นของสงสารนั้น ย่อมไม่ปรากฏด้วยที่สุดใด. แม้ที่สุดเบื้องปลาย ก็ย่อมไม่ปรากฏด้วยที่สุดนั้นเหมือนกัน. ส่วนสัตว์ทั้งหลายย่อมท่องเที่ยวไปในท่ามกลาง. บทว่า ปริยาทานํ คจฺเฉยฺย นี้ ท่านกล่าวว่า เพราะเป็นอุปมาด้วยสิ่งน้อย. ส่วนในพาหิรสมัย ประโยชน์มีน้อย๑- อุปมามีมาก. เมื่อท่านกล่าวว่า โคนี้เหมือนช้าง สุกรเหมือนโค สระเหมือนสมุทร ประโยชน์เหล่านั้นจะมีประมาณเช่นนั้นก็หามิได้. ส่วนในพุทธสมัย อุปมามีน้อย ประโยชน์มีมาก. ____________________________ ๑- ฏีกา-: อตฺโถ ปริตฺโต โหติ ยถาภตาวโพธาภาวโต. แท้จริง เพราะในบาลีท่านถือเอาชมพูทวีปแห่งเดียว. หญ้าเป็นต้น พึงถึงการหมดสิ้นไป ด้วยความพยายามของชาวชมพูทวีปเห็นปานนี้ในร้อยปีบ้าง พันปีบ้าง แสนปีบ้าง. ส่วนมารดาของคน พึงถึงการหมดสิ้นไป ก็หามิได้แล. บทว่า ทุกฺขํ ปจฺจนุภูตํ ได้แก่ ท่านเสวยทุกข์. บทว่า ติปฺปํ เป็นไวพจน์ของบทว่า อนุภูตํ นั้นแล. บทว่า พฺยสนํ ได้แก่ หลายอย่างมีความเสื่อมแห่งญาติเป็นต้น. บทว่า กฏสิ ได้แก่ ปฐพีที่เป็นป่าช้า. สัตว์เหล่านั้น เมื่อตายบ่อยๆ ได้เพิ่มพูนปฐพีที่เป็นป่าช้านั้น ด้วยการทิ้งสรีระไว้. บทว่า อลํ แปลว่า พอเท่านั้น. จบอรรถกถาติณกัฏฐสูตรที่ ๑ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา สังยุตตนิกาย นิทานวรรค อนมตัคคสังยุตต์ ปฐมวรรคที่ ๑ ติณกัฏฐสูตรที่ ๑ จบ. |