พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระอภิธรรมปิฎกเล่มที่ ๒ อภิ. วิภงฺโค

     [๘๐๑]   ปญฺจวิญฺาณํ  น  เหตุเมว  อเหตุกเมว  เหตุวิปฺปยุตฺตเมว
สปฺปจฺจยเมว     สงฺขตเมว     อรูปเมว     โลกิยเมว    สาสวเมว
สญฺโชนิยเมว    คนฺถนิยเมว   โอฆนิยเมว   โยคนิยเมว   นีวรณิยเมว
ปรามฏฺเมว      อุปาทานิยเมว      สงฺกิเลสิกเมว     อพฺยากตเมว
สารมฺมณเมว     อเจตสิกเมว     วิปากเมว     อุปาทินฺนุปาทานิยเมว
อสงฺกิลิฏฺสงฺกิเลสิกเมว    นสวิตกฺกสวิจารเมว    นอวิตกฺกวิจารมตฺตเมว
อวิตกฺกอวิจารเมว     น     ปีติสหคตเมว     เนวทสฺสเนนนภาวนาย-
ปหาตพฺพเมว เนวทสฺสเนนนภาวนายปหาตพฺพเหตุกเมว
เนวอาจยคามึนอปจยคามิเมว      เนวเสกฺขํนาเสกฺขเมว     ปริตฺตเมว
กามาวจรเมว   น   รูปาวจรเมว   น   อรูปาวจรเมว  ปริยาปนฺนเมว
โน     อปริยาปนฺนเมว     อนิยตเมว     อนิยฺยานิกเมว     อุปฺปนฺนํ
มโนวิญฺาณวิญฺเยฺยเมว อนิจฺจเมว ชราภิภูตเมว ฯ
     [๘๐๒]   ปญฺจ    วิญฺาณา   อุปฺปนฺนวตฺถุกา   อุปฺปนฺนารมฺมณาติ
อุปฺปนฺนสฺมึ     วตฺถุสฺมึ     อุปฺปนฺเน    อารมฺมเณ    อุปฺปชฺชนฺติ    ฯ
ปุเรชาตวตฺถุกา  ปุเรชาตารมฺมณาติ  ปุเร  ชาตสฺมึ  วตฺถุสฺมึ  ปุเร ชาเต
อารมฺมเณ     อุปฺปชฺชนฺติ     ฯ    อชฺฌตฺติกวตฺถุกา    พาหิรารมฺมณาติ
ปญฺจนฺนํ    วิญฺาณานํ    วตฺถู   อชฺฌตฺติกา   อารมฺมณา   พาหิรา   ฯ
อสมฺภินฺนวตฺถุกา      อสมฺภินฺนารมฺมณาติ      อสมฺภินฺนสฺมึ      วตฺถุสฺมึ
อสมฺภินฺเน   อารมฺมเณ   อุปฺปชฺชนฺติ   ฯ   นานาวตฺถุกา  นานารมฺมณาติ
อญฺ   จกฺขุวิญฺาณสฺส   วตฺถุ   จ   อารมฺมณญฺจ   อญฺ  โสตวิญฺาณสฺส
วตฺถุ   จ   อารมฺมณญฺจ   อญฺ   ฆานวิญฺาณสฺส  วตฺถุ  จ  อารมฺมณญฺจ
อญฺ   ชิวฺหาวิญฺาณสฺส   วตฺถุ   จ   อารมฺมณญฺจ  อญฺ  กายวิญฺาณสฺส
วตฺถุ จ อารมฺมณญฺจ ฯ
     {๘๐๒.๑}   น     อญฺมญฺสฺส    โคจรวิสยํ    ปจฺจนุโภนฺตีติ
จกฺขุวิญฺาณสฺส      โคจรวิสยํ      โสตวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
โสตวิญฺาณสฺส      โคจรวิสยํปิ     จกฺขุวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
จกฺขุวิญฺาณสฺส      โคจรวิสยํ      ฆานวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
ฆานวิญฺาณสฺส      โคจรวิสยํปิ     จกฺขุวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
จกฺขุวิญฺาณสฺส      โคจรวิสยํ     ชิวฺหาวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
ชิวฺหาวิญฺาณสฺส     โคจรวิสยํปิ     จกฺขุวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
จกฺขุวิญฺาณสฺส      โคจรวิสยํ      กายวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
กายวิญฺาณสฺส      โคจรวิสยํปิ     จกฺขุวิญฺาณํ     น     ปจฺจนุโภติ
โสตวิญฺาณสฺส    ฯเปฯ    ฆานวิญฺาณสฺส    ฯเปฯ    ชิวฺหาวิญฺาณสฺส
ฯเปฯ    กายวิญฺาณสฺส    โคจรวิสยํ    จกฺขุวิญฺาณํ   น   ปจฺจนุโภติ
จกฺขุวิญฺาณสฺส   โคจรวิสยํปิ  กายวิญฺาณํ  น  ปจฺจนุโภติ  กายวิญฺาณสฺส
โคจรวิสยํ   โสตวิญฺาณํ   น   ปจฺจนุโภติ   โสตวิญฺาณสฺส  โคจรวิสยํปิ
กายวิญฺาณํ   น   ปจฺจนุโภติ   กายวิญฺาณสฺส   โคจรวิสยํ  ฆานวิญฺาณํ
น      ปจฺจนุโภติ     ฆานวิญฺาณสฺส     โคจรวิสยํปิ     กายวิญฺาณํ
น      ปจฺจนุโภติ     กายวิญฺาณสฺส     โคจรวิสยํ     ชิวฺหาวิญฺาณํ
น    ปจฺจนุโภติ    ชิวฺหาวิญฺาณสฺส    โคจรวิสยํปิ    กายวิญฺาณํ   น
ปจฺจนุโภติ ฯ
     {๘๐๒.๒}   น   อสมนฺนาหารา   อุปฺปชฺชนฺตีติ   สมนฺนาหรนฺตสฺส
อุปฺปชฺชนฺติ    ฯ    น    อมนสิการา    อุปฺปชฺชนฺตีติ    มนสิกโรนฺตสฺส
อุปฺปชฺชนฺติ    ฯ    น    อพฺโพกิณฺณา    อุปฺปชฺชนฺตีติ   น   ปฏิปาฏิยา
อุปฺปชฺชนฺติ ฯ น อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺชนฺตีติ น เอกกฺขเณ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ
     {๘๐๒.๓}   น  อญฺมญฺสฺส  สมนนฺตรา  อุปฺปชฺชนฺตีติ จกฺขุวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตรา     โสตวิญฺาณํ     น    อุปฺปชฺชติ    โสตวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ     จกฺขุวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ    จกฺขุวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตรา     ฆานวิญฺาณํ     น    อุปฺปชฺชติ    ฆานวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ     จกฺขุวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ    จกฺขุวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตรา    ชิวฺหาวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ    ชิวฺหาวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ     จกฺขุวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ    จกฺขุวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตรา     กายวิญฺาณํ     น    อุปฺปชฺชติ    กายวิญฺาณสฺส
อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ     จกฺขุวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ    โสตวิญฺาณสฺส
ฯเปฯ      ฆานวิญฺาณสฺส      ฯเปฯ     ชิวฺหาวิญฺาณสฺส     ฯเปฯ
กายวิญฺาณสฺส     อุปฺปนฺนสมนนฺตรา     จกฺขุวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ
จกฺขุวิญฺาณสฺส     อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ    กายวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ
กายวิญฺาณสฺส     อุปฺปนฺนสมนนฺตรา     โสตวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ
โสตวิญฺาณสฺส     อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ    กายวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ
กายวิญฺาณสฺส     อุปฺปนฺนสมนนฺตรา     ฆานวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ
ฆานวิญฺาณสฺส     อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ    กายวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ
กายวิญฺาณสฺส     อุปฺปนฺนสมนนฺตรา    ชิวฺหาวิญฺาณํ    น    อุปฺปชฺชติ
ชิวฺหาวิญฺาณสฺส อุปฺปนฺนสมนนฺตราปิ กายวิญฺาณํ น อุปฺปชฺชติ ฯ
     {๘๐๒.๔}   ปญฺจ   วิญฺาณา   อนาโภคาติ   ปญฺจนฺนํ  วิญฺาณานํ
นตฺถิ  อาวชฺชนา  วา  อาโภโค  วา  สมนฺนาหาโร วา มนสิกาโร วา ฯ
ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ   น   กญฺจิ  ธมฺมํ  ปฏิวิชานาตีติ  ปญฺจหิ  วิญฺาเณหิ
น   กญฺจิ   ธมฺมํ   ปฏิวิชานาติ   ฯ  อญฺตฺร  อภินิปาตมตฺตาติ  อญฺตฺร
อาปาถมตฺตา   ฯ   ปญฺจนฺนํ   วิญฺาณานํ   สมนนฺตราปิ  น  กญฺจิ  ธมฺมํ
ปฏิวิชานาตีติ    ปญฺจนฺนํ    วิญฺาณานํ   สมนนฺตรา   มโนธาตุยาปิ   น
กญฺจิ ธมฺมํ ปฏิวิชานาติ ฯ
     {๘๐๒.๕}   ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ   น   กญฺจิ  อิริยาปถํ  กปฺเปตีติ
ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ  น  กญฺจิ  อิริยาปถํ  กปฺเปติ  คมนํ  วา  านํ  วา
นิสชฺชํ   วา   เสยฺยํ   วา   ฯ   ปญฺจนฺนํ  วิญฺาณานํ  สมนนฺตราปิ  น
กญฺจิ     อิริยาปถํ    กปฺเปตีติ    ปญฺจนฺนํ    วิญฺาณานํ    สมนนฺตรา
มโนธาตุยาปิ  น  กญฺจิ  อิริยาปถํ  กปฺเปติ  คมนํ  วา  านํ  วา นิสชฺชํ
วา เสยฺยํ วา ฯ
     {๘๐๒.๖}   ปญฺจหิ  วิญฺาเณหิ  น  กายกมฺมํ  น วจีกมฺมํ ปฏฺเปตีติ
ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ   น   กายกมฺมํ   วจีกมฺมํ   ปฏฺเปติ   ฯ  ปญฺจนฺนํ
วิญฺาณานํ    สมนนฺตราปิ    น   กายกมฺมํ   น   วจีกมฺมํ   ปฏฺเปตีติ
ปญฺจนฺนํ    วิญฺาณานํ    สมนนฺตรา    มโนธาตุยาปิ    น    กายกมฺมํ
วจีกมฺมํ   ปฏฺเปติ   ฯ   ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ   น   กุสลากุสลํ   ธมฺมํ
สมาทิยตีติ   ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ   น   กุสลากุสลํ   ธมฺมํ  สมาทิยติ  ฯ
ปญฺจนฺนํ   วิญฺาณานํ   สมนนฺตราปิ   น   กุสลากุสลํ   ธมฺมํ  สมาทิยตีติ
ปญฺจนฺนํ    วิญฺาณานํ    สมนนฺตรา    มโนธาตุยาปิ    น   กุสลากุสลํ
ธมฺมํ สมาทิยติ ฯ
     {๘๐๒.๗}   ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ   น   สมาปชฺชติ   น  วุฏฺาตีติ
ปญฺจหิ    วิญฺาเณหิ    น    สมาปชฺชติ   น   วุฏฺาติ   ฯ   ปญฺจนฺนํ
วิญฺาณานํ    สมนนฺตราปิ    น   สมาปชฺชติ   น   วุฏฺาตีติ   ปญฺจนฺนํ
วิญฺาณานํ สมนนฺตรา มโนธาตุยาปิ น สมาปชฺชติ น วุฏฺาติ ฯ
     {๘๐๒.๘}   ปญฺจหิ   วิญฺาเณหิ  น  จวติ  น  อุปปชฺชตีติ  ปญฺจหิ
วิญฺาเณหิ  น  จวติ  น  อุปปชฺชติ  ฯ  ปญฺจนฺนํ  วิญฺาณานํ  สมนนฺตราปิ
น   จวติ  น  อุปปชฺชตีติ  ปญฺจนฺนํ  วิญฺาณานํ  สมนนฺตรา  มโนธาตุยาปิ
น จวติ น อุปปชฺชติ ฯ
     {๘๐๒.๙}   ปญฺจหิ  วิญฺาเณหิ  น  สุปติ  น  ปฏิพุชฺฌติ  น  สุปินํ
ปสฺสตีติ  ปญฺจหิ  วิญฺาเณหิ  น  สุปติ  น  ปฏิพุชฺฌติ  น  สุปินํ  ปสฺสติ ฯ
ปญฺจนฺนํ   วิญฺาณานํ   สมนนฺตราปิ   น   สุปติ  น  ปฏิพุชฺฌติ  น  สุปินํ
ปสฺสตีติ   ปญฺจนฺนํ   วิญฺาณานํ   สมนนฺตรา   มโนธาตุยาปิ   น   สุปติ
น ปฏิพุชฺฌติ น สุปินํ ปสฺสติ ฯ
                       เอวํ ยาถาวกวตฺถุวิภาวนา ปญฺา ฯ
                            เอวํ เอกวิเธน าณวตฺถุ ฯ
     [๘๐๓]   ตีสุ   ภูมีสุ   กุสลาพฺยากเต   ปญฺา   โลกิยา  ปญฺา
จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ  ปญฺา  โลกุตฺตรา  ปญฺา  ฯ  สพฺพาว
ปญฺา   เกนจิ   วิญฺเยฺยา   เกนจิ   น   วิญฺเยฺยา   ฯ  ตีสุ  ภูมีสุ
กุสลาพฺยากเต    ปญฺา    สาสวา    ปญฺา   จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ
ผเลสุ   ปญฺา   อนาสวา   ปญฺา   ฯ   ตีสุ   ภูมีสุ   กุสลาพฺยากเต
ปญฺา     อาสววิปฺปยุตฺตสาสวา    ปญฺา    จตูสุ    มคฺเคสุ    จตูสุ
ผเลสุ    ปญฺา    อาสววิปฺปยุตฺตอนาสวา    ปญฺา   ฯ   ตีสุ   ภูมีสุ
กุสลาพฺยากเต     ปญฺา    สญฺโชนิยา    ปญฺา    จตูสุ    มคฺเคสุ
จตูสุ ผเลสุ ปญฺา อสญฺโชนิยา ปญฺา ฯ
     {๘๐๓.๑}   ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา  สญฺโชนวิปฺปยุตฺต-
สญฺโชนิยา   ปญฺา   จตูสุ  มคฺเคสุ  จตูสุ  ผเลสุ  ปญฺา  สญฺโชน-
วิปฺปยุตฺตอสญฺโชนิยา   ปญฺา   ฯ   ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา
คนฺถนิยา ปญฺา จตูสุ มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ ปญฺา อคนฺถนิยา ปญฺา ฯ
     {๘๐๓.๒}   ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา คนฺถวิปฺปยุตฺตคนฺถนิยา
ปญฺา   จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ  ปญฺา  คนฺถวิปฺปยุตฺตอคนฺถนิยา
ปญฺา   ฯ   ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา  โอฆนิยา  ปญฺา  จตูสุ
มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ   ปญฺา   อโนฆนิยา   ปญฺา   ฯ  ตีสุ  ภูมีสุ
กุสลาพฺยากเต     ปญฺา     โอฆวิปฺปยุตฺตโอฆนิยา     ปญฺา    จตูสุ
มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ   ปญฺา   โอฆวิปฺปยุตฺตอโนฆนิยา   ปญฺา   ฯ
ตีสุ   ภูมีสุ   กุสลาพฺยากเต   ปญฺา   โยคนิยา  ปญฺา  จตูสุ  มคฺเคสุ
จตูสุ   ผเลสุ  ปญฺา  อโยคนิยา  ปญฺา  ฯ  ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต
ปญฺา     โยควิปฺปยุตฺตโยคนิยา    ปญฺา    จตูสุ    มคฺเคสุ    จตูสุ
ผเลสุ    ปญฺา    โยควิปฺปยุตฺตอโยคนิยา    ปญฺา   ฯ   ตีสุ   ภูมีสุ
กุสลาพฺยากเต    ปญฺา    นีวรณิยา   ปญฺา   จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ
ผเลสุ ปญฺา อนีวรณิยา ปญฺา ฯ
     {๘๐๓.๓}   ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต ปญฺา นีวรณวิปฺปยุตฺตนีวรณิยา
ปญฺา   จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ  ผเลสุ  ปญฺา  นีวรณวิปฺปยุตฺตอนีวรณิยา
ปญฺา   ฯ  ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา  ปรามฏฺา  ปญฺา  จตูสุ
มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ   ปญฺา   อปรามฏฺา   ปญฺา  ฯ  ตีสุ  ภูมีสุ
กุสลาพฺยากเต    ปญฺา    ปรามาสวิปฺปยุตฺตปรามฏฺา    ปญฺา   จตูสุ
มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ ปญฺา ปรามาสวิปฺปยุตฺตอปรามฏฺา ปญฺา ฯ
     {๘๐๓.๔}   ตีสุ   ภูมีสุ  วิปาเก  ปญฺา  อุปาทินฺนา  ปญฺา  ตีสุ
ภูมีสุ   กุสเล   ตีสุ  ภูมีสุ  กิริยาพฺยากเต  จตูสุ  มคฺเคสุ  จตูสุ  ผเลสุ
ปญฺา   อนุปาทินฺนา   ปญฺา   ฯ   ตีสุ   ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา
อุปาทานิยา   ปญฺา  จตูสุ  มคฺเคสุ  จตูสุ  ผเลสุ  ปญฺา  อนุปาทานิยา
ปญฺา   ฯ   ตีสุ   ภูมีสุ   กุสลาพฺยากเต   ปญฺา   อุปาทานวิปฺปยุตฺต-
อุปาทานิยา   ปญฺา   จตุสุ  มคฺเคสุ  จตูสุ  ผเลสุ  ปญฺา  อุปาทาน-
วิปฺปยุตฺตอนุปาทานิยา   ปญฺา   ฯ   ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา
สงฺกิเลสิกา   ปญฺา  จตูสุ  มคฺเคสุ  จตูสุ  ผเลสุ  ปญฺา  อสงฺกิเลสิกา
ปญฺา ฯ
     {๘๐๓.๕}   ตีสุ ภูมีสุ กุสลาพฺยากเต ปญฺา กิเลสวิปฺปยุตฺตสงฺกิเลสิกา
ปญฺา   จตูสุ  มคฺเคสุ  จตูสุ  ผเลสุ  ปญฺา  กิเลสวิปฺปยุตฺตอสงฺกิเลสิกา
ปญฺา   ฯ   วิตกฺกสมฺปยุตฺตา  ปญฺา  สวิตกฺกา  ปญฺา  วิตกฺกวิปฺปยุตฺตา
ปญฺา     อวิตกฺกา     ปญฺา     ฯ     วิจารสมฺปยุตฺตา     ปญฺา
สวิจารา    ปญฺา   วิจารวิปฺปยุตฺตา   ปญฺา   อวิจารา   ปญฺา   ฯ
ปีติสมฺปยุตฺตา    ปญฺา    สปฺปีติกา    ปญฺา    ปีติวิปฺปยุตฺตา   ปญฺา
อปฺปีติกา    ปญฺา    ฯ   ปีติสมฺปยุตฺตา   ปญฺา   ปีติสหคตา   ปญฺา
ปีติวิปฺปยุตฺตา    ปญฺา    น   ปีติสหคตา   ปญฺา   ฯ   สุขสมฺปยุตฺตา
ปญฺา    สุขสหคตา   ปญฺา   สุขวิปฺปยุตฺตา   ปญฺา   น   สุขสหคตา
ปญฺา    ฯ    อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตา    ปญฺา   อุเปกฺขาสหคตา   ปญฺา
อุเปกฺขาวิปฺปยุตฺตา ปญฺา น อุเปกฺขาสหคตา ปญฺา ฯ
     {๘๐๓.๖}   กามาวจรกุสลาพฺยากเต   ปญฺา  กามาวจรา  ปญฺา
รูปาวจรา   ปญฺา   อรูปาวจรา   ปญฺา   อปริยาปนฺนา   ปญฺา   น
กามาวจรา   ปญฺา   ฯ   รูปาวจรกุสลาพฺยากเต   ปญฺา   รูปาวจรา
ปญฺา    กามาวจรา    ปญฺา    อรูปาวจรา   ปญฺา   อปริยาปนฺนา
ปญฺา   น   รูปาวจรา   ปญฺา   ฯ   อรูปาวจรกุสลาพฺยากเต  ปญฺา
อรูปาวจรา    ปญฺา    กามาวจรา    ปญฺา    รูปาวจรา    ปญฺา
อปริยาปนฺนา ปญฺา น อรูปาวจรา ปญฺา ฯ
     {๘๐๓.๗}   ตีสุ  ภูมีสุ  กุสลาพฺยากเต  ปญฺา  ปริยาปนฺนา  ปญฺา
จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ  ปญฺา  อปริยาปนฺนา  ปญฺา  ฯ  จตูสุ
มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ   ปญฺา  นิยฺยานิกา  ปญฺา  ตีสุ  ภูมีสุ  กุสเล
จตูสุ   ภูมีสุ   วิปาเก   ตีสุ  ภูมีสุ  กิริยาพฺยากเต  ปญฺา  อนิยฺยานิกา
ปญฺา    ฯ   จตูสุ   มคฺเคสุ   ปญฺา   นิยตา   ปญฺา   ตีสุ   ภูมีสุ
กุสเล   จตูสุ   ภูมีสุ   วิปาเก   ตีสุ   ภูมีสุ   กิริยาพฺยากเต   ปญฺา
อนิยตา   ปญฺา   ฯ   ตีสุ   ภูมีสุ   กุสลาพฺยากเต   ปญฺา  สอุตฺตรา
ปญฺา   จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ   ปญฺา  อนุตฺตรา  ปญฺา  ฯ
ตตฺถ   กตมา   อตฺถชาปิกา   ปญฺา   จตูสุ   ภูมีสุ   กุสเล   อรหโต
อภิญฺ    อุปฺปาเทนฺตสฺส    สมาปตฺตึ    อุปฺปาเทนฺตสฺส   กิริยาพฺยากตา
ปญฺา    อตฺถชาปิกา    ปญฺา    จตูสุ    ภูมีสุ    วิปาเก   อรหโต
อุปฺปนฺนาย     อภิญฺาย    อุปฺปนฺนาย    สมาปตฺติยา    กิริยาพฺยากตา
ปญฺา ชาปิตตฺถา ปญฺา ฯ เอวํ ทุวิเธน าณวตฺถุ ฯ
     [๘๐๔]   ตตฺถ   กตมา   จินฺตามยา   ปญฺา   โยควิหิเตสุ  วา
กมฺมายตเนสุ    โยควิหิเตสุ    วา   สิปฺปายตเนสุ   โยควิหิเตสุ   วา
วิชฺชฏฺาเนสุ   กมฺมสฺสกตํ   วา  สจฺจานุโลมิกํ  วา  รูปํ  อนิจฺจนฺติ  วา
เวทนา   อนิจฺจาติ   วา   สญฺา   อนิจฺจาติ  วา  สงฺขารา  อนิจฺจาติ
วา   วิญฺาณํ   อนิจฺจนฺติ   วา   ยํ   เอวรูปึ   อนุโลมิกํ  ขนฺตึ  ทิฏฺึ
รุจึ   มุตึ   เปกฺขํ   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺตึ   ปรโต  อสฺสุตฺวา  ปฏิลภติ  อยํ
วุจฺจติ    จินฺตามยา    ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา   สุตมยา   ปญฺา
โยควิหิเตสุ    วา    กมฺมายตเนสุ   โยควิหิเตสุ   วา   สิปฺปายตเนสุ
โยควิหิเตสุ  วา  วิชฺชฏฺาเนสุ  กมฺมสฺสกตํ  วา  สจฺจานุโลมิกํ  วา  รูปํ
อนิจฺจนฺติ  วา  เวทนา  อนิจฺจาติ  วา  สญฺา  อนิจฺจาติ  วา  สงฺขารา
อนิจฺจาติ   วา   วิญฺาณํ   อนิจฺจนฺติ  วา  ยํ  เอวรูปึ  อนุโลมิกํ  ขนฺตึ
ทิฏฺึ   รุจึ   มุตึ   เปกฺขํ   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺตึ   ปรโต  สุตฺวา  ปฏิลภติ
อยํ    วุจฺจติ   สุตมยา   ปญฺา   ฯ   สพฺพาปิ   สมาปนฺนสฺส   ปญฺา
ภาวนามยา ปญฺา ฯ
     [๘๐๕]   ตตฺถ  กตมา  ทานมยา  ปญฺา  ทานํ อารพฺภ ทานาธิคจฺฉ
คจฺฉ   ยา   อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย
สมฺมาทิฏฺิ    อยํ    วุจฺจติ    ทานมยา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา
สีลมยา   ปญฺา   สีลํ   อารพฺภ   สีลาธิคจฺฉ   ยา   อุปฺปชฺชติ  ปญฺา
ปชานนา    ฯเปฯ    อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ
สีลมยา    ปญฺา    ฯ   สพฺพาปิ   สมาปนฺนสฺส   ปญฺา   ภาวนามยา
ปญฺา ฯ
     [๘๐๖]   ตตฺถ   กตมา   อธิสีเล   ปญฺา  ปาติโมกฺขสํวรสํวุตสฺส
ยา  อุปฺปชฺชติ  ปญฺา  ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺิ
อยํ   วุจฺจติ   อธิสีเล   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา  อธิจิตฺเต  ปญฺา
รูปาวจรอรูปาวจรสมาปตฺตึ      สมาปชฺชนฺตสฺส      ยา      อุปฺปชฺชติ
ปญฺา     ปชานนา     ฯเปฯ    อโมโห    ธมฺมวิจโย    สมฺมาทิฏฺิ
อยํ   วุจฺจติ   อธิจิตฺเต   ปญฺา   ฯ  ตตฺถ  กตมา  อธิปญฺาย  ปญฺา
จตูสุ    มคฺเคสุ    จตูสุ   ผเลสุ   ปญฺา   อยํ   วุจฺจติ   อธิปญฺาย
ปญฺา ฯ
     [๘๐๗]   ตตฺถ   กตมํ   อายโกสลฺลํ   อิเม  ธมฺเม  มนสิกโรโต
อนุปฺปนฺนา   เจว   อกุสลา   ธมฺมา   น   อุปฺปชฺชนฺติ   อุปฺปนฺนา   จ
อกุสลา   ธมฺมา   ปหียนฺติ   อิเม   วา   ปนิเม   ธมฺเม  มนสิกโรโต
อนุปฺปนฺนา   เจว   กุสลา   ธมฺมา   อุปฺปชฺชนฺติ   อุปฺปนฺนา  จ  กุสลา
ธมฺมา   ภิยฺโยภาวาย   เวปุลฺลาย   ภาวนาย   ปาริปูริยา   สํวตฺตนฺตีติ
ยา   ตตฺถ   ปญฺา   ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺิ
อิทํ   วุจฺจติ   อายโกสลฺลํ  ฯ  ตตฺถ  กตมํ  อปายโกสลฺลํ  อิเม  ธมฺเม
มนสิกโรโต   อนุปฺปนฺนา  เจว  กุสลา  ธมฺมา  น  อุปฺปชฺชนฺติ  อุปฺปนฺนา
จ   กุสลา   ธมฺมา   นิรุชฺฌนฺติ  อิเม  วา  ปนิเม  ธมฺเม  มนสิกโรโต
อนุปฺปนฺนา   เจว   อกุสลา   ธมฺมา  อุปฺปชฺชนฺติ  อุปฺปนฺนา  จ  อกุสลา
ธมฺมา    ภิยฺโยภาวาย   เวปุลฺลาย   สํวตฺตนฺตีติ   ยา   ตตฺถ   ปญฺา
ปชานนา    ฯเปฯ    อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ   วุจฺจติ
อปายโกสลฺลํ ฯ สพฺพาปิ ตตฺรุปายา ปญฺา อุปายโกสลฺลํ ฯ
     [๘๐๘]   จตูสุ   ภูมีสุ   วิปาเก   ปญฺา  วิปากา  ปญฺา  จตูสุ
ภูมีสุ    กุสเล    ปญฺา    วิปากธมฺมธมฺมา    ปญฺา    ตีสุ    ภูมีสุ
กิริยาพฺยากเต ปญฺา เนว วิปากนวิปากธมฺมธมฺมา ปญฺา ฯ
     [๘๐๙]   ตีสุ   ภูมีสุ  วิปาเก  ปญฺา  อุปาทินฺนุปาทานิยา  ปญฺา
ตีสุ  ภูมีสุ  กุสเล  ตีสุ  ภูมีสุ  กิริยาพฺยากเต  ปญฺา อนุปาทินฺนุปาทานิยา
ปญฺา   จตูสุ   มคฺเคสุ   จตูสุ   ผเลสุ  ปญฺา  อนุปาทินฺนอนุปาทานิยา
ปญฺา ฯ
     [๘๑๐]   วิตกฺกวิจารสมฺปยุตฺตา   ปญฺา   สวิตกฺกสวิจารา  ปญฺา
วิตกฺกวิปฺปยุตฺตา   วิจารสมฺปยุตฺตา   ปญฺา   อวิตกฺกวิจารมตฺตา   ปญฺา
วิตกฺกวิจารวิปฺปยุตฺตา ปญฺา อวิตกฺกอวิจารา ปญฺา ฯ
     [๘๑๑]   ปีติสมฺปยุตฺตา   ปญฺา  ปีติสหคตา  ปญฺา  สุขสมฺปยุตฺตา
ปญฺา      สุขสหคตา      ปญฺา      อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตา     ปญฺา
อุเปกฺขาสหคตา ปญฺา ฯ
     [๘๑๒]   ตีสุ   ภูมีสุ   กุสเล  ปญฺา  อาจยคามินี  ปญฺา  จตูสุ
มคฺเคสุ   ปญฺา   อปจยคามินี   ปญฺา   จตูสุ   ภูมีสุ   วิปาเก   ตีสุ
ภูมีสุ กิริยาพฺยากเต ปญฺา เนวอาจยคามินีนอปจยคามินี ปญฺา ฯ
     [๘๑๓]   จตูสุ   มคฺเคสุ   ตีสุ   ผเลสุ  ปญฺา  เสกฺขา  ปญฺา
อุปริฏฺิเม   อรหตฺตผเล   ปญฺา   อเสกฺขา  ปญฺา  ตีสุ  ภูมีสุ  กุสเล
ตีสุ  ภูมีสุ  วิปาเก  ตีสุ  ภูมีสุ กิริยาพฺยากเต ปญฺา เนวเสกฺขานาเสกฺขา
ปญฺา ฯ
     [๘๑๔]   กามาวจรกุสลาพฺยากเต    ปญฺา    ปริตฺตา   ปญฺา
รูปาวจรารูปาวจรกุสลาพฺยากเต      ปญฺา      มหคฺคตา      ปญฺา
จตูสุ มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ ปญฺา อปฺปมาณา ปญฺา ฯ
     [๘๑๕]   ตตฺถ   กตมา   ปริตฺตารมฺมณา  ปญฺา  ปริตฺเต  ธมฺเม
อารพฺภ   ยา   อุปฺปชฺชติ  ปญฺา  ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย
สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ   ปริตฺตารมฺมณา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ  กตมา
มหคฺคตารมฺมณา   ปญฺา   มหคฺคเต   ธมฺเม   อารพฺภ   ยา  อุปฺปชฺชติ
ปญฺา    ปชานนา    ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ
วุจฺจติ   มหคฺคตารมฺมณา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ  กตมา  อปฺปมาณารมฺมณา
ปญฺา    อปฺปมาเณ    ธมฺเม    อารพฺภ    ยา    อุปฺปชฺชติ   ปญฺา
ปชานนา    ฯเปฯ    อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ
อปฺปมาณารมฺมณา ปญฺา ฯ
     [๘๑๖]   ตตฺถ   กตมา  มคฺคารมฺมณา  ปญฺา  อริยมคฺคํ  อารพฺภ
ยา    อุปฺปชฺชติ    ปญฺา    ปชานนา   ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย
สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ   มคฺคารมฺมณา   ปญฺา   ฯ   จตูสุ  มคฺเคสุ
ปญฺา   มคฺคเหตุกา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา  มคฺคาธิปตินี  ปญฺา
อริยมคฺคํ   อธิปตึ   กริตฺวา   ยา   อุปฺปชฺชติ  ปญฺา  ปชานนา  ฯเปฯ
อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ อยํ วุจฺจติ มคฺคาธิปตินี ปญฺา ฯ
     [๘๑๗]   จตูสุ   ภูมีสุ   วิปาเก   ปญฺา  สิยา  อุปฺปนฺนา  สิยา
อุปฺปาทินี    น   วตฺตพฺพา   อนุปฺปนฺนาติ   จตูสุ   ภูมีสุ   กุสเล   ตีสุ
ภูมีสุ   กิริยาพฺยากเต   ปญฺา   สิยา   อุปฺปนฺนา  สิยา  อนุปฺปนฺนา  น
วตฺตพฺพา อุปฺปาทินีติ ฯ
     [๘๑๘]   สพฺพาว   ปญฺา   สิยา  อตีตา  สิยา  อนาคตา  สิยา
ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ
     [๘๑๙]   ตตฺถ   กตมา   อตีตารมฺมณา   ปญฺา   อตีเต  ธมฺเม
อารพฺภ   ยา   อุปฺปชฺชติ  ปญฺา  ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย
สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ   อตีตารมฺมณา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา
อนาคตารมฺมณา   ปญฺา   อนาคเต   ธมฺเม   อารพฺภ   ยา  อุปฺปชฺชติ
ปญฺา    ปชานนา    ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ
วุจฺจติ   อนาคตารมฺมณา   ปญฺา   ฯ  ตตฺถ  กตมา  ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา
ปญฺา    ปจฺจุปฺปนฺเน    ธมฺเม    อารพฺภ    ยา   อุปฺปชฺชติ   ปญฺา
ปชานนา    ฯเปฯ    อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ
ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา ปญฺา ฯ
     [๘๒๐]   สพฺพาว   ปญฺา  สิยา  อชฺฌตฺตา  สิยา  พหิทฺธา  สิยา
อชฺฌตฺตพหิทฺธา ฯ
     [๘๒๑]   ตตฺถ    กตมา   อชฺฌตฺตารมฺมณา   ปญฺา   อชฺฌตฺเต
ธมฺเม   อารพฺภ   ยา   อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห
ธมฺมวิจโย    สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ   อชฺฌตฺตารมฺมณา   ปญฺา   ฯ
ตตฺถ   กตมา   พหิทฺธารมฺมณา   ปญฺา   พหิทฺธา  ธมฺเม  อารพฺภ  ยา
อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา   ฯเปฯ   อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺิ
อยํ   วุจฺจติ   พหิทฺธารมฺมณา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา   อชฺฌตฺต-
พหิทฺธารมฺมณา    ปญฺา    อชฺฌตฺตพหิทฺธา    ธมฺเม    อารพฺภ   ยา
อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา   ฯเปฯ   อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺิ
อยํ วุจฺจติ อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา ปญฺา ฯ
                               เอวํ ติวิเธน าณวตฺถุ ฯ
     [๘๒๒]   ตตฺถ   กตมํ   กมฺมสฺสกตํ   าณํ   อตฺถิ   ทินฺนํ  อตฺถิ
ยิฏฺ   อตฺถิ   หุตํ   อตฺถิ   สุกฏทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลวิปาโก  อตฺถิ
อยํ   โลโก   อตฺถิ   ปโร   โลโก   อตฺถิ  มาตา  อตฺถิ  ปิตา  อตฺถิ
สตฺตา    โอปปาติกา    อตฺถิ    โลเก    สมณพฺราหฺมณา   สมฺมคฺคตา
สมฺมาปฏิปนฺนา    เย   อิมญฺจ   โลกํ   ปรญฺจ   โลกํ   สยํ   อภิญฺา
สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทนฺตีติ   ยา   เอวรูปา   ปญฺา   ปชานนา   ฯเปฯ
อโมโห    ธมฺมวิจโย    สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ   วุจฺจติ   กมฺมสฺสกตํ   าณํ
เปตฺวา    สจฺจานุโลมิกํ   าณํ   สพฺพาปิ   สาสวา   กุสลา   ปญฺา
กมฺมสฺสกตํ    าณํ    ฯ    ตตฺถ   กตมํ   สจฺจานุโลมิกํ   าณํ   รูปํ
อนิจฺจนฺติ  วา  เวทนา  อนิจฺจาติ  วา  สญฺา  อนิจฺจาติ  วา  สงฺขารา
อนิจฺจาติ   วา   วิญฺาณํ   อนิจฺจนฺติ   วา   ยา   เอวรูปี  อนุโลมิกา
ขนฺติ    ทิฏฺิ   รุจิ   มุติ   เปกฺขา   ธมฺมนิชฺฌานกฺขนฺติ   อิทํ   วุจฺจติ
สจฺจานุโลมิกํ    าณํ    ฯ    จตูสุ   มคฺเคสุ   ปญฺา   มคฺคสมงฺคิสฺส
าณํ ฯ จตูสุ ผเลสุ ปญฺา ผลสมงฺคิสฺส าณํ ฯ
     [๘๒๓]   มคฺคสมงฺคิสฺส   าณํ  ทุกฺเขเปตํ  าณํ  ทุกฺขสมุทเยเปตํ
าณํ    ทุกฺขนิโรเธเปตํ    าณํ    ทุกฺขนิโรธคามินิยา    ปฏิปทายเปตํ
าณํ   ฯ   ตตฺถ   กตมํ   ทุกฺเข  าณํ  ทุกฺขํ  อารพฺภ  ยา  อุปฺปชฺชติ
ปญฺา    ปชานนา    ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ
วุจฺจติ   ทุกฺเข   าณํ   ฯ   ทุกฺขสมุทยํ   อารพฺภ   ฯเปฯ  ทุกฺขนิโรธํ
อารพฺภ   ฯเปฯ   ทุกฺขนิโรธคามินึ   ปฏิปทํ   อารพฺภ   ยา   อุปฺปชฺชติ
ปญฺา    ปชานนา    ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ
วุจฺจติ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย าณํ ฯ
     [๘๒๔]   กามาวจรกุสลาพฺยากเต     ปญฺา     กามาวจรา
ปญฺา     รูปาวจรกุสลาพฺยากเต     ปญฺา     รูปาวจรา     ปญฺา
อรูปาวจรกุสลาพฺยากเต        ปญฺา       อรูปาวจรา       ปญฺา
จตูสุ มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ ปญฺา อปริยาปนฺนา ปญฺา ฯ
     [๘๒๕]   ตตฺถ  กตมํ  ธมฺเม  าณํ  จตูสุ  มคฺเคสุ  จตูสุ  ผเลสุ
ปญฺา   ธมฺเม   าณํ   ฯ   โส   อิมินา   ธมฺเมน  าเตน  ทิฏฺเน
ปตฺเตน   วิทิเตน   ปริโยคาฬฺเหน   อตีตานาคเต   นยํ  เนติ  เย  หิ
เกจิ   อตีตมทฺธานํ   สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา   ทุกฺขํ  อพฺภญฺึสุ
ทุกฺขสมุทยํ     อพฺภญฺึสุ     ทุกฺขนิโรธํ    อพฺภญฺึสุ    ทุกฺขนิโรธคามินึ
ปฏิปทํ    อพฺภญฺึสุ    อิมญฺเว    เต    ทุกฺขํ   อพฺภญฺึสุ   อิมญฺเว
เต    ทุกฺขสมุทยํ   อพฺภญฺึสุ   อิมญฺเว   เต   ทุกฺขนิโรธํ   อพฺภญฺึสุ
อิมญฺเว   เต   ทุกฺขนิโรธคามินึ   ปฏิปทํ   อพฺภญฺึสุ   เย   หิ  เกจิ
อนาคตมทฺธานํ   สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา   ทุกฺขํ   อภิชานิสฺสนฺติ
ทุกฺขสมุทยํ        อภิชานิสฺสนฺติ        ทุกฺขนิโรธํ       อภิชานิสฺสนฺติ
ทุกฺขนิโรธคามินึ    ปฏิปทํ    อภิชานิสฺสนฺติ    อิมญฺเว    เต    ทุกฺขํ
อภิชานิสฺสนฺติ      อิมญฺเว      เต     ทุกฺขสมุทยํ     อภิชานิสฺสนฺติ
อิมญฺเว     เต     ทุกฺขนิโรธํ     อภิชานิสฺสนฺติ    อิมญฺเว    เต
ทุกฺขนิโรธคามินึ     ปฏิปทํ    อภิชานิสฺสนฺตีติ    ยา    ตตฺถ    ปญฺา
ปชานนา    ฯเปฯ    อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ   วุจฺจติ
อนฺวเย าณํ ฯ
     {๘๒๕.๑}   ตตฺถ กตมํ ปริจฺเจ าณํ อิธ ภิกฺขุ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ
เจตสา  เจโต  ปริจฺจ  ปชานาติ สราคํ วา จิตฺตํ สราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ
วีตราคํ  วา  จิตฺตํ  วีตราคํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  สโทสํ  วา จิตฺตํ สโทสํ
จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  วีตโทสํ  วา  จิตฺตํ  วีตโทสํ  จิตฺตนฺติ ปชานาติ สโมหํ
วา  จิตฺตํ  สโมหํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  วีตโมหํ  วา จิตฺตํ วีตโมหํ จิตฺตนฺติ
ปชานาติ   สงฺขิตฺตํ   วา   จิตฺตํ   สงฺขิตฺตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  วิกฺขิตฺตํ
วา   จิตฺตํ   วิกฺขิตฺตํ   จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  มหคฺคตํ  วา  จิตฺตํ  มหคฺคตํ
จิตฺตนฺติ    ปชานาติ    อมหคฺคตํ    วา    จิตฺตํ   อมหคฺคตํ   จิตฺตนฺติ
ปชานาติ   สอุตฺตรํ   วา   จิตฺตํ   สอุตฺตรํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  อนุตฺตรํ
วา   จิตฺตํ   อนุตฺตรํ   จิตฺตนฺติ  ปชานาติ  สมาหิตํ  วา  จิตฺตํ  สมาหิตํ
จิตฺตนฺติ   ปชานาติ   อสมาหิตํ  วา  จิตฺตํ  อสมาหิตํ  จิตฺตนฺติ  ปชานาติ
วิมุตฺตํ   วา   จิตฺตํ   วิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาติ  อวิมุตฺตํ  วา  จิตฺตํ
อวิมุตฺตํ   จิตฺตนฺติ   ปชานาตีติ   ยา   ตตฺถ   ปญฺา  ปชานนา  ฯเปฯ
อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ   วุจฺจติ   ปริจฺเจ   าณํ   ฯ
เปตฺวา   ธมฺเม   าณํ   อนฺวเย   าณํ   ปริจฺเจ   าณํ  อวเสสา
ปญฺา สมฺมติาณํ ฯ
     [๘๒๖]   ตตฺถ  กตมา ปญฺา อาจยาย โน อปจยาย กามาวจรกุสเล
ปญฺา   อาจยาย   โน  อปจยาย  ฯ  จตูสุ  มคฺเคสุ  ปญฺา  อปจยาย
โน    อาจยาย    ฯ    รูปาวจรารูปาวจรกุสเล    ปญฺา   อาจยาย
เจว อปจยาย จ ฯ อวเสสา ปญฺา เนว อาจยาย โน อปจยาย ฯ
     [๘๒๗]   ตตฺถ   กตมา  ปญฺา  นิพฺพิทาย  โน  ปฏิเวธาย  ยาย
ปญฺาย   กาเมสุ   วีตราโค   โหติ   น  จ  อภิญฺาโย  ปฏิวิชฺฌติ  น
จ   สจฺจานิ   อยํ   วุจฺจติ   ปญฺา   นิพฺพิทาย   โน   ปฏิเวธาย  ฯ
เสฺวว   ปญฺาย   กาเมสุ   วีตราโค   สมาโน   อภิญฺาโย  ปฏิวิชฺฌติ
น   จ   สจฺจานิ   อยํ   วุจฺจติ  ปญฺา  ปฏิเวธาย  โน  นิพฺพิทาย  ฯ
จตูสุ   มคฺเคสุ   ปญฺา   นิพฺพิทาย  เจว  ปฏิเวธาย  จ  ฯ  อวเสสา
ปญฺา เนว นิพฺพิทาย โน ปฏิเวธาย ฯ
     [๘๒๘]   ตตฺถ   กตมา   หานภาคินี   ปญฺา   ปมสฺส  ฌานสฺส
ลาภึ   กามสหคตา   สญฺามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   หานภาคินี  ปญฺา
ตทนุธมฺมตา    สติ    สนฺติฏฺติ    ิติภาคินี    ปญฺา   อวิตกฺกสหคตา
สญฺามนสิการา    สมุทาจรนฺติ    วิเสสภาคินี   ปญฺา   นิพฺพิทาสหคตา
สญฺามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิราคูปสญฺหิตา นิพฺเพธภาคินี ปญฺา ฯ
     {๘๒๘.๑}   ทุติยสฺส  ฌานสฺส  ลาภึ  วิตกฺกสหคตา  สญฺามนสิการา
สมุทาจรนฺติ   หานภาคินี   ปญฺา  ตทนุธมฺมตา  สติ  สนฺติฏฺติ  ิติภาคินี
ปญฺา    อุเปกฺขาสหคตา   สญฺามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   วิเสสภาคินี
ปญฺา   นิพฺพิทาสหคตา   สญฺามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   วิราคูปสญฺหิตา
นิพฺเพธภาคินี ปญฺา ฯ
     {๘๒๘.๒}   ตติยสฺส   ฌานสฺส  ลาภึ  ปีติสหคตา  สญฺามนสิการา
สมุทาจรนฺติ   หานภาคินี   ปญฺา  ตทนุธมฺมตา  สติ  สนฺติฏฺติ  ิติภาคินี
ปญฺา   อทุกฺขมสุขสหคตา   สญฺามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   วิเสสภาคินี
ปญฺา   นิพฺพิทาสหคตา   สญฺามนสิการา   สมุทาจรนฺติ   วิราคูปสญฺหิตา
นิพฺเพธภาคินี ปญฺา ฯ
     {๘๒๘.๓}   จตุตฺถสฺส    ฌานสฺส   ลาภึ   สุขสหคตา   สญฺา-
มนสิการา     สมุทาจรนฺติ     หานภาคินี     ปญฺา     ตทนุธมฺมตา
สติ     สนฺติฏฺติ     ิติภาคินี     ปญฺา    อากาสานญฺจายตนสหคตา
สญฺามนสิการา     สมุทาจรนฺติ     วิเสสภาคินี    ปญฺา    นิพฺพิทา-
สหคตา       สญฺามนสิการา       สมุทาจรนฺติ      วิราคูปสญฺหิตา
นิพฺเพธภาคินี ปญฺา
     {๘๒๘.๔}   ฯ    อากาสานญฺจายตนสฺส    ลาภึ    รูปสหคตา
สญฺามนสิการา     สมุทาจรนฺติ    หานภาคินี    ปญฺา    ตทนุธมฺมตา
สติ      สนฺติฏฺติ     ิติภาคินี     ปญฺา     วิญฺานญฺจายตนสหคตา
สญฺามนสิการา     สมุทาจรนฺติ     วิเสสภาคินี    ปญฺา    นิพฺพิทา-
สหคตา       สญฺามนสิการา       สมุทาจรนฺติ      วิราคูปสญฺหิตา
นิพฺเพธภาคินี ปญฺา ฯ
     {๘๒๘.๕}   วิญฺาณญฺจายตนสฺส   ลาภึ   อากาสานญฺจายตนสหคตา
สญฺามนสิการา     สมุทาจรนฺติ    หานภาคินี    ปญฺา    ตทนุธมฺมตา
สติ      สนฺติฏฺติ     ิติภาคินี     ปญฺา     อากิญฺจญฺายตนสหคตา
สญฺามนสิการา     สมุทาจรนฺติ     วิเสสภาคินี    ปญฺา    นิพฺพิทา-
สหคตา       สญฺามนสิการา       สมุทาจรนฺติ      วิราคูปสญฺหิตา
นิพฺเพธภาคินี ปญฺา ฯ
     {๘๒๘.๖}   อากิญฺจญฺายตนสฺส    ลาภึ   วิญฺาณญฺจายตนสหคตา
สญฺามนสิการา     สมุทาจรนฺติ    หานภาคินี    ปญฺา    ตทนุธมฺมตา
สติ    สนฺติฏฺติ    ิติภาคินี    ปญฺา    เนวสญฺานาสญฺายตนสหคตา
สญฺามนสิการา     สมุทาจรนฺติ     วิเสสภาคินี    ปญฺา    นิพฺพิทา-
สหคตา       สญฺามนสิการา       สมุทาจรนฺติ      วิราคูปสญฺหิตา
นิพฺเพธภาคินี ปญฺา ฯ
     [๘๒๙]   ตตฺถ   กตมา   จตสฺโส   ปฏิสมฺภิทา   อตฺถปฏิสมฺภิทา
ธมฺมปฏิสมฺภิทา      นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา      ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา      อตฺเถ
าณํ     อตฺถปฏิสมฺภิทา     ธมฺเม    าณํ    ธมฺมปฏิสมฺภิทา    ตตฺร
ธมฺมนิรุตฺตาภิลาเป     าณํ     นิรุตฺติปฏิสมฺภิทา     าเณสุ     าณํ
ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา ฯ อิมา จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา ฯ
     [๘๓๐]   ตตฺถ   กตมา   จตสฺโส   ปฏิปทา   ทุกฺขา   ปฏิปทา
ทนฺธาภิญฺา     ปญฺา     ทุกฺขา    ปฏิปทา    ขิปฺปาภิญฺา    ปญฺา
สุขา    ปฏิปทา   ทนฺธาภิญฺา   ปญฺา   สุขา   ปฏิปทา   ขิปฺปาภิญฺา
ปญฺา    ฯ   ตตฺถ   กตมา   ทุกฺขา   ปฏิปทา   ทนฺธาภิญฺา   ปญฺา
กิจฺเฉน   กสิเรน   สมาธึ  อุปฺปาเทนฺตสฺส  ทนฺธํ  ตณฺานํ  อภิชานนฺตสฺส
ยา    อุปฺปชฺชติ    ปญฺา    ปชานนา   ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย
สมฺมาทิฏฺิ อยํ วุจฺจติ ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺา ปญฺา ฯ
     {๘๓๐.๑}   ตตฺถ  กตมา  ทุกฺขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺา ปญฺา กิจฺเฉน
กสิเรน   สมาธึ   อุปฺปาเทนฺตสฺส   ขิปฺปํ   ตณฺานํ   อภิชานนฺตสฺส  ยา
อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา   ฯเปฯ   อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺิ
อยํ   วุจฺจติ   ทุกฺขา   ปฏิปทา   ขิปฺปาภิญฺา  ปญฺา  ฯ  ตตฺถ  กตมา
สุขา    ปฏิปทา   ทนฺธาภิญฺา   ปญฺา   อกิจฺเฉน   อกสิเรน   สมาธึ
อุปฺปาเทนฺตสฺส   ทนฺธํ   ตณฺานํ   อภิชานนฺตสฺส   ยา  อุปฺปชฺชติ  ปญฺา
ปชานนา    ฯเปฯ    อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ
สุขา   ปฏิปทา   ทนฺธาภิญฺา   ปญฺา  ฯ  ตตฺถ  กตมา  สุขา  ปฏิปทา
ขิปฺปาภิญฺา    ปญฺา    อกิจฺเฉน   อกสิเรน   สมาธึ   อุปฺปาเทนฺตสฺส
ขิปฺปํ    ตณฺานํ    อภิชานนฺตสฺส   ยา   อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา
ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ  วุจฺจติ  สุขา  ปฏิปทา
ขิปฺปาภิญฺา ปญฺา ฯ อิมา จตสฺโส ปฏิปทา ฯ
     [๘๓๑]   ตตฺถ    กตมานิ    จตฺตาริ    อารมฺมณานิ   ปริตฺตา
ปริตฺตารมฺมณา     ปญฺา     ปริตฺตา     อปฺปมาณารมฺมณา     ปญฺา
อปฺปมาณา    ปริตฺตารมฺมณา    ปญฺา    อปฺปมาณา   อปฺปมาณารมฺมณา
ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา   ปริตฺตา  ปริตฺตารมฺมณา  ปญฺา  สมาธิสฺส
น   นิกามลาภิสฺส   อารมฺมณํ   โถกํ   ผรนฺตสฺส  ยา  อุปฺปชฺชติ  ปญฺา
ปชานนา   ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺิ  อยํ  วุจฺจติ  ปริตฺตา
ปริตฺตารมฺมณา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา  ปริตฺตา  อปฺปมาณารมฺมณา
ปญฺา    สมาธิสฺส    น   นิกามลาภิสฺส   อารมฺมณํ   วิปุลํ   ผรนฺตสฺส
ยา    อุปฺปชฺชติ    ปญฺา    ปชานนา   ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย
สมฺมาทิฏฺิ    อยํ    วุจฺจติ   ปริตฺตา   อปฺปมาณารมฺมณา   ปญฺา   ฯ
ตตฺถ     กตมา    อปฺปมาณา    ปริตฺตารมฺมณา    ปญฺา    สมาธิสฺส
นิกามลาภิสฺส    อารมฺมณํ   โถกํ   ผรนฺตสฺส   ยา   อุปฺปชฺชติ   ปญฺา
ปชานนา    ฯเปฯ    อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ
อปฺปมาณา    ปริตฺตารมฺมณา   ปญฺา   ฯ   ตตฺถ   กตมา   อปฺปมาณา
อปฺปมาณารมฺมณา     ปญฺา     สมาธิสฺส    นิกามลาภิสฺส    อารมฺมณํ
วิปุลํ   ผรนฺตสฺส   ยา   อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห
ธมฺมวิจโย    สมฺมาทิฏฺิ   อยํ   วุจฺจติ   อปฺปมาณา   อปฺปมาณารมฺมณา
ปญฺา ฯ อิมานิ จตฺตาริ อารมฺมณานิ ฯ
     [๘๓๒]   มคฺคสมงฺคิสฺส าณํ ชรามรเณเปตํ าณํ ชรามรณสมุทเยเปตํ
าณํ       ชรามรณนิโรเธเปตํ      าณํ      ชรามรณนิโรธคามินิยา
ปฏิปทายเปตํ   าณํ   ฯ   ตตฺถ   กตมํ   ชรามรเณ   าณํ  ชรามรณํ
อารพฺภ   ยา   อุปฺปชฺชติ  ปญฺา  ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย
สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ   วุจฺจติ  ชรามรเณ  าณํ  ฯ  ชรามรณสมุทยํ  อารพฺภ
ฯเปฯ     ชรามรณนิโรธํ     อารพฺภ    ฯเปฯ    ชรามรณนิโรธคามินึ
ปฏิปทํ   อารพฺภ   ยา   อุปฺปชฺชติ   ปญฺา   ปชานนา  ฯเปฯ  อโมโห
ธมฺมวิจโย     สมฺมาทิฏฺิ     อิทํ     วุจฺจติ    ชรามรณนิโรธคามินิยา
ปฏิปทาย   าณํ   ฯ   มคฺคสมงฺคิสฺส   าณํ  ชาติยาเปตํ  าณํ  ฯเปฯ
ภเวเปตํ   าณํ   ฯเปฯ   อุปาทาเนเปตํ   าณํ   ฯเปฯ  ตณฺหายเปตํ
าณํ   ฯเปฯ   เวทนายเปตํ   าณํ   ฯเปฯ  ผสฺเสเปตํ  าณํ  ฯเปฯ
สฬายตเนเปตํ   าณํ  ฯเปฯ  นามรูเปเปตํ  าณํ  ฯเปฯ  วิญฺาเณเปตํ
าณํ    ฯเปฯ    สงฺขาเรสุเปตํ    าณํ    สงฺขารสมุทเยเปตํ   าณํ
สงฺขารนิโรเธเปตํ     าณํ     สงฺขารนิโรธคามินิยา     ปฏิปทายเปตํ
าณํ  ฯ  ตตฺถ  กตมํ  สงฺขาเรสุ  าณํ  สงฺขาเร  อารพฺภ ยา อุปฺปชฺชติ
ปญฺา    ปชานนา    ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ
วุจฺจติ  สงฺขาเรสุ  าณํ  ฯ  สงฺขารสมุทยํ  อารพฺภ  ฯเปฯ สงฺขารนิโรธํ
อารพฺภ   ฯเปฯ   สงฺขารนิโรธคามินึ   ปฏิปทํ   อารพฺภ  ยา  อุปฺปชฺชติ
ปญฺา    ปชานนา    ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   อิทํ
วุจฺจติ สงฺขารนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย าณํ ฯ
                            เอวํ จตุพฺพิเธน าณวตฺถุ ฯ
     [๘๓๓]   ตตฺถ   กตโม   ปญฺจงฺคิโก   สมฺมาสมาธิ   ปีติผรณตา
สุขผรณตา    เจโตผรณตา    อาโลกผรณตา    ปจฺจเวกฺขณานิมิตฺตํ   ฯ
ทฺวีสุ   ฌาเนสุ   ปญฺา   ปีติผรณตา   ตีสุ  ฌาเนสุ  ปญฺา  สุขผรณตา
ปรจิตฺเต    าณํ    เจโตผรณตา   ทิพฺพจกฺขุ   อาโลกผรณตา   ตมฺหา
ตมฺหา   สมาธิมฺหา   วุฏฺิตสฺส  ปจฺจเวกฺขณาาณํ  ปจฺจเวกฺขณานิมิตฺตํ  ฯ
อยํ วุจฺจติ ปญฺจงฺคิโก สมฺมาสมาธิ ฯ
     [๘๓๔]   ตตฺถ   กตโม   ปญฺจาณิโก   สมฺมาสมาธิ  อยํ  สมาธิ
ปจฺจุปฺปนฺนสุโข   เจว   อายตึ   จ   สุขวิปาโกติ   ปจฺจตฺตญฺเว  าณํ
อุปฺปชฺชติ    อยํ    สมาธิ   อริโย   นิรามิโสติ   ปจฺจตฺตญฺเว   าณํ
อุปฺปชฺชติ    อยํ    สมาธิ    อกาปุริสเสวิโตติ    ปจฺจตฺตญฺเว   าณํ
อุปฺปชฺชติ     อยํ     สมาธิ     สนฺโต    ปณีโต    ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺโธ
เอโกทิภาวาธิคโต   น  จ  สสงฺขารนิคยฺหวาริตวโตติ  ๑-  ปจฺจตฺตญฺเว
าณํ  อุปฺปชฺชติ  โส  โข  ปนาหํ  อิมํ  สมาธึ  สโตว สมาปชฺชามึ สโตว
วุฏฺหามีติ    ปจฺจตฺตญฺเว    าณํ    อุปฺปชฺชติ    อยํ    ปญฺจาณิโก
สมฺมาสมาธิ ฯ
                             เอวํ ปญฺจวิเธน าณวตฺถุ ฯ

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๕ หน้าที่ ๔๓๐-๔๕๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=8672&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=8672&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=35&item=801&items=34
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=35&siri=63
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=801
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=10166
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=10166
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๕
https://84000.org/tipitaka/read/?index_35
https://84000.org/tipitaka/english/?index_35