พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๒ สุตฺต. ขุ. จูฬนิทฺเทโส

                                  อชิตมาณวกปญฺหานิทฺเทโส ๑-
     [๕๗]           เกนสฺสุ นิวุโต โลโก (อิจฺจายสฺมา อชิโต)
                       เกนสฺสุ นปฺปกาสติ
                       กิสฺสาภิเลปนํ พฺรูหิ ๒-
                       กึสุ ตสฺส มหพฺภยํ ฯ
     [๕๘]   เกนสฺสุ นิวุโต โลโกติ นิรยโลโก ติรจฺฉานโลโก
ปิตฺติวิสยโลโก   ๓-   มนุสฺสโลโก   เทวโลโก   ขนฺธโลโก  ธาตุโลโก
อายตนโลโก   อยํ  โลโก  ปโร  โลโก  พฺรหฺมโลโก  สเทวโลโก  ๔-
อยํ  วุจฺจติ  โลโก  ฯ  อยํ  โลโก  เกน  อาวุโต  นิวุโต  โอผุโฏ ๕-
ปิหิโต ปฏิจฺฉนฺโน ปฏิกุชฺชิโตติ เกนสฺสุ นิวุโต โลโก ฯ
     [๕๙]   อิจฺจายสฺมา   อชิโตติ   อิจฺจาติ   ปทสนฺธิ   ปทสํสคฺโค
ปทปาริปูริ         ๖-        อกฺขรสมวาโย        พฺยญฺชนสิลิฏฺตา
ปทานุปุพฺพกเมตํ   ๗-   อิจฺจาติ   ฯ   อายสฺมาติ   ปิยวจนํ   ครุกวจนํ
สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ     อายสฺมาติ     ฯ     อชิโตติ     ตสฺส
พฺราหฺมณสฺส    นามํ    สงฺขา    สมญฺา   ปญฺตฺติ   โวหาโร   นามํ
นามกมฺมํ    นามเธยฺยํ    นิรุตฺติ    พฺยญฺชนํ   อภิลาโปติ   อิจฺจายสฺมา
อชิโต ฯ
     [๖๐]   เกนสฺสุ  นปฺปกาสตีติ  เกน  โลโก  นปฺปกาสติ  น  ภาสติ
น   ตปติ   น   วิโรจติ   น   สญฺายติ  ๘-  น  ปญฺายตีติ  เกนสฺสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มาณวปุจฺฉานิทฺเทโส ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. ยุ. พฺรูสิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@๓ ม. สพฺพตฺถ เปตฺติวิสยโลโก ฯ ๔ ม เทวโลโก ฯ ๕ ม. โอวุโต ฯ
@๖ ม. ปทปาริปูรี ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๗ ม. ปทานุปพฺพตาเปตํ ฯ
@๘ ม. ายติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
นปฺปกาสติ ฯ
     [๖๑]   กิสฺสาภิเลปนํ  พฺรูหีติ  กึ  อสฺส  ๑-  โลกสฺส อภิเลปนํ ๒-
ลคฺคนํ  พนฺธนํ  อุปกฺกิเลโส  ฯ  เกน  โลโก  ลิตฺโต  [๓]- ปลิตฺโต ๔-
กิลิฏฺโ   สงฺกิลิฏฺโ   มกฺขิโต   สํสฏฺโ   ลคฺโค   ลคฺคิโต   ปลิพุทฺโธ
พฺรูหิ   อาจิกฺขาหิ   เทเสหิ   ปญฺเปหิ   ปฏฺเปหิ   วิวราหิ   วิภชาหิ
อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ กิสฺสาภิเลปนํ พฺรูหิ ฯ
     [๖๒]   กึสุ  ตสฺส  มหพฺภยนฺติ  กึ  ตสฺส ๕- โลกสฺส [๖]- มหพฺภยํ
ปีฬนํ   ฆฏฺฏนํ   อุปทฺทโว   อุปสคฺโคติ  กึสุ  ตสฺส  มหพฺภยํ  ฯ  เตนาห
โส พฺราหฺมโณ
                       เกนสฺสุ นิวุโต โลโก (อิจฺจายสฺมา อชิโต)
                       เกนสฺสุ นปฺปกาสติ
                       กิสฺสาภิเลปนํ พฺรูหิ
                       กึสุ ตสฺส มหพฺภยนฺติ ฯ
     [๖๓]           อวิชฺชาย นิวุโต โลโก (อชิตาติ ภควา)
                       เววิจฺฉา (ปมาทา) นปฺปกาสติ
                       ชปฺปาภิเลปนํ พฺรูมิ
                       ทุกฺขมสฺส มหพฺภยํ ฯ
     [๖๔]   อวิชฺชาย  นิวุโต  โลโกติ อวิชฺชาติ ทุกฺเข อาณํ ทุกฺขสมุทเย
อาณํ    ทุกฺขนิโรเธ   อาณํ   ทุกฺขนิโรธคามินิยา   ปฏิปทาย   อาณํ
ปุพฺพนฺเต อาณํ อปรนฺเต อาณํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. เลปนํ ฯ ๓ ม. สํลิตฺโต ฯ ๔ ม. อุปลิตฺโต ฯ
@๕ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๖ ม. ภยํ ฯ
ปุพฺพนฺตาปรนฺเต     อาณํ     อิทปฺปจฺจยตาปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ    ธมฺเมสุ
อาณํ   ยํ  เอวรูปํ  อาณํ  อทสฺสนํ  อนภิสมโย  อนนุโพโธ  อสมฺโพโธ
อปฺปฏิเวโธ   อสงฺคาหนา   อปริโยคาหนา  อสมเปกฺขนา  อปจฺจเวกฺขนา
อปจฺจกฺขกมฺมํ   ๑-   ทุมฺเมชฺฌํ   พาลฺยํ   อสมฺปชญฺ   [๒]-   ปโมโห
สมฺปโมโห  ๓-  [๔]-  อวิชฺโชโฆ  อวิชฺชาโยโค  อวิชฺชานุสโย อวิชฺชา-
ปริยุฏฺานํ  อวิชฺชาชาลํ  ๕-  โมโห  อกุสลมูลํ  อยํ  วุจฺจติ  อวิชฺชา ฯ
โลโกติ  นิรยโลโก  ติรจฺฉานโลโก  ปิตฺติวิสยโลโก มนุสฺสโลโก เทวโลโก
ขนฺธโลโก  ธาตุโลโก  อายตนโลโก  อยํ  โลโก ปโร โลโก พฺรหฺมโลโก
สเทวโลโก  อยํ  วุจฺจติ  โลโก  ฯ [๖]- อิมาย อวิชฺชาย อาวุโต นิวุโต
โอผุโฏ ปิหิโต ปฏิจฺฉนฺโน ปฏิกุชฺชิโตติ อวิชฺชาย นิวุโต โลโก ฯ
     [๖๕]   อชิตาติ  ภควา  ตํ  พฺราหฺมณํ  นาเมน  อาลปติ ฯ ภควาติ
คารวาธิวจนเมตํ  ฯ  อปิจ  ภคฺคราโคติ  ภควา  ฯ ภคฺคโทโสติ ภควา ฯ
ภคฺคโมโหติ   ภควา  ฯ  ภคฺคมาโนติ  ภควา  ฯ  ภคฺคทิฏฺีติ  ภควา  ฯ
ภคฺคกณฺฏโกติ   ภควา  ฯ  ภคฺคกิเลโสติ  ภควา  ฯ  ภชิ  วิภชิ  ปฏิวิภชิ
ธมฺมรตนนฺติ   ภควา   ฯ   ภวานํ  อนฺตกโรติ  ภควา  ฯ  ภาวิตกาโยติ
ภควา   ฯ   ภาวิตสีโลติ   ภาวิตจิตฺโตติ  ภาวิตปญฺโติ  ๗-  ภควา  ฯ
ภชิ   วา   ภควา   อรญฺวนปตฺถานิ  ปนฺตานิ  เสนาสนานิ  อปฺปสทฺทานิ
อปฺปนิคฺโฆสานิ    วิชนวาตานิ   มนุสฺสราหเสยฺยกานิ   ๘-   ปฏิสลฺลาน-
สารูปานีติ ภควา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อปจฺจเวกฺขณา อปจฺจเวกฺขณกมฺมํ ฯ ๒ ม. โมโห ฯ ๓ ม. สมฺโมโห ฯ
@๔ ม. อวิชฺชา ฯ ๕ ม. อวิชฺชาลงฺคี ฯ ๖ ม. อยํ โลโก ฯ ๗ ม. ภาวิตกาโย, ภาวิตสีโล,
@ภาวิตจิตฺโต, ภาวิตปญฺโติ ฯ ๘ ม. มนุสฺสราหสฺเสยฺยกานิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ภาคี      วา      ภควา     จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺช-
ปริกฺขารานนฺติ   ภควา   ฯ  ภาคี  วา  ภควา  อตฺถรสสฺส  ธมฺมรสสฺส
วิมุตฺติรสสฺส   อธิสีลสฺส   อธิจิตฺตสฺส   อธิปญฺายาติ   ภควา   ฯ  ภาคี
วา    ภควา    จตุนฺนํ    ฌานานํ    จตุนฺนํ    อปฺปมญฺานํ    จตุนฺนํ
อรูปสมาปตฺตีนนฺติ   ภควา   ฯ   ภาคี  วา  ภควา  อฏฺนฺนํ  วิโมกฺขานํ
อฏฺนฺนํ     อภิภายตนานํ    นวนฺนํ    อนปุพฺพวิหารสมาปตฺตีนนฺติ    ๑-
ภควา    ฯ    ภาคี   วา   ภควา   ทสนฺนํ   สญฺาภาวนานํ   ทสนฺนํ
กสิณสมาปตฺตีนํ         อนาปานสฺสติสมาธิสฺส         อสุภสมาปตฺติยาติ
ภควา ฯ
     {๖๕.๑}   ภาคี   วา   ภควา   จตุนฺนํ   สติปฏฺานานํ   จตุนฺนํ
สมฺมปฺปธานานํ      จตุนฺนํ     อิทฺธิปาทานํ     ปญฺจนฺนํ     อินฺทฺริยานํ
ปญฺจนฺนํ    พลานํ    สตฺตนฺนํ    โพชฺฌงฺคานํ    อริยสฺส    อฏฺงฺคิกสฺส
มคฺคสฺสาติ   ภควา  ฯ  ภาคี  วา  ภควา  ทสนฺนํ  ตถาคตพลานํ  จตุนฺนํ
เวสารชฺชานํ     จตุนฺนํ     ปฏิสมฺภิทานํ    ฉนฺนํ    อภิญฺานํ    ฉนฺนํ
พุทฺธธมฺมานนฺติ  ภควา  ฯ  ภควาติ  เนตํ  นามํ  มาตรา  กตํ  น ปิตรา
กตํ   น   ภาตรา   กตํ   น  ภคินิยา  กตํ  น  มิตฺตามจฺเจหิ  กตํ  น
าติสาโลหิเตหิ    กตํ    น    สมณพฺราหฺมเณหิ   กตํ   น   เทวตาหิ
กตํ    วิโมกฺขนฺติกเมตํ    พุทฺธานํ   ภควนฺตานํ   โพธิยา   มูเล   สห
สพฺพญฺุตาณสฺส    ปฏิลาภา    สจฺฉิกา    ปญฺตฺติ    ยทิทํ    ภควาติ
อชิตาติ ภควา ฯ
     [๖๖]   เววิจฺฉา    ปมาทา   นปฺปกาสตีติ   เววิจฺฉํ   วุจฺจนฺติ
ปญฺจ     มจฺฉริยานิ     อาวาสมจฺฉริยํ     กุลมจฺฉริยํ     ลาภมจฺฉริยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนุปุพฺพสมาปตฺตีนนฺติ ฯ
วณฺณมจฺฉริยํ   ธมฺมมจฺฉริยํ   ยํ   เอวรูปํ   มจฺฉริยํ   ๑-   มจฺฉรายนา
มจฺฉรายิตตฺตํ  เววิจฺฉํ  กทริยํ  กฏุกญฺจกตา  ๒-  อคฺคหิตตฺตํ  จิตฺตสฺส อิทํ
วุจฺจติ  มจฺฉริยํ  ฯ  อปิจ  ขนฺธมจฺฉริยํปิ  มจฺฉริยํ  ธาตุมจฺฉริยํปิ  มจฺฉริยํ
อายตนมจฺฉริยํปิ  มจฺฉริยํ  คาโห  วุจฺจติ  มจฺฉริยํ  ฯ  ปมาโท  วตฺตพฺโพ
กายทุจฺจริเต   วา   วจีทุจฺจริเต   วา  มโนทุจฺจริเต  วา  ปญฺจสุ  วา
กามคุเณสุ    จิตฺตสฺส   โวสฺสคฺโค   โวสฺสคฺคานุปฺปทานํ   ๓-   กุสลานํ
วา  ธมฺมานํ  ภาวนาย  อสกฺกจฺจกิริยตา  อสาตจฺจกิริยตา  อนฏฺิตตา ๔-
โอลีนวุตฺติตา   นิกฺขิตฺตจฺฉนฺทตา   นิกฺขิตฺตธุรตา   อนาเสวนา   อภาวนา
อพหุลีกมฺมํ   อนธิฏฺานํ   อนนุโยโค   ปมาโท   โย  เอวรูโป  ปมาโท
ปมชฺชนา   ปมชฺชิตตฺตํ   อยํ   วุจฺจติ   ปมาโท   ฯ  เววิจฺฉา  ปมาทา
นปฺปกาสตีติ   อิมินา   มจฺฉริเยน   อิมินา  ปมาเทน  โลโก  นปฺปกาสติ
น  ภาสติ  น  ตปติ  น  วิโรจติ  น  สญฺายติ  น  ปญฺายตีติ เววิจฺฉา
ปมาทา นปฺปกาสติ ฯ
     [๖๗]   ชปฺปาภิเลปนํ   พฺรูมีติ   ชปฺปา   วุจฺจติ   ตณฺหา   โย
ราโค   สาราโค   อนุนโย   อนุโรโธ  นนฺทิ  ๕-  นนฺทิราโค  จิตฺตสฺส
สาราโค    อิจฺฉา    มุจฺฉา   อชฺโฌสานํ   เคโธ   ปลิเคโธ   สงฺโค
ปงฺโก    เอชา   มายา   ชนิกา   สญฺชนนี   สิพฺพินี   ชาลินี   สริตา
วิสตฺติกา   โสตฺตํ   วิสตา   ๖-  อายูหนี  ทุติยา  ปณิธิ  ภวเนตฺติ  วนํ
วนโถ  สนฺถโว  สิเนโห  อเปกฺขา  ปฏิพทฺธา  ๗-  อาสา  อาสึสนา ๘-
อาสึสิตตฺตํ    รูปาสา    สทฺทาสา   คนฺธาสา   รสาสา   โผฏฺพฺพาสา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มจฺเฉรํ ฯ ๒ ม. กฏุกญฺจุกตา ฯ ๓ ม. โวสคฺโค โวสคฺคานุปฺปทานํ ฯ
@๔ ม. อนฏฺิตกิริยตา ฯ ๕ ม. นนฺที ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๖ ม. สุตฺตํ วิสฏา ฯ
@๗ ม. ปฏิพนฺธุ ฯ ๘ ม. สพฺพตฺถ อาสีส ... ฯ
ลาภาสา   ธนาสา   ปุตฺตาสา   ชีวิตาสา   ชปฺปา   ปชปฺปา  อภิชปฺปา
ชปฺปนา    ชปฺปิตตฺตํ    โลลุปฺปา   ๑-   โลลุปฺปายนา   โลลุปฺปายิตตฺตํ
ปุจฺฉญฺจิกตา    ๒-    สาธุกมฺยตา    อธมฺมราโค   วิสมโลโภ   นิกนฺติ
นิกามนา    ปตฺถนา    ปิหนา    สมฺปตฺถนา    กามตณฺหา    ภวตณฺหา
วิภวตณฺหา      รูปตณฺหา     อรูปตณฺหา     นิโรธตณฺหา     รูปตณฺหา
สทฺทตณฺหา     คนฺธตณฺหา     รสตณฺหา    โผฏฺพฺพตณฺหา    ธมฺมตณฺหา
โอโฆ   โยโค   คนฺโถ   อุปาทานํ   อาวรณํ   นีวรณํ   ฉทนํ   พนฺธนํ
อุปกฺกิเลโส   อนุสโย   ปริยุฏฺานํ   ลตา  เววิจฺฉํ  ทุกฺขมูลํ  ทุกฺขนิทานํ
ทุกฺขปฺปภโว  มารปาโส  มารพฬิสํ  [๓]-  มารวิสโย  [๔]- มารโคจโร
มารพนฺธนํ    ตณฺหานที   ตณฺหาชาลํ   ตณฺหาคทฺทลํ   ๕-   ตณฺหาสมุทฺโท
อภิชฺฌา   โลโภ   อกุสลมูลํ   อยํ   วุจฺจติ  ชปฺปา  ฯ  โลกสฺส  เลปนํ
ลคฺคนํ  พนฺธนํ  อุปกฺกิเลโส อิมาย ชปฺปาย โลโก ลิตฺโต [๖]- ปลิตฺโต ๗-
กิลิฏฺโ   สงฺกิลิฏฺโ   มกฺขิโต   สํสฏฺโ  ลคฺโค  ลคฺคิโต  ปลิพุทฺโธ  ฯ
พฺรูมิ   อาจิกฺขามิ   เทเสมิ   ปญฺเปมิ   ปฏฺเปมิ   วิวรามิ   วิภชามิ
อุตฺตานีกโรมิ ปกาเสมีติ ชปฺปาภิเลปนํ พฺรูมิ ฯ
     [๖๘]   ทุกฺขมสฺส   มหพฺภยนฺติ   ทุกฺขนฺติ   ชาติทุกฺขํ   ชราทุกฺขํ
พฺยาธิทุกฺขํ         มรณทุกฺขํ        โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ
เนรยิกํ  ทุกฺขํ  ติรจฺฉานโยนิกํ  ทุกฺขํ  ปิตฺติวิสยิกํ  ทุกฺขํ  มานุสิกํ ทุกฺขํ
คพฺโภกฺกนฺติมูลกํ    ทุกฺขํ   คพฺเภิติมูลกํ   ๘-   ทุกฺขํ   คพฺภวุฏฺานมูลกํ
ทุกฺขํ   ชาตสฺสูปนิพนฺธกํ   ทุกฺขํ   ชาตสฺส  ปราเธยฺยกํ  ทุกฺขํ  อตฺตูปกฺกมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โลลุปฺปํ ฯ ๒ ม. ปุจฺฉญฺชิกตา ฯ ๓ ม. มารามิสํ ฯ ๔ ม. มารนิวาโส ฯ
@๕ ม. ตณฺหาคทฺทุลํ ฯ ๖ ม. สํลิตฺโต ฯ ๗ ม. อุปลิตฺโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@๘ ม. คพฺภฏฺิติมูลกํ ฯ
ทุกฺขํ    ปรูปกฺกมํ   ทุกฺขํ   ทุกฺขทุกฺขํ   ๑-   สํสารทุกฺขํ   วิปริณามทุกฺขํ
จกฺขุโรโค   โสตโรโค   ฆานโรโค   ชิวฺหาโรโค  กายโรโค  สีสโรโค
กณฺณโรโค   มุขโรโค   ทนฺตโรโค   กาโส  สาโส  ปินาโส  ฑโห  ๒-
ชโร   กุจฺฉิโรโค  มุจฺฉา  ปกฺขนฺทิกา  สุลา  ๓-  วิสูจิกา  กุฏฺ  คณฺโฑ
กิลาโส   โสโส  อปมาโร  ททฺทุ  กณฺฑุ  กจฺฉุ  รขสา  วิตจฺฉิกา  โลหิตํ
ปิตฺตํ   มธุเมโห   อํสา   ปิฬกา   ภคนฺทลา   ปิตฺตสมุฏฺานา  อาพาธา
เสมฺหสมุฏฺานา    อาพาธา    วาตสมุฏฺานา   อาพาธา   สนฺนิปาติกา
อาพาธา     อุตุปริณามชา     อาพาธา    วิสมปริหารชา    อาพาธา
โอปกฺกมิกา   อาพาธา   กมฺมวิปากชา   อาพาธา   สีตํ  อุณฺหํ  ชิฆจฺฉา
ปิปาสา อุจฺจาโร ปสฺสาโว
     {๖๘.๑}   ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสทุกฺขํ มาตุมรณํ
ทุกฺขํ   ปิตุมรณํ   ทุกฺขํ   ภาตุมรณํ   ทุกฺขํ   ภคินีมรณํ   ทุกฺขํ  ปุตฺตมรณํ
ทุกฺขํ   ธีตุมรณํ   ทุกฺขํ   าติพฺยสนํ  ทุกฺขํ  โภคพฺยสนํ  ทุกฺขํ  โรคพฺยสนํ
ทุกฺขํ   สีลพฺยสนํ   ทุกฺขํ   ทิฏฺิพฺยสนํ   ทุกฺขํ   เยสํ   ธมฺมานํ  อาทิโต
สมุทาคมนํ      ปญฺายติ      อตฺถงฺคมโต      นิโรโธ     ปญฺายติ
กมฺมสนฺนิสฺสิโต    วิปาโก   วิปากสนฺนิสฺสิตํ   กมฺมํ   นามสนฺนิสฺสิตํ   รูปํ
รูปสนฺนิสฺสิตํ   นามํ   ชาติยา   อนุคตํ  ชราย  อนุสฏํ  พฺยาธินา  อภิภูตํ
มรเณน   อพฺภาหตํ   ทุกฺเข   ปติฏฺิตํ  อตาณํ  อเลณํ  อสรณํ  อสรณีภูตํ
อิทํ  วุจฺจติ  ทุกฺขํ  ฯ  [๕]- อสฺส ๖- โลกสฺส ทุกฺขํ ๗- มหพฺภยํ ๘- ปีฬนํ
ฆฏฺฏนํ อุปทฺทโว อุปสคฺโคติ ทุกฺขมสฺส มหพฺภยํ ฯ เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ฑาโห ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. สูลา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@๔ ม. สพฺพตฺถ -สรีสป- ฯ ๕ ม. อิทํ ทุกฺขํ ฯ ๖ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
@๗-๘ ม. ภยํ มหาภยํ ฯ
                       อวิชฺชาย นิวุโต โลโก (อชิตาติ ภควา)
                       เววิจฺฉา (ปมาทา) นปฺปกาสติ
                       ชปฺปาภิเลปนํ พฺรูมิ
                       ทุกฺขมสฺส มหพฺภยนฺติ ฯ
     [๖๙]           สวนฺติ สพฺพธิ โสตา (อิจฺจายสฺมา อชิโต)
                       โสตานํ กินฺนิวารณํ
                       โสตานํ สํวรํ พฺรูหิ
                       เกน โสตา ปิถิยฺยเร ๑- ฯ
     [๗๐]   สวนฺติ  สพฺพธิ  โสตาติ  โสตาติ  ตณฺหาโสโต  ทิฏฺิโสโต
กิเลสโสโต    ทุจฺจริตโสโต    อวิชฺชาโสโต    ฯ   สพฺพธีติ   สพฺเพสุ
อายตเนสุ    ฯ    สวนฺตีติ    สวนฺติ   อาสวนฺติ   สนฺทนฺติ   ปวตฺตนฺติ
จกฺขุโต    รูเป    สวนฺติ    อาสวนฺติ   สนฺทนฺติ   ปวตฺตนฺติ   โสตโต
สทฺเท   สวนฺติ   ฆานโต   คนฺเธ   สวนฺติ   ชิวฺหาโต   รเส   สวนฺติ
กายโต    โผฏฺพฺเพ    สวนฺติ    มนโต   ธมฺเม   สวนฺติ   อาสวนฺติ
สนฺทนฺติ     ปวตฺตนฺติ     จกฺขุโต     รูปตณฺหา    สวนฺติ    อาสวนฺติ
สนฺทนฺติ   ปวตฺตนฺติ   โสตโต   สทฺทตณฺหา   สวนฺติ   อาสวนฺติ  สนฺทนฺติ
ปวตฺตนฺติ     ฆานโต    คนฺธตณฺหา    สวนฺติ    ชิวฺหาโต    รสตณฺหา
สวนฺติ     กายโต    โผฏฺพฺพตณฺหา    สวนฺติ    มนโต    ธมฺมตณฺหา
สวนฺติ อาสวนฺติ สนฺทนฺติ ปวตฺตนฺตีติ สวนฺติ สพฺพธิ โสตา ฯ
     [๗๑]   อิจฺจายสฺมา   อชิโตติ   อิจฺจาติ   ปทสนฺธิ   ปทสํสคฺโค
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ปิถียเร ฯ ม. ปิธียเร ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ปทปาริปูริ      อกฺขรสมวาโย     พฺยญฺชนสิลิฏฺตา     ปทานุปุพฺพกเมตํ
อิจฺจาติ   ฯ   อายสฺมาติ   ปิยวจนํ  ครุวจนํ  สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ
อายสฺมาติ   ฯ   อชิโตติ   ตสฺส   พฺราหฺมณสฺส   นามํ  สงฺขา  สมญฺา
ปญฺตฺติ    โวหาโร   นามํ   นามกมฺมํ   นามเธยฺยํ   นิรุตฺติ   พฺยญฺชนํ
อภิลาโปติ อิจฺจายสฺมา อชิโต ฯ
     [๗๒]   โสตานํ   กินฺนิวารณนฺติ   โสตานํ   กึ   อาวรณํ  นีวรณํ
สํวรณํ รกฺขนํ โคปนนฺติ โสตานํ กินฺนิวารณํ ฯ
     [๗๓]   โสตานํ   สํวรํ  พฺรูหีติ  โสตานํ  อาวรณํ  นีวรณํ  สํวรณํ
รกฺขนํ    โคปนํ    พฺรูหิ   อาจิกฺขาหิ   เทเสหิ   ปญฺเปหิ   ปฏฺเปหิ
วิวราหิ วิภชาหิ อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ โสตานํ สํวรํ พฺรูหิ ฯ
     [๗๔]   เกน   โสตา   ปิถิยฺยเรติ   เกน   โสตา   ปิถิยฺยนฺติ
ปจฺฉิชฺชนฺติ   น   สวนฺติ   น   อาสวนฺติ   น   สนฺทนฺติ   นปฺปวตฺตนฺตีติ
เกน โสตา ปิถิยฺยเร ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       สวนฺติ สพฺพธิ โสตา (อิจฺจายสฺมา อชิโต)
                       โสตานํ กินฺนิวารณํ
                       โสตานํ สํวรํ พฺรูหิ
                       เกน โสตา ปิถิยฺยเรติ ฯ
     [๗๕]           ยานิ โสตานิ โลกสฺมึ (อชิตาติ ภควา)
                       สติ เตสํ นิวารณํ
                       โสตานํ สํวรํ พฺรูมิ
                                         ปญฺาเยเต ปิถิยฺยเร ฯ
     [๗๖]   ยานิ  โสตานิ  โลกสฺมินฺติ  ยานิ  เอตานิ  โสตานิ  มยา
กิตฺติตานิ    [๑]-    อาจิกฺขิตานิ   เทสิตานิ   ปญฺปิตานิ   ปฏฺปิตานิ
วิวริตานิ   วิภชิตานิ   อุตฺตานีกตานิ   ปกาสิตานิ  เสยฺยถีทํ  ตณฺหาโสโต
ทิฏฺิโสโต   กิเลสโสโต   ทุจฺจริตโสโต   อวิชฺชาโสโต   ฯ  โลกสฺมินฺติ
อปายโลเก  มนุสฺสโลเก  เทวโลเก  ขนฺธโลเก ธาตุโลเก อายตนโลเกติ
ยานิ โสตานิ โลกสฺมึ ฯ อชิตาติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ นาเมน อาลปติ ฯ
     [๗๗]   สติ  เตสํ  นิวารณนฺติ  สตีติ  ยา  สติ  อนุสฺสติ  ปฏิสฺสติ
สติ  สรณตา  ธารณตา  อปิลาปนตา  อสมฺมุสฺสนตา  สติ  สตินฺทฺริยํ [๒]-
สติสมฺโพชฺฌงฺโค   เอกายนมคฺโค   อยํ   วุจฺจติ   สติ   ฯ   นิวารณนฺติ
อาวรณํ นีวรณํ สํวรณํ รกฺขนํ โคปนนฺติ สติ เตสํ นิวารณํ ฯ
     [๗๘]   โสตานํ    สํวรํ   พฺรูมีติ   โสตานํ   อาวรณํ   นีวรณํ
สํวรณํ   รกฺขนํ   โคปนํ  พฺรูมิ  อาจิกฺขามิ  เทเสมิ  ปญฺเปมิ  ปฏฺเปมิ
วิวรามิ วิภชามิ อุตฺตานีกโรมิ ปกาเสมีติ โสตานํ สํวรํ พฺรูมิ ฯ
     [๗๙]   ปญฺาเยเต    ปิถิยฺยเรติ    ปญฺาติ    ยา    ปญฺา
ปชานนา   ฯเปฯ   อโมโห   ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   ฯ  ปญฺาเยเต
ปิถิยฺยเรติ   ปญฺาย   เอเต   โสตา  ปิถิยฺยนฺติ  ปจฺฉิชฺชนฺติ  น  สวนฺติ
น   อาสวนฺติ  น  สนฺทนฺติ  นปฺปวตฺตนฺติ  ฯ  สพฺเพ  สงฺขารา  อนิจฺจาติ
ชานโต    ปสฺสโต   ปญฺาย   เอเต   โสตา   ปิถิยฺยนฺติ   ปจฺฉิชฺชนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปกิตฺติตานิ ฯ ๒ ม. สติพลํ สมฺมาสติ ฯ
น  สวนฺติ  น  อาสวนฺติ  น  สนฺทนฺติ  นปฺปวตฺตนฺติ  ฯ  สพฺเพ  สงฺขารา
ทุกฺขาติ    ชานโต    ปสฺสโต    ปญฺาย   เอเต   โสตา   ปิถิยฺยนฺติ
ปจฺฉิชฺชนฺติ   น   สวนฺติ   น   อาสวนฺติ   น  สนฺทนฺติ  นปฺปวตฺตนฺติ  ฯ
สพฺเพ   ธมฺมา   อนตฺตาติ   ชานโต   ปสฺสโต  ปญฺาย  เอเต  โสตา
ปิถิยฺยนฺติ    ปจฺฉิชฺชนฺติ    น    สวนฺติ   น   อาสวนฺติ   น   สนฺทนฺติ
นปฺปวตฺตนฺติ ฯ
     {๗๙.๑}   อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติ ชานโต ปสฺสโต ปญฺาย
เอเต  โสตา  ปิถิยฺยนฺติ  ปจฺฉิชฺชนฺติ  น  สวนฺติ  น  อาสวนฺติ น สนฺทนฺติ
นปฺปวตฺตนฺติ ฯ
     {๗๙.๒}   สงฺขารปจฺจยา     วิญฺาณนฺติ     วิญฺาณปจฺจยา
นามรูปนฺติ       นามรูปจฺจยา       สฬายตนนฺติ      สฬายตนปจฺจยา
ผสฺโสติ      ผสฺสปจฺจยา     เวทนาติ     เวทนาปจฺจยา     ตณฺหาติ
ตณฺหาปจฺจยา    อุปาทานนฺติ    อุปาทานปจฺจยา    ภโวติ    ภวปจฺจยา
ชาตีติ    ชาติปจฺจยา    ชรามรณนฺติ    ชานโต    ปสฺสโต    ปญฺาย
เอเต   โสตา   ปิถิยฺยนฺติ   ปจฺฉิชฺชนฺติ   น   สวนฺติ  น  อาสวนฺติ  น
สนฺทนฺติ นปฺปวตฺตนฺติ ฯ
     {๗๙.๓}   อวิชฺชานิโรธา    สงฺขารนิโรโธติ    สงฺขารนิโรธา
วิญฺาณนิโรโธติ     วิญฺาณนิโรธา    นามรูปนิโรโธติ    นามรูปนิโรธา
สฬายตนนิโรโธติ     สฬายตนนิโรธา     ผสฺสนิโรโธติ     ผสฺสนิโรธา
เวทนานิโรโธติ     เวทนานิโรธา     ตณฺหานิโรโธติ     ตณฺหานิโรธา
อุปาทานนิโรโธติ      อุปาทานนิโรธา      ภวนิโรโธติ     ภวนิโรธา
ชาตินิโรโธติ    ชาตินิโรธา    ชรามรณนิโรโธติ    ชานโต    ปสฺสโต
ปญฺาย    เอเต    โสตา   ปิถิยฺยนฺติ   ปจฺฉิชฺชนฺติ   น   สวนฺติ   น
อาสวนฺติ    น    สนฺทนฺติ    นปฺปวตฺตนฺติ    ฯ   อิทํ   ทุกฺขนฺติ   อยํ
ทุกฺขสมุทโยติ      อยํ      ทุกฺขนิโรโธติ     อยํ     ทุกฺขนิโรธคามินี
ปฏิปทาติ    ชานโต    ปสฺสโต   ปญฺาย   เอเต   โสตา   ปิถิยฺยนฺติ
ปจฺฉิชฺชนฺติ น สวนฺติ น อาสวนฺติ น สนฺทนฺติ นปฺปวตฺตนฺติ ฯ
     {๗๙.๔}   อิเม [๑]- อาสวาติ อยํ อาสวสมุทโยติ อยํ อาสวนิโรโธติ
อยํ   อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ชานโต   ปสฺสโต  ปญฺาย  เอเต
โสตา   ปิถิยฺยนฺติ   ปจฺฉิชฺชนฺติ   น   สวนฺติ  น  อาสวนฺติ  น  สนฺทนฺติ
นปฺปวตฺตนฺติ  ฯ  อิเม  ธมฺมา  อภิเยฺยาติ  อิเม  ธมฺมา  ปริญฺเยฺยาติ
อิเม   ธมฺมา   ปหาตพฺพาติ   อิเม  ธมฺมา  ภาเวตพฺพาติ  อิเม  ธมฺมา
สจฺฉิกาตพฺพาติ   ชานโต   ปสฺสโต   ปญฺาย   เอเต  โสตา  ปิถิยฺยนฺติ
ปจฺฉิชฺชนฺติ น สวนฺติ น อาสวนฺติ น สนฺทนฺติ นปฺปวตฺตนฺติ ฯ
     {๗๙.๕}   ฉนฺนํ  ผสฺสายตนานํ  สมุทยญฺจ  อตฺถงฺคมญฺจ  อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ   นิสฺสรณญฺจ   ชานโต   ปสฺสโต   ปญฺาย   เอเต   โสตา
ปิถิยฺยนฺติ  ปจฺฉิชฺชนฺติ  น  สวนฺติ  น  อาสวนฺติ  น สนฺทนฺติ นปฺปวตฺตนฺติ ฯ
ปญฺจนฺนํ     อุปาทานกฺขนฺธานํ    สมุทยญฺจ    อตฺถงฺคมญฺจ    อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ   นิสฺสรณญฺจ   ชานโต  ปสฺสโต  จตุนฺนํ  มหาภูตานํ  สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ    อสฺสาทญฺจ   อาทีนวญฺจ   นิสฺสรณญฺจ   ชานโต   ปสฺสโต
ยงฺกิญฺจิ   สมุทยธมฺมํ   สพฺพนฺตํ  นิโรธธมฺมนฺติ  ชานโต  ปสฺสโต  ปญฺาย
เอเต   โสตา   ปิถิยฺยนฺติ   ปจฺฉิชฺชนฺติ   น   สวนฺติ  น  อาสวนฺติ  น
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ธมฺมา ฯ
สนฺทนฺติ    นปฺปวตฺตนฺตีติ    ปญฺาย    เอเต   โสตา   ปิถิยฺยเร   ฯ
เตนาห ภควา
                       ยานิ โสตานิ โลกสฺมึ (อชิตาติ ภควา)
                       สติ เตสํ นิวารณํ
                       โสตานํ สํวรํ พฺรูมิ
                       ปญฺาเยเต ปิถิยฺยเรติ ฯ
     [๘๐]           ปญฺา เจว สติ จาปิ (อิจฺจายสฺมา อชิโต)
                       นามรูปญฺจ มาริส
                       เอตมฺเม ปุฏฺโ ปพฺรูหิ
                       กตฺเถตํ อุปรุชฺฌติ ฯ
     [๘๑]   ปญฺา  เจว  สติ  จาปีติ  ปญฺาติ  ยา  ปญฺา  ปชานนา
วิจโย   ปวิจโย   [๑]-  สลฺลกฺขณา  อุปลกฺขณา  ปจฺจุปลกฺขณา  ปณฺฑิจฺจํ
โกสลฺลํ   เนปุญฺ  เวภพฺยา  จินฺตา  อุปปริกฺขา  ภูรี  เมธา  ปริณายิกา
วิปสฺสนา     สมฺปชญฺ    ปโตโท    ปญฺา    ปญฺินฺทฺริยํ    ปญฺาพลํ
ปญฺาสตฺถํ      ปญฺาปาสาโท      ปญฺาอาโลโก      ปญฺาโอภาโส
ปญฺาปชฺโชโต    ปญฺารตนํ    อโมโห    ธมฺมวิจโย   สมฺมาทิฏฺิ   ฯ
สตีติ   ยา   สติ  อนุสฺสติ  ฯเปฯ  สมฺมาสตีติ  ปญฺา  เจว  สติ  จาปิ
อิจฺจายสฺมา อชิโต ฯ
     [๘๒]   นามรูปญฺจ    มาริสาติ   นามนฺติ   จตฺตาโร   อรูปิโน
ขนฺธา   ฯ   รูปนฺติ   จตฺตาโร   จ   มหาภูตา   จตุนฺนญฺจ  มหาภูตานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ธมฺมวิจโย ฯ
อุปาทายรูปํ   ฯ  มาริสาติ  ปิยวจนํ  ครุวจนํ  สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ
มาริสาติ นามรูปญฺจ มาริส ฯ
     [๘๓]   เอตมฺเม   ปุฏฺโ   ปพฺรูหีติ  เอตมฺเมติ  ยํ  ปุจฺฉามิ  ยํ
ยาจามิ   ยํ   อชฺเฌสามิ   ยํ  ปสาเทมิ  ฯ  ปุฏฺโติ  ปุจฺฉิโต  ยาจิโต
อชฺเฌสิโต    ปสาทิโต    ฯ    ปพฺรูหีติ   พฺรูหิ   อาจิกฺขาหิ   เทเสหิ
ปญฺเปหิ    ปฏฺเปหิ    วิวราหิ   วิภชาหิ   อุตฺตานีกโรหิ   ปกาเสหีติ
เอตมฺเม ปุฏฺโ ปพฺรูหิ ฯ
     [๘๔]   กตฺเถตํ   อุปรุชฺฌตีติ   กตฺเถตํ  นิรุชฺฌติ  วูปสมฺมติ  อตฺถํ
คจฺฉติ    ปฏิปฺปสฺสมฺภตีติ    กตฺเถตํ    อุปรุชฺฌติ    ฯ   เตนาห   โส
พฺราหฺมโณ
                       ปญฺา เจว สติ จาปิ (อิจฺจายสฺมา อชิโต)
                       นามรูปญฺจ มาริส
                       เอตมฺเม ปุฏฺโ ปพฺรูหิ
                       กตฺเถตํ อุปรุชฺฌตีติ ฯ
     [๘๕]           ยเมตํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ อชิต ตํ วทามิ เต
                       ยตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌติ
                       วิญฺาณสฺส นิโรเธน เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌติ ฯ
     [๘๖]   ยเมตํ   ปญฺหํ   อปุจฺฉีติ   ยเมตนฺติ   ปญฺญฺจ   สติญฺจ
นามรูปญฺจ   ฯ   อปุจฺฉีติ   อาปุจฺฉสิ   อายาจสิ   อชฺเฌสสิ  ปสาเทสีติ
ยเมตํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ ฯ
     [๘๗]   อชิต   ตํ   วทามิ  เตติ  อชิตาติ  ภควา  ตํ  พฺราหฺมณํ
นาเมน    อาลปติ    ฯ    ตนฺติ   ปญฺญฺจ   สติญฺจ   นามรูปญฺจ   ฯ
วทามีติ   ตํ   วทามิ  อาจิกฺขามิ  เทเสมิ  ปญฺเปมิ  ปฏฺเปมิ  วิวรามิ
วิภชามิ อุตฺตานีกโรมิ ปกาเสมีติ อชิต ตํ วทามิ เต ฯ
     [๘๘]   ยตฺถ   นามญฺจ   รูปญฺจ   อเสสํ   อุปรุชฺฌตีติ   นามนฺติ
จตฺตาโร    อรูปิโน   ขนฺธา   ฯ   รูปนฺติ   จตฺตาโร   จ   มหาภูตา
จตุนฺนญฺจ    มหาภูตานํ   อุปาทายรูปํ   ฯ   อเสสนฺติ   สพฺเพน   สพฺพํ
สพฺพถา   สพฺพํ   อเสสํ  นิสฺเสสํ  ปริยาทายวจนเมตํ  ๑-  อเสสนฺติ  ฯ
อุปรุชฺฌตีติ    นิรุชฺฌติ    วูปสมฺมติ    อตฺถํ    คจฺฉติ    ปฏิปฺปสฺสมฺภตีติ
ยตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌติ ฯ
     [๘๙]   วิญฺาณสฺส     นิโรเธน     เอตฺเถตํ     อุปรุชฺฌตีติ
โสตาปตฺติมคฺคาเณน    อภิสงฺขารวิญฺาณสฺส    นิโรเธน   สตฺต   ภเว
เปตฺวา   อนมตคฺเค   สํสาเร   เย   อุปฺปชฺเชยฺยุํ   นามญฺจ   รูปญฺจ
เอตฺเถเต   นิรุชฺฌนฺติ   วูปสมนฺติ   อตฺถํ   คจฺฉนฺติ   ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ  ฯ
สกทาคามิมคฺคาเณน    อภิสงฺขารวิญฺาณสฺส    นิโรเธน   เทฺว   ภเว
เปตฺวา    ปญฺจสุ    ภเวสุ    เย    อุปฺปชฺเชยฺยุํ   นามญฺจ   รูปญฺจ
เอตฺเถเต   นิรุชฺฌนฺติ   วูปสมนฺติ   อตฺถํ   คจฺฉนฺติ   ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ  ฯ
อนาคามิมคฺคาเณน    อภิสงฺขารวิญฺาณสฺส    นิโรเธน    เอกํ    ภวํ
เปตฺวา  กามธาตุยา  ๒-  วา  รูปธาตุยา  วา  อรูปธาตุยา  วา  เย
อุปฺปชฺเชยฺยุํ    นามญฺจ    รูปญฺจ    เอตฺเถเต    นิรุชฺฌนฺติ   วูปสมนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปริยาทิยนวจนเมตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
อตฺถํ      คจฺฉนฺติ      ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ      ฯ     อรหตฺตมคฺคาเณน
อภิสงฺขารวิญฺาณสฺส    นิโรเธน   เย   อุปฺปชฺเชยฺยุํ   นามญฺจ   รูปญฺจ
เอตฺเถเต   นิรุชฺฌนฺติ   วูปสมนฺติ   อตฺถํ   คจฺฉนฺติ   ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ  ฯ
อรหโต    อนุปาทิเสสาย    ปรินิพฺพานธาตุยา    ๑-   ปรินิพฺพายนฺตสฺส
ปุริมวิญฺาณสฺส   ๒-   นิโรเธน   ปญฺา   จ  สติ  จ  นามญฺจ  รูปญฺจ
เอตฺเถเต    นิรุชฺฌนฺติ    วูปสมนฺติ   อตฺถํ   คจฺฉนฺติ   ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺตีติ
วิญฺาณสฺส นิโรเธน เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌติ ฯ เตนาห ภควา
                       ยเมตํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ            อชิต ตํ วทามิ เต
                       ยตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ         อเสสํ อุปรุชฺฌติ
                       วิญฺาณสฺส นิโรเธน         เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตีติ ฯ
     [๙๐]           เย จ สงฺขาตธมฺมาเส          เย จ เสกฺขา ๓- ปุถู อิธ
                       เตสํ เม นิปโก อิริยํ            ปุฏฺโ ปพฺรูหิ มาริส ฯ
     [๙๑]   เย    จ   สงฺขาตธมฺมาเสติ   สงฺขาตธมฺมา   วุจฺจนฺติ
อรหนฺโต   ขีณาสวา   ฯ   กึการณา   สงฺขาตธมฺมา  วุจฺจนฺติ  อรหนฺโต
ขีณาสวา  ฯ  เต  สงฺขาตธมฺมา  าตธมฺมา  ตุลิตธมฺมา  ติริตธมฺมา  ๔-
วิภูตธมฺมา   วิภาวิตธมฺมา   สพฺเพ   สงฺขารา   อนิจฺจาติ  สงฺขาตธมฺมา
าตธมฺมา     ตุลิตธมฺมา     ติริตธมฺมา    วิภูตธมฺมา    วิภาวิตธมฺมา
สพฺเพ  สงฺขารา  ทุกฺขาติ  สงฺขาตธมฺมา  ฯเปฯ  สพฺเพ  ธมฺมา อนตฺตาติ
สงฺขาตธมฺมา    อวิชฺชาปจฺจยา    สงฺขาราติ    สงฺขาตธมฺมา    ฯเปฯ
ยงฺกิญฺจิ     สมุทยธมฺมํ     สพฺพนฺตํ     นิโรธธมฺมนฺติ     สงฺขาตธมฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิพฺพานธาตุยา ฯ ๒ ม. จริมวิญฺาณสฺส ฯ ๓ ม. เสขา ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ
@๔ ม. ตีริตธมฺมา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
าตธมฺมา   ตุลิตธมฺมา  ติริตธมฺมา  วิภูตธมฺมา  วิภาวิตธมฺมา  ฯ  อถวา
เตสํ  ขนฺธา  สงฺขาตา  ธาตุโย  สงฺขาตา  อายตนานิ  สงฺขาตานิ คติโย
สงฺขาตา   อุปปตฺติโย   สงฺขาตา  ปฏิสนฺธิโย  สงฺขาตา  ภวา  สงฺขาตา
สํสารา  สงฺขาตา  วฏฺฏา  สงฺขาตา  ฯ  อถวา  เต  ขนฺธปริยนฺเต ิตา
ธาตุปริยนฺเต    ิตา    อายตนปริยนฺเต    ิตา   คติปริยนฺเต   ิตา
อุปปตฺติปริยนฺเต    ิตา   ปฏิสนฺธิปริยนฺเต   ิตา   ภวปริยนฺเต   ิตา
สํสารปริยนฺเต    ิตา    วฏฺฏปริยนฺเต    ิตา    อนฺติมภเว    ิตา
อนฺติมสมุสฺสเย ิตา อนฺติมเทหธรา อรหนฺโต ฯ
         เตสํ จายํ ปจฺฉิมโก         จริโมยํ สมุสฺสโย
         ชาติมรณสํสาโร            นตฺถิ เนสํ ปุนพฺภโวติ ฯ
ตํการณา    สงฺขาตธมฺมา    วุจฺจนฺติ    อรหนฺโต    ขีณาสวาติ    เย
จ สงฺขาตธมฺมาเส ฯ
     [๙๒]   เย   จ   เสกฺขา   ปุถู   อิธาติ   เสกฺขาติ  กึการณา
วุจฺจนฺติ    เสกฺขา   ฯ   สิกฺขนฺตีติ   เสกฺขา   ฯ   กึ   สิกฺขนฺติ   ฯ
อธิสีลมฺปิ สิกฺขนฺติ อธิจิตฺตมฺปิ สิกฺขนฺติ อธิปญฺมฺปิ สิกฺขนฺติ ฯ
     {๙๒.๑}   กตมา  จ  ๑-  อธิสีลสิกฺขา  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ สีลวา โหติ
ปาฏิโมกฺขสํวรสํวุโต     วิหรติ     อาจารโคจรสมฺปนฺโน     อณุมตฺเตสุ
วชฺเชสุ   ภยทสฺสาวี   สมาทาย   สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ   ขุทฺทโกปิ  ๒-
สีลกฺขนฺโธ   มหนฺโตปิ   ๓-   สีลกฺขนฺโธ   สีลํ   ปติฏฺา  อาวรณํ  ๔-
สํยโม   สํวโร   มุขํ   ปมุขํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ  สมฺมาปตฺติยา  ๕-  อยํ
อธิสีลสิกฺขา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ เอวมีทิเสสุ าเนสุ ฯ ๒-๓ ม. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ
@๔ ม. จรณํ ฯ ๕ ม. สมาปตฺติยา ฯ
     {๙๒.๒}   กตมา  จ  อธิจิตฺตสิกฺขา  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ
วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ  วิเวกชํ  ปีติสุขํ  ปมํ ฌานํ
ทุติยํ   ฌานํ   ตติยํ   ฌานํ   จตุตฺถํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  อยํ
อธิจิตฺตสิกฺขา ฯ
     {๙๒.๓}   กตมา  จ  อธิปญฺาสิกฺขา  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ  ปญฺวา  โหติ
อุยยตฺถคามินิยา     ปญฺาย     สมนฺนาคโต    อริยาย    นิพฺเพธิกาย
สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา    โส    อิทํ    ทุกฺขนฺติ    ยถาภูตํ   ปชานาติ
อยํ    ทุกฺขสมุทโยติ    อยํ    ทุกฺขนิโรโธติ    อยํ    ทุกฺขนิโรธคามินี
ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ   ปชานาติ   อิเม   อาสวาติ   อยํ  อาสวสมุทโยติ
อยํ    อาสวนิโรโธติ    อยํ    อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ยถาภูตํ
ปชานาติ อยํ อธิปญฺาสิกฺขา ฯ
     {๙๒.๔}   อิมา   ติสฺโส  สิกฺขา  อาวชฺเชนฺตา  สิกฺขนฺติ  ชานนฺตา
สิกฺขนฺติ   [๑]-   จิตฺตํ   อธิฏฺหนฺตา   สิกฺขนฺติ   สทฺธาย  อธิมุจฺจนฺตา
สิกฺขนฺติ   วิริยํ   ๒-  ปคฺคณฺหนฺตา  สิกฺขนฺติ  สตึ  อุปฏฺเปนฺตา  สิกฺขนฺติ
จิตฺตํ   สมาทหนฺตา   สิกฺขนฺติ   ปญฺาย  ปชานนฺตา  สิกฺขนฺติ  อภิญฺเยฺยํ
อภิชานนฺตา    สิกฺขนฺติ   ปริญฺเยฺยํ   ปริชานนฺตา   สิกฺขนฺติ   ปหาตพฺพํ
ปชหนฺตา    สิกฺขนฺติ    ภาเวตพฺพํ   ภาเวนฺตา   สิกฺขนฺติ   สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกโรนฺตา   สิกฺขนฺติ   จรนฺติ   ๓-   อาจรนฺติ  สมาจรนฺติ  สมาทาย
วตฺตนฺติ   ตํการณา  วุจฺจนฺติ  เสกฺขา  ฯ  ปุถูติ  พหุกา  เอเต  เสกฺขา
โสตาปนฺนา    จ    ปฏิปนฺนา    จ    สกทาคามิโน    จ   ปฏิปนฺนา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปสฺสนฺตา สิกฺขนฺติ ฯ ๒ ม. วีริยํ ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ ๓ ม. อยํ ปาโ
@นตฺถิ ฯ
จ   อนาคามิโน   จ   ปฏิปนฺนา   จ   อรหนฺตา  จ  ปฏิปนฺนา  จ  ฯ
อิธาติ   อิมิสฺสา   ทิฏฺิยา   อิมิสฺสา   ขนฺติยา  อิมิสฺสา  รุจิยา  อิมสฺมึ
อาทาเย   อิมสฺมึ   วินเย   อิมสฺมึ   ธมฺเม  อิมสฺมึ  ธมฺมวินเย  อิมสฺมึ
ปาวจเน     อิมสฺมึ    พฺรหฺมจริเย    อิมสฺมึ    สตฺถุสาสเน    อิมสฺมึ
อตฺตภาเว อิมสฺมึ มนุสฺสโลเกติ เย จ เสกฺขา ปุถู อิธ ฯ
     [๙๓]   เตสํ  เม  นิปโก  อิริยํ  ปุฏฺโ  ปพฺรูหิ  มาริสาติ  ตฺวํปิ
นิปโก   ปณฺฑิโต   ปญฺวา   พุทฺธิมา   าณี   วิภาวี   เมธาวี   เตสํ
สงฺขาตธมฺมานญฺจ   เสกฺขานญฺจ   อิริยํ   จริยํ   วุตฺตึ   อาจารํ  โคจรํ
วิหารํ   ปฏิปทํ   ฯ  ปุฏฺโติ  ปุฏฺโ  ๑-  ปุจฺฉิโต  ยาจิโต  อชฺเฌสิโต
ปสาทิโต    ฯ    ปพฺรูหีติ    พฺรูหิ    อาจิกฺขาหิ   เทเสหิ   ปญฺเปหิ
ปฏฺเปหิ   วิวราหิ   วิภชาหิ   อุตฺตานีกโรหิ   ปกาเสหิ   ฯ  มาริสาติ
ปิยวจนํ   ครุวจนํ   สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ   มาริสาติ   เตสํ   เม
นิปโก อิริยํ ปุฏฺโ ปพฺรูหิ มาริส ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       เย จ สงฺขาตธมฺมาเส        เย จ เสกฺขา ปุถู อิธ
                       เตสํ เม นิปโก อิริยํ          ปุฏฺโ ปพฺรูหิ มาริสาติ ฯ
     [๙๔]           กาเมสุ นาภิคิชฺเฌยฺย      มนสานาวิโล สิยา
                       กุสโล สพฺพธมฺมานํ        สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช ฯ
     [๙๕]   กาเมสุ    นาภิคิชฺเฌยฺยาติ   กามาติ   อุทฺทานโต   เทฺว
กามา วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ ฯ
     {๙๕.๑}   กตเม   วตฺถุกามา   ฯ   มนาปิกา   รูปา   มนาปิกา
สทฺทา มนาปิกา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
คนฺธา   มนาปิกา  รสา  มนาปิกา  โผฏฺพฺพา  อตฺถรณา  ปาปุรณา  ๑-
ทาสีทาสา     อเชฬกา     กุกฺกุฏสูกรา    หตฺถิควาสฺสวฬวา    เขตฺตํ
วตฺถุ    หิรญฺ    สุวณฺณํ    คามนิคมราชธานิโย    รฏฺญฺจ    ชนปโท
จ   โกโส   จ   โกฏฺาคารญฺจ   ยงฺกิญฺจิ   รชนียวตฺถุ  วตฺถุกามา  ฯ
อปิจ   อตีตา   กามา  อนาคตา  กามา  ปจฺจุปฺปนฺนา  กามา  อชฺฌตฺตา
กามา   พหิทฺธา   กามา  อชฺฌตฺตพหิทฺธา  กามา  หีนา  กามา  มชฺฌิมา
กามา   ปณีตา   กามา   อาปายิกา   กามา  มานุสิกา  กามา  ทิพฺพา
กามา    ปจฺจุปฏฺิตา   กามา   นิมฺมิตา   กามา   ปรนิมฺมิตา   กามา
ปริคฺคหิตา   กามา   อปริคฺคหิตา   กามา  มมายิตา  กามา  อมมายิตา
กามา   สพฺเพปิ   กามาวจรา   ธมฺมา   สพฺเพปิ   รูปาวจรา   ธมฺมา
สพฺเพปิ     อรูปาวจรา     ธมฺมา     ตณฺหาวตฺถุกา     ตณฺหารมฺมณา
กามนียฏฺเน   รชนียฏฺเน   มทนียฏฺเน  [๒]-  กามา  อิเม  วุจฺจนฺติ
วตฺถุกามา ฯ
     {๙๕.๒}   กตเม กิเลสกามา ฯ ฉนฺโท กาโม ราโค กาโม ฉนฺทราโค
กาโม  สงฺกปฺโป  กาโม  ราโค  กาโม  สงฺกปฺปราโค กาโม โย กาเมสุ
กามจฺฉนฺโท    กามราโค    กามนนฺทิ   ๓-   กามตณฺหา   กามสิเนโห
กามปิปาสา    กามปริฬาโห    กามเคโธ    กามมุจฺฉา   กามชฺโฌสานํ
กาโมโฆ กามโยโค กามุปาทานํ กามจฺฉนฺทนีวรณํ ฯ
         อทฺทสํ กาม เต มูลํ           สงฺกปฺปา กาม ชายสิ
         น ตํ สงฺกปฺปยิสฺสามิ         เอวํ กาม น เหหิสีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปาวุรณา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. รมณียฏฺเน ฯ ๓ ม. สพฺพตฺถ กามนนฺที ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
อิเม  วุจฺจนฺติ  กิเลสกามา  ฯ  เคโธ  วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค
ฯเปฯ    อภิชฺฌา   โลโภ   อกุสลมูลํ   ฯ   กาเมสุ   นาภิคิชฺเฌยฺยาติ
กิเลสกาเมสุ    วตฺถุกาเมสุ    นาภิคิชฺเฌยฺย    น   ปลิพุชฺเฌยฺย   ๑-
อคิทฺโธ  อคธิโต  อมุจฺฉิโต  อนชฺโฌปนฺโน  ๒- วีตเคโธ [๓]- จตฺตเคโธ
วนฺตเคโธ   มุตฺตเคโธ   ปหีนเคโธ   ปฏินิสฺสฏฺเคโธ  วีตราโค  [๔]-
จตฺตราโค    วนฺตราโค    มุตฺตราโค    ปหีนราโค    ปฏินิสฺสฏฺราโค
นิจฺฉาโต    นิพฺพุโต    สีติภูโต    สุขปฏิสํเวที   พฺรหฺมภูเตน   อตฺตนา
วิหเรยฺยาติ กาเมสุ นาภิคิชฺเฌยฺย ฯ
     [๙๖]   มนสานาวิโล  สิยาติ  มโนติ  ยํ  จิตฺตํ  มโน  มานสํ หทยํ
ปณฺฑรํ   [๕]-   มนายตนํ   มนินฺทฺริยํ   วิญฺาณํ  วิญฺาณกฺขนฺโธ  [๖]-
มโนวิญฺาณธาตุ   ฯ   กายทุจฺจริเตน  จิตฺตํ  อาวิลํ  โหติ  ลุฬิตํ  เอริตํ
ฆฏฺฏิตํ   จลิตํ   ภนฺตํ   อวูปสนฺตํ  วจีทุจฺจริเตน  มโนทุจฺจริเตน  ราเคน
โทเสน  โมเหน  โกเธน  อุปนาเหน มกฺเขน ปฬาเสน อิสฺสาย มจฺฉริเยน
มายาย   สาเยฺเยน   ถมฺเภน  สารมฺเภน  มาเนน  อติมาเนน  มเทน
ปมาเทน  สพฺพกิเลเสหิ  สพฺพทุจฺจริเตหิ  สพฺพทรเถหิ  ๗-  สพฺพปริฬาเหหิ
สพฺพสนฺตาเปหิ    สพฺพากุสลาภิสงฺขาเรหิ   จิตฺตํ   อาวิลํ   โหติ   ลุฬิตํ
เอริตํ  ฆฏฺฏิตํ  จลิตํ  ภนฺตํ  อวูปสนฺตํ  ฯ  มนสานาวิโล  สิยาติ  จิตฺเตน
อนาวิโล  สิยา  อลุฬิโต  อเนริโต  อฆฏฺฏิโต  อจลิโต  อภนฺโต วูปสนฺโต
อาวิลกเร    กิเลเส   ชเหยฺย   ปชเหยฺย   วิโนเทยฺย   พฺยนฺตีกเรยฺย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปลิพุนฺเธยฺย ฯ ๒ ม. อนชฺฌาปนฺโน ฯ ๓ ม. วิคตเคโธ ฯ ๔ ม. วิคตราโค ฯ
@๕ ม. มโน ฯ ๖ ตชฺชา ฯ ๗ ม. สพฺพฑาเหหิ ฯ
อนภาวงฺคเมยฺย   อาวิลกเรหิ   กิเลเสหิ  จ  อารโต  วิรโต  ปฏิวิรโต
นิกฺขนฺโต      นิสฺสฏฺโ      วูปสนฺโต      วิปฺปมุตฺโต     วิสญฺุตฺโต
วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหเรยฺยาติ มนสานาวิโล สิยา ฯ
     [๙๗]   กุสโล  สพฺพธมฺมานนฺติ  สพฺเพ  สงฺขารา  อนิจฺจาติ  กุสโล
สพฺพธมฺมานํ   สพฺเพ   สงฺขารา   ทุกฺขาติ   กุสโล  สพฺพธมฺมานํ  สพฺเพ
ธมฺมา    อนตฺตาติ   กุสโล   สพฺพธมฺมานํ   อวิชฺชาปจฺจยา   สงฺขาราติ
กุสโล   สพฺพธมฺมานํ  ฯเปฯ  ยงฺกิญฺจิ  สมุทยธมฺมํ  สพฺพนฺตํ  นิโรธธมฺมนฺติ
กุสโล สพฺพธมฺมานํ เอวมฺปิ กุสโล สพฺพธมฺมานํ ฯ
     {๙๗.๑}   อถวา  อนิจฺจโต  กุสโล  สพฺพธมฺมานํ  ทุกฺขโต  โรคโต
คณฺฑโต  สลฺลโต  อฆโต  อาพาธโต  ปรโต  ปโลกโต  อีติโต อุปทฺทวโต
อสาตโต  ๑-  ภยโต  อุปสคฺคโต  จลโต  ปภงฺคุโต  อทฺธุวโต  อตาณโต
อเลณโต   อสรณโต   อสรณีภูตโต  ริตฺตโต  ตุจฺฉโต  สุญฺโต  อนตฺตโต
อาทีนวโต   วิปริณามธมฺมโต   อสารกโต   อฆมูลโต   วธกโต  วิภวโต
สาสวโต  สงฺขตโต  มารามิสโต  ชาติธมฺมโต  ชราธมฺมโต  พฺยาธิธมฺมโต
มรณธมฺมโต     โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสธมฺมโต    สงฺกิเลสธมฺมโต
สมุทยโต   อตฺถงฺคมโต   อนสฺสาทโต  ๒-  อาทีนวโต  อนิสฺสรณโต  ๓-
กุสโล สพฺพธมฺมานํ เอวมฺปิ กุสโล สพฺพธมฺมานํ ฯ
     {๙๗.๒}   อถวา ขนฺธกุสโล ธาตุกุสโล อายตนกุสโล ปฏิจฺจสมุปฺปาท-
กุสโล      สติปฏฺานกุสโล     สมฺมปฺปธานกุสโล     อิทฺธิปฺปาทกุสโล
อินฺทฺริยกุสโล         พลกุสโล       โพชฺฌงฺคกุสโล       มคฺคกุสโล
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. อสฺสาทโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. นิสฺสรณโตปิ ฯ
@เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ
ผลกุสโล   นิพฺพานกุสโล   เอวมฺปิ   กุสโล   สพฺพธมฺมานํ   ฯ   อถวา
สพฺพธมฺมา   วุจฺจนฺติ   ทฺวาทสายตนานิ   จกฺขุ  เจว  รูปา  จ  โสตญฺจ
สทฺทา  จ  ฆานญฺจ  คนฺธา  จ  ชิวฺหา  จ  รสา  จ กาโย จ โผฏฺพฺพา
จ    มโน    จ    ธมฺมา    จ   ฯ   ยโต   จ   อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ
อายตเนสุ   ราโค   ๑-   ปหีโน   โหติ   อุจฺฉินฺนมูโล  ตาลาวตฺถุกโต
อนภาวงฺคโต       อายตึอนุปฺปาทธมฺโม      เอตฺตาวตาปิ      กุสโล
สพฺพธมฺมานนฺติ กุสโล สพฺพธมฺมานํ ฯ
     [๙๘]   สโต   ภิกฺขุ   ปริพฺพเชติ  สโตติ  จตูหิ  การเณหิ  สโต
กาเย     กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ     ภาเวนฺโต    สโต    เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสนาสติปฏฺานํ        ภาเวนฺโต        สโต       จิตฺเต
จิตฺตานุปสฺสนาสติปฏฺานํ        ภาเวนฺโต        สโต       ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺานํ      ภาเวนฺโต     สโต     ฯ     อปเรหิปิ
จตูหิ     การเณหิ    สโต    อสติปริวชฺชนาย    สโต    สติกรณียานํ
ธมฺมานํ    กตตฺตา    สโต    สติปฏิปกฺขานํ   ๒-   ธมฺมานํ   หตตฺตา
สโต สตินิมิตฺตานํ ธมฺมานํ อปฺปมุฏฺตฺตา ๓- สโต ฯ
     {๙๘.๑}   อปเรหิปิ  จตูหิ  การเณหิ  สโต  สติยา  สมนฺนาคตตฺตา
สโต   สติยา   วสิตตฺตา  สโต  สติยา  ปาคุญฺตาย  ๔-  สโต  สติยา
อปจฺโจโรหณตาย  สโต  ฯ  อปเรหิปิ  จตูหิ  การเณหิ  สโต สตตฺตา ๕-
สโต    สนฺตตฺตา    สโต    สมิตตฺตา   สโต   สนฺตธมฺมสมนฺนาคตตฺตา
สโต   ฯ   พุทฺธานุสฺสติยา   สโต  ธมฺมานุสฺสติยา  สโต  สงฺฆานุสฺสติยา
สโต    สีลานุสฺสติยา   สโต   จาคานุสฺสติยา   สโต   เทวตานุสฺสติยา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ฉนฺทราโค ฯ ๒ ม. สติปริพนฺธานํ ฯ ๓ ม. อสมฺมุฏฺตฺตา ฯ ๔ ม. ปาคุญฺเน
@สมนฺนาคตตฺตา ฯ ๕ ม. สติยา สมนฺนาคตตฺตา ฯ
สโต  อานาปานสฺสติยา  สโต  มรณานุสฺสติยา  ๑-  สโต  กายคตาสติยา
สโต    อุปสมานุสฺสติยา    สโต   ฯ   ยา   สติ   ฯเปฯ   สมฺมาสติ
สติสมฺโพชฺฌงฺโค   เอกายนมคฺโค   อยํ  วุจฺจติ  สติ  ฯ  อิมาย  อุเปโต
โหติ    สมุเปโต    อุปาคโต    สมุปาคโต    อุปปนฺโน    สมุปปนฺโน
สมนฺนาคโต    โส    วุจฺจติ   สโต   ฯ   ภิกฺขูติ   สตฺตนฺนํ   ธมฺมานํ
ภินฺนตฺตา   ภิกฺขุ   ฯ   สกฺกายทิฏฺิ   ภินฺนา   โหติ   วิจิกิจฺฉา  ภินฺนา
โหติ   สีลพฺพตปรามาโส   ภินฺโน   โหติ   ราโค  ภินฺโน  โหติ  โทโส
ภินฺโน   โหติ  โมโห  ภินฺโน  โหติ  มาโน  ภินฺโน  โหติ  ภินฺนสฺส  ๒-
โหนฺติ   ปาปกา   อกุสลา   ธมฺมา   สงฺกิเลสิกา   โปโนพฺภวิกา   ๓-
สทรา ทุกฺขวิปากา อายตึชาติชรามรณียา ฯ
                   ปชฺเชน กเตน อตฺตนา (สภิยาติ ภควา)
                   ปรินิพฺพานคโต วิติณฺณกงฺโข
                   วิภวญฺจ ภวญฺจ วิปฺปหาย
                   วุสิตวา ขีณปุนพฺภโว ส ภิกฺขูติ ฯ
     {๙๘.๒}   สโต   ภิกฺขุ   ปริพฺพเชติ  สโต  ภิกฺขุ  ปริพฺพเช  สโต
คจฺเฉยฺย   สโต   ติฏฺเยฺย   สโต   นิสีเทยฺย  สโต  เสยฺยํ  กปฺเปยฺย
สโต    อภิกฺกเมยฺย   สโต   ปฏิกฺกเมยฺย   สโต   อาโลเกยฺย   สโต
วิโลเกยฺย   สโต   สมฺมิญฺเชยฺย  ๔-  สโต  ปสาเรยฺย  สโต  สงฺฆาฏิ-
ปตฺตจีวรํ   ธาเรยฺย   สโต   จเรยฺย  สโต  ๕-  วิหเรยฺย  วตฺเตยฺย
อิริเยยฺย   ปาเลยฺย   ยเปยฺย   ยาเปยฺยาติ  สโต  ภิกฺขุ  ปริพฺพเช  ฯ
เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มรณสฺสติยา ฯ ๒ ม. ภินฺนา ฯ ๓ ม. โปโนภวิกา ฯ ๔ ม. สมิญฺเชยฺย ฯ
@๕ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
                       กาเมสุ นาภิคิชฺเฌยฺย        มนสานาวิโล สิยา
                       กุสโล สพฺพธมฺมานํ          สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชติ ฯ
     [๙๙]   สห   คาถาปริโยสานา   เตน   ๑-  พฺราหฺมเณน  สทฺธึ
เอกจฺฉนฺทา      เอกปฺปโยคา     เอกาธิปฺปายา     เอกวาสนวาสิตา
เตสํ     อเนกปาณสหสฺสานํ    วิรชํ    วีตมลํ    ธมฺมจกฺขุํ    อุทปาทิ
ยงฺกิญฺจิ   สมุทยธมฺมํ   สพฺพนฺตํ   นิโรธธมฺมนฺติ   ตสฺส   จ  พฺราหฺมณสฺส
อนุปาทาย    อาสเวหิ    จิตฺตํ    วิมุจฺจิ    ฯ   สห   อรหตฺตปฺปตฺตา
อชินชฏาวากจีรทณฺฑกมณฺฑลุเกสา    จ    มสฺสู    จ    อนฺตรหิตา   ฯ
ภณฺฑกาสายวตฺถวสโน     ๓-     สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธโร     ภิกฺขุ    ๔-
อนฺวตฺถปฏิปตฺติยา     ปญฺชลิโก     ภควนฺตํ     นมสฺสมาโน    นิสินฺโน
โหติ สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมีติ ฯ
                                  อชิตมาณวกปญฺหานิทฺเทโส ปโม ฯ
                                            ---------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เย เต ฯ ๒ ม.-ติทณฺฑก .. ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. ภณฺฑุ .. ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@๔ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้าที่ ๘-๓๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=143&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=143&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=30&item=57&items=43
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=30&siri=20
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=57
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=1
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐
https://84000.org/tipitaka/read/?index_30
https://84000.org/tipitaka/english/?index_30