ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับหลวง   ฉบับมหาจุฬาฯ   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๑ สุตฺต. ขุ. มหานิทฺเทโส

                                   นวโม มาคนฺทิยสุตฺตนิทฺเทโส
     [๓๒๑]        ทิสฺวาน ตณฺหํ อรติญฺจ ๑- ราคํ
                       นาโหสิ ฉนฺโท อปิ เมถุนสฺมึ
                       กิเมวิทํ มุตฺตกรีสปุณฺณํ
                       ปาทาปิ นํ สมฺผุสิตุํ น อิจฺเฉ ฯ
     [๓๒๒]   ทิสฺวาน   ตณฺหํ   อรติญฺจ   ราคํ  นาโหสิ  ฉนฺโท  อปิ
เมถุนสฺมินฺติ     ตณฺหญฺจ    อรติญฺจ    ราคญฺจ    มารธีตโร    ทิสฺวา
ปสฺสิตฺวา   เมถุนธมฺเม   ฉนฺโท  วา  ราโค  วา  เปมํ  วา  นาโหสีติ
ทิสฺวาน ตณฺหํ อรติญฺจ ราคํ นาโหสิ ฉนฺโท อปิ เมถุนสฺมึ ฯ
     [๓๒๓]   กิเมวิทํ  มุตฺตกรีสปุณฺณํ  ปาทาปิ  นํ  สมฺผุสิตุํ  น  อิจฺเฉติ
กิเมวิทํ    สรีรํ    มุตฺตปุณฺณํ   กรีสปุณฺณํ   เสมฺหปุณฺณํ   รุธิรปุณฺณํ   ๒-
อฏฺฐิสงฺฆาฏํ     นฺหารุสมฺพนฺธํ    รุธิรมํสาวเลปนํ    จมฺมาวินทฺธํ    ๓-
ฉวิยา   ปฏิจฺฉนฺนํ   ฉิทฺทาวฉิทฺทํ   อุคฺฆรึ   ๔-   ปคฺฆรึ  กิมิสงฺฆนิเสวิตํ
นานากลิมลปริปูรํ   ปาเทน   อกฺกมิตุํ  น  อิจฺเฉยฺยํ  กุโต  ปน  สํวาโส
วา   สมาคโม   วาติ   กิเมวิทํ   มุตฺตกรีสปุณฺณํ   ปาทาปิ  นํ  สมฺผุสิตุํ
น อิจฺเฉ ฯ [๕]- เตนาห ภควา
                       ทิสฺวาน ตณฺหํ อรติญฺจ ราคํ
                       นาโหสิ ฉนฺโท อปิ เมถุนสฺมึ
@เชิงอรรถ:  ม. รคญฺจ ฯ  ม. รุหิรปุณุณํ ฯ  จมฺมาวนทฺธนฺติปิ ปาโฐ ฯ
@ ม. อุคฺฆรนฺตํ ปคฺฆรนฺตํ ฯ  โป. ม. ยุ. อนจฺฉริยญฺเจตํ มนุสฺโส ทิพฺเพ
@กาเม ปตฺถยนฺโต มานุสเก กาเม น อิจฺเฉยฺย มานุสเก วา กาเม ปตฺถยนฺโต
@ทิพฺเพ กาเม น อิจฺเฉยฺย ยํ ตฺวํ อุโภปิ น อิจฺฉสิ น สาทิยสิ น ปตฺเถสิ น ปิเหสิ
@นาภิชปฺปสิ กึ เต ทสฺสนํ กตมาย ตฺวํ ทิฏฺฐิยา สมนฺนาคโตติ ปุจฺฉตีติ ฯ
                       กิเมวิทํ มุตฺตกรีสปุณฺณํ
                       ปาทาปิ นํ สมฺผุสิตุํ น อิจฺเฉติ ฯ
     [๓๒๔]        เอตาทิสญฺเจ รตนํ น อิจฺฉสิ
                       นารึ นรินฺเทหิ พหูหิ ปตฺถิตํ
                       ทิฏฺฐิคตํ สีลวตานุชีวิตํ ๑-
                       ภวูปปตฺติญฺจ วเทสิ กีทิสํ ฯ
     [๓๒๕]        อิทํ วทามีติ น ตสฺส โหติ (มาคนฺทิยาติ ภควา)
                       ธมฺเมสุ นิจฺเฉยฺย สมุคฺคหีตํ
                       ปสฺสญฺจ ทิฏฺฐีสุ อนุคฺคหาย
                       อชฺฌตฺตสนฺตึ ปจินํ อทสฺสํ ฯ
     [๓๒๖]   อิทํ  วทามีติ  น  ตสฺส  โหตีติ  อิทํ  วทามีติ  อิทํ วทามิ
เอตํ  วทามิ  เอตฺตกํ  วทามิ  เอตฺตาวตา  วทามิ  อิทํ  ทิฏฺฐิคตํ  วทามิ
สสฺสโต   โลโกติ   วา   ฯเปฯ   เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต
ปรมฺมรณาติ   วาติ   ฯ   น  ตสฺส  โหตีติ  น  มยฺหํ  โหตีติ  ๒-  อิทํ
วทามีติ   น   ตสฺส   โหติ   ฯ   มาคนฺทิยาติ   ภควา   ตํ  พฺราหฺมณํ
นาเมน    อาลปติ    ฯ    ภควาติ   คารวาธิวจนํ   ฯเปฯ   สจฺฉิกา
ปญฺญตฺติ ยทิทํ ภควาติ มาคนฺทิยาติ ภควา ฯ
     [๓๒๗]   ธมฺเมสุ   นิจฺเฉยฺย  สมุคฺคหีตนฺติ  ธมฺเมสูติ  ทฺวาสฏฺฐิยา
ทิฏฺฐิคเตสุ    ฯ    นิจฺเฉยฺยาติ    นิจฺฉินิตฺวา   วินิจฺฉินิตฺวา   วิจินิตฺวา
ปวิจินิตฺวา   ตุลยิตฺวา  ตีรยิตฺวา  วิภาวยิตฺวา  วิภูตํ  กตฺวา  โอธิคฺคาโห
@เชิงอรรถ:  โป. ม. สีลวตํ ฯ  โป. ม. น มยฺหํ โหติ เอตฺตาวตา วทามีติ น ตสฺส โหตีติ ...
วิลคฺคาโห   วรคฺคาโห   โกฏฺฐาสคฺคาโห   อุจฺจยคฺคาโห  สมุจฺจยคฺคาโห
อิทํ  สจฺจํ  ตจฺฉํ  ตถํ  ภูตํ  ยาถาวํ  อวิปรีตนฺติ  คหิตํ ปรามฏฺฐํ อภินิวิฏฺฐํ
อชฺโฌสิตํ  อธิมุตฺตํ  นตฺถิ  [๑]-  น  สํวิชฺชติ  นุปลพฺภติ  ปหีนํ  สมุจฺฉินฺนํ
วูปสนฺตํ    ปฏิปฺปสฺสทฺธํ   อภพฺพุปฺปตฺติกํ   ญาณคฺคินา   ทฑฺฒนฺติ   ธมฺเมสุ
นิจฺเฉยฺย สมุคฺคหีตํ ฯ
     [๓๒๘]   ปสฺสญฺจ  ทิฏฺฐีสุ  อนุคฺคหายาติ  ทิฏฺฐีสุ  อาทีนวํ  ปสฺสนฺโต
ทิฏฺฐิโย  น  คณฺหามิ  น  ปรามสามิ  น  อภินิวิสามิ  อถวา น คณฺหิตพฺพา
น    ปรามสิตพฺพา    น   อภินิวิสิตพฺพาติ   เอวมฺปิ   ปสฺสญฺจ   ทิฏฺฐีสุ
อนุคฺคหาย   ฯ   อถวา   สสฺสโต   โลโก  อิทเมว  สจฺจํ  โมฆมญฺญนฺติ
ทิฏฺฐคตเมตํ   ทิฏฺฐิคหนํ   ทิฏฺฐิกนฺตาโร   ทิฏฺฐิวิสูกายิกํ   ทิฏฺฐิวิปฺผนฺทิตํ
ทิฏฺฐิสญฺโญชนํ   สทุกฺขํ   สวิฆาตํ   สอุปายาสํ   สปริฬาหํ   น  นิพฺพิทาย
น  วิราคาย  น  นิโรธาย  น  อุปสมาย  น  อภิญฺญาย  น สมฺโพธาย น
นิพฺพานาย   สํวตฺตตีติ   ทิฏฺฐีสุ  อาทีนวํ  ปสฺสนฺโต  ทิฏฺฐิโย  น  คณฺหามิ
น   ปรามสามิ  น  อภินิวิสามิ  อถวา  น  คณฺหิตพฺพา  น  ปรามสิตพฺพา
น อภินิวิสิตพฺพาติ เอวมฺปิ ปสฺสญฺจ ทิฏฺฐีสุ อนุคฺคหาย ฯ
     {๓๒๘.๑}   [๒]-  อสสฺสโต  โลโก  อนฺตวา  โลโก  อนนฺตวา
โลโก   ตํ   ชีวํ   ตํ   สรีรํ  อญฺญํ  ชีวํ  อญฺญํ  สรีรํ  โหติ  ตถาคโต
ปรมฺมรณา    น   โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณา   โหติ   จ   น   จ
โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณา   เนว   โหติ   น   น  โหติ  ตถาคโต
ปรมฺมรณา    อิทเมว    สจฺจํ    โมฆมญฺญนฺติ   ทิฏฺฐิคตเมตํ   ทิฏฺฐิคหนํ
@เชิงอรรถ:  ม. น สนฺติ ฯ   โป. ม. อถวา ฯ
ทิฏฺฐิกนฺตาโร   ทิฏฺฐิวิสูกายิกํ   ทิฏฺฐิวิปฺผนฺทิตํ   ทิฏฺฐิสญฺโญชนํ   สทุกฺขํ
สวิฆาตํ  สอุปายาสํ  สปริฬาหํ  น  นิพฺพิทาย  น  วิราคาย  น  นิโรธาย
น   อุปสมาย   น   อภิญฺญาย  น  สมฺโพธาย  น  นิพฺพานาย  สํวตฺตตีติ
ทิฏฺฐีสุ   อาทีนวํ   ปสฺสนฺโต   ทิฏฺฐิโย   น   คณฺหามิ   น   ปรามสามิ
น    อภินิวิสามิ    อถวา    น   คณฺหิตพฺพา   น   ปรามสิตพฺพา   น
อภินิวิสิตพฺพาติ    เอวมฺปิ   ปสฺสญฺจ   ทิฏฺฐีสุ   อนุคฺคหาย   ฯ   อถวา
อิมา  ทิฏฺฐิโย  เอวํคหิตา  เอวํปรามฏฺฐา  เอวํคติกา  ภวนฺติ  ๑-  เอวํ
อภิสมฺปรายาติ   ทิฏฺฐีสุ   อาทีนวํ   ปสฺสนฺโต   ทิฏฺฐิโย  น  คณฺหามิ  น
ปรามสามิ   น   อภินิวิสามิ   อถวา   น  คณฺหิตพฺพา  น  ปรามสิตพฺพา
น อภินิวิสิตพฺพาติ เอวมฺปิ ปสฺสญฺจ ทิฏฺฐีสุ อนุคฺคหาย ฯ
     {๓๒๘.๒}   อถวา  อิมา  ทิฏฺฐิโย  นิรยสํวตฺตนิกา  ติรจฺฉานโยนิ-
สํวตฺตนิกา   ปิตฺติวิสยสํวตฺตนิกาติ   ทิฏฺฐีสุ   อาทีนวํ  ปสฺสนฺโต  ทิฏฺฐิโย
น   คณฺหามิ   น   ปรามสามิ   นาภินิวิสามิ  อถวา  น  คณฺหิตพฺพา  น
ปรามสิตพฺพา   นาภินิวิสิตพฺพาติ  เอวมฺปิ  ปสฺสญฺจ  ทิฏฺฐีสุ  อนุคฺคหาย  ฯ
อถวา   อิมา   ทิฏฺฐิโย   อนิจฺจา   สงฺขตา  ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา  ขยธมฺมา
วยธมฺมา  วิราคธมฺมา  นิโรธธมฺมาติ  ทิฏฺฐีสุ  อาทีนวํ  ปสฺสนฺโต  ทิฏฺฐิโย
น   คณฺหามิ   น   ปรามสามิ   นาภินิวิสามิ  อถวา  น  คณฺหิตพฺพา  น
ปรามสิตพฺพา นาภินิวิสิตพฺพาติ เอวมฺปิ ปสฺสญฺจ ทิฏฺฐีสุ อนุคฺคหาย ฯ
     [๓๒๙]   อชฺฌตฺตสนฺตึ   ปจินํ  อทสฺสนฺติ  [๒]-  อชฺฌตฺตํ  ราคสฺส
สนฺตึ    โทสสฺส    สนฺตึ    โมหสฺส    สนฺตึ    โกธสฺส    อุปนาหสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. ภวิสฺสนฺติ ฯ  ม. อชฺฌตฺตสนฺตึ ฯ ยุ. อชฺฌตฺตํ สนฺตึ ฯ
มกฺขสฺส    ปฬาสสฺส    อิสฺสาย    มจฺฉริยสฺส    มายาย   สาเฐยฺยสฺส
ถมฺภสฺส     สารมฺภสฺส    มานสฺส    อติมานสฺส    มทสฺส    ปมาทสฺส
สพฺพกิเลสานํ      สพฺพทุจฺจริตานํ      สพฺพทรถานํ      สพฺพปริฬาหานํ
สพฺพสนฺตาปานํ   สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ   สนฺตึ   [๑]-  วูปสนฺตึ  นิพฺพุตึ
ปฏิปฺปสฺสทฺธึ  [๒]-  ฯ  ปจินนฺติ  ปจินนฺโต  วิจินนฺโต ปวิจินนฺโต ตุลยนฺโต
ตีรยนฺโต   วิภาวยนฺโต   วิภูตํ   กโรนฺโต   สพฺเพ  สงฺขารา  อนิจฺจาติ
ปจินนฺโต   วิจินนฺโต  ปวิจินนฺโต  ตุลยนฺโต  ตีรยนฺโต  วิภาวยนฺโต  วิภูตํ
กโรนฺโต   สพฺเพ   สงฺขารา  ทุกฺขาติ  สพฺเพ  ธมฺมา  อนตฺตาติ  ฯเปฯ
ยงฺกิญฺจิ    สมุทยธมฺมํ    สพฺพนฺตํ   นิโรธธมฺมนฺติ   ปจินนฺโต   วิจินนฺโต
ปวิจินนฺโต   ตุลยนฺโต   ตีรยนฺโต   วิภาวยนฺโต   วิภูตํ   กโรนฺโต   ฯ
อทสฺสนฺติ   อทสฺสํ   อทกฺขึ   ปสฺสึ   ๓-  ปฏิวิชฺฌินฺติ  อชฺฌตฺตสนฺตึ  ปจินํ
อทสฺสํ ฯ เตนาห ภควา
                       อิทํ วทามีติ น ตสฺส โหติ (มาคนฺทิยาติ ภควา)
                       ธมฺเมสุ นิจฺเฉยฺย สมุคฺคหีตํ
                       ปสฺสญฺจ ทิฏฺฐีสุ อนุคฺคหาย
                       อชฺฌตฺตสนฺตึ ปจินํ อทสฺสนฺติ ฯ
     [๓๓๐]        วินิจฺฉยา ยานิ ปกปฺปิตานิ (อิติ มาคนฺทิโย)
                       เต เว มุนี พฺรูสิ อนุคฺคหาย
                       อชฺฌตฺตสนฺตีติ ยเมตมตฺถํ
                       กถํ นุ ธีเรหิ ปเวทิตนฺตํ ฯ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. อุปสนฺตึ ฯ  โป. ม. สนฺตึ ฯ  ม. อปสฺสึ ฯ
     [๓๓๑]   วินิจฺฉยา   ยานิ   ปกปฺปิตานีติ   วินิจฺฉยานิ   วุจฺจนฺติ
ทฺวาสฏฺฐี   ทิฏฺฐิคตานิ   [๑]-   ฯ   ปกปฺปิตานีติ   กปฺปิตา  อภิสงฺขตา
สณฺฐปิตาติปิ   ปกปฺปิตา   ฯ   อถวา  อนิจฺจา  สงฺขตา  ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา
ขยธมฺมา    วยธมฺมา    วิราคธมฺมา    นิโรธธมฺมา   วิปริณามธมฺมาติปิ
ปกปฺปิตาติ   วินิจฺฉยา   ยานิ   ปกปฺปิตานิ   ฯ  อิติ  มาคนฺทิโยติ  อิตีติ
ปทสนฺธิ    ฯเปฯ   ปทานุปุพฺพตาเมตํ   อิตีติ   ฯ   มาคนฺทิโยติ   ตสฺส
พฺราหฺมณสฺส นามํ สงฺขา สมญฺญา [๒]- โวหาโรติ อิติ มาคนฺทิโย ฯ
     [๓๓๒]   เต  เว  มุนี  พฺรูสิ อนุคฺคหาย อชฺฌตฺตสนฺตีติ ยเมตมตฺถนฺติ
เต   เวติ  ทฺวาสฏฺฐี  ทิฏฺฐิคตานิ  ฯ  มุนีติ  โมนํ  วุจฺจติ  ญาณํ  ฯเปฯ
สงฺคชาลมติจฺจ   โส  มุนีติ  ฯ  อนุคฺคหายาติ  ทิฏฺฐีสุ  อาทีนวํ  ปสฺสนฺโต
ทิฏฺฐิโย   น   คณฺหามิ   น   ปรามสามิ  นาภินิวิสามีติ  ปคฺคณฺหาสิ  ๓-
อชฺฌตฺตสนฺตีติ  จ  ภณสิ  ฯ  ยเมตมตฺถนฺติ  ยํ  ปรมตฺถนฺติ  เต  เว  มุนี
พฺรูสิ อนุคฺคหาย อชฺฌตฺตสนฺตีติ ยเมตมตฺถํ ฯ
     [๓๓๓]   กถํ   นุ   ธีเรหิ   ปเวทิตนฺตนฺติ   กถนฺนูติ  สํสยปุจฺฉา
วิมติปุจฺฉา   เทฺวฬฺหกปุจฺฉา   อเนกํสปุจฺฉา   เอวํ   นุ   โข   น   นุ
โข   กินฺนุ  โข  กถํ  นุ  โขติ  กถํ  นุ  ฯ  ธีเรหีติ  [๔]-  ปณฺฑิเตหิ
ปญฺญวนฺเตหิ     พุทฺธิมนฺเตหิ     ญาณีหิ     วิภาวีหิ    เมธาวีหิ    ฯ
ปเวทิตนฺติ    เวทิตํ   ปเวทิตํ   อาจิกฺขิตํ   เทสิตํ   ปญฺญปิตํ   ปฏฺฐปิตํ
วิวริตํ     วิภชิตํ     อุตฺตานีกตํ    ปกาสิตนฺติ    กถํ    นุ    ธีเรหิ
ปเวทิตนฺตํ ฯ เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ทิฏฺฐิวินิจฺฉยา.  ม. ปญฺญตฺติ ฯ  ม. จ ภณสิ.  ม. ธีเรหิ ฯ
                       วินิจฺฉยา ยานิ ปกปฺปิตานิ (อิติ มาคนฺทิโย)
                       เต เว มุนี พฺรูสิ อนุคฺคหาย
                       อชฺฌตฺตสนฺตีติ ยเมตมตฺถํ
                       กถํ นุ ธีเรหิ ปเวทิตนฺตนฺติ ฯ
     [๓๓๔]        น ทิฏฺฐิยา น สุติยา น ญาเณน (มาคนฺทิยาติ ภควา)
                       สีลพฺพเตนาปิ น สุทฺธิมาห
                       อทิฏฺฐิยา อสฺสุติยา อญาณา
                       อสีลตา อพฺพตา โนปิ เตน
                       เอเต จ นิสฺสชฺช อนุคฺคหาย
                       สนฺโต อนิสฺสาย ภวํ น ชปฺเป ฯ
     [๓๓๕]   น  ทิฏฺฐิยา  น  สุติยา  น  ญาเณนาติ  ทิฏฺเฐนปิ  สุทฺธึ
วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ  นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ
น   ทีปยสิ   น   โวหรสิ   ฯ   สุเตนปิ  สุทฺธึ  วิสุทฺธึ  ปริสุทฺธึ  มุตฺตึ
วิมุตฺตึ  ปริมุตฺตึ  นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ  น  ทีปยสิ  น  โวหรสิ  ฯ
ทิฏฺฐสุเตนปิ   สุทฺธึ   วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ  วิมุตฺตึ  ปริมุตฺตึ  นาห
น  กเถสิ  น  ภณสิ  น  ทีปยสิ  น  โวหรสิ  ฯ  ญาเณนปิ  สุทฺธึ วิสุทฺธึ
ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ  วิมุตฺตึ  ปริมุตฺตึ  นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ  น  ทีปยสิ
น  โวหรสีติ  น  ทิฏฺฐิยา  น  สุติยา  น  ญาเณน  ฯ มาคนฺทิยาติ ภควา
ตํ   พฺราหฺมณํ   นาเมน   อาลปติ   ฯ   ภควาติ  คารวาธิวจนํ  ฯเปฯ
สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ ยทิทํ ภควาติ มาคนฺทิยาติ ภควา ฯ
     [๓๓๖]   สีลพฺพเตนาปิ   น   สุทฺธิมาหาติ  สีเลนปิ  สุทฺธึ  วิสุทฺธึ
ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ  วิมุตฺตึ  ปริมุตฺตึ  นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ  น  ทีปยสิ
น  โวหรสิ  ฯ  วตฺเตนปิ  สุทฺธึ  วิสุทฺธึ  ปริสุทฺธึ  มุตฺตึ  วิมุตฺตึ ปริมุตฺตึ
นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ  น  ทีปยสิ  น  โวหรสิ  ฯ สีลพฺพเตนปิ สุทฺธึ
วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ  มุตฺตึ  วิมุตฺตึ  ปริมุตฺตึ  นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ  น
ทีปยสิ น โวหรสีติ สีลพฺพเตนาปิ น สุทฺธิมาห ฯ
     [๓๓๗]   อทิฏฺฐิยา   อสฺสุติยา   อญาณา  อสีลตา  อพฺพตา  โนปิ
เตนาติ    ทิฏฺฐิปิ   อิจฺฉิตพฺพา   ทสวตฺถุกา   สมฺมาทิฏฺฐิ   อตฺถิ   ทินฺนํ
อตฺถิ   ยิฏฺฐํ   อตฺถิ   หุตํ   อตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ  ผลํ  วิปาโก
อตฺถิ  อยํ  โลโก  อตฺถิ  ปโร  โลโก  อตฺถิ  มาตา  อตฺถิ  ปิตา  อตฺถิ
สตฺตา    โอปปาติกา    อตฺถิ    โลเก    สมณพฺราหฺมณา   สมฺมคฺคตา
สมฺมาปฏิปนฺนา    เย   อิมญฺจ   โลกํ   ปรญฺจ   โลกํ   สยํ   อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา   ปเวเทนฺตีติ   ฯ   สวนมฺปิ  อิจฺฉิตพฺพํ  ปรโต  โฆโส  สุตฺตํ
เคยฺยํ  เวยฺยากรณํ  คาถา  อุทานํ  อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภูตธมฺมํ เวทลฺลํ ฯ
ญาณมฺปิ    อิจฺฉิตพฺพํ    กมฺมสฺสกตญาณํ   สจฺจานุโลมิกญาณํ   อภิญฺญาญาณํ
สมาปตฺติญาณํ   ฯ   สีลมฺปิ   อิจฺฉิตพฺพํ   ปาฏิโมกฺขสํวโร   ฯ   วตฺตมฺปิ
อิจฺฉิตพฺพํ    อฏฺฐ   ธุตงฺคานิ   อารญฺญิกงฺคํ   ปิณฺฑปาติกงฺคํ   ปํสุกูลิกงฺคํ
เตจีวริกงฺคํ      สปทานจาริกงฺคํ     ขลุปจฺฉาภตฺติกงฺคํ     เนสชฺชิกงฺคํ
ยถาสนฺถติกงฺคํ   ฯ   อทิฏฺฐิยา   อสฺสุติยา   อญาณา   อสีลตา  อพฺพตา
โนปิ    เตนาติ    นปิ    สมฺมาทิฏฺฐิมตฺเตน   นปิ   สวนมตฺเตน   นปิ
ญาณมตฺเตน   นปิ   สีลมตฺเตน   นปิ   วตฺตมตฺเตน   อชฺฌตฺตสนฺติปฺปตฺโต
โหติ   นปิ   วินา   เอเตหิ   ธมฺเมหิ   อชฺฌตฺตสนฺตึ   ปาปุณาติ  อปิจ
สมฺภารา   อิเม   ธมฺมา   โหนฺติ  อชฺฌตฺตสนฺตึ  ปาปุณิตุํ  อธิคนฺตุํ  ผุสิตุํ
สจฺฉิกาตุนฺติ    อทิฏฺฐิยา    อสฺสุติยา    อญาณา    อสีลตา    อพฺพตา
โนปิ เตน ฯ
     [๓๓๘]   เอเต  จ  นิสฺสชฺช อนุคฺคหายาติ เอเตหิ ๑- กณฺหปกฺขิกานํ
ธมฺมานํ   สมุคฺฆาตโต   ปหานํ   อิจฺฉิตพฺพํ   ฯ   เตธาตุเกสุ   กุสเลสุ
ธมฺเมสุ    อตมฺมยตา    อิจฺฉิตพฺพา   ฯ   ยโต   กณฺหปกฺขิกา   ธมฺมา
สมุคฺฆาตปฺปหาเนน    ปหีนา    โหนฺติ    อุจฺฉินฺนมูลา    ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา   อายตึ  อนุปฺปาทธมฺมา  เตธาตุเกสุ  จ  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ
อตมฺมยตา   โหติ   เอตฺตาวตาปิ  น  คณฺหาติ  น  ปรามสติ  นาภินิวิสติ
อถวา     น     คณฺหิตพฺพา    น    ปรามสิตพฺพา    นาภินิวิสิตพฺพาติ
เอวมฺปิ  เอเต  จ  นิสฺสชฺช  อนุคฺคหาย  ฯ  ยโต  ตณฺหา  จ  ทิฏฺฐิ  จ
มาโน   จ   ปหีนา   โหนฺติ  อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา  อนภาวงฺคตา
อายตึ    อนุปฺปาทธมฺมา   เอตฺตาวตาปิ   น   คณฺหาติ   น   ปรามสติ
นาภินิวิสตีติ   เอวมฺปิ   เอเต   จ   นิสฺสชฺช   อนุคฺคหาย   ฯ   ยโต
ปุญฺญาภิสงฺขาโร   จ   อปุญฺญาภิสงฺขาโร   จ   อาเนญฺชาภิสงฺขาโร   จ
ปหีนา    โหนฺติ   อุจฺฉินฺนมูลา   ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา   อายตึ
อนุปฺปาทธมฺมา   เอตฺตาวตาปิ   น   คณฺหาติ  น  ปรามสติ  นาภินิวิสตีติ
@เชิงอรรถ:  ม. เอเตติ ฯ
เอวมฺปิ เอเต จ นิสฺสชฺช อนุคฺคหาย ฯ
     [๓๓๙]   สนฺโต   อนิสฺสาย   ภวํ  น  ชปฺเปติ  สนฺโตติ  ราคสฺส
สนฺตตฺตา   ๑-   สนฺโต   โทสสฺส   สนฺตตฺตา   ๑-   สนฺโต   โมหสฺส
สนฺตตฺตา    ๑-    สนฺโต   โกธสฺส   อุปนาหสฺส   มกฺขสฺส   ปฬาสสฺส
อิสฺสาย    มจฺฉริยสฺส    มายาย    สาเฐยฺยสฺส   ถมฺภสฺส   สารมฺภสฺส
มานสฺส      อติมานสฺส      มทสฺส      ปมาทสฺส      สพฺพกิเลสานํ
สพฺพทุจฺจริตานํ      สพฺพทรถานํ      สพฺพปริฬาหานํ     สพฺพสนฺตาปานํ
สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ   สนฺตตฺตา   สมิตตฺตา   วูปสมิตตฺตา  วิชฺฌาตตฺตา
นิพฺพุตตฺตา    วิคตตฺตา    ปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา   สนฺโต   [๒]-   วูปสนฺโต
นิพฺพุโต    ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ   สนฺโต   ฯ   อนิสฺสายาติ   เทฺว   นิสฺสยา
ตณฺหานิสฺสโย   จ   ทิฏฺฐินิสฺสโย   จ  ฯเปฯ  อยํ  ตณฺหานิสฺสโย  ฯเปฯ
อยํ ทิฏฺฐินิสฺสโย ฯ
     {๓๓๙.๑}   ตณฺหานิสฺสยํ   ปหาย   ทิฏฺฐินิสฺสยํ   ปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
จกฺขุํ  อนิสฺสาย  โสตํ  อนิสฺสาย  ฆานํ  อนิสฺสาย  ชิวฺหํ  อนิสฺสาย  กายํ
อนิสฺสาย  มนํ  อนิสฺสาย  รูเป  สทฺเท  คนฺเธ  รเส  โผฏฺฐพฺเพ กุลํ คณํ
อาวาสํ  ลาภํ  ยสํ  ปสํสํ  สุขํ  จีวรํ  ปิณฺฑปาตํ  เสนาสนํ  คิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารํ  กามธาตุํ  รูปธาตุํ  อรูปธาตุํ  กามภวํ  รูปภวํ  อรูปภวํ
สญฺญาภวํ      อสญฺญาภวํ      เนวสญฺญานาสญฺญาภวํ     เอกโวการภวํ
จตุโวการภวํ   ปญฺจโวการภวํ   อตีตํ   อนาคตํ  ปจฺจุปฺปนฺนํ  ทิฏฺฐสุตมุต-
วิญฺญาตพฺเพ  ธมฺเม  อนิสฺสาย  อคฺคณฺหิตฺวา  อปรามสิตฺวา อนภินิวิสิตฺวาติ
@เชิงอรรถ:  ม. สมิตตฺตา ฯ   โป. ม. อุปสนฺโต ฯ
สนฺโต   อนิสฺสาย   ฯ  ภวํ  น  ชปฺเปติ  กามภวํ  น  ชปฺเปยฺย  รูปภวํ
น   ชปฺเปยฺย  อรูปภวํ  น  ชปฺเปยฺย  น  ปชปฺเปยฺย  น  อภิชปฺเปยฺยาติ
สนฺโต อนิสฺสาย ภวํ น ชปฺเป ฯ เตนาห ภควา
                       น ทิฏฺฐิยา น สุติยา น ญาเณน (มาคนฺทิยาติ ภควา)
                       สีลพฺพเตนาปิ น สุทฺธิมาห
                       อทิฏฺฐิยา อสฺสุติยา อญาณา
                       อสีลตา อพฺพตา โนปิ เตน
                       เอเต จ นิสฺสาย อนุคฺคหาย
                       สนฺโต อนิสฺสาย ภวํ น ชปฺเปติ ฯ
     [๓๔๐]        โน เจ กิร ทิฏฺฐิยา น สุติยา น ญาเณน (อิติ มาคนฺทิโย)
                       สีลพฺพเตนาปิ น สุทฺธิมาห
                       อทิฏฺฐิยา อสฺสุติยา อญาณา
                       อสีลตา อพฺพตา โนปิ เตน
                       มญฺญามหํ โมมุหเมว ธมฺมํ
                       ทิฏฺฐิยา เอเก ปจฺเจนฺติ สุทฺธึ ฯ
     [๓๔๑]   โน   เจ   กิร   ทิฏฺฐิยา   น  สุติยา  น  ญาเณนาติ
ทิฏฺฐิยาปิ   สุทฺธึ   วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ  นาห
น   กเถสิ   น   ภณสิ   น   ทีปยสิ   น  โวหรสิ  ฯ  สุเตนปิ  สุทฺธึ
วิสุทฺธึ    ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ   นาห   น   กเถสิ   น
ภณสิ    น   ทีปยสิ   น   โวหรสิ   ฯ   ทิฏฺฐสุเตนปิ   สุทฺธึ   วิสุทฺธึ
ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ   นาห   น   กเถสิ   น  ภณสิ  น
ทีปยสิ   น   โวหรสิ   ฯ   ญาเณนปิ   สุทฺธึ   วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ  มุตฺตึ
วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ   นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ  น  ทีปยสิ  น  โวหรสีติ
โน   เจ   กิร  ทิฏฺฐิยา  น  สุติยา  น  ญาเณน  ฯ  อิติ  มาคนฺทิโยติ
อิตีติ    ปทสนฺธิ   ฯเปฯ   ปทานุปุพฺพตาเมตํ   อิตีติ   ฯ   มาคนฺทิโยติ
ตสฺส พฺราหฺมณสฺส นามนฺติ อิติ มาคนฺทิโย ฯ
     [๓๔๒]   สีลพฺพเตนาปิ   น   สุทฺธิมาหาติ  สีเลนปิ  สุทฺธึ  วิสุทฺธึ
ปริสุทฺธึ    วตฺเตนปิ    สุทฺธึ    วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ   สีลพฺพเตนปิ   สุทฺธึ
วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ  นาห  น  กเถสิ  น  ภณสิ
น ทีปยสิ น โวหรสีติ สีลพฺพเตนาปิ น สุทฺธิมาห ฯ
     [๓๔๓]   อทิฏฺฐิยา   อสฺสุติยา   อญาณา  อสีลตา  อพฺพตา  โนปิ
เตนาติ    ทิฏฺฐิปิ   อิจฺฉิตพฺพาติ   เอวํ   ภณสิ   สวนมฺปิ   อิจฺฉิตพฺพนฺติ
เอวํ     ภณสิ     ญาณมฺปิ    อิจฺฉิตพฺพนฺติ    เอวํ    ภณสิ    สีลมฺปิ
อิจฺฉิตพฺพนฺติ    เอวํ    ภณสิ    วตฺตมฺปิ    อิจฺฉิตพฺพนฺติ   เอวํ   ภณสิ
น  สกฺโกสิ  เอกํเสน  อนุชานิตุํ  น  ๑-  สกฺโกสิ  เอกํเสน ปฏิกฺขิปิตุนฺติ
อทิฏฺฐิยา อสฺสุติยา อญาณา อสีลตา อพฺพตา โนปิ เตน ฯ
     [๓๔๔]   มญฺญามหํ    โมมุหเมว   ธมฺมนฺติ   โมมูหธมฺโม   อยํ
ตุยฺหํ    พาลธมฺโม    มูฬฺหธมฺโม    อญาณธมฺโม    อมราวิกฺเขปธมฺโมติ
เอวํ  มญฺญามิ  เอวํ  ชานามิ  เอวํ  อาชานามิ  [๒]- เอวํ ปฏิวิชฺฌามีติ
มญฺญามหํ โมมุหเมว ธมฺมํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. นปิ. ฯ  ม. เอวํ วิชานามิ เอวํ ปฏิวิชานามิ ฯ
     [๓๔๕]   ทิฏฺฐิยา   เอเก   ปจฺเจนฺติ   สุทฺธินฺติ  ทิฏฺฐิยา  เอเก
สมณพฺราหฺมณา    สุทฺธึ    วิสุทฺธึ    ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ
ปจฺเจนฺติ   ฯ   สสฺสโต   โลโก   อิทเมว  สจฺจํ  โมฆมญฺญนฺติ  ทิฏฺฐิยา
เอเก    สมณพฺราหฺมณา    สุทฺธึ    วิสุทฺธึ    ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ
ปริมุตฺตึ  ปจฺเจนฺติ  ฯ  อสสฺสโต  โลโก  ฯเปฯ  เนว  โหติ  น น โหติ
ตถาคโต   ปรมฺมรณา   อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ   ทิฏฺฐิยา  เอเก
สมณพฺราหฺมณา    สุทฺธึ    วิสุทฺธึ    ปริสุทฺธึ   มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ
ปจฺเจนฺตีติ ทิฏฺฐิยา เอเก ปจฺเจนฺติ สุทฺธึ ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       โน เจ กิร ทิฏฺฐิยา น สุติยา น ญาเณน (อิติ มาคนฺทิโย)
                       สีลพฺพเตนาปิ น สุทฺธิมาห
                       อทิฏฺฐิยา อสฺสุติยา อญาณา
                       อสีลตา อพฺพตา โนปิ เตน
                       มญฺญามหํ โมมุหเมว ธมฺมํ
                       ทิฏฺฐิยา เอเก ปจฺเจนฺติ สุทฺธินฺติ ฯ
     [๓๔๖]        ทิฏฺฐีสุ ๑- นิสฺสาย อนุปุจฺฉมาโน (มาคนฺทิยาติ ภควา)
                       สมุคฺคหีเตสุ ปโมหมาคา
                       อิโต จ นาทฺทกฺขิ อณุมฺปิ สญฺญํ
                       ตสฺมา ตุวํ โมมุหโต ทหาสิ ฯ
     [๓๔๗]   ทิฏฺฐีสุ   นิสฺสาย  อนุปุจฺฉมาโนติ  มาคนฺทิโย  พฺราหฺมโณ
ทิฏฺฐึ    นิสฺสาย    ทิฏฺฐึ   ปุจฺฉติ   ลคฺคนํ   นิสฺสาย   ลคฺคนํ   ปุจฺฉติ
@เชิงอรรถ:  ม. ทิฏฺฐิญฺจ ฯ
พนฺธนํ    นิสฺสาย    พนฺธนํ    ปุจฺฉติ    ปลิโพธํ    นิสฺสาย   ปลิโพธํ
ปุจฺฉติ    ฯ    อนุปุจฺฉมาโนติ    ปุนปฺปุนํ   ปุจฺฉตีติ   ทิฏฺฐีสุ   นิสฺสาย
อนุปุจฺฉมาโน    ฯ    มาคนฺทิยาติ    ภควา   ตํ   พฺราหฺมณํ   นาเมน
อาลปติ    ฯ    ภควาติ    คารวาธิวจนํ   ฯเปฯ   สจฺฉิกา   ปญฺญตฺติ
ยทิทํ ภควาติ มาคนฺทิยาติ ภควา ฯ
     [๓๔๘]   สมุคฺคหีเตสุ   ปโมหมาคาติ   ยา   ทิฏฺฐิ  ตยา  คหิตา
ปรามฏฺฐา   อภินิวิฏฺฐา   อชฺโฌสิตา   อธิมุตฺตา   ตาเยว  ตฺวํ  ทิฏฺฐิยา
มูโฬฺหสิ    ปมูโฬฺห    สมฺมูโฬฺห   โมหํ   อาคโตสิ   ปโมหํ   อาคโตสิ
สมฺโมหํ อาคโตสิ อนฺธการํ ปกฺขนฺโตสีติ สมุคฺคหีเตสุ ปโมหมาคา ฯ
     [๓๔๙]   อิโต  จ  นาทฺทกฺขิ  อณุมฺปิ  สญฺญนฺติ  อิโต อชฺฌตฺตสนฺติโต
วา   ปฏิปตฺติโต   ๑-   วา   ธมฺมเทสนโต   วา  ยุตฺตสญฺญํ  วา  ๒-
ปตฺตสญฺญํ    วา    ลกฺขณสญฺญํ    วา    การณสญฺญํ    วา   ฐานสญฺญํ
วา   น   ปฏิลภสิ   ๓-   กุโต  ญาณนฺติ  เอวมฺปิ  อิโต  จ  นาทฺทกฺขิ
อณุมฺปิ    สญฺญํ    ฯ   อถวา   อนิจฺจํ   วา   อนิจฺจสญฺญานุโลมํ   วา
ทุกฺขํ    วา   ทุกฺขสญฺญานุโลมํ   วา   อนตฺตํ   วา   อนตฺตสญฺญานุโลมํ
วา   สญฺญุปฺปาทมตฺตํ   วา   สญฺญานิมิตฺตํ   วา  น  ปฏิลภสิ  ๔-  กุโต
ญาณนฺติ เอวมฺปิ อิโต จ นาทฺทกฺขิ อณุมฺปิ สญฺญํ ฯ
     [๓๕๐]   ตสฺมา  ตุวํ  โมมุหโต  ทหาสีติ  ตสฺมาติ  ตสฺมา ตํการณา
ตํเหตุ     ตปฺปจฺจยา     ตํนิทานา     โมมูหธมฺมโต     พาลธมฺมโต
@เชิงอรรถ:  ม. ปฏิปทาโต ฯ  ม. ยุตฺตสญฺญํ ... ฐานสญฺญนฺติ อิเมสุ ปาเฐสุ วาสทฺโท
@นตฺถิ ฯ ๓-๔ ม. ปฏิลภติ ฯ
มูฬฺหธมฺมโต    อญาณธมฺมโต    อมราวิกฺเขปธมฺมโต    ทหาสิ    ปสฺสสิ
ทกฺขสิ   โอโลเกสิ   นิชฺฌายสิ   อุปปริกฺขสีติ   ตสฺมา   ตุวํ   โมมุหโต
ทหาสิ ฯ เตนาห ภควา
                       ทิฏฺฐีสุ นิสฺสาย อนุปุจฺฉมาโน (มาคนฺทิยาติ ภควา)
                       สมุคฺคหีเตสุ ปโมหมาคา
                       อิโต จ นาทฺทกฺขิ อณุมฺปิ สญฺญํ
                       ตสฺมา ตุวํ โมมุหโต ทหาสีติ ฯ
     [๓๕๑]        สโม วิเสสี อุท วา นิหีโน
                       โย มญฺญตี โส วิวเทถ เตน
                       ตีสุ วิธาสุ อวิกมฺปมาโน
                       สโม วิเสสีติ น ตสฺส โหติ ฯ
     [๓๕๒]   สโม วิเสสี อุท วา นิหีโน โย มญฺญตี โส วิวเทถ
เตนาติ   สทิโสหมสฺมีติ  วา  เสยฺโยหมสฺมีติ  วา  หีโนหมสฺมีติ  ๑-  วา
โย   มญฺญติ   โส  เตน  มาเนน  ตาย  ทิฏฺฐิยา  เตน  วา  ปุคฺคเลน
กลหํ  กเรยฺย  ภณฺฑนํ  กเรยฺย  วิคฺคหํ  กเรยฺย  วิวาทํ  กเรยฺย  เมธคํ
กเรยฺย  น  ตฺวํ  อิมํ  ธมฺมวินยํ  อาชานาสิ  อหํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานามิ
กึ   ตฺวํ   อิมํ   ธมฺมวินยํ  อาชานิสฺสสิ  มิจฺฉาปฏิปนฺโน  ตฺวมสิ  อหมสฺมิ
สมฺมาปฏิปนฺโน  สหิตมฺเม  อสหิตนฺเต  ปุเร  วจนียํ  ปจฺฉา  อวจ  ปจฺฉา
วจนียํ   ปุเร   อวจ   อธิจิณฺณนฺเต  วิปราวตฺตํ  อาโรปิโต  เต  วาโท
@เชิงอรรถ:  โป. ยุ. นิหีโน ...
นิคฺคหิโตสิ   ๑-   จร  วาทปฺปโมกฺขาย  นิพฺเพเธหิ  วา  สเจ  ปโหสีติ
สโม วิเสสี อุท วา นิหีโน โย มญฺญตี โส วิวเทถ เตน ฯ
     [๓๕๓]   ตีสุ   วิธาสุ   อวิกมฺปมาโน   สโม  วิเสสีติ  น  ตสฺส
โหตีติ    ยสฺเสตา    ติสฺโส    วิธา   ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา   วูปสนฺตา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา     อภพฺพุปฺปตฺติกา    ญาณคฺคินา    ทฑฺฒา    โส    ตีสุ
วิธาสุ    น    กมฺปติ    น    วิกมฺปติ    อวิกมฺปมานสฺส    ปุคฺคลสฺส
สทิโสหมสฺมีติ   วา  เสยฺโยหมสฺมีติ  วา  หีโนหมสฺมีติ  วา  ฯ  น  ตสฺส
โหตีติ  น  มยฺหํ  โหตีติ  ๒-  ตีสุ  วิธาสุ  อวิกมฺปมาโน สโม วิเสสีติ น
ตสฺส โหติ ฯ เตนาห ภควา
                       สโม วิเสสี อุท วา นิหีโน
                       โย มญฺญตี โส วิวเทถ เตน
                       ตีสุ วิธาสุ อวิกมฺปมาโน
                       สโม วิเสสีติ น ตสฺส โหตีติ ฯ
     [๓๕๔]        สจฺจนฺติ โส พฺราหฺมโณ กึ วเทยฺย
                       มุสาติ วา โส วิวเทถ เกน
                       ยสฺมึ สมํ วิสมํ วาปิ นตฺถิ
                       ส เกน วาทํ ปฏิสญฺญุเชยฺย ฯ
     [๓๕๕]   สจฺจนฺติ   โส   พฺราหฺมโณ  กึ  วเทยฺยาติ  พฺราหฺมโณติ
สตฺตนฺนํ   ธมฺมานํ   พาหิตตฺตา   พฺราหฺมโณ   ฯเปฯ   อนิสฺสิโต   ตาทิ
ปวุจฺจเต   ส   พฺรหฺมาติ   สจฺจนฺติ  โส  พฺราหฺมโณ  ฯ  กึ  วเทยฺยาติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. นิคฺคหิโต ตฺวมสิ ฯ  ๒. ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
สสฺสโต    โลโก    อิทเมว    สจฺจํ    โมฆมญฺญนฺติ   พฺราหฺมโณ   กึ
วเทยฺย   กึ   กเถยฺย   กึ   ภเณยฺย  กึ  ทีปเยยฺย  กึ  โวหเรยฺย  ฯ
อสสฺสโต   โลโก   ฯเปฯ   เนว   โหติ   น   น   โหติ   ตถาคโต
ปรมฺมรณา    อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ   พฺราหฺมโณ   กึ   วเทยฺย
กึ   กเถยฺย   กึ   ภเณยฺย   กึ   ทีปเยยฺย  กึ  โวหเรยฺยาติ  สจฺจนฺติ
โส พฺราหฺมโณ กึ วเทยฺย ฯ
     [๓๕๖]   มุสาติ   วา  โส  วิวเทถ  เกนาติ  พฺราหฺมโณ  มยฺหํว
สจฺจํ  ตุยฺหํ  มุสาติ  เกน  มาเนน  กาย  ทิฏฺฐิยา  เกน  วา  ปุคฺคเลน
กลหํ   กเรยฺย   ภณฺฑนํ   กเรยฺย   วิคฺคหํ   กเรยฺย   วิวาทํ  กเรยฺย
เมธคํ   กเรยฺย  น  ตฺวํ  อิมํ  ธมฺมวินยํ  อาชานาสิ  ฯเปฯ  นิพฺเพเธหิ
วา สเจ ปโหสีติ มุสาติ วา โส วิวเทถ เกน ฯ
     [๓๕๗]   ยสฺมึ  สมํ  วิสมํ  วาปิ นตฺถีติ ยสฺมึ ๑- อรหนฺเต ขีณาสเว
สทิโสหมสฺมีติ    มาโน    นตฺถิ    เสยฺโยหมสฺมีติ    อติมาโน    นตฺถิ
หีโนหมสฺมีติ   โอมาโน   นตฺถิ   [๒]-   น   สํวิชฺชติ  นุปลพฺภติ  ปหีนํ
สมุจฺฉินฺนํ     วูปสนฺตํ     ปฏิปฺปสฺสทฺธํ     อภพฺพุปฺปตฺติกํ     ญาณคฺคินา
ทฑฺฒนฺติ ยสฺมึ สมํ วิสมํ วาปิ นตฺถิ ฯ
     [๓๕๘]   ส  เกน  วาทํ  ปฏิสญฺญุเชยฺยาติ  โส  เกน มาเนน กาย
ทิฏฺฐิยา   เกน   วา  ปุคฺคเลน  วาทํ  ปฏิสญฺญุชฺเชยฺย  ๓-  ปฏิปฺผเรยฺย
กลหํ  กเรยฺย  ภณฺฑนํ  กเรยฺย  วิคฺคหํ  กเรยฺย  วิวาทํ  กเรยฺย  เมธคํ
กเรยฺย   น   ตฺวํ   อิมํ  ธมฺมวินยํ  อาชานาสิ  ฯเปฯ  นิพฺเพเธหิ  วา
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ยุ. ยสฺมินฺติ ยสฺมึ ปุคฺคเล ...  โป. ม. น สนฺติ ฯ ๓. ม.
@ปฏิญฺโญเชยฺย ฯ
สเจ ปโหสีติ ส เกน วาทํ ปฏิสญฺญุเชยฺย ฯ เตนาห ภควา
                       สจฺจนฺติ โส พฺราหฺมโณ กึ วเทยฺย
                       มุสาติ วา โส วิวเทถ เกน
                       ยสฺมึ สมํ วิสมํ วาปิ นตฺถิ
                       ส เกน วาทํ ปฏิสญฺญุเชยฺยาติ ฯ
     [๓๕๙]        โอกมฺปหาย อนิเกตสารี
                       กาเม อกุพฺพํ มุนิ สนฺถวานี
                       กาเมหิ ริตฺโต อปุเรกฺขราโน
                       กถํ น วิคฺคยฺห ชเนน กยิรา ฯ
     [๓๖๐]   อถ  โข  หาลินฺทกานิ  คหปติ  เยนายสฺมา  มหากจฺจาโน
เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ   มหากจฺจานํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ    นิสีทิ    เอกมนฺตํ    นิสินฺโน   โข   หาลินฺทกานิ   คหปติ
อายสฺมนฺตํ    มหากจฺจานํ    เอตทโวจ    วุตฺตมิทํ    ภนฺเต   กจฺจาน
ภควตา อฏฺฐกวคฺคิเก มาคนฺทิยปเญฺห
                    โอกมฺปหาย อนิเกตสารี
                    กาเม อกุพฺพํ มุนิ สนฺถวานี
                    กาเมหิ ริตฺโต อปุเรกฺขราโน
                    กถํ น วิคฺคยฺห ชเนน กยิราติ ฯ
อิมสฺส   นุ   โข   ภนฺเต  กจฺจาน  ภควตา  สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  กถํ
อตฺโถ   วิตฺถาเรน   ทฏฺฐพฺโพติ   ฯ   รูปธาตุ  โข  คหปติ  วิญฺญาณสฺส
โอโก    รูปธาตุราควินิพนฺธญฺจ    ปน    วิญฺญาณํ   โอกสารีติ   วุจฺจติ
เวทนาธาตุ    โข    คหปติ   สญฺญาธาตุ   โข   คหปติ   สงฺขารธาตุ
โข    คหปติ    วิญฺญาณสฺส    โอโก   สงฺขารธาตุราควินิพนฺธญฺจ   ปน
วิญฺญาณํ โอกสารีติ วุจฺจติ เอวํ โข คหปติ โอกสารี โหติ ฯ
     {๓๖๐.๑}   กถญฺจ  คหปติ  อโนกสารี  โหติ  ฯ  รูปธาตุยา  โข
คหปติ  โย  ฉนฺโท  โย  ราโค  ยา  นนฺทิ ยา ตณฺหา เย อุปายุปาทานา
เจตโส   อธิฏฺฐานาภินิเวสานุสยา   เต  ตถาคตสฺส  ปหีนา  อุจฺฉินฺนมูลา
ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา   อายตึ  อนุปฺปาทธมฺมา  ตสฺมา  ตถาคโต
อโนกสารีติ   วุจฺจติ   ฯ   เวทนาธาตุยา   โข   คหปติ  สญฺญาธาตุยา
โข   คหปติ   สงฺขารธาตุยา   โข  คหปติ  วิญฺญาณธาตุยา  โข  คหปติ
โย  ฉนฺโท  โย  ราโค  ยา  นนฺทิ ยา ตณฺหา เย อุปายุปาทานา เจตโส
อธิฏฺฐานาภินิเวสานุสยา     เต    ตถาคตสฺส    ปหีนา    อุจฺฉินฺนมูลา
ตาลาวตฺถุกตา     อนภาวงฺคตา     อายตึ    อนุปฺปาทธมฺมา    ตสฺมา
ตถาคโต อโนกสารีติ วุจฺจติ เอวํ โข คหปติ อโนกสารี โหติ ฯ
     {๓๖๐.๒}   กถญฺจ   คหปติ   นิเกตสารี   โหติ  ฯ  รูปนิมิตฺต-
นิเกตสารวินิพนฺธํ   โข   คหปติ   นิเกตสารีติ   วุจฺจติ  ฯ  สทฺทนิมิตฺต
คนฺธนิมิตฺต     รสนิมิตฺต    โผฏฺฐพฺพนิมิตฺต    ธมฺมนิมิตฺตนิเกตสารวินิพนฺธํ
โข คหปติ นิเกตสารีติ วุจฺจติ เอวํ โข คหปติ นิเกตสารี โหติ ฯ
     {๓๖๐.๓}   กถญฺจ   คหปติ   อนิเกตสารี  โหติ  ฯ  รูปนิมิตฺต-
นิเกตสารวินิพนฺธา    โข   คหปติ   ตถาคตสฺส   ปหีนา   อุจฺฉินฺนมูลา
ตาลาวตฺถุกตา     อนภาวงฺคตา     อายตึ    อนุปฺปาทธมฺมา    ตสฺมา
ตถาคโต    อนิเกตสารีติ    วุจฺจติ   ฯ   สทฺทนิมิตฺตคนฺธนิมิตฺตรสนิมิตฺต-
โผฏฺฐพฺพนิมิตฺตธมฺมนิมิตฺตนิเกตสารวินิพนฺธา         โข         คหปติ
ตถาคตสฺส     ปหีนา    อุจฺฉินฺนมูลา    ตาลาวตฺถุกตา    อนภาวงฺคตา
อายตึ    อนุปฺปาทธมฺมา    ตสฺมา    ตถาคโต   อนิเกตสารีติ   วุจฺจติ
เอวํ โข คหปติ อนิเกตสารี โหติ ฯ
     {๓๖๐.๔}   กถญฺจ  คหปติ  กาเม  สนฺถวชาโต โหติ ฯ อิธ คหปติ
เอกจฺโจ  [๑]-  คิหีหิ  สํสฏฺโฐ  วิหรติ  สหนนฺที  สหโสกี สุขิเตสุ สุขิโต
ทุกฺขิเตสุ  ทุกฺขิโต  อุปฺปนฺเนสุ  กิจฺจกรณีเยสุ  อตฺตนา  โวโยคํ  อาปชฺชติ
เอวํ โข คหปติ กาเม สนฺถวชาโต โหติ ฯ
     {๓๖๐.๕}   กถญฺจ  คหปติ  กาเม  น  สนฺถวชาโต  โหติ  ฯ อิธ
คหปติ   [๒]-  ภิกฺขุ  คิหีหิ  อสํสฏฺโฐ  วิหรติ  น  สหนนฺที  น  สหโสกี
น   สุขิเตสุ   สุขิโต   น  ทุกฺขิเตสุ  ทุกฺขิโต  อุปฺปนฺเนสุ  กิจฺจกรณีเยสุ
น   อตฺตนา   โวโยคํ   อาปชฺชติ   เอวํ   โข   คหปติ   กาเม   น
สนฺถวชาโต โหติ ฯ
     {๓๖๐.๖}   กถญฺจ  คหปติ  กาเมหิ  อริตฺโต  โหติ  ฯ อิธ คหปติ
เอกจฺโจ   กาเมสุ   อวีตราโค   ๓-   โหติ   อวีตจฺฉนฺโท  อวีตเปโม
อวีตปิปาโส   อวีตปริฬาโห   อวีตตโณฺห   เอวํ   โข   คหปติ  กาเมหิ
อริตฺโต โหติ ฯ
     {๓๖๐.๗}   กถญฺจ   คหปติ   กาเมหิ   ริตฺโต   โหติ  ฯ  อิธ
คหปติ    ภิกฺขุ    กาเมสุ    วีตราโค   โหติ   วีตจฺฉนฺโท   วีตเปโม
วีตปิปาโส    วีตปริฬาโห    วีตตโณฺห   เอวํ   โข   คหปติ   กาเมหิ
ริตฺโต    โหติ    ฯ    กถญฺจ    คหปติ    ปุเรกฺขราโน   โหติ   ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ภิกฺขุ ฯ  ม. เอกจฺโจ ฯ  ม. อวิคต ... ตโณฺห ... วิคต ... ตโณฺห ฯ
อิธ  คหปติ  เอกจฺจสฺส  [๑]-  เอวํ โหติ เอวํรูโป สิยํ อนาคตมทฺธานนฺติ
ตตฺถ   นนฺทึ   สมนฺวาคเมติ   ๒-   เอวํเวทโน   สิยํ  เอวํสญฺโญ  สิยํ
เอวํสงฺขาโร    สิยํ    เอวํวิญฺญาโณ    สิยํ   อนาคตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ
นนฺทึ สมนฺวาคเมติ เอวํ โข คหปติ ปุเรกฺขราโน โหติ ฯ
     {๓๖๐.๘}   กถญฺจ  คหปติ  อปุเรกฺขราโน  โหติ  ฯ  อิธ  คหปติ
เอกจฺจสฺส   ภิกฺขุโน   น  เอวํ  โหติ  เอวํรูโป  สิยํ  อนาคตมทฺธานนฺติ
ตตฺถ   นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ   เอวํเวทโน   สิยํ   เอวํสญฺโญ  สิยํ
เอวํสงฺขาโร    สิยํ    เอวํวิญฺญาโณ    สิยํ   อนาคตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ
นนฺทึ น สมนฺวาคเมติ เอวํ โข คหปติ อปุเรกฺขราโน โหติ ฯ
     {๓๖๐.๙}   กถญฺจ  คหปติ  กถํ  วิคฺคยฺห  ชเนน  กตฺตา  โหติ ฯ
อิธ  คหปติ  เอกจฺโจ  เอวรูปึ  กถํ  กตฺตา  โหติ  น  ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ
อาชานาสิ  ฯเปฯ  นิพฺเพเธหิ  วา  สเจ  ปโหสีติ  เอวํ  โข คหปติ กถํ
วิคฺคยฺห ชเนน กตฺตา โหติ ฯ
     {๓๖๐.๑๐}   กถญฺจ  คหปติ  กถํ  น วิคฺคยฺห ชเนน กตฺตา โหติ ฯ
อิธ  คหปติ  [๓]-  ภิกฺขุ  น เอวรูปึ กถํ กตฺตา โหติ น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ
อาชานาสิ  ฯเปฯ  นิพฺเพเธหิ  วา  สเจ ปโหสีติ เอวํ โข คหปติ กถํ ๔-
น  วิคฺคยฺห  ชเนน  กตฺตา  โหติ  ฯ  อิติ  โข คหปติ ยนฺตํ วุตฺตํ ภควตา
อฏฺฐกวคฺคิเก มาคนฺทิยปเญฺห
                       โอกมฺปหาย อนิเกตสารี
                       กาเม อกุพฺพํ มุนิ สนฺถวานี
@เชิงอรรถ:  ม. ภิกฺขุโน ฯ  โป. ม. สมนฺนาเนติ อปรมฺปิ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ.
@เอกจฺโจ ฯ  ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
                       กาเมหิ ริตฺโต อปุเรกฺขราโน
                       กถํ น วิคฺคยฺห ชเนน กยิราติ
อิมสฺส   โข   คหปติ   ภควตา  สงฺขิตฺเตน  ภาสิตสฺส  เอวํ  วิตฺถาเรน
อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ ๑- ฯ เตนาห ภควา
                       โอกมฺปหาย อนิเกตสารี
                       กาเม อกุพฺพํ มุนิ สนฺถวานี
                       กาเมหิ ริตฺโต อปุเรกฺขราโน
                       กถํ น วิคฺคยฺห ชเนน กยิราติ ฯ
     [๓๖๑]        เยหิ วิวิตฺโต วิจเรยฺย โลเก
                       น ตานิ อุคฺคยฺห วเทยฺย นาโค
                       เอลมฺพุชํ กณฺฏกวาริชํ ยถา
                       ชเลน ปงฺเกน จ นูปลิตฺตํ
                       เอวํ มุนี สนฺติวโท ๒- อคิทฺโธ
                       กาเม จ โลเก จ อนูปลิตฺโต ฯ
     [๓๖๒]   เยหิ  วิวิตฺโต วิจเรยฺย โลเกติ เยหีติ [๓]- ทิฏฺฐิคเตหิ ฯ
วิวิตฺโตติ   กายทุจฺจริเตน   วิตฺโต   วิวิตฺโต   ปวิวิตฺโต   วจีทุจฺจริเตน
มโนทุจฺจริเตน    ราเคน    ฯเปฯ    สพฺพากุสลาภิสงฺขาเรหิ    วิตฺโต
วิวิตฺโต  ปวิวิตฺโต  ฯ  วิจเรยฺยาติ  จเรยฺย  วิหเรยฺย อิริเยยฺย วตฺเตยฺย
ปาเลยฺย   ยเปยฺย  ยาเปยฺย  ฯ  โลเกติ  มนุสฺสโลเกติ  เยหิ  วิวิตฺโต
วิจเรยฺย โลเก ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ทฏฺฐพฺโพติ ฯ  โป. ม. สนฺติวาโท ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ.
@เยหิ ฯ
     [๓๖๓]   น   ตานิ   อุคฺคยฺห   วเทยฺย  นาโคติ  นาโคติ  อาคุํ
น กโรตีติ นาโค ฯ น คจฺฉตีติ นาโค ฯ นาคจฺฉตีติ นาโค ฯ
     {๓๖๓.๑}   กถํ  อาคุํ  น  กโรตีติ นาโค ฯ อาคุ วุจฺจนฺติ ปาปกา
อกุสลา    ธมฺมา    สงฺกิเลสิกา   โปโนพฺภวิกา   สทรา   ทุกฺขวิปากา
อายตึ ชาติชรามรณียา ฯ
                      อาคุํ น กโรตีติ กิญฺจิ โลเก (สภิยาติ ภควา)
                      สพฺพสํโยเค วิสชฺช พนฺธนานิ
                      สพฺพตฺถ น สชฺชติ วิมุตฺโต
                      นาโค ตาทิ วุจฺจเต ตถตฺตาติ
เอวํ อาคุํ น กโรตีติ นาโค ฯ
     {๓๖๓.๒}   กถํ น คจฺฉตีติ นาโค ฯ น ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ น โทสาคตึ
คจฺฉติ  น  โมหาคตึ  คจฺฉติ  น  ภยาคตึ  คจฺฉติ  น ราควเสน คจฺฉติ น
โทสวเสน   คจฺฉติ   น   โมหวเสน  คจฺฉติ  น  มานวเสน  คจฺฉติ  น
ทิฏฺฐิวเสน    คจฺฉติ   น   อุทฺธจฺจวเสน   คจฺฉติ   น   วิจิกิจฺฉาวเสน
คจฺฉติ   น   อนุสยวเสน   คจฺฉติ  น  วคฺเคหิ  ธมฺเมหิ  ยายติ  นิยฺยติ
วุยฺหติ สํหริยติ เอวํ น คจฺฉตีติ นาโค ฯ
     {๓๖๓.๓}   กถํ  นาคจฺฉตีติ นาโค ฯ โสตาปตฺติมคฺเคน เย กิเลสา
ปหีนา  เต  กิเลเส  น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉติ สกทาคามิมคฺเคน
อนาคามิมคฺเคน   อรหตฺตมคฺเคน   เย   กิเลสา   ปหีนา  เต  กิเลเส
น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉติ เอวํ นาคจฺฉตีติ นาโค ฯ
     {๓๖๓.๔}   น ตานิ อุคฺคยฺห วเทยฺย นาโคติ นาโค น ตานิ ทิฏฺฐิคตานิ
คเหตฺวา   อุคฺคเหตฺวา   คณฺหิตฺวา   ปรามสิตฺวา   อภินิวิสิตฺวา  วเทยฺย
กเถยฺย   ภเณยฺย   ทีปเยยฺย   โวหเรยฺย   สสฺสโต   โลโก  อสสฺสโต
โลโก  ฯเปฯ  เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  อิทเมว
สจฺจํ   โมฆมญฺญนฺติ   วเทยฺย  กเถยฺย  ภเณยฺย  ทีปเยยฺย  โวหเรยฺยาติ
น ตานิ อุคฺคยฺห วเทยฺย นาโค ฯ
     [๓๖๔]   เอลมฺพุชํ   กณฺฏกวาริชํ   ยถา   ชเลน   ปงฺเกน   จ
นูปลิตฺตนฺติ   เอลํ   วุจฺจติ   อุทกํ   ฯ  อมฺพุ  วุจฺจติ  อุทกํ  ฯ  อมฺพุชํ
วุจฺจติ   ปทุมํ   ฯ   กณฺฏโก   วุจฺจติ   ขรทณฺโฑ   ฯ   วาริ   วุจฺจติ
อุทกํ   ฯ   วาริชํ   วุจฺจติ   ปทุมํ  วาริชํ  วาริสมฺภวํ  ฯ  ชลํ  วุจฺจติ
อุทกํ   ฯ   ปงฺโก  วุจฺจติ  กทฺทโม  ฯ  ยถา  ปทุมํ  วาริชํ  วาริสมฺภวํ
ชเลน   จ  ปงฺเกน  จ  น  ลิมฺปติ  น  สํลิมฺปติ  ๑-  นุปลิมฺปติ  อลิตฺตํ
อสํลิตฺตํ     อนุปลิตฺตนฺติ    เอลมฺพุชํ    กณฺฏกวาริชํ    ยถา    ชเลน
ปงฺเกน จ นูปลิตฺตํ ฯ
     [๓๖๕]   เอวํ   มุนี   สนฺติวโท  อคิทฺโธ  กาเม  จ  โลเก  จ
อนูปลิตฺโตติ   เอวนฺติ   โอปมฺมสมฺปฏิปาทนา   ฯ   มุนีติ   โมนํ  วุจฺจติ
ญาณํ   ฯเปฯ   สงฺคชาลมติจฺจ   โส   มุนิ   ฯ  สนฺติวโทติ  สนฺติวาโท
มุนิ    ตาณวาโท    เลณวาโท   สรณวาโท   อภยวาโท   อจฺจุตวาโท
อมตวาโท    นิพฺพานวาโทติ    เอวํ   มุนี   สนฺติวโท   ฯ   อคิทฺโธติ
เคโธ    วุจฺจติ   ตณฺหา   โย   ราโค   สาราโค   ฯเปฯ   อภิชฺฌา
@เชิงอรรถ:  โป. ม. น ปลิมฺปติ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ  ยสฺเสโส  ๑-  เคโธ  ปหีโน  สมุจฺฉินฺโน วูปสนฺโต
ปฏิปฺปสฺสทฺโธ    อภพฺพุปฺปตฺติโก    ญาณคฺคินา    ทฑฺโฒ    โส   วุจฺจติ
อคิทฺโธ  ฯ  โส  รูเป  อคิทฺโธ  สทฺเท  คนฺเธ  รเส  โผฏฺฐพฺเพ  กุเล
คเณ   อาวาเส   ลาเภ   ยเส   ปสํสาย   สุเข   จีวเร  ปิณฺฑปาเต
เสนาสเน     คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเร    กามธาตุยา    รูปธาตุยา
อรูปธาตุยา   กามภเว   รูปภเว   อรูปภเว   สญฺญาภเว   อสญฺญาภเว
เนวสญฺญานาสญฺญาภเว         เอกโวการภเว         จตุโวการภเว
ปญฺจโวการภเว     อตีเต     อนาคเต    ปจฺจุปฺปนฺเน    ทิฏฺฐสุตมุต-
วิญฺญาตพฺเพสุ   ธมฺเมสุ   อคิทฺโธ   อคธิโต   อมุจฺฉิโต   อนชฺโฌปนฺโน
วีตเคโธ  ๒-  จตฺตเคโธ วนฺตเคโธ มุตฺตเคโธ ปหีนเคโธ ปฏินิสฺสฏฺฐเคโธ
วีตราโค    ๓-    จตฺตราโค    วนฺตราโค    มุตฺตราโค   ปหีนราโค
ปฏินิสฺสฏฺฐราโค     นิจฺฉาโต     นิพฺพุโต     สีติภูโต     สุขปฏิสํเวที
พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรตีติ เอวํ มุนี สนฺติวโท อคิทฺโธ ฯ
     {๓๖๕.๑}   กาเม จ โลเก จ อนูปลิตฺโตติ กามาติ อุทฺทานโต เทฺว
กามา  วตฺถุกามา  จ  กิเลสกามา  จ  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา
ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ  กิเลสกามา  ฯ  โลเกติ  อปายโลเก มนุสฺสโลเก
เทวโลเก  ขนฺธโลเก  ธาตุโลเก  อายตนโลเก  ฯ  เลโปติ เทฺว เลปา
ตณฺหาเลโป   จ   ทิฏฺฐิเลโป  จ  ฯเปฯ  อยํ  ตณฺหาเลโป  ฯเปฯ  อยํ
ทิฏฺฐิเลโป   ฯ   มุนิ   ตณฺหาเลปํ   ปหาย   ทิฏฺฐิเลปํ   ปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
กาเม   จ   โลเก   จ   น   ลิมฺปติ  น  สํลิมฺปติ  นุปลิมฺปติ  อลิตฺโต
@เชิงอรรถ:  โป. ยุ. ยสฺส โส ฯ  โป. ม. วิคตเคโธ ฯ  ม. วิคตราโค ฯ
อสํลิตฺโต    อนุปลิตฺโต   นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโฐ   วิปฺปมุตฺโต   วิสญฺญุตฺโต
วิมริยาทิกเตน    เจตสา   วิหรตีติ   เอวํ   มุนี   สนฺติวโท   อคิทฺโธ
กาเม จ โลเก จ อนูปลิตฺโต ฯ เตนาห ภควา
                       เยหิ วิวิตฺโต วิจเรยฺย โลเก
                       น ตานิ อุคฺคยฺห วเทยฺย นาโค
                       เอลมฺพุชํ กณฺฏกวาริชํ ยถา
                       ชเลน ปงฺเกน จ นูปลิตฺตํ
                       เอวํ มุนี สนฺติวโท อคิทฺโธ
                       กาเม จ โลเก จ อนูปลิตฺโตติ ฯ
     [๓๖๖]        น เวทคู ทิฏฺฐิยา น มุติยา
                       ส มานเมติ น หิ ตมฺมโย โส
                       น กมฺมุนา โนปิ สุเตน เนยฺโย
                       อนูปนีโต ส นิเวสเนสุ ฯ
     [๓๖๗]   น   เวทคู   ทิฏฺฐิยา  น  มุติยา  ส  มานเมตีติ  นาติ
ปฏิกฺเขโป    ฯ    เวทคูติ   เวโท   วุจฺจติ   จตูสุ   มคฺเคสุ   ญาณํ
ปญฺญา     ปญฺญินฺทฺริยํ     ปญฺญาพลํ     ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค    วีมํสา
วิปสฺสนา   สมฺมาทิฏฺฐิ   ฯ   เตหิ   เวเทหิ  ชาติชรามรณสฺส  อนฺตคโต
อนฺตปฺปตฺโต    โกฏิคโต    โกฏิปฺปตฺโต    ปริยนฺตคโต   ปริยนฺตปฺปตฺโต
โวสานคโต     โวสานปฺปตฺโต    ตาณคโต    ตาณปฺปตฺโต    เลณคโต
เลณปฺปตฺโต     สรณคโต     สรณปฺปตฺโต     อภยคโต    อภยปฺปตฺโต
อจฺจุตคโต     อจฺจุตปฺปตฺโต    อมตคโต    อมตปฺปตฺโต    นิพฺพานคโต
นิพฺพานปฺปตฺโต   ฯ   เวทานํ   วา   อนฺตํ  คโตติ  เวทคู  ฯ  เวเทหิ
วา   อนฺตคโตติ   เวทคู   ฯ  สตฺตนฺนํ  วา  ธมฺมานํ  วิทิตตฺตา  เวทคู
สกฺกายทิฏฺฐิ   วิทิตา   โหติ   วิจิกิจฺฉา  วิทิตา  โหติ  สีลพฺพตปรามาโส
วิทิโต  โหติ  ราโค  วิทิโต  โหติ  โทโส วิทิโต โหติ โมโห วิทิโต โหติ
มาโน   วิทิโต   โหติ   ฯ   วิทิตสฺส  โหนฺติ  ปาปกา  อกุสลา  ธมฺมา
สงฺกิเลสิกา โปโนพฺภวิกา สทรา ทุกฺขวิปากา อายตึ ชาติชรามรณียา ฯ
                      เวทานิ วิเจยฺย เกวลานิ (สภิยาติ ภควา)
                      สมณานํ ยานิ ปตฺถิ พฺราหฺมณานํ
                      สพฺพเวทนาสุ วีตราโค
                      สพฺพํ เวทมติจฺจ เวทคู โสติ ฯ
     {๓๖๗.๑}   น   ทิฏฺฐิยาติ  ตสฺส  ทฺวาสฏฺฐี  ทิฏฺฐิคตานิ  ปหีนานิ
สมุจฺฉินฺนานิ       วูปสนฺตานิ      ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ      อภพฺพุปฺปตฺติกานิ
ญาณคฺคินา  ทฑฺฒานิ  โส  ทิฏฺฐิยา  น  ยายติ  น  นิยฺยติ  น  วุยฺหติ  น
สํหริยติ  นปิ  ตํ  ทิฏฺฐิคตํ  สารโต  ปจฺเจติ  น  ปจฺจาคจฺฉตีติ  น เวทคู
ทิฏฺฐิยา   ฯ  น  มุติยา  ส  มานเมตีติ  มุตรูเปน  วา  ปรโฆเสน  วา
มหาชนสมฺมุติยา   วา   น   มานํ   เอติ   น   อุเปติ   น  อุปคจฺฉติ
น   คณฺหาติ   น   ปรามสติ   นาภินิวิสตีติ   น   เวทคู   ทิฏฺฐิยา  น
มุติยา   ส   มานเมติ   ฯ   น   หิ   ตมฺมโย  โสติ  น  ตณฺหาวเสน
ทิฏฺฐิวเสน   ตมฺมโย   โหติ   ตปฺปรโม   ตปฺปรายโน  ฯ  ยโต  ตณฺหา
จ  ทิฏฺฐิ  จ  มาโน  จ  ๑-  ปหีนา  โหนฺติ  อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา   ๒-   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   เอตฺตาวตา  น  ตมฺมโย
โหติ น ตปฺปรโม น ตปฺปรายโนติ น หิ ตมฺมโย โส ฯ
     [๓๖๘]   น   กมฺมุนา   โนปิ   สุเตน   เนยฺโยติ  น  กมฺมุนาติ
ปุญฺญาภิสงฺขาเรน   วา   อปุญฺญาภิสงฺขาเรน   วา  อาเนญฺชาภิสงฺขาเรน
วา  น  ยายติ  น  นิยฺยติ  น  วุยฺหติ  น  สํหริยตีติ  น กมฺมุนา ฯ โนปิ
สุเตน   เนยฺโยติ   สุตสุทฺธิยา   วา   ปรโฆเสน  วา  มหาชนสมฺมุติยา
วา  น  ยายติ  น  นิยฺยติ  น  วุยฺหติ  น  สํหริยตีติ  น  กมฺมุนา  โนปิ
สุเตน เนยฺโย ฯ
     [๓๖๙]   อนูปนีโต   ส  นิเวสเนสูติ  อุปโยติ  ๓-  เทฺว  อุปยา
ตณฺหูปโย   จ   ทิฏฺฐูปโย   จ   ฯเปฯ   อยํ   ตณฺหูปโย   ฯเปฯ  อยํ
ทิฏฺฐูปโย    ฯ    ตสฺส    ตณฺหูปโย   ปหีโน   ทิฏฺฐูปโย   ปฏินิสฺสฏฺโฐ
ตณฺหูปยสฺส    ปหีนตฺตา   ทิฏฺฐูปยสฺส   ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา   โส   นิเวสเนสุ
อนูปนีโต   อนุปลิตฺโต   อนุปคโต   อนชฺโฌสิโต   อนธิมุตฺโต   นิกฺขนฺโต
นิสฺสฏฺโฐ   วิปฺปมุตฺโต   วิสญฺญุตฺโต   วิมริยาทิกเตน   เจตสา   วิหรตีติ
อนูปนีโต ส นิเวสเนสุ ฯ เตนาห ภควา
                       น เวทคู ทิฏฺฐิยา น มุติยา
                       ส มานเมติ น หิ ตมฺมโย โส
                       น กมฺมุนา โนปิ สุเตน เนยฺโย
                       อนูปนีโต ส นิเวสเนสูติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. จสฺส ฯ  ม. อนภาวํกตา ฯ  ม. อุปยาติ ฯ
     [๓๗๐]        สญฺญาวิรตฺตสฺส น สนฺติ คนฺถา
                       ปญฺญาวิมุตฺตสฺส น สนฺติ โมหา
                       สญฺญญฺจ ทิฏฺฐิญฺจ เย อคฺคเหสุํ
                       เต ฆฏฺฏยนฺตา ๑- วิจรนฺติ โลเก ฯ
     [๓๗๑]   สญฺญาวิรตฺตสฺส   น   สนฺติ  คนฺถาติ  โย  สมถปุพฺพงฺคมํ
อริยมคฺคํ  ภาเวติ  ตสฺส  อาทิโต  อุปาทาย  คนฺถา  วิกฺขมฺภิตา โหนฺติ ฯ
อรหตฺตปฺปตฺเต   อรหโต  คนฺถา  จ  โมหา  จ  นีวรณา  จ  กามสญฺญา
พฺยาปาทสญฺญา    วิหึสาสญฺญา    ทิฏฺฐิสญฺญา    [๒]-   ปหีนา   โหนฺติ
อุจฺฉินฺนมูลา    ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมาติ
สญฺญาวิรตฺตสฺส น สนฺติ คนฺถา ฯ
     [๓๗๒]   ปญฺญาวิมุตฺตสฺส  น  สนฺติ  โมหาติ  โย  วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ
อริยมคฺคํ  ภาเวติ  ตสฺส  อาทิโต  อุปาทาย  โมหา  วิกฺขมฺภิตา โหนฺติ ฯ
อรหตฺตปฺปตฺเต   อรหโต  โมหา  จ  คนฺถา  จ  นีวรณา  จ  กามสญฺญา
พฺยาปาทสญฺญา      วิหึสาสญฺญา      ทิฏฺฐิสญฺญา     ปหีนา     โหนฺติ
อุจฺฉินฺนมูลา    ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมาติ
ปญฺญาวิมุตฺตสฺส น สนฺติ โมหา ฯ
     [๓๗๓]   สญฺญญฺจ   ทิฏฺฐิญฺจ   เย   อคฺคเหสุํ   เต   ฆฏฺฏยนฺตา
วิจรนฺติ    โลเกติ    เย   สญฺญํ   คณฺหนฺติ   กามสญฺญํ   พฺยาปาทสญฺญํ
วิหึสาสญฺญํ   เต   สญฺญาวเสน   ฆฏฺเฏนฺติ   สงฺฆฏฺเฏนฺติ  ฯ  ราชาโนปิ
ราชูหิ     วิวทนฺติ    ขตฺติยาปิ    ขตฺติเยหิ    วิวทนฺติ    พฺราหฺมณาปิ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ฆฏฺฏมานา ฯ  ม. ยุ. สพฺพตฺถ จสทฺโท อตฺถิ ฯ
พฺราหฺมเณหิ     วิวทนฺติ     คหปตีปิ    คหปตีหิ    วิวทนฺติ    มาตาปิ
ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ   มาตรา   วิวทติ   ปิตาปิ  ปุตฺเตน  วิวทติ
ปุตฺโตปิ   ปิตรา   วิวทติ   ภาตาปิ   ภาตรา   วิวทติ  ภคินีปิ  ภคินิยา
วิวทติ   ภาตาปิ   ภคินิยา   วิวทติ   ภคินีปิ  ภาตรา  วิวทติ  สหาโยปิ
สหาเยน วิวทติ ฯ
     {๓๗๓.๑}   เต    ตตฺถ    กลหวิคฺคหวิวาทาปนฺนา   อญฺญมญฺญํ
ปาณีหิปิ    อุปกฺกมนฺติ    เลฑฺฑูหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   ทณฺเฑหิปิ   อุปกฺกมนฺติ
สตฺเถหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   ฯ   เต  ตตฺถ  มรณมฺปิ  นิคจฺฉนฺติ  มรณมตฺตมฺปิ
ทุกฺขํ  ฯ เย ทิฏฺฐึ คณฺหนฺติ สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต   ปรมฺมรณาติ   วา   เต   ทิฏฺฐิวเสน  ฆฏฺเฏนฺติ  สงฺฆฏฺเฏนฺติ
สตฺถารโต   สตฺถารํ   ฆฏฺเฏนฺติ   ธมฺมกฺขานโต   ธมฺมกฺขานํ   ฆฏฺเฏนฺติ
คณโต   คณํ   ฆฏฺเฏนฺติ   ทิฏฺฐิยา   ทิฏฺฐึ   ฆฏฺเฏนฺติ  ปฏิปทาย  ปฏิปทํ
ฆฏฺเฏนฺติ มคฺคโต มคฺคํ ฆฏฺเฏนฺติ ฯ
     {๓๗๓.๒}   อถวา  เต  วิวทนฺติ  กลหํ  กโรนฺติ  ภณฺฑนํ  กโรนฺติ
วิคฺคหํ  กโรนฺติ  วิวาทํ  กโรนฺติ  เมธคํ  กโรนฺติ  น  ตฺวํ  อิมํ ธมฺมวินยํ
อาชานาสิ  ฯเปฯ  นิพฺเพเธหิ  วา  สเจ  ปโหสีติ  ฯ  เตสํ อภิสงฺขารา
อปฺปหีนา    อภิสงฺขารานํ    อปฺปหีนตฺตา    คติยา   ฆฏฺเฏนฺติ   นิรเย
ฆฏฺเฏนฺติ     ติรจฺฉานโยนิยา     ฆฏฺเฏนฺติ     ปิตฺติวิสเย    ฆฏฺเฏนฺติ
มนุสฺสโลเก   ฆฏฺเฏนฺติ   เทวโลเก   ฆฏฺเฏนฺติ  คติยา  คตึ  อุปปตฺติยา
อุปปตฺตึ    ปฏิสนฺธิยา    ปฏิสนฺธึ    ภเวน    ภวํ   สํสาเรน   สํสารํ
วฏฺเฏน   วฏฺฏํ   ฆฏฺเฏนฺติ   สงฺฆฏฺเฏนฺติ   ฆฏฺเฏนฺตา   จรนฺติ  วิหรนฺติ
อิริยนฺติ  วตฺเตนฺติ  ปาเลนฺติ  ยเปนฺติ  ยาเปนฺติ  ฯ  โลเกติ อปายโลเก
มนุสฺสโลเก   เทวโลเก  ขนฺธโลเก  ธาตุโลเก  อายตนโลเกติ  สญฺญญฺจ
ทิฏฺฐิญฺจ เย อคฺคเหสุํ เต ฆฏฺฏยนฺตา วิจรนฺติ โลเก ฯ เตนาห ภควา
                 สญฺญาวิรตฺตสฺส น สนฺติ คนฺถา
                 ปญฺญาวิมุตฺตสฺส น สนฺติ โมหา
                 สญฺญญฺจ ทิฏฺฐิญฺจ เย อคฺคเหสุํ
                 เต ฆฏฺฏยนฺตา วิจรนฺติ โลเกติ ฯ
                              นวโม มาคนฺทิยสุตฺตนิทฺเทโส นิฏฺฐิโต ฯ
                                            ---------------


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๒๒๐-๒๕๐. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=4364&w=&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=4364&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=321&items=53              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=29&siri=9              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=321              อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=6967              The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=6967              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ https://84000.org/tipitaka/read/?index_29 https://84000.org/tipitaka/english/?index_29

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]