ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับหลวง   ฉบับมหาจุฬาฯ   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐ สุตฺต. ขุ. ชาตกํ (๒): ปญฺญาส-มหานิปาตชาตกํ

                                            ๙ วิธุรชาตกํ
     [๘๙๓]        ปณฺฑุ กีสิยาสิ ทุพฺพลา
                       วณฺณรูปํ น ตเวทิสํ ปุเร
                       วิมเล อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา
                       กีทิสี ตุยฺหํ สรีรเวทนา ฯ
     [๘๙๔]        ธมฺโม มนุเชสุ มาตีนํ
                       โทหโฬ นาม ชนินฺท วจฺจติ
                       ธมฺมาหตํ นาคกุญฺชร
                       วิธุรสฺส หทยาภิปตฺถเย ฯ
     [๘๙๕]        จนฺทํ โข ตฺวํ วิมเล โทหฬายสิ
                       สุริยํ วา อถวาปิ มาลุตํ
                       ทุลฺลภํ ๑- หิ วิธุรสฺส ทสฺสนํ ๒-
                       โก วิธุรํ อิธมานยิสฺสติ ฯ
     [๘๙๖]        กินฺนุ ตาต ตุวํ ปชฺฌายสิ
                       ปทุมํ หตฺถคตํว เต มุขํ
                       กินฺนุ ทุมฺมนรูโปสิ อิสฺสร
                       มา ตฺวํ โสจิ อมิตฺตตาปน ฯ
     [๘๙๗]        มาตา หิ ตว อิรนฺทติ ๓-
                       วิธุรสฺส หทยํ ธนิยฺยติ
                       ทุลฺลภํ หิ วิธุรสฺส ทสฺสนํ
                       โก วิธุรํ อิธมานยิสฺสติ ฯ
     [๘๙๘]        ตํ ภตฺตารํ ๔- ปริเยสนํ จร
                       โย วิธุรํ อิธมานยิสฺสติ ฯ
                       ปิตุโน จ สา สุตฺวาน วากฺยํ
                       รตฺตึ นิกฺขมฺม อวสฺสุตี จริ ฯ
     [๘๙๙]        เก คนฺธพฺเพ เก รกฺขเส จ นาเค
                       เก กึปุริเส อถวาปิ มานุเส
@เชิงอรรถ: ๑-๒ สี. ยุ. ทุลฺลเภ ... ทสฺสเน ฯ    ม. อิรนฺธติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@ ม. ตสฺส ภตฺตุปริเยสนํ ฯ
                       เก ปณฺฑิเต สพฺพกามทเท
                       ทีฆรตฺตํ ภตฺตา เม ภวิสฺสติ ฯ
     [๙๐๐]        อสฺสาส เหสฺสามิ เต ปติ
                       ภตฺตา เต เหสฺสามิ อนินฺทโลจเน
                       ปญฺญาหิ มม ตถาวิธาหิ
                       อสฺสาส เหสฺสสิ ภริยา มม ฯ
     [๙๐๑]        อวจาสิ ปุณฺณกํ อิรนฺทตี
                       ปุพฺพปถานุคเตน เจตสา
                       เอหิ คจฺฉาม ปิตุ มมนฺติเก
                       เอเสว เต เอตมตฺถํ ปวกฺขติ ฯ
     [๙๐๒]        อลงฺกตา สุวสนา                    มาลินี จนฺทนุสฺสทา
                       ยกฺขํ หตฺเถ คเหตฺวาน              ปิตุ สนฺติกมุปาคมิ ฯ
     [๙๐๓]        |๙๐๓.๑|   นาควร วโจ สุณาหิ เม
                       ปฏิรูปํ ปฏิปชฺช สุงฺกิยํ
                       ปตฺเถมิ อหํ อิรนฺทตึ
                       ตาย สมงฺคึ กโรหิ มํ ตุวํ ฯ
                       |๙๐๓.๒|   สตํ หตฺถี สตํ อสฺสา        สตํ อสฺสตรี รถา
                       สตํ วลภิโย ปุณฺณา       นานารตฺนสฺส เกวลา
                       เต นาค ปฏิปชฺชสฺสุ       ธีตรํ เทหิรนฺทตึ ฯ
     [๙๐๔]        ยาว อามนฺตเย ญาตี               มิตฺเต จ สุหทชฺชเน
                       อนามนฺตกตกมฺมํ                      ตํ ปจฺฉา อนุตปฺปติ ฯ
     [๙๐๕]        |๙๐๕.๑|   ตโต โส วรุโณ นาโค  ปวิสิตฺวา นิเวสนํ
                       ภริยํ อามนฺตยิตฺวาน     อิทํ วจนมพฺรวิ ฯ
                       |๙๐๕.๒|   อยํ โส ปุณฺณโก ยกฺโข   ยาจติ มํ อิรนฺทตึ
                       พหุนา วิตฺตลาเภน        ตสฺส เทม ปิยํ มม ฯ
     [๙๐๖]        น ธเนน น วิตฺเตน         ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺทตี
                       สเจ จ โข หทยํ ปณฺฑิตสฺส
                       ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรยฺย
                       เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา
                       นาญฺญํ ธนํ อุตฺตรึ ปตฺถยาม ฯ
     [๙๐๗]        |๙๐๗.๑|   ตโต โส วรุโณ นาโค    นิกฺขมิตฺวา นิเวสนา
                       ปุณฺณกามนฺตยิตฺวาน   อิทํ วจนมพฺรวิ ฯ
                       |๙๐๗.๒|   น ธเนน น วิตฺเตน       ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺทตี
                       สเจ ตุวํ ทหยํ ปณฺฑิตสฺส
                       ธมฺเมน ลทฺธา อิธมาหเรสิ
                       เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา
                       นาญฺญํ ธนํ อุตฺตรึ ปตฺถยาม ฯ
     [๙๐๘]        ยํ ปณฺฑิโตเตฺยเก วทนฺติ โลเก
                       ตเมว พาโลติ ปุนาหุ อญฺเญ
                       อกฺขาหิ เม วิปฺปวทนฺติ เอตฺถ
                       กํ ปณฺฑิตํ นาค ตุวํ วเทสิ ฯ
     [๙๐๙]        โกรพฺยราชสฺส ธนญฺชยสฺส ๑-
                       ยทิ เต สุโต วิธุโร นาม กตฺตา
                       อาเนหิ ตํ ปณฺฑิตํ ธมฺมลทฺธา
                       อิรนฺทตี ปฏฺฐจราว ๒- เต โหตุ ฯ
     [๙๑๐]        |๙๑๐.๑|   อิทญฺจ สุตฺวา วรุณสฺส วากฺยํ
                       อุฏฺฐาย ยกฺโข ปรมปฺปตีโต
                       ตตฺเถว สนฺโต ปุริสํ อสํสิ
                       อาเนหิ อาชญฺญมิเธว ยุตฺตํ ฯ
                       |๙๑๐.๒|   ชาตรูปมยา กณฺณา      กาจมฺหิจมยา ขุรา
                       ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส    สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโท ฯ
     [๙๑๑]        |๙๑๑.๑|   เทววาหวหํ ยานํ     อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก
                       อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ
                       ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข ฯ
                       |๙๑๑.๒|   โส ปุณฺณโก กามราเคน ๓- คิทฺโธ
                       อิรนฺทตึ นาคกญฺญํ ชิคึสํ
                       คนฺตฺวาน ตํ ภูตปตึ ยสสฺสึ
                       อิจฺจพฺรวิ เวสฺสวณํ กุเวรํ ฯ
                       |๙๑๑.๓|   โภควตี นาม มนฺทิเร
@เชิงอรรถ:  ม. ธนญฺจยสฺส ฯ     ม. ปทจรา ฯ     สี. ยุ. กามเวเคน ฯ
                       วาสา หิรญฺญวตีติ วุจฺจติ
                       นคเร นิมฺมิเต กาญฺจนมเย
                       มณฺฑลสฺส อุรคสฺส นิฏฺฐิตํ ฯ
                       |๙๑๑.๔|   อฏฺฏาลกา โอฏฺฐคีวิโย
                       โลหิตงฺคสฺส มสารคลฺลิโน
                       ปาสาเทตฺถ สิลามยา
                       โสวณฺณรตเนน ฉาทิตา ฯ
                       |๙๑๑.๕|   อมฺพา ติลกา จ ชมฺพุโย
                       สตฺตปณฺณา มุจลินฺทเกตกา
                       ปิยงฺคุกา ๑- อุทฺทาลกา สหา
                       ปาริภทฺทกา สินฺทุวาริตา ๒- ฯ
                       |๙๑๑.๖|   จมฺเปยฺยกา นาคมลฺลิกา
                       ภคินีมาลา อเถตฺถ โกลิยา
                       เอเต ทุมา ปริณามิตา
                       โสภยนฺติ อุรคสฺส มนฺทิเร ๓- ฯ
                       |๙๑๑.๗|   ขชฺชุเรตฺถ สิลามยา โสวณฺณธุวปุปฺผิตา พหู
                       ยตฺถ วสโตปปาติโก
                       นาคราชา วรุโณ มหิทฺธิโก ฯ
                       |๙๑๑.๘|   ตสฺส โกมาริกา ภริยา
                       วิมลา กาญฺจนเวลฺลิวิคฺคหา
@เชิงอรรถ:  ม. ปิยงฺคุ ฯ      ม. สินฺทุวารกา ฯ      ม. มนฺทิรํ ฯ
                       กาฬา ตรุณาว อุคฺคตา
                       ปุจิมนฺทตฺถนี ๑- จารุทสฺสนา ฯ
                       |๙๑๑.๙|   ลาขารสรตฺตสุจฺฉวี
                       กณิการาว นิวาตปุปฺผิตา
                       ติทิโวกฺกจราว อจฺฉรา
                       วิชฺชุวพฺภฆนาว นิสฺสฏา ฯ
                       |๙๑๑.๑๐|   สา โทหฬินี สุวิมฺหิตา
                       วิธุรสฺส หทยํ ธนิยฺยติ
                       ตํ เนสํ ททามิ อิสฺสร
                       เตน เต เทนฺติ อิรนฺทตึ มมํ ฯ
     [๙๑๒]        |๙๑๒.๑|   โส ปุณฺณโก ภูตปตึ ยสสฺสึ
                       อามนฺติย เวสฺสวณํ กุเวรํ
                       ตตฺเถว สนฺโต ๒- ปุริสํ อสํสิ
                       อาเนหิ อาชญฺญมิเธว ยุตฺตํ ฯ
                       |๙๑๒.๒|   ชาตรูปมยา กณฺณา      กาจมฺหิจมยา ขุรา
                       ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส     สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโท ฯ
                       |๙๑๒.๓|   เทววาหวหํ ยานํ           อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก
                       อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ
                       ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข ฯ
     [๙๑๓]        |๙๑๓.๑|   โส อคมา ราชคหํ สุรมฺมํ
@เชิงอรรถ:  ปิจุมณฺฑตฺถนีติปิ ปาโฐ ฯ     ยุ. สนฺตํ ฯ
                       องฺคสฺส รญฺโญ นครํ ทุราสทํ ๑-
                       พหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ
                       มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส ฯ
                       |๙๑๓.๒|   มยูรโกญฺจคณสงฺฆุฏฺฐํ
                       ทิชาภิฆุฏฺฐํ ทิชสงฺฆเสวิตํ
                       นานาสกุณาภิรุทํ สุวงฺคณํ ๒-
                       ปุปฺผาภิกิณฺณํ หิมวํว ปพฺพตํ ฯ
                       |๙๑๓.๓|   โส ปุณฺณโก เวปุลมาภิรุยฺห ๓-
                       สิลุจฺจยํ กึปุริสานุจิณฺณํ
                       อนฺเวสมาโน มณิรตนํ อุฬารํ
                       ตมทฺทส ปพฺพตกูฏมชฺเฌ ฯ
     [๙๑๔]        |๙๑๔.๑|   ทิสฺวา มณึ ปภสฺสรํ ชาติวนฺตํ ๔-
                       ธนาหรํ ๕- มณิรตนํ อุฬารํ
                       ททฺทลฺลมานํ ยสสา ยสสฺสินํ
                       โอภาสตี วิชฺชุริวนฺตลิกฺเข ฯ
                       |๙๑๔.๒|   ตมคฺคหี เวฬุริยํ มหคฺฆํ
                       มโนหรํ ๕- นาม มหานุภาวํ
                       อาชญฺญมารุยฺห อโนมวณฺโณ
                       ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข ฯ
@เชิงอรรถ:  สี.ม. ทุรายุตํ ฯ    สี.ยุ. สุภงฺคณํ ฯ    ม. -ภิรุหิ ฯ    ม. ชาติมนฺตํ ฯ
@ ม. มโนหรํ ฯ
     [๙๑๕]        |๙๑๕.๑|   โส อคมา ๑- นครํ อินฺทปตฺตํ
                       โอรุยฺหุปาคญฺฉิ สภํ กุรูนํ
                       สมาคเต เอกสตํ สมคฺเค
                       อเวฺหตฺถ ยกฺโข อวิกมฺปมาโน ฯ
                       |๙๑๕.๒|   โกนีธ รญฺญํ วรมาภิเชติ
                       กมาภิเชยฺยาม วรทฺธเนน
                       กมนุตฺตรํ รตนวรํ ชินาม
                       โก วาปิ โน เชติ วรทฺธเนน ฯ
     [๙๑๖]        กุหึ นุ รฏฺเฐ ตว ชาติภูมิ
                       น โกรพฺยสฺเสว วโจ ตเวทํ
                       อภีโตสิ ๒- โน วณฺณนิภาย สพฺเพ
                       อกฺขาหิ เม นามญฺจ พนฺธเว จ ฯ
     [๙๑๗]        กจฺจายโน มาณวโกสฺมิ ราช
                       อนูนนาโม อิติ มวฺหยนฺติ
                       องฺเคสุ เม ญาตโย พนฺธวา จ
                       อกฺเขน เทวสฺมิ อิธานุปตฺโต ฯ
     [๙๑๘]        กึ มาณวสฺส รตนานิ อตฺถิ
                       เย ตํ ชินนฺโต หเร อกฺขธุตฺโต
                       พหูนิ รญฺโญ รตนานิ อตฺถิ
                       เต ตฺวํ ทลิทฺโท กถมวฺหเยสิ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อคฺคมา ฯ      ยุ. อภิโภสิ ฯ
     [๙๑๙]        ธนาหโร ๑- นาม มณิ มมายํ
                       ธนาหรํ ๒- มณิรตนํ อุฬารํ
                       อิมญฺจ อาชญฺญํ อมิตฺตตาปนํ
                       เอตํ เม ชินิตฺวา หเร อกฺขธุตฺโต ฯ
     [๙๒๐]        เอโก มณิ มาณว กึ กริสฺสติ
                       อาชานิเยโก ปน กึ กริสฺสติ
                       พหูนิ รญฺโญ รตนานิ อตฺถิ
                       อาชานิยา วาตชวา อนปฺปกา ฯ
                       โทหฬกณฺฑํ นาม ฯ
     [๙๒๑]        |๙๒๑.๑|   อิทญฺจ เม มณิรตนํ  ปสฺส ตฺวํ ทฺวิปทุตฺตม
                       อิตฺถีนํ วิคฺคหา เจตฺถ        ปุริสานญฺจ วิคฺคหา ฯ
                       |๙๒๑.๒|   มิคานํ วิคฺคหา เจตฺถ        สกุณานญฺจ วิคฺคหา
                       นาคราเช สุปณฺเณ จ ๓-   มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๒๒]        |๙๒๒.๑|   หตฺถานีกํ รถานีกํ      อสฺเส ปตฺตี จ วมฺมิเน ๔-
                       จตุรงฺคินิมํ เสนํ                       มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๒๒.๒|   หตฺถาโรเห อนีกฏฺเฐ          รถิเก ปตฺติการเก
                       พลคฺคานิ วิยูหานิ ๕-         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๒๓]        |๙๒๓.๑|   ปุรํ อฏฺฏาลสมฺปนฺนํ ๖-  พหุปาการโตรณํ
                       สิงฺฆาฏเก สุภูมิโย             มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. มโนหโร ฯ    ม. มโนหรํ ฯ    ม. นาคราชา สุปณฺณา จ ฯ   สี.ยุ.
@ธชานิ จ ฯ   ม. วิยูฬฺหานิ ฯ   ม. อุทฺธาปสมฺปนฺนํ ฯ สี.ยุ. อุทฺทปสมฺปนฺนํ ฯ
                       |๙๒๓.๒|   เอสิกา ปริขาโย จ              ปลีฆํ อคฺคฬานิ จ
                       อฏฺฏาลเก จ ทฺวาเร จ         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๒๔]        |๙๒๔.๑|   ปสฺส โตรณมคฺเคสุ     นานาทิชคณา พหู
                       หํสา โกญฺจา มยูรา จ         จกฺกวากา จ กุกฺกุหา ฯ
                       |๙๒๔.๒|   กุณาลกา พหู จิตฺรา           สิขณฺฑี ชีวชีวกา
                       นานาทิชคณากิณฺณํ          มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๒๕]        |๙๒๕.๑|   ปสฺส นครํ สุปาการํ     อพฺภูตํ โลมหํสนํ
                       สมุสฺสิตทฺธชํ รมฺมํ              สุวณฺณวาลุกสนฺถตํ ฯ
                       |๙๒๕.๒|   ปสฺเสตฺถ ปณฺณสาลาโย     วิภตฺตา ภาคโส มิตา
                       นิเวสเน นิเวเส จ               สนฺธิพฺยูเห ปถตฺถิโย ๑- ฯ
     [๙๒๖]        |๙๒๖.๑|   ปานาคาเร จ โสณฺเฑ จ   สุทฺทา ๒- โอทนิยา ฆรา
                       เวสี จ คณิกาโย จ              มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๒๖.๒|   มาลากาเร จ รชเก             คนฺธิเก อถ ทุสฺสิเก
                       สุวณฺณกาเร มณิกาเร        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๒๖.๓|   อาฬาริเก จ สูเท จ             นฏนฏฺฏกคายิเน ๓-
                       ปาณิสฺสเร กุมฺภถูนิเก        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๒๗]        |๙๒๗.๑|   ปสฺส เภรีมุทิงฺคา จ     สงฺขา ปณวเทนฺทิมา
                       สพฺพญฺจ ตาลาวจรํ           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๒๗.๒|   สมฺมตาลญฺจ วีณญฺจ        นจฺจคีตํ สุวาทิตํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปถทฺธิโย ฯ    สูณาติปิ ปาโฐ ฯ ม. สูนา ฯ     ม. นฏนาฏกคายิโน ฯ
                       ตุริยตาลิตสงฺฆุฏฺฐํ              มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๒๗.๓|   ลงฺฆิกา มุฏฺฐิกา เจตฺถ        มายาการา จ โสภิยา
                       เวตาลิเก จ ชลฺเล จ            มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๒๘]        |๙๒๘.๑|   สมชฺชา เจตฺถ วตฺตนฺติ อากิณฺณา นรนาริภิ
                       มญฺจาติมญฺเจ ภูมิโย         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๒๘.๒|   ปสฺส มลฺเล สมชฺชสฺมึ        โปเถนฺเต ๑- ทิคุณํ ภุชํ
                       นิหเต นิหตมาเน จ           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๒๙]        |๙๒๙.๑|   ปสฺส ปพฺพตปาเทสุ   นานามิคคณา พหู
                       สีหา พฺยคฺฆา วราหา จ     อจฺฉโกกตรจฺฉโย ฯ
                       |๙๒๙.๒|   ปลสตา ควชา จ               มหึสา โรหิตา รุรู
                       เอเณยฺยา สรภา เจว         คณิโน นิกฺกสูกรา ฯ
                       |๙๒๙.๓|   กทลิมิคา พหู จิตฺรา          วิฬารา สสกณฺณกา
                       นานามิคคณากิณฺณํ         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๓๐]        |๙๓๐.๑|   นชฺชาโย สุปติตฺถาโย  โสวณฺณวาลุกสนฺถตา
                       อจฺฉา สวนฺติ อมฺพูนิ         มจฺฉคุมฺพนิเวสิตา ฯ
                       |๙๓๐.๒|   กุมฺภิลา มกรา เจตฺถ         สุํสุมารา จ กจฺฉปา
                       ปาฐีนา พหุสา ๒- มจฺฉา    พลชา มุญฺชโรหิตา ฯ
                       |๙๓๐.๓|   นานาทิชคณากิณฺณา       นานาทุมคณายุตา
                       เวฬุริยผลกโรทาโย           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. โผเฏนฺเต ฯ      สี. ม. ปาวุสา ฯ
     [๙๓๑]        |๙๓๑.๑|   ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย   สุวิภตฺตา จตุทฺทิสา
                       นานาทิชคณากิณฺณา       ปุถุโลมจฺฉเสวิตา ๑-
                       |๙๓๑.๒|   สมนฺโตทกสมฺปนฺนํ          มหึ สาครกุณฺฑลํ
                       อุเปตํ วนราชีภิ                มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๓๒]        |๙๓๒.๑|   ปุรโต วิเทเห ปสฺส   โคยานิเย จ ปจฺฉโต
                       กุรุโย ชมฺพูทีปญฺจ            มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๒.๒|   ปสฺส จนฺทญฺจ สุริยญฺจ     โอภาเสนฺเต จตุทฺทิสา
                       สิเนรุํ อนุปริยายนฺเต         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๒.๓|   สิเนรุํ หิมวนฺตญฺจ            สาครญฺจ มหิทฺธิยํ ๒-
                       จตฺตาโร จ มหาราเช        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๒.๔|   อาราเม วนคุมฺเพ จ         ปาฏิเย จ สิลุจฺจเย
                       รมฺเม กึปุริสากิณฺเณ        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๒.๕|   ปารุสกํ จิตฺตลตํ              มิสฺสกํ นนฺทนํ วนํ
                       เวชยนฺตญฺจ ปาสาทํ        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๒.๖|   สุธมฺมํ ตาวตึสญฺจ           ปาริฉตฺตญฺจ ปุปฺผิตํ
                       เอราวณํ นาคราชํ            มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๒.๗|   ปสฺเสตฺถ เทวกญฺญาโย    นภา วิชฺชุริวุคฺคตา
                       นนฺทเน วิจรนฺติโย           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๒.๘|   ปสฺเสตฺถ เทวกญฺญาโย    เทวปุตฺตปโลภินี
@เชิงอรรถ:  ม. ปุถุโลมนิเสวิตา ฯ     ม. มหีตลํ ฯ สี. ยุ. มหิทฺธิกํ ฯ
                       เทวปุตฺเต รมมาเน ๑-        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
     [๙๓๓]        |๙๓๓.๑|   ปโรสหสฺสํ ปาสาเท  เวฬุริยผลกสนฺถเต
                       ปชฺชลนฺเตน ๒- วณฺเณน    มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๓.๒|   ตาวตึเส จ ยาเม จ             ตุสิเต จาปิ นิมฺมิเต
                       ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน ๓-      มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
                       |๙๓๓.๓|   ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย         วิปฺปสนฺโนทกา สุจี
                       มณฺฑาลเกหิ สญฺฉนฺนา     ปทุมุปฺปลเกหิ จ ฯ
     [๙๓๔]        |๙๓๔.๑|   ทเสตฺถ ราชิโย เสตา ทสฺสนียา ๔- มโนรมา
                       ฉ ปิงฺคลา ปณฺณรสา          หลิทฺทา จ จตุทฺทส ฯ
                       |๙๓๔.๒|   วีสติ ตตฺถ โสวณฺณา         วีสติ รชตามยา
                       อินฺทโคปกวณฺณาภา        ตาว ทิสฺสนฺติ ตึสติ ฯ
                       |๙๓๔.๓|   ทเสตฺถ กาฬิโย ฉ จ ๕-     มญฺเชฏฺฐา ปญฺจวีสติ
                       มิสฺสา พนฺธุกปุปฺเผหิ        นีลุปฺปลวิจิตฺตกา ฯ
                       |๙๓๔.๔|   เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ        อจฺจิมนฺตํ ปภสฺสรํ
                       โอธิสุงฺกํ มหาราช            ปสฺส ตฺวํ ทฺวิปทุตฺตม ฯ
                                          มณิกณฺฑํ นาม ฯ
     [๙๓๕]        อุปาคตํ ราช อุเปหิ ลกฺขํ
                       เนตาทิสํ มณิรตนํ ตวตฺถิ
                       ธมฺเมน ชิยฺยาม ๖- อสาหเสน
                       ชิโต จ โน ขิปฺปมวากโรหิ ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. จรมาเน ฯ    ม. ปชฺชลนฺเต จ ฯ     สี. ยุ. ปรนิมฺมิตาภิรติโน ฯ
@ ม. ทสนีลา ฯ     ม. ฉจฺจ ฯ    ม. ชิสฺสาม ฯ
     [๙๓๖]        ปญฺจาล ปจฺจุคฺคต สูรเสน
                       มจฺฉา จ มทฺทา สห เกกเกภิ
                       ปสฺสนฺตุ โน เต อสเถน ยุทฺธํ
                       น โน สภายํ น กโรนฺติ กิญฺจิ ฯ
     [๙๓๗]        |๙๓๗.๑|   เต ปาวิสุํ อกฺขมเทน มตฺตา
                       ราชา กุรูนํ ปุณฺณโก จาปิ ยกฺโข
                       ราชา กลึ วิจฺจินมคฺคเหสิ
                       กฏมคฺคหิ ปุณฺณโก นาม ยกฺโข
                       |๙๓๗.๒|   เต ตตฺถ ชูเต อุภเย ๑- สมาคเต
                       รญฺญํ สกาเส สขินญฺจ มชฺเฌ
                       อเชสิ ยกฺโข นรวีรเสฏฺฐํ
                       ตตฺถปฺปนาโท ตุมุโล พภูว ฯ
     [๙๓๘]        ชโย มหาราช ปราชโย จ
                       อายูหตํ อญฺญตรสฺส โหติ
                       ชนินฺท ชินฺโนสิ ๒- วรนฺธเนน
                       ชิโต จ เม ขิปฺปมวากโรหิ ฯ
     [๙๓๙]        หตฺถี ควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ
                       ยญฺจาปิ มยฺหํ รตนํ ปฐพฺยา
                       คณฺหาหิ กจฺจาน วรํ ธนานํ
@เชิงอรรถ:  อุภโยติปิ ฯ      ม. ชิโนสิ ฯ ยุ. ชิโตสิ ฯ
                       อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉ ฯ
     [๙๔๐]        หตฺถี ควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ
                       ยญฺจาปิ ตุยฺหํ รตนํ ปฐพฺยา
                       เตสํ วโร วิธุโร นาม กตฺตา
                       โส เม ชิโต ตํ เม อวากโรหิ ฯ
     [๙๔๑]        อตฺตา จ เม โส สรณํ คตี จ
                       ทีโป จ เลโณ จ ปรายโน จ
                       อสนฺตุเลยฺโย มม โส ธเนน
                       ปาเณน เม สทิโส เอส กตฺตา ฯ
     [๙๔๒]        จิรํ วิวาโท มม ตุยฺหมสฺส ๑-
                       กามญฺจ ปุจฺฉาม ตเมว คนฺตฺวา
                       เอเสว โน วิวรตุ เอตมตฺถํ
                       ยํ วกฺขติ โหตุ ตถา ๒- อุภินฺนํ ฯ
     [๙๔๓]        อทฺธา หิ สจฺจํ ภณสิ               น จ มาณว สาหสํ
                       ตเมว คนฺตฺวา ปุจฺฉาม              เตน ตุสฺสามุโภ ชนา ฯ
     [๙๔๔]        สจฺจํ นุ เทวา วิทหู กุรูนํ
                       ธมฺเม ฐิตํ วิธุรนฺนามมจฺจํ
                       ทาโสสิ รญฺโญ อุท วาสิ ญาติ
                       วิธุโรติ สงฺขฺยา ๓- กตโมสิ โลเก ฯ
     [๙๔๕]        |๙๔๕.๑|   อามายทาสาปิ ภวนฺติ เหเก
@เชิงอรรถ:  ม. ตุยฺหญฺจสฺส ฯ      ม. กถา ฯ      ม. สงฺขา ฯ
                       ธเนน กีตาปิ ภวนฺติ ทาสา
                       สยํปิ ทาสา อุปยนฺติ เหเก ๑-
                       ภยา ปนุณฺณาปิ ๒- ภวนฺติ ทาสา
                       |๙๔๕.๒|   เอเต นรานํ จตุโรว ทาสา ฯ
                       อทฺธา หิ โยนิโต อหมฺปิ ชาโต
                       ภโว จ รญฺโญ อภโว จ รญฺโญ
                       ทาโสหํ เทวสฺส ปรํปิ คนฺตฺวา
                       ธมฺเมน มํ มาณว ตุยฺห ทชฺชา ฯ
     [๙๔๖]        อยํปิ ๓- ทุติโย วิชโย มมชฺช
                       ปุฏฺโฐ หิ กตฺตา วิวริตฺถ ๔- ปญฺหํ
                       อธมฺมรูโป วต ราชเสฏฺโฐ
                       สุภาสิตํ นานุชานาสิ มยฺหํ ฯ
     [๙๔๗]        เอวญฺเจ โน โส วิวริตฺถ ๕- ปญฺหํ
                       ทาโสหมสฺมิ น จ โขสฺมิ ญาติ
                       คณฺหาหิ กจฺจาน วรํ ธนานํ
                       อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉ ฯ
                                         อกฺขกณฺฑํ นาม ฯ
     [๙๔๘]        |๙๔๘.๑|   วิธุร วสมานสฺส           คหฏฺฐสฺส สกํ ฆรํ
                       เขมา วุตฺติ กถํ อสฺส    กถนฺนุ อสฺส สงฺคโห ฯ
                       |๙๔๘.๒|   อพฺยาปชฺฌํ กถํ อสฺส  สจฺจวาที จ มาณโว
@เชิงอรรถ:  ม. สยมฺปิ เหเก อุปยนฺติ ทาสา ฯ  ม. ปณุนฺนาปิ ฯ  ม. อยํ ฯ ๔-๕ ม. วิวเรตฺถ ฯ
                       อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ     กถํ เปจฺจ น โสจติ ฯ
     [๙๔๙]        |๙๔๙.๑| ตํ ตตฺถ คติมา ธิติมา  มติมา อตฺถทสฺสิมา
                       สงฺขาตา สพฺพธมฺมานํ      วิธุโร เอตทพฺรวิ ฯ
                       |๙๔๙.๒|   น สาธารณทารสฺส       น ภุญฺเช สาธุเมกโก ๑-
                       น เสเว โลกายติกํ       เนตํ ปญฺญาย วฑฺฒนํ ฯ
                       |๙๔๙.๓|   สีลวา วตฺตสมฺปนฺโน     อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ
                       นิวาตวุตฺติ อตฺถทฺโธ      สุรโต สขิโล มุทุ ฯ
                       |๙๔๙.๔|   สงฺคเหตา จ มิตฺตานํ     สํวิภาคี วิธานวา
                       ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน   สทา สมณพฺราหฺมเณ ฯ
                       |๙๔๙.๕|   ธมฺมกาโม สุตาธาโร     ภเวยฺย ปริปุจฺฉโก
                       สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย    สีลวนฺเต พหุสฺสุเต ฯ
                       |๙๔๙.๖|   ฆรมาวสมานสฺส           คหฏฺฐสฺส สกํ ฆรํ
                       เขมา วุตฺติ สิยา เอวํ       เอวํ นุ อสฺส สงฺคโห ฯ
                       |๙๔๙.๗|   อพฺยาปชฺโฌ สิยา เอวํ     สจฺจวาที จ มาณโว
                       อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ      เอวํ เปจฺจ น โสจติ ฯ
                                        ฆราวาสปญฺหา นาม ฯ
     [๙๕๐]        เอหิ ทานิ คมิสฺสาม    ทินฺโน โน อิสฺสเรน เม
                       มเมวตฺถํ ปฏิปชฺช      เอส ธมฺโม สนนฺตโน ฯ
     [๙๕๑]        ชานามิ มาณว ตยาหมสฺมิ
                       ทินฺโนหมสฺมิ ตว อิสฺสเรน
@เชิงอรรถ:  ม. สาทุเมกโก ฯ
                       ตีหญฺจ ตํ วาสเยมุ อคาเร
                       เยนทฺธุนา อนุสาเสมุ ปุตฺเต ฯ
     [๙๕๒]        ตมฺเม ตถา โหตุ วเสมุ ตีหํ
                       กุรุตํ ภวํ อชฺช ฆเรสุ กิจฺจํ
                       อนุสาสตํ ปุตฺตทาเร ภวชฺช
                       ยถา ตยี เปจฺจ ๑- สุขี ภเวยฺย ฯ
     [๙๕๓]        สาธูติ วตฺวาน ปหูตกาโม
                       ปกฺกามิ ยกฺโข วิธุเรน สทฺธึ
                       ตํ กุญฺชราชญฺญหยานุจิณฺณํ
                       ปาเวกฺขิ อนฺเตปุรมริยเสฏฺโฐ ฯ
     [๙๕๔]        โกญฺจํ มยูรญฺจ ปิยญฺจ เกตํ
                       อุปาคมิ ตตฺถ สุรมฺมรูปํ
                       ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ
                       มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส ฯ
     [๙๕๕]        |๙๕๕.๑|   ตตฺถ นจฺจนฺติ คายนฺติ  อวฺหยนฺติ วราวรํ
                       อจฺฉรา วิย เทเวสุ        นาริโย สมลงฺกตา ฯ
                       |๙๕๕.๒|   สมงฺคีกตฺวา ปมทาหิ ยกฺขํ
                       อนฺเนน ปาเนน จ ธมฺมปาโล
                       อตฺตตฺถเมวานุวิจินฺตยนฺโต ๒-
                       ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สกาเส ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปจฺฉา ฯ     ม. อตฺถตฺถเมวา- ฯ
                       |๙๕๕.๓|   ตํ จนฺทนคนฺธรสานุลิตฺตํ
                       สุวณฺณชมฺโพนทนิกฺขสาทิสํ
                       ภริยํ อวจ เอหิ สุโณหิ โภติ
                       ปุตฺตานิ อามนฺตย ตมฺพเนตฺเต ฯ
                       |๙๕๕.๔|   สุตฺวาน วากฺยํ ปติโน อโนชา ๑-
                       สุณิสํ อวจ ตมฺพนขึ สุเนตฺตํ
                       อามนฺตย จมฺมธรานิ ๒- เจเต
                       ปุตฺตานิ อินฺทีวรปุปฺผสาเม ฯ
     [๙๕๖]        |๙๕๖.๑|   เต อาคเต มุทฺธนิ ธมฺมปาโล
                       จุมฺพิตฺวา ปุตฺเต อวิกมฺปมาโน
                       อามนฺตยิตฺวาน อโวจ วากฺยํ
                       ทินฺโนหํ รญฺญา อิธ มาณวสฺส ฯ
                       |๙๕๖.๒|   ตสฺสชฺชหํ อตฺตสุขี วิเธยฺโย
                       อาทาย เยนิจฺฉติ เตน คจฺฉติ
                       อหญฺจ โว อนุสาสิตุํ อาคโตสฺมิ
                       กถํ อหํ อปริตฺตาย คจฺเฉ ฯ
                       |๙๕๖.๓|   สเจ โว ราชา กุรุรฏฺฐวาสี ๓-
                       ชนสนฺโธ ปุจฺเฉยฺย ปหูตกาโม
                       กิมาภิชานาถ ปุเร ปุราณํ
                       กึ โว ปิตา อนุสาเส ปุรตฺถา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อนุชฺชา ฯ      ม. วมฺมธรานิ ฯ     สี. ยุ. กุรุเขตฺตวาสี ฯ
                       |๙๕๖.๔|   สมานาสนา ๑- โหถ มยา จ ๒- สพฺเพ
                       โก นีธ รญฺโญ อพฺภติโก มนุสฺโส
                       ตมญฺชลึ กริย วเทถ เอวํ
                       มา เหว เทว น หิ เอส ธมฺโม
                       วิยคฺฆราชสฺส นิหีนชจฺโจ
                       สมานาสโน ๓- เทว กถํ ภเวยฺย ฯ
                       ลกฺขกณฺฑํ ๔-
     [๙๕๗]        |๙๕๗.๑|   โส จ ปุตฺเต อมจฺเจ จ    ญาตโย สุหทชฺชเน
                       อลีนมนสงฺกปฺโป        วิธุโร เอตทพฺรวิ ฯ
                       |๙๕๗.๒|   เอถยฺยา ๕- ราชวสตึ    นิสีทิตฺวา สุณาถ เม
                       ยถา ราชกุลํ ปตฺโต      ยสํ โปโส นิคจฺฉติ ฯ
     [๙๕๘]        |๙๕๘.๑|   น หิ ราชกุลํ ปตฺโต        อญฺญาโต ลภเต ยสํ
                       นาติสูโร นาติทุมฺเมโธ ๖-   นปฺปมตฺโต กุทาจนํ ฯ
                       |๙๕๘.๒|   ยทาสฺส สีลํ ปญฺญญฺจ   โสเจยฺยญฺจาธิคจฺฉติ
                       อถ วิสฺสาสเต ตมฺหิ       คุยฺหญฺจสฺส น รกฺขติ ฯ
     [๙๕๙]        |๙๕๙.๑| ตุลา ยถา ปคฺคหิตา      สมทณฺฑา สุธาริตา
                       อชฺฌิฏฺโฐ น วิกมฺเปยฺย  ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๕๙.๒|   ตุลา ยถา ปคฺคหิตา      สมทณฺฑา สุธาริตา
                       สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต   ส ราชวสตึ วเส ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. สมาสนา ฯ    ม. ว ฯ      ม. สมาสโน ฯ     สี. เปกฺขณกณฺฑํ ฯ
@ ม. เอถยฺโย ฯ     ม. นาสูโร นาปิ ทุมฺเมโธ ฯ
     [๙๖๐]        |๙๖๐.๑|   ทิวา วา ยทิ วา รตฺตึ    ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต
                       อชฺฌิฏฺโฐ น วิกมฺเปยฺย   ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๐.๒|   ทิวา วา ยทิ วา รตฺตึ       ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต
                       สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต    ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๐.๓|   โย จสฺส สุกโต มคฺโค      รญฺโญ สุปฏิยาทิโต
                       น เตน วุตฺโต คจฺเฉยฺย     ส ราชวสตึ วเส ฯ
     [๙๖๑]        |๙๖๑.๑|   น รญฺโญ สมกํ ภุญฺเช  กามโภเค กุทาจนํ
                       สพฺพตฺถ ปจฺฉโต คจฺเฉ   ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๑.๒|   น รญฺโญ สทิสํ วตฺถํ         น มาลํ น วิเลปนํ
                       อากปฺปํ สรกุตฺตึ วา          น รญฺโญ สทิสมาจเร
                       อญฺญํ กเรยฺย อากปฺปํ      สราชวสตึ วเส ฯ
     [๙๖๒]        |๙๖๒.๑|   กีเฬ ราชา อมจฺเจหิ      ภริยาหิ ปริวาริโต
                       นามจฺโจ ราชภริยาสุ        ภาวํ กุพฺเพถ ปณฺฑิโต ฯ
                       |๙๖๒.๒|   อนุทฺธโต อจปโล             นิปโก สํวุตินฺทฺริโย
                       มโนปณิธิสมฺปนฺโน          ส ราชวสตึ วเส ฯ
     [๙๖๓]        |๙๖๓.๑|   นาสฺส ภริยาหิ กีเฬยฺย   น มนฺเตยฺย รโหคโต
                       นาสฺส โกสา ธนํ คเณฺห      ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๓.๒|   น นิทฺทํ พหุ มญฺเญยฺย     น มทาย สุรํ ปิเว
                       นาสฺส ทาเย มิเค หญฺเญ     ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๓.๓|   นาสฺส ปีฐํ น ปลฺลงฺกํ       น โกจฺฉํ น นาวํ รถํ
                       สมฺมโตมฺหีติ อารูเยฺห      ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๓.๔|   นาติทูเร ภเช ๑- รญฺโญ   นาจฺจาสนฺเน วิจกฺขโณ
                       สเมกฺขญฺจสฺส ๒- ติฏฺเฐยฺย  สนฺทิสฺสนฺโต สภตฺตุโน ฯ
                       |๙๖๓.๕|   น เม ๓- ราชา สขา โหติ  น ราชา โหติ เมถุโน
                       ขิปฺปํ กุชฺฌนฺติ ราชาโน   สุเกนกฺขีว ฆฏฺฏิตํ ฯ
                       |๙๖๓.๖|   น ปูชิโต มญฺญมาโน     เมธาวี ปณฺฑิโต นโร
                       ผรุสํ ปฏิมนฺเตยฺย         ราชานํ ปริสํ คตํ ฯ
     [๙๖๔]        |๙๖๔.๑|   ลทฺธทฺวาโร ลเภ ทฺวารํ ๔-   เนว ราชูสุ วิสฺสเส
                       อคฺคิว สํยโต ติฏฺเฐ ๕-   ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๔.๒|   ปุตฺตํ วา ภาตรํ สํ วา     สมฺปคฺคณฺหาติ ขตฺติโย
                       คาเมหิ นิคเมหิ วา       รฏฺเฐหิ ชนปเทหิ วา
                       ตุณฺหีภูโต อุเปกฺเขยฺย   น ภเณ เฉกปาปกํ ฯ
     [๙๖๕]        |๙๖๕.๑|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา   รถิกา ปตฺติการกา ๖-
                       เตสํ กมฺมาปทาเนน ๗-    ราชา วฑฺเฒติ เวตฺตนํ
                       น เตสํ อนฺตรา คจฺเฉ        ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๕.๒|   จาโปว โอนเม ๘- ธีโร     วํโส วาปิ ปกมฺปเย
                       ปฏิโลมํ น วตฺเตยฺย        ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๕.๓|   จาโปวูนูทโร อสฺส           มจฺโฉวสฺส อชิวฺหตา ๙-
                       อปฺปาสี นิปโก สูโร        ส ราชวสตึ วเส ฯ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ภเว ฯ     ม. สมฺมุขญฺจสฺส ฯ     ม. เว ฯ    ยุ. ลทฺธวาโร ลเภ
@วารํ ฯ     สี. ยุ. อคฺคีว ยโต ติฏฺเฐยฺย ฯ    ม. หตฺกาโรเห อนีกฏฺเฐ รถิเก
@ปตฺติการเก ฯ    ม. กมฺมาวทาเนน ฯ     ม. จาโปวูนุทโร ฯ    ม. อชิวฺหวา ฯ
     [๙๖๖]        |๙๖๖.๑|   น พาฬฺหํ อิตฺถึ คจฺเฉยฺย    สมฺผสฺสํ เตชสงฺขฺยํ
                       กาสํ สาสํ ทรํ พาลฺยํ ๑-        ขีณเมโธ นิคจฺฉติ ฯ
                       |๙๖๖.๒|   นาติเวลํ ปภาเสยฺย              น ตุณฺหี สพฺพทา สิยา
                       อวิกิณฺณํ มิตํ วาจํ                ปตฺเต กาเล อุทีริเย ฯ
                       |๙๖๖.๓|   อกฺโกธโน อสงฺฆฏฺโฏ           สจฺโจ สโณฺห อเปสุโณ
                       สมฺผํ คิรํ น ภาเสยฺย             ส ราชวสตึ วเส ฯ
     [๙๖๗]        |๙๖๗.๑|   มาตาเปติภโร ๒- อสฺส กุเล เชฏฺฐาปจายิโก
                       สโณฺห สขิลสมฺภาโส ๓-       ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๗.๒|   วินีโต สิปฺปวา ทนฺโต            กตตฺโต นิยโต มุทุ
                       อปฺปมตฺโต สุจิ ทกฺโข           ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๗.๓|   นิวาตวุตฺติ วุฑฺเฒสุ              สปฺปติสฺโส สคารโว
                       สุรโต สุขสํวาโส                   ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๗.๔|   อารกา ปริวชฺเชยฺย               สญฺหิตุํ ๔- ปหิตํ ชนํ
                       ภตฺตารญฺเญวุทิกฺเขยฺย         น จ อญฺญสฺส ราชิโน ฯ
     [๙๖๘]        |๙๖๘.๑|   สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ  สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
                       สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย     ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๘.๒|   สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ        สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
                       สกฺกจฺจํ อนุวาเสยฺย             ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๘.๓|   สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ        สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
@เชิงอรรถ:  ม. พลฺยํ ฯ   ม.มาตาเปตฺติภโร ฯ  สี.หิริโอตฺตปฺปสมฺปนฺโน ฯ  ม.สหิตุํ ฯ
                       ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน       ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๘.๔|   สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ    สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
                       อาสชฺช ปญฺเญ เสเวถ      อากงฺขํ วุฑฺฒิมตฺตโน ฯ
     [๙๖๙]        |๙๖๙.๑|   ทินฺนปุพฺพํ น หาเปยฺย    ทานํ สมณพฺราหฺมเณ
                       น จ กิญฺจิ นิวาเรยฺย      ทานกาเล วนิพฺพเก ฯ
                       |๙๖๙.๒|   ปญฺญวา พุทฺธิสมฺปนฺโน    วิธานวิธิโกวิโท
                       กาลญฺญู สมยญฺญู จ       ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๖๙.๓|   อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ      อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ
                       สุสํวิหิตกมฺมนฺโต             ส ราชวสตึ วเส ฯ
     [๙๗๐]        |๙๗๐.๑|   ขลํ สาลํ ปสุํ เขตฺตํ         คนฺตฺวา จสฺส อภิกฺขณํ
                       มิตํ ธญฺญํ นิธาเปยฺย      มิตํ จ ๑- ปาจเย ฆเร ฯ
                       |๙๗๐.๒|   ปุตฺตํ วา ภาตรํ สํ วา        สีเลสุ อสมาหิตํ
                       อนงฺคาว ๒- หิ เต พาลา  ยถา เปตา ตเถว เต ฯ
                       |๙๗๐.๓|   โจฬญฺจ เนสํ ปิณฺฑญฺจ    อาสีนานํ ปทาปเย
                       ทาเส กมฺมกเร โปเส ๓-  สีเลสุ สุสมาหิเต
                       ทกฺเข อุฏฺฐานสมฺปนฺเน   อาธิปจฺจสฺมิ ฐาปเย ฯ
     [๙๗๑]        |๙๗๑.๑|   สีลวา จ อโลโภ ๔- จ     อนุวตฺโต ๕- จ ราชิโน
                       อาวี รโห หิโต ตสฺส        ส ราชวสตึ วเส ฯ
                       |๙๗๑.๒|   ฉนฺทญฺญู ราชิโน จสฺส     จิตฺตฏฺโฐ จสฺส ๖- ราชิโน
                       อสงฺกุสกวุตฺติสฺส             ส ราชวสตึ วเส ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. มิตํ ว ฯ    ม. อนงฺควา ฯ     ม. เปสฺเส ฯ    ม. อโลโล จ ฯ   ม.
@อนุรกฺโข ฯ สี. ยุ. อนุรตฺโต ฯ     ม. อสฺส ฯ
                       |๙๗๑.๓|   อจฺฉาทเน จ นหาปเน ๑-  โธเว ปาเท อโธสิรํ
                       อาหโตปิ น กุปฺเปยฺย        ส ราชวสตึ วเส ฯ
     [๙๗๒]        |๙๗๒.๑|   กุมฺภิญฺหิ ปญฺชลึ กยิรา ๒-    จาตํ ๓- จาปิ ปทกฺขิณํ
                       กิเมว สพฺพกามานํ       ทาตารํ ธีรมุตฺตมํ ฯ
                       |๙๗๒.๒|   โย เทติ สยนํ วตฺถํ         ยานํ อาวสถํ ฆรํ
                       ปชฺชุนฺโนริว ภูตานํ ๔-   โภเคหิ อภิวสฺสติ ฯ
                       |๙๗๒.๓|   เอเสยฺยา ราชวสตี        วตฺตมาโน ยถา นโร
                       อาราธยติ ราชานํ        ปูชํ ลภติ ภตฺตุสุ ฯ
                                          ราชวสตี นาม ฯ
                       [๕]-
     [๙๗๓]        |๙๗๓.๑|   เอวํ สมนุสาสิตฺวา       ญาติสงฺฆํ วิจกฺขโณ
                       ปริกิณฺโณ สุหชฺเชหิ ๖- ราชานมุปสงฺกมิ ฯ
                       |๙๗๓.๒|   วนฺทิตฺวา สิรสา ปาเท    กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ
                       วิธุโร อวจ ราชานํ         ปคฺคเหตฺวาน อญฺชลึ ฯ
                       |๙๗๓.๓|   อยํ มํ มาณโว เนติ         กตฺตุกาโม ยถามตึ
                       ญาตีนตฺถํ ปวกฺขามิ       ตํ สุโณหิ อรินฺทม ฯ
                       |๙๗๓.๔|   ปุตฺเต จ เม อุทิกฺเขสิ      ยญฺจมญฺญํ ฆเร ธนํ
                       ยถา ปจฺฉา ๗- น หาเยถ ญาติสงฺโฆ มยี คเต
                       |๙๗๓.๕|   ยเถว ขลติ ภูมฺยํ            ภูมฺยาเยว ปติฏฺฐติ
                       เอเวตํ ขลิตํ มยฺหํ           เอตํ ปสฺสามิ อจฺจยํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อุจฺฉาทเย จ นฺหาปเย ฯ    ม. กุมฺภมฺปญฺชลึ กริยา ฯ    สี. ยุ. วายสํ วา ฯ
@จาโตติ เอกา สกุณชาติ ฯ    ม. ภูตานิ ฯ    ม. อนฺตรเปยฺยาล ฯ   ม. สุหเทหิ ฯ
@ ม. เปจฺจ ฯ
     [๙๗๔]        สกฺกา น คนฺตุํ อิติ มยฺหํ โหติ
                       เฉตฺวา ๑- วธิตฺวา อิธ กาติยานํ
                       อิเธว โหหิ อิติ มยฺหํ รุจฺจติ
                       มา ตฺวํ อคา อุตฺตมภูริปญฺญ ฯ
     [๙๗๕]        |๙๗๕.๑|   มา เหวธมฺเมสุ ๒- มนํ ปณีทหิ
                       อตฺเถ จ ธมฺเม จ ยุตฺโต ภวสฺสุ
                       ธิรตฺถุ กมฺมํ อกุสลํ อนริยํ
                       ยํ กตฺวา ปจฺฉา นิรยํ วเชยฺย ฯ
                       |๙๗๕.๒|   เนเวส ธมฺโม น ปุเนติ กิจฺจํ
                       อยิโร หิ ทาสสฺส ชนินฺท อิสฺสโร
                       ฆาเตตุ ฌาเปตุ อโถปิ หนฺตุํ
                       น จ มยฺหํ โกธตฺถิ วชามิ จาหํ ฯ
     [๙๗๖]        เชฏฺฐปุตฺตํ อุปคุยฺห                   วิเนยฺย หทเย ทรํ
                       อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ               ปาวิสิ โส มหาฆรํ ฯ
     [๙๗๗]        |๙๗๗.๑|   สาลาว สมฺปมทฺทิตา ๓-  มาลุเตน ปมทฺทิตา
                       เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ    วิธุรสฺส นิเวสเน ฯ
                       |๙๗๗.๒|   อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ         ทาสีสตฺตสตานิ จ
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ  วิธุรสฺส นิเวสเน ฯ
                       |๙๗๗.๓|   โอโรธา จ กุมารา จ         เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ  วิธุรสฺส นิเวสเน ฯ
@เชิงอรรถ:  ฆตฺวาติปี ฯ      ม. เหวมธมฺเมสุ ฯ      ม. สมฺมปติตา ฯ
                       |๙๗๗.๔|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา       รถิกา ปตฺติการกา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ   วิธุรสฺส นิเวสเน ฯ
                       |๙๗๗.๕|   สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ   วิธุรสฺส นิเวสเน ฯ
                       |๙๗๗.๖|   อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ         ทาสีสตฺตสตานิ จ
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ   กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ ฯ
                       |๙๗๗.๗|   โอโรธา จ กุมารา จ         เวสิยานา จ พฺราหฺมณา ๑-
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ   กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ ฯ
                       |๙๗๗.๘|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา       รถิกา ปตฺติการกา ๒-
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ  กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ ฯ
                       |๙๗๗.๙|   สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา ๓-
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ  กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ ฯ
     [๙๗๘]        |๙๗๘.๑|   กตฺวา ฆเรสุ กิจฺจานิ      อนุสาสิตฺวา สกํ ชนํ
                       มิตฺตามจฺเจ จ ภจฺเจ ๔- จ   ปุตฺตทาเร จ พนฺธเว ฯ
                       |๙๗๘.๒|   กมฺมนฺตํ สํวิเธตฺวาน       อาจิกฺขิตฺวา ฆเร ธนํ
                       นิธิญฺจ อิณทานญฺจ       ปุณฺณกํ เอตทพฺรวิ ฯ
                       |๙๗๘.๓|   อวสี ตุวํ มยฺห ตีหํ อคาเร
                       กตานิ กิจฺจานิ ฆเรสุ มยฺหํ
                       อนุสาสิตา ปุตฺตทารา มยา จ
                       กโรมิ กิจฺจานิ ๕- ยถามตินฺเต ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓ ม. ทาสิสตฺตสตานิ จ ฯ    ยุ. สุหชฺเช ฯ    ม. กโรม กจฺจาน ฯ
     [๙๗๙]        |๙๗๙.๑|   สเจ หิ กตฺเต อนุสาสิตา เต
                       ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ
                       หนฺเทหิทานิ ตรมานรูโป
                       ทีโฆ หิ อทฺธาปิ อยํ ปุรตฺถา ฯ
                       |๙๗๙.๒|   อสมฺภีโตว ๑- คณฺหาหิ    อาชานียสฺส ๒- วาลธึ
                       อิทํ ปจฺฉิมกํ ตุยฺหํ           ชีวโลกสฺส ทสฺสนํ ฯ
     [๙๘๐]        โสหํ กิสฺสานุภายิสฺสํ ๓-             ยสฺส เม นตฺถิ ทุกฺกฏํ
                       กาเยน วาจา มนสา                   เยน คจฺเฉยฺย ทุคฺคตึ ฯ
     [๙๘๑]        โส อสฺสราชา วิธุรํ วหนฺโต
                       ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข
                       สาขาสุ เสเลสุ อสชฺชมาโน
                       กาฬาคิรึ ขิปฺปมุปาคมาสิ ฯ
     [๙๘๒]        |๙๘๒.๑|   อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ     ทาสีสตฺตสตานิ จ
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ
                       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน   วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ ฯ
                       |๙๘๒.๒|   โอโรธา จ กุมารา จ         เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ
                       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน  วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ ฯ
                       |๙๘๒.๓|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา        รถิกา ปตฺติการกา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ
@เชิงอรรถ:  ม. อฉมฺภิโตว ฯ    ม. อาชาเนยฺยสฺส ฯ    ม. ...กิสฺส นุ ภายิสฺสํ ฯ
                       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน  วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ ฯ
                       |๙๘๒.๔|   สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ
                       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน    วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ ฯ
                       |๙๘๒.๕|   อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ          ทาสีสตฺตสตานิ จ
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ   ปณฺฑิโต โส กุหึ คโต ฯ
                       |๙๘๒.๖|   โอโรธา จ กุมารา จ          เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ  ปณฺฑิโต โส กุหึ คโต ฯ
                       |๙๘๒.๗|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา       รถิกา ปตฺติการกา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ  ปณฺฑิโต โส กุหึ คโต ฯ
                       |๙๘๒.๘|   สมาคตา ชานปทา           เนคมา จ สมาคตา
                       พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ   ปณฺฑิโต โส กุหึ คโต ฯ
     [๙๘๓]        สเจ โส สตฺตรตฺเตน                  ปณฺฑิโต นาคมิสฺสติ
                       สพฺเพ อคฺคึ ปวิสฺสาม ๑-          นตฺถตฺโถ ชีวิเตน โน ฯ
     [๙๘๔]        ปณฺฑิโต จ วิยตฺโต จ                  วิภาวี จ วิจกฺขโณ
                       ขิปฺปํ โมเจสิ อตฺตานํ                   มา ภายิตฺถาคมิสฺสติ ๒- ฯ
                                        อนฺตรเปยฺยาลํ นาม ฯ
     [๙๘๕]        โส ตตฺถ คนฺตฺวาน วิจินฺตยนฺโต
                       อุจฺจาวจา เจตนกา ภวนฺติ
                       นยิมสฺส ชีเวน มมตฺถิ กิญฺจิ
@เชิงอรรถ:  ม. ปเวกฺขาม ฯ    สี. ยุ. ขิปฺปํ โมเจสฺสตตฺตานํ มา ภาถ อาคมิสฺสติ ฯ
                       หนฺตฺวานิมํ หทยํ อานยิสฺสํ ๑- ฯ
     [๙๘๖]        โส ตตฺถ คนฺตฺวา ปพฺพตมนฺตรสฺมึ ๒-
                       อนฺโต ปวิสิตฺวาน ปทุฏฺฐจิตฺโต
                       อสํวุตสฺมึ ๓- ชคติปฺปเทเส
                       อโธสิรํ ธารยิ กาติยาโน ฯ
     [๙๘๗]        |๙๘๗.๑|   โส ลมฺพมาโน นรเก ปปาเต
                       มหพฺภเย โลมหํเส วิทุคฺเค
                       อสนฺตสนฺโต กุรูนํ กตฺตุเสฏฺโฐ
                       อิจฺจพฺรวิ ปุณฺณกํ นาม ยกฺขํ ฯ
                       |๙๘๗.๒|   อริยาวกาโสสิ อนรียรูโป
                       อสญฺญโต สญฺญตสนฺนิกาโส
                       อจฺจาหิตํ กมฺมํ กโรสิ ลุทฺทํ ๔-
                       ภาเว จ เต กุสลํ นตฺถิ กิญฺจิ ฯ
                       |๙๘๗.๓|   ยํ มํ ปปาตสฺมึ ปปาตุมิจฺฉสิ
                       โก นุ ตวตฺโถ มรเณน มยฺหํ
                       อมานุสสฺเสว ตวชฺช วณฺโณ
                       อาจิกฺข เม ตฺวํ กตมาสิ เทวตา ฯ
     [๙๘๘]        |๙๘๘.๑|   ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข
                       รญฺโญ กุเวรสฺส หิ โส สชิพฺโพ ๕-
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. อาทิยิสฺสํ ฯ     ม. ปพฺพตนฺตรสฺมึ ฯ     อสมฺผุตสฺมินฺติปิ ปาโฐ ฯ
@ ม. ลุทฺรํ ฯ    สี. ยุ. สชีโว ฯ
                       ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค
                       พฺรหา สุจี วณฺณพลูปปนฺโน ฯ
                       |๙๘๘.๒|   ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยามิ
                       อิรนฺทตี ๑- นาม สา นาคกญฺญา
                       ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ
                       ปตารยึ ตุยฺหํ วธาย ธีร ฯ
     [๙๘๙]        มาเหว เต ๒- ยกฺข อโหสิ โมโห
                       นฏฺฐา พหู ทุคฺคหิเตน โลกา ๓-
                       กินฺเต สุมชฺฌาย ปิยาย กิจฺจํ
                       มรเณน เม อิงฺฆ สุโณมิ ๔- สพฺพํ ฯ
     [๙๙๐]        |๙๙๐.๑|   มหานุภาวสฺส มโหรคสฺส
                       ธีตุกาโม ญาติภโตหมสฺมิ ๕-
                       ตํ ยาจมานํ สสุโร อโวจ
                       ยถามมญฺญึสุ สุกามนีตํ ฯ
                       |๙๙๐.๒|   ทชฺเชมุ โข เต สุตนุํ สุเนตฺตํ
                       สุวิมฺหิตํ ๖- จนฺทนลิตฺตคตฺตํ
                       สเจ ตุวํ ทหยํ ปณฺฑิตสฺส
                       ธมฺเมน ลทฺธา อิธมาหเรสิ ฯ
                       |๙๙๐.๓|   เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา
                       นาญฺญํ ธนํ อุตฺตริ ปตฺถยาม
@เชิงอรรถ:  ม. อิรนฺธตี ฯ     ม. ตฺวํ ฯ    ม. โลเก ฯ    สี. ยุ. สุโณม ฯ   ยุ.
@ญาติคโต ฯ     ม. สุจิมฺหิตํ ฯ
                       เอวํ น มุโฬฺหสฺมิ สุโณหิ กตฺเต ฯ
                       |๙๙๐.๔|   น จาปิ เม ทุคฺคหิตตฺถิ กิญฺจิ
                       หทเยน เต ธมฺมลทฺเธน นาคา
                       อิรนฺทตึ ๑- นาคกญฺญํ ททนฺติ ฯ
                       |๙๙๐.๕|   ตสฺมา อหํ ตุยฺหํ วธาย ยุตฺโต
                       เอวํ มมตฺโถ มรเณน ตุยฺหํ
                       อิเธว ตํ นรเก ปาตยิตฺวา
                       หนฺตฺวาน ตํ หทยํ อานยิสฺสํ ฯ
     [๙๙๑]        ขิปฺปํ มมํ อุทฺธร กาติยาน
                       หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ
                       เยเกจิ เม สาธุ นรสฺส ธมฺมา
                       สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺช ฯ
     [๙๙๒]        |๙๙๒.๑|   โส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ
                       นคมุทฺธนิ ขิปฺปํ ปติฏฺฐเปตฺวา
                       อสฺสตฺถมาสีนํ สเมกฺขิยาน
                       ปริปุจฺฉิ กตฺตารมโนมปญฺญํ ฯ
                       |๙๙๒.๒|   สมุทฺธโต เมสิ ตุวํ ปปาตา
                       หทเยน เต อชฺช มมตฺถิ กิจฺจํ
                       เยเกจิ เต สาธุ นรสฺส ธมฺมา
                       สพฺเพว เม ปาตุกโรหิ อชฺช ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อิรนฺธตึ ฯ
     [๙๙๓]        สมุทฺธโต ตฺยสฺมิ อหํ ปปาตา
                       หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ
                       เยเกจิ เม สาธุ นรสฺส ธมฺมา
                       สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺช ฯ
     [๙๙๔]        ยาตานุยายี จ ภวาหิ มาณว
                       อลฺลญฺจ ปาณึ ปริวชฺชยสฺสุ
                       มา จสฺสุ มิตฺเตสุ กทาจิ ทุพฺภี
                       มา จ วสํ อสตีนํ นิคจฺเฉ ฯ
     [๙๙๕]        กถํ นุ ยาตํ อนุยายี โหติ
                       อลฺลญฺจ ปาณึ ทหเต กถํ โส
                       อสตี จ กา โก ปน มิตฺตทุพฺโภ
                       อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ ฯ
     [๙๙๖]        |๙๙๖.๑|   อสฺสตฺถตํ ๑- โนปิจ ทิฏฺฐปุพฺพํ
                       โย อาสเนนาปิ นิมนฺตเยยฺย
                       ตสฺเสว อตฺถํ ปุริโส กเรยฺย
                       ยาตานุยายีติ ตมาหุ ปณฺฑิตา ฯ
                       |๙๙๖.๒|   ยสฺเสกรตฺติมฺปิ ฆเร วเสยฺย
                       ยตฺถนฺนปานํ ปุริโส ลเภถ ๒-
                       น ตสฺส ปาปํ มนสาปิ จินฺตเย
@เชิงอรรถ:  อสนฺถุตนฺติปิ ปาโฐ ฯ       ม. ลเภยฺย ฯ
                       อลฺลญฺจ ๑- ปาณึ ทหเต มิตฺตทุพฺโภ ฯ
                       |๙๙๖.๓|   ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย     นิสีเทยฺย สเยยฺย วา
                       น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย   มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโก ฯ
                       |๙๙๖.๔|   ปุณฺณมฺปิ เจมํ ปฐวึ ธเนน
                       ทชฺชิตฺถิยา ปุริโส สมฺมตาย
                       ลทฺธา ขณํ อติมญฺเญยฺย ตมฺปิ
                       ตาสํ วสํ อสตีนํ น คจฺเฉ ฯ
                       |๙๙๖.๕|   เอวํ โข ยาตํ อนุยายี โหติ
                       อลฺลญฺจ ปาณึ ทหเต ปุเนวํ
                       อสตี จ สา โส ปน มิตฺตทุพฺโภ
                       โส ธมฺมิโก โหหิ ชหสฺสุ อธมฺมํ ฯ
                                       สาธุนรธมฺมกณฺฑํ นาม ฯ
     [๙๙๗]        |๙๙๗.๑|   อวสึ อหํ ตุยฺหํ ตีหํ อคาเร
                       อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐิโตสฺมิ
                       มิตฺโต มมาสิ วิสชฺชามหํ ตํ
                       กามํ ฆรํ อุตฺตมปญฺญ คจฺฉ ฯ
                       |๙๙๗.๒|   อปิ หายตุ นาคกุลสฺส ๓- อตฺโถ
                       อลมฺปิ เม นาคกญฺญาย เหตุ ๔-
                       โส ตฺวํ สเกเนว สุภาสิเตน
                       มุตฺโตสิ เม อชฺช วธาย ปญฺญ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อทุพฺภี ฯ      ม. นาคกุลา ฯ        ม. โหตุ ฯ
     [๙๙๘]        หนฺท ตุวํ ยกฺข มมมฺปิ เนหิ
                       สสฺสุรํ นุ เต ๑- อตฺถํ มยี จรสฺสุ
                       อหมฺปิ นาคาธิปตีวิมานํ ๒-
                       ทกฺเขมิ ๓- นาคสฺส อทิฏฺฐปุพฺพํ ฯ
     [๙๙๙]        ยํ เว นรสฺส อหิตาย อสฺส
                       น ตํ ปญฺโญ อรหติ ทสฺสนาย
                       อถ เกน วณฺเณน อมิตฺตคามํ
                       ตุวมิจฺฉสิ อุตฺตมปญฺญ คนฺตุํ ฯ
     [๑๐๐๐]      อทฺธา ปชานามิ อหมฺปิ เอตํ
                       น ตํ ปญฺโญ อรหติ ทสฺสนาย
                       ปาปญฺจ เม นตฺถิ กตํ กุหิญฺจิ
                       ตสฺมา น สงฺเก มรณาคมาย ฯ
     [๑๐๐๑]      |๑๐๐๑.๑|   หนฺท จ ฐานํ อตุลานุภาวํ
                       มยา สห ทกฺขสิ เอหิ กตฺเต
                       ยถจฺฉติ ๔- นจฺจคีเตหิ นาโค
                       ราชา ยถา เวสฺสวโณ นิฬิญฺญํ ๕- ฯ
                       |๑๐๐๑.๒|   ตํ นาคกญฺญา จริตํ คเณน
                       นิกีฬิตํ นิจฺจมโห จ รตฺตึ
                       ปหุตมาลฺยํ พหุปุปฺผฉนฺนํ
@เชิงอรรถ:  สสุรนฺติเกติปิ ปาโฐ ฯ   ม. สสุรํ เต ฯ    ม. มยํ จ นาคาธิปตึ วิมานํ ฯ
@ ม. ทกฺเขมุ ฯ     ม. ยตฺถจฺฉติ ฯ      ม. นฬิญฺญํ ฯ
                       โอภาสติ วิชฺชุริวนฺตลิกฺเข ฯ
                       |๑๐๐๑.๓|   อนฺเนน ปาเนน อุเปตรูปํ
                       นจฺเจหิ คีเตหิ จ วาทิเตหิ
                       ปริปูรํ กญฺญาหิ อลงฺกตาหิ
                       อุปโสภติ วตฺถปิลนฺธเนน ฯ
     [๑๐๐๒]      |๑๐๐๒.๑|   โส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ
                       นิสีทยิ ปจฺฉโต อาสนสฺมึ
                       อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ
                       อุปานยิ ภวนํ นาครญฺโญ ฯ
                       |๑๐๐๒.๒|   ปตฺวาน ฐานํ อตุลานุภาวํ
                       อฏฺฐาสิ กตฺตา ปจฺฉโต ปุณฺณกสฺส
                       สามคฺคิเปกฺขี ปน ๑- นาคราชา
                       ปุพฺเพว ชามาตรมชฺฌภาสถ ฯ
     [๑๐๐๓]      ยํ นุ ตฺวํ อคมา มนุสฺสโลกํ
                       อเนฺวสมาโน หทยํ ปณฺฑิตสฺส
                       กจฺจิ สมิทฺเธน อิธานุปตฺโต
                       อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ ฯ
     [๑๐๐๔]      อยํ หิ โส อาคโต ยํ ตฺวมิจฺฉสิ
                       ธมฺเมน ลทฺโธ มม ธมฺมปาโล
                       ตํ ปสฺสถ สมฺมุขา ภาสมานํ
@เชิงอรรถ:  ม. สามคฺคิ เปกฺขมาโน ฯ
                       สุโข หเว ๑- สปฺปุริเสหิ สงฺคโม ฯ
                                        กาลาคิริกณฺฑํ นาม ฯ
     [๑๐๐๕]      อทิฏฺฐปุพฺพํ ทิสฺวาน               มจฺโจ มจฺจุภยฏฺฏิโต ๒-
                       พฺยมฺหิโต นาภิวาเทสิ            น อิทํ ปญฺญวตามิว ฯ
     [๑๐๐๖]      |๑๐๐๖.๑|   น จมฺหิ พฺยมฺหิโต นาค   น จ มจฺจุภยฏฺฏิโต ๓-
                       น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย        วชฺฌํ วา นาภิวาทเย ฯ
                       |๑๐๐๖.๒|   กถํ นุ ๔- อภิวาเทยฺย  อภิวาทาปเยถ เว
                       ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย   ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ ฯ
     [๑๐๐๗]      |๑๐๐๗.๑|   เอวเมตํ ยถา พฺรูสิ   สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต
                       น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย   วชฺฌํ วา นาภิวาทเย
                       |๑๐๐๗.๒|   กถํ นุ ๕- อภิวาเทยฺย   อภิวาทาปเยถ เว
                       ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย    ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ ฯ
     [๑๐๐๘]      |๑๐๐๘.๑|   อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตวยิทํ วิมานํ ๖-
                       อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                       ปุจฺฉามิ ตํ นาคราเชตมตฺถํ
                       กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ ฯ
                       |๑๐๐๘.๒|   อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชนฺเต
                       สยํ กตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ
                       อกฺขาหิ เม นาคราเชตมตฺถํ
                       ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ภเว ฯ  ๒-๓ สี. ยุ. ภยทฺทิโต ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ๔-๕ ม. โน ฯ
@ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
     [๑๐๐๙]      นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชมฺเม
                       น สยํ กตํ นาปิ เทเวหิ ทินฺนํ
                       สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ
                       ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานํ ฯ
     [๑๐๑๐]      กินฺเต วตํ กิมฺปน พฺรหฺมจริยํ
                       กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                       อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                       อิทญฺจ เต นาค มหาวิมานํ ฯ
     [๑๐๑๑]      |๑๐๑๑.๑|   อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก
                       สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา
                       โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ
                       สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จ ฯ
                       |๑๐๑๑.๒|   มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ
                       ปทีปิยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ
                       อจฺฉาทนํ สายนมนฺนปานํ
                       สกฺกจฺจ ทานานิ อทมฺห ตตฺถ ฯ
                       |๑๐๑๑.๓|   ตํ เม วตํ ตมฺปน พฺรหฺมจริยํ
                       ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                       อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                       อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานํ ฯ
     [๑๐๑๒]      เอวญฺจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ
                       ชานาสิ ปุญฺญาน ผลูปปตฺตึ
                       ตสฺมา หิ ธมฺมญฺจร อปฺปมตฺโต
                       ยถา วิมานํ ปุน มาวเสสิ ฯ
     [๑๐๑๓]      นยีธ สนฺติ สมณพฺราหฺมณา จ
                       เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต
                       อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                       ยถา วิมานํ ปุน มาวเสม ฯ
     [๑๐๑๔]      |๑๐๑๔.๑|   โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา
                       ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ
                       เตลุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ
                       อสมฺปทุฏฺโฐ จ ภวาหิ นิจฺจํ ฯ
                       |๑๐๑๔.๒|   เอวํ ตุวํ นาค อสมฺปโทสํ
                       อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ
                       ฐตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน
                       อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกํ ฯ
     [๑๐๑๕]      อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโฐ
                       ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชิพฺโพ
                       ทุกฺขูปนีโตปิ ตยา สเมจฺจ
                       วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปิ ฯ
     [๑๐๑๖]      อทฺธา สตํ ภาสสิ นาค ธมฺมํ
                       อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ
                       เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ
                       ปญฺญายเต มาทิสานํ วิเสโส ฯ
     [๑๐๑๗]      อกฺขาหิ โน ตายํ มุธา นุ ลทฺโธ
                       อกฺเขหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต
                       ธมฺเมน ลทฺโธ อิติมายมาห
                       กถํ [๒]- ตุวํ หตฺถมิมสฺสมาคโต ฯ
     [๑๐๑๘]      โย มิสฺสโร ตตฺถ อโหสิ ราชา
                       ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต
                       โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ
                       ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสน ฯ
     [๑๐๑๙]      |๑๐๑๙.๑|   มโหรโค อตฺตมโน อุทคฺโค
                       สุตฺวาน ธีรสฺส สุภาสิตานิ
                       หตฺเถ คเหตฺวาน อโนมปญฺญํ
                       ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สกาเส ฯ
                       |๑๐๑๙.๒|   เยน ตฺวํ วิมเล ปณฺฑุ       เยน ภตฺตํ น รุจฺจติ
                       น จ เม ตาทิโส วณฺโณ    อยเมโส ตโมนุโท ฯ
                       |๑๐๑๙.๓|   ยสฺส เต หทเยนตฺโถ       อาคโตยํ ปภงฺกโร
                       ตสฺส วากฺยํ นิสาเมหิ      ทุลฺลภํ ทสฺสนํ ปุน ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อิติ ตายมาห ฯ  ม. นุ ฯ
     [๑๐๒๐]      |๑๐๒๐.๑|   ทิสฺวาน ตํ วิมลา ภูริปญฺญํ
                       ทสงฺคุลึ อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา
                       หฏฺเฐน ภาเวน ปตีตรูปา
                       อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ ฯ
                       |๑๐๒๐.๒|   อทิฏฺฐปุพฺพํ ทิสฺวาน   มจฺโจ มจฺจุภยฏฺฏิโต
                       พฺยมฺหิโต นาภิวาเทสิ  น อิทํ ปญฺญวตามิว ฯ
     [๑๐๒๑]      |๑๐๒๑.๑|   น จมฺหิ พฺยมฺหิโต นาคิ    น จ มจฺจุภยฏฺฏิโต
                       น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย   วชฺฌํ วา นาภิวาทเย ฯ
                       |๑๐๒๑.๒|   กถํ นุ ๑- อภิวาเทยฺย  อภิวาทาปเยถ เว
                       ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย   ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ ฯ
     [๑๐๒๒]      |๑๐๒๒.๑|   เอวเมตํ ยถา พฺรูสิ     สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต
                       น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย  วชฺฌํ วา นาภิวาทเย ฯ
                       |๑๐๒๒.๒|   กถํ นุ ๒- อภิวาเทยฺย  อภิวาทาปเยถ เว
                       ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย   ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ ฯ
     [๑๐๒๓]      |๑๐๒๓.๑|   อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตวยิทํ วิมานํ
                       อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                       ปุจฺฉามิ ตํ นาคกญฺเญตมตฺถํ
                       กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ ฯ
                       |๑๐๒๓.๒|   อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชนฺเต
                       สยํ กตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. โน ฯ
                       อกฺขาหิ เม นาคกญฺเญตมตฺถํ
                       ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานํ ฯ
     [๑๐๒๔]      นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชมฺเม
                       น สยํ กตํ นาปิ เทเวหิ ทินฺนํ
                       สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ
                       ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานํ ฯ
     [๑๐๒๕]      กินฺเต วตํ กิมฺปน พฺรหฺมจริยํ
                       กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                       อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                       อิทญฺจ เต นาคิ มหาวิมานํ ฯ
     [๑๐๒๖]      |๑๐๒๖.๑|   อหญฺจ โข สามิโก จาปิ มยฺหํ
                       สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา
                       โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ
                       สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จ ฯ
                       |๑๐๒๖.๒|   มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ
                       ปทีปิยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ
                       อจฺฉาทนํ สายนมนฺนปานํ
                       สกฺกจฺจ ทานานิ อทมฺห ตตฺถ ฯ
                       |๑๐๒๖.๓|   ตํ เม วตํ ตมฺปน พฺรหฺมจริยํ
                       ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                       อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                       อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานํ ฯ
     [๑๐๒๗]      เอวญฺจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ
                       ชานาสิ ปุญฺญาน ผลูปปตฺตึ
                       ตสฺมาหิ ธมฺมญฺจร อปฺปมตฺตา
                       ยถา วิมานํ ปุน มาวเสสิ ฯ
     [๑๐๒๘]      นยีธ สนฺติ สมณพฺราหฺมณา จ
                       เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต
                       อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                       ยถา วิมานํ ปุน มาวเสม ฯ
     [๑๐๒๙]      |๑๐๒๙.๑|   โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา
                       ปุตฺตา จ สามี ๑- อนุชีวิโน จ
                       เตสุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ
                       อสมฺปทุฏฺฐา จ ภวาหิ นิจฺจํ ฯ
                       |๑๐๒๙.๒|   เอวํ ตุวํ นาคิ อสมฺปโทสํ
                       อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ
                       ฐตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน
                       อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกํ ฯ
     [๑๐๓๐]   อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโฐ
                       ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชิพฺโพ
@เชิงอรรถ:  ม. ทารา ฯ
                       ทุกฺขูปนีโตปิ ตยา สเมจฺจ
                       วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปิ ฯ
     [๑๐๓๑]      อทฺธา สตํ ภาสสิ นาคิ ธมฺมํ
                       อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ
                       เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ
                       ปญฺญายเต มาทิสานํ วิเสโส ฯ
     [๑๐๓๒]      อกฺขาหิ โน ตายํ มุธา นุ ลทฺโธ
                       อกฺเขหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต
                       ธมฺเมน ลทฺโธ อิติมายมาห ๑-
                       กถํ [๒]- ตุวํ หตฺถมิมสฺสมาคโต ฯ
     [๑๐๓๓]      โย มิสฺสโร ตตฺถ อโหสิ ราชา
                       ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต
                       โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ
                       ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสน ฯ
     [๑๐๓๔]      |๑๐๓๔.๑|   ยเถว วรุโณ นาโค     ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํ
                       ตเถว นาคกญฺญาปิ         ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํ ฯ
                       |๑๐๓๔.๒|      ยเถว วรุณํ นาคํ              ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโต
                       ตเถว นาคกญฺญมฺปิ        ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโต ฯ
                       |๑๐๓๔.๓|      อุโภปิ เต อตฺตมเน วิทิตฺวา
                       มโหรคํ นาคกญฺญญฺจ ธีโร
@เชิงอรรถ:  ม. อิติ ตายมาห ฯ       ม. นุ ฯ
                       อจฺฉมฺภี อพฺภีโต อโลมหฏฺโฐ
                       อิจฺจพฺรวิ วรุณํ นาคราชํ ฯ
                       |๑๐๓๔.๔|   มา โรธยิ ๑- นาค อายาหมสฺมิ
                       เยน ตว อตฺโถ อิทํ สรีรํ
                       หทเยน มํเสน กโรหิ กิจฺจํ
                       สยํ กริสฺสามิ ยถามตินฺเต ฯ
     [๑๐๓๕]      ปญฺญา หเว หทยํ ปณฺฑิตานํ
                       เต ตฺยมฺห ปญฺญาย มยํ สุตุฏฺฐา
                       อนูนนาโม ลภตชฺช ทารํ
                       อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยาตุ ฯ
     [๑๐๓๖]      |๑๐๓๖.๑|   ส ปุณฺณโก อตฺตมโน อุทคฺโค
                       อิรนฺทตึ ๒- นาคกญฺญํ ลภิตฺวา
                       หฏฺเฐน ภาเวน ปตีตรูโป
                       อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ ฯ
                       |๑๐๓๖.๒|   ภริยาย มํ ตฺวํ อกรี สมงฺคึ
                       อหญฺจ เต วิธุร กโรมิ กิจฺจํ
                       อิทญฺจ เต มณิรตนํ ททามิ
                       อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยามิ ฯ
     [๑๐๓๗]      อเชยฺยเมสา ตว โหตุ มิตฺตี ๓-
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. มา เหฐยิ ฯ     ม. อิรนฺธตึ ฯ      ม เมตฺติ ฯ
                       ภริยาย กจฺจาน ปิยาย สทฺธึ
                       อานนฺทจิตฺโต ๑- สุมโน ปตีโต
                       ทตฺวา มณึ มญฺจ นยินฺทปตฺตํ ฯ
     [๑๐๓๘]      |๑๐๓๘.๑|   ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ
                       นิสีทยิ ปุรโต อาสนสฺมึ
                       อาชญฺญมารุยฺห อโนมวณฺณํ
                       ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข ๒- ฯ
                       |๑๐๓๘.๒|   มโน มนุสฺสสฺส ยถาปิ คจฺเฉ
                       ตโตปิสฺส ขิปฺปตรํ อโหสิ
                       ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ
                       อุปานยิ นครํ อินฺทปตฺตํ ฯ
     [๑๐๓๙]      เอตินฺทปตฺตํ นครํ ปทิสฺสติ
                       รมฺมานิ จ อมฺพวนานิ ภาคโส
                       อหญฺจ ภริยาย สมงฺคิภูโต
                       ตุวญฺจ ปตฺโตสิ สกํ นิเกตํ ฯ
     [๑๐๔๐]      |๑๐๔๐.๑|   ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ
                       โอโรปยิตฺวา ธมฺมสภาย มชฺเฌ
                       อาชญฺญมารุยฺห อโนมวณฺโณ
@เชิงอรรถ:  ม. อนนฺทิ วิตฺโต ฯ    อิทํ ปาททฺวยํ สี. ม. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ ฯ อาทาย
@กตฺตารมโนมปญฺญํ อุปานยิ นครํ อินฺทปตฺตนฺติ ตตฺเถว ทิสฺสติ ฯ
                       ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข ฯ
                       |๑๐๔๐.๒|   ตํ ทิสฺวา ราชา ปรมปฺปตีโต
                       อุฏฺฐาย พาหาหิ ปลิสฺสชิตฺวา
                       อวิกมฺปยํ ธมฺมสภาย มชฺเฌ
                       นิสีทยิ ปมุขํ อาสนสฺมึ ฯ
     [๑๐๔๑]      ตฺวํ โน วิเนตาสิ รถํว นฏฺฐํ ๑-
                       นนฺทนฺติ ตํ กุรุโย ทสฺสเนน
                       อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                       กถํ ปโมกฺโข อหุ มาณวสฺส ฯ
     [๑๐๔๒]      |๑๐๔๒.๑|   ยํ มาณโวตฺยาภิวทิ ชนินฺท
                       น โส มนุสฺโส นรวีรเสฏฺฐ
                       ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข
                       รญฺโญ กุเวรสฺส หิ โส สชิพฺโพ ฯ
                       |๑๐๔๒.๒|   ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค
                       พฺรหา สุจี วณฺณพลูปปนฺโน
                       ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยาโน
                       อิรนฺทตี นาม สา นาคกญฺญา ฯ
                       |๑๐๔๒.๓|   ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ
                       ปตารยิตฺถ มรณาย มยฺหํ
                       โส เจว ภริยาย สมงฺคิภูโต
@เชิงอรรถ:  ม. นทฺธํ ฯ
                       อหญฺจานุญฺญาโต มณิ จ ลทฺโธ ฯ
     [๑๐๔๓]      |๑๐๔๓.๑|   รุกฺโข หิ มยฺหํ ฆรทฺวาเร ชาโต ๑-
                       ปญฺญากฺขนฺโธ สีลมยสฺส สาขา
                       อตฺเถ จ ธมฺเม จ ฐิโต นิปาโก
                       ควปฺผโล หตฺถิควสฺสฉนฺโน ฯ
                       |๑๐๔๓.๒|   นจฺจคีตตุริยาภินาทิเต
                       อุจฺฉิชฺช เสนํ ๒- ปุริโส อโหสิ
                       โส โน อยํ อาคโต สนฺนิเกตํ
                       รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิตึ กโรถ ฯ
                       |๑๐๔๓.๓|   เยเกจิ วิตฺตา มม ปจฺจเยน
                       สพฺเพว เต ปาตุกโรนฺตุ อชฺช
                       ติพฺพานิ กตฺวาน อุปายนานิ
                       รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิตึ กโรถ ฯ
                       |๑๐๔๓.๔|   เยเกจิ พนฺธา ๓- มม อตฺถิ รฏฺเฐ
                       สพฺเพว เต พนฺธนา โมจยนฺตุ
                       ยเถวยํ พนฺธนสฺมา ปมุตฺโต
                       เอวเมเต มุญฺจเร พนฺธนสฺมา ฯ
                       |๑๐๔๓.๕|   อุนฺนงฺคลา มาสมิมํ กโรนฺตุ
                       มํโสทนํ พฺราหฺมณา ภกฺขยนฺตุ
                       อมชฺชปา มชฺชรหา ปิวนฺตุ
@เชิงอรรถ:  ม. ปทฺวาเร สุชาโต ฯ    สี. ยุ. เมนํ ฯ    ม. พทฺธา ฯ
                       ปุณฺณาหิ ถาลาหิ ปลิสฺสุตาหิ ฯ
                       |๑๐๔๓.๖|   มหาปถํ นิจฺจ สมวฺหยนฺตุ
                       ติพฺพญฺจ รกฺขํ วิทหนฺตุ รฏฺเฐ
                       ยถาญฺญมญฺญํ น วิเหฐเยยฺยุํ
                       รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิตึ กโรถ ฯ
     [๑๐๔๔]      |๑๐๔๔.๑|   โอโรธา จ กุมารา จ   เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
                       พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ      ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ ฯ
                       |๑๐๔๔.๒|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา        รถิกา ปตฺติการกา
                       พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ      ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ ฯ
                       |๑๐๔๔.๓|   สมาคตา ชานปทา           เนคมา จ สมาคตา
                       พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ      ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ ฯ
                       |๑๐๔๔.๔|   พหุชฺชโน ปสนฺโนสิ           ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคเต
                       ปณฺฑิตมฺหิ อนุปฺปตฺเต      เจลุกฺเขโป ปวตฺตถาติ ฯ
                                          วิธุรชาตกํ นวมํ ฯ
                                                ---------


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๓๑๕-๓๖๔. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=6601&w=&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=6601&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=893&items=152              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=28&siri=21              ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=893              อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=4104              The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=4104              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ https://84000.org/tipitaka/read/?index_28 https://84000.org/tipitaka/english/?index_28

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]