[๔๘๘] ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ นปฺปจฺจาหรติ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส ฯ
ปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ ปจฺจาหรติ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส ฯ
ปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ นปฺปจฺจาหรติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ฯ
นปฺปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ อิธ จกฺกเปยฺยาลวิธิ เยภุยฺเยน วิสทิโส โหติ ฯ ปตฺถยนฺเตน
@เตสุ เตสุ โปตฺถเกสุ โอโลเกตพฺพํ ฯ
นปฺปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ นปฺปจฺจาหรติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ฯ
นปฺปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ ปจฺจาหรติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ฯ
นปฺปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ นปฺปจฺจาหรติ อนาปตฺติ ฯ
[๔๘๙] ปุริโส สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ คจฺฉถ ภนฺเต
อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถาติ สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ สพฺเพ วีมํสนฺติ
สพฺเพ ปจฺจาหรนฺติ อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
{๔๘๙.๑} ปุริโส สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ คจฺฉถ ภนฺเต
อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถาติ สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ สพฺเพ วีมํสนฺติ
เอกํ ปจฺจาหราเปนฺติ อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
{๔๘๙.๒} ปุริโส สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ คจฺฉถ ภนฺเต
อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถาติ สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ เอกํ วีมํสาเปตฺวา
สพฺเพ ปจฺจาหรนฺติ อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
{๔๘๙.๓} ปุริโส สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ คจฺฉถ ภนฺเต
อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถาติ สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ เอกํ วีมํสาเปตฺวา
เอกํ ปจฺจาหราเปนฺติ อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
{๔๘๙.๔} ปุริโส ภิกฺขุํ อาณาเปติ คจฺฉ ภนฺเต อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ
วีมํสาติ ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
{๔๘๙.๕} ปุริโส ภิกฺขุํ อาณาเปติ คจฺฉ ภนฺเต อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ
วีมํสาติ ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ อนฺเตวาสึ ปจฺจาหราเปติ อาปตฺติ
สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
{๔๘๙.๖} ปุริโส ภิกฺขุํ อาณาเปติ คจฺฉ ภนฺเต อิตฺถนฺนามํ
อิตฺถึ วีมํสาติ ปฏิคฺคณฺหาติ อนฺเตวาสึ วีมํสาเปตฺวา อตฺตนา
ปจฺจาหรติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ ปุริโส ภิกฺขุํ
อาณาเปติ คจฺฉ ภนฺเต อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสาติ ปฏิคฺคณฺหาติ
อนฺเตวาสึ วีมํสาเปติ อนฺเตวาสี วีมํสิตฺวา พหิทฺธา ปจฺจาหรติ
อาปตฺติ อุภินฺนํ ถุลฺลจฺจยสฺส ฯ
[๔๙๐] คจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ อาคจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ อาปตฺติ
ถุลฺลจฺจยสฺส ฯ คจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ อาคจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ
อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส ฯ คจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ อาคจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ
อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ คจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ อาคจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ
อนาปตฺติ ฯ
[๔๙๑] อนาปตฺติ สงฺฆสฺส วา เจติยสฺส วา คิลานสฺส วา
กรณีเยน คจฺฉติ อุมฺมตฺตกสฺส อาทิกมฺมิกสฺสาติ ฯ
[๔๙๒] สุตฺตา มตา จ นิกฺขนฺตา อนิตฺถี อิตฺถิปณฺฑกา
กลหํ กตฺวาน สมฺโมทิ สญฺจริตฺตญฺจ ปณฺฑเกติ ฯ
[๔๙๓] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ปุริโส อญฺญตรํ ภิกฺขุํ
อาณาเปติ คจฺฉ ภนฺเต อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสาติ ฯ โส คนฺตฺวา
มนุสฺเส ปุจฺฉิ กหํ อิตฺถนฺนามาติ ฯ สุตฺตา ภนฺเตติ ฯ ตสฺส กุกฺกุจฺจํ
อโหสิ กจฺจิ นุ โข อหํ สงฺฆาทิเสสสฺส อาปตฺติ อาปนฺโนติ ฯ ภควโต
เอตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ อนาปตฺติ ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสสฺส อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
{๔๙๓.๑} เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ปุริโส อญฺญตรํ
ภิกฺขุํ อาณาเปติ คจฺฉ ภนฺเต อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสาติ ฯ โส
คนฺตฺวา มนุสฺเส ปุจฺฉิ กหํ อิตฺถนฺนามาติ ฯ มตา ภนฺเตติ ฯ
ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ ฯเปฯ อนาปตฺติ ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสสฺส
อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
{๔๙๓.๒} เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ปุริโส อญฺญตรํ ภิกฺขุํ
อาณาเปติ คจฺฉ ภนฺเต อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสาติ ฯ โส คนฺตฺวา มนุสฺเส
ปุจฺฉิ กหํ อิตฺถนฺนามาติ ฯ นิกฺขนฺตา ภนฺเตติ ฯเปฯ อนิตฺถี ภนฺเตติ
ฯเปฯ อิตฺถีปณฺฑกา ภนฺเตติ ฯ ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ ฯเปฯ อนาปตฺติ
ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๔๙๔] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรา อิตฺถี สามิเกน สห
ภณฺฑิตฺวา มาตุฆรํ อคมาสิ ฯ กุลูปโก ภิกฺขุ สมฺโมทนียํ อกาสิ ฯ
ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ ฯเปฯ อลํวจนียา ภิกฺขูติ ฯ นาลํวจนียา
ภควาติ ฯ อนาปตฺติ ภิกฺขุ นาลํวจนีเยติ ฯ
[๔๙๕] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ ปณฺฑเก
สญฺจริตฺตํ สมาปชฺชิ ฯ ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ ฯเปฯ อนาปตฺติ
ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสสฺส อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสาติ ฯ
ปญฺจมสงฺฆาทิเสสํ นิฏฺฐิตํ ฯ
----------
ฉฏฺฐสงฺฆาทิเสสํ
[๔๙๖] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน
กลนฺทกนิวาเป ฯ เตน โข ปน สมเยน อาฬวิกา ๑- ภิกฺขู
สญฺญาจิกาโย กุฏิกาโย ๒- การาเปนฺติ อสฺสามิกาโย อตฺตุทฺเทสิกาโย
อปฺปมาณิกาโย ฯ ตาโย น นิฏฺฐานํ คจฺฉนฺติ ฯ เต ยาจนพหุลา
วิญฺญตฺติพหุลา วิหรนฺติ ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถ โคณํ เทถ
สกฏํ เทถ วาสึ เทถ ผรสุํ เทถ กุฐารึ เทถ กุทฺทาลํ เทถ
นิขาทนํ เทถ วลฺลึ เทถ เวฬุํ เทถ มุญฺชํ เทถ ปพฺพชํ เทถ
ติณํ เทถ มตฺติกํ เทถาติ ฯ มนุสฺสา อุปทฺทุตา ยาจนาย อุปทฺทุตา
วิญฺญตฺติยา ภิกฺขู ทิสฺวา อุพฺพิชฺชนฺติปิ อุตฺตสนฺติปิ ปลายนฺติปิ
อญฺเญนปิ คจฺฉนฺติ อญฺเญนปิ มุขํ กโรนฺติ ทฺวารํปิ ถเกนฺติ
คาวีปิ ทิสฺวา ปลายนฺติ ภิกฺขูติ มญฺญมานา ฯ
[๔๙๗] อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป ราชคเห วสฺสํ วุตฺโถ
เยน อาฬวี เตน ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน ๓- เยน
อาฬวี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ อายสฺมา มหากสฺสโป อาฬวิยํ วิหรติ
อคฺคาฬเว เจติเย ฯ อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย อาฬวึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อาฬวกา ฯ ๒ ยุ. ม. กุฏิโย ฯ ๓ อิทํ ปาฐทฺวยํ สพฺพตฺถ
@น ทิสฺสติ ฯ
มนุสฺสา อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ ปสฺสิตฺวา อุพฺพิชฺชนฺติปิ อุตฺตสนฺติปิ
ปลายนฺติปิ อญฺเญนปิ คจฺฉนฺติ อญฺเญนปิ มุขํ กโรนฺติ ทฺวารํปิ
ถเกนฺติ ฯ อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป อาฬวิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ ปุพฺพายํ อาวุโส
อาฬวี สุภิกฺขา อโหสิ สุลภปิณฺฑา สุกรา อุญฺเฉน ปคฺคเหน
ยาเปตุํ เอตรหิ โข ๑- ปนายํ อาฬวี ทุพฺภิกฺขา ทุลฺลภปิณฺฑา น
สุกรา อุญฺเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํ โก นุ โข อาวุโส เหตุ โก
ปจฺจโย เยนายํ อาฬวี ทุพฺภิกฺขา ทุลฺลภปิณฺฑา น สุกรา อุญฺเฉน
ปคฺคเหน ยาเปตุนฺติ ฯ อถโข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
[๔๙๘] อถโข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน
อาฬวี เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน
อาฬวี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา อาฬวิยํ วิหรติ อคฺคาฬเว
เจติเย ฯ อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา มหากสฺสโป ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ
อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ
สนฺนิปาตาเปตฺวา อาฬวิเก ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ สจฺจํ กิร ตุมฺเห ภิกฺขเว
สญฺญาจิกาโย กุฏิกาโย การาเปถ อสฺสามิกาโย อตฺตุทฺเทสิกาโย
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ม. โปตฺถเกสุ อยํ ปาโฐ น โหติ ฯ
อปฺปมาณิกาโย ตาโย น นิฏฺฐานํ คจฺฉนฺติ เต ตุมฺเห ยาจนพหุลา
วิญฺญตฺติพหุลา วิหรถ ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถ โคณํ เทถ
สกฏํ เทถ วาสึ เทถ ผรุสํ เทถ กุฐารึ เทถ กุทฺทาลํ เทถ
นิขาทนํ เทถ วลฺลึ เทถ เวฬุํ เทถ มุญฺชํ เทถ ปพฺพชํ เทถ
ติณํ เทถ มตฺติกํ เทถาติ มนุสฺสา อุปทฺทุตา ยาจนาย อุปทฺทุตา
วิญฺญตฺติยา ภิกฺขู ทิสฺวา อุพฺพิชฺชนฺติปิ อุตฺตสนฺติปิ ปลายนฺติปิ
อญฺเญนปิ คจฺฉนฺติ อญฺเญนปิ มุขํ กโรนฺติ ทฺวารํปิ ถเกนฺติ
คาวีปิ ทิสฺวา ปลายนฺติ ภิกฺขูติ มญฺญมานาติ ฯ สจฺจํ ภควาติ ฯ
{๔๙๘.๑} วิครหิ พุทฺโธ ภควา อนนุจฺฉวิกํ โมฆปุริสา ฯเปฯ อกรณียํ
กถํ หิ นาม ตุเมฺห โมฆปุริสา สญฺญาจิกาโย กุฏิกาโย การาเปสฺสถ
{๔๙๘.๒} อสฺสามิกาโย อตฺตุทฺเทสิกาโย อปฺปมาณิกาโย ตาโย น
นิฏฺฐานํ คจฺฉนฺติ เต ตุเมฺห ยาจนพหุลา วิญฺญตฺติพหุลา วิหริสฺสถ
ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถ โคณํ เทถ สกฏํ เทถ วาสึ เทถ
ผรุสํ เทถ กุฐารึ เทถ กุทฺทาลํ เทถ นิขาทนํ เทถ วลฺลึ เทถ
เวฬุํ เทถ มุญฺชํ เทถ ปพฺพชํ เทถ ติณํ เทถ มตฺติกํ เทถาติ เนตํ
โมฆปุริสา อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ฯเปฯ อญฺญถตฺตายาติ ฯ
อถโข ภควา อาฬวิเก ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ฯเปฯ
ภิกฺขูนํ ตทนุจฺฉวิกํ ตทนุโลมิกํ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ๑-
@เชิงอรรถ: ๑ เนตํ โมฆปุริสา อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ฯเปฯ วิครหิตฺวา
@ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสีติ สพฺพโปตฺถเกสุ อาคตํ ฯ
[๔๙๙] ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว เทฺว ภาตโร อิสโย คงฺคํ นทึ
อุปนิสฺสาย วิหรึสุ ฯ อถโข ภิกฺขเว มณิกณฺโฐ นาคราชา คงฺคํ
นทึ อุตฺตริตฺวา เยน กนิฏฺโฐ อิสิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
กนิฏฺฐํ อิสึ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริ มุทฺธนิ มหนฺตํ
ผณํ กริตฺวา อฏฺฐาสิ ฯ อถโข ภิกฺขเว กนิฏฺโฐ อิสิ ตสฺส นาคสฺส
ภยา กิโส อโหสิ ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต
ธมนิสนฺถตคตฺโต ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว เชฏฺโฐ อิสิ กนิฏฺฐํ
อิสึ กิสํ ลูขํ ทุพฺพณฺณํ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตํ ธมนิสนฺถตคตฺตํ
ทิสฺวาน กนิฏฺฐํ อิสึ เอตทโวจ กิสฺส ตฺวํ โภ กิโส ลูโข
ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโตติ ฯ อิธ
เม โภ มณิกณฺโฐ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตริตฺวา เยนาหํ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา
อุปริ มุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ กริตฺวา อฏฺฐาสิ ตสฺสาหํ โภ นาคสฺส
ภยา กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโตติ ฯ
อิจฺฉสิ ปน ตฺวํ โภ ตสฺส นาคสฺส อนาคมนนฺติ ฯ อิจฺฉามหํ
โภ ตสฺส นาคสฺส อนาคมนนฺติ ฯ อปิ ปน ตฺวํ โภ ตสฺส นาคสฺส
กิญฺจิ ปสฺสสีติ ฯ ปสฺสามหํ โภ มณิมสฺส กณฺเฐ ปิลนฺธนนฺติ ฯ
เตนหิ ตฺวํ โภ ตํ นาคํ มณึ ยาจ มณึ เม โภ เทหิ มณินา
เม อตฺโถติ ฯ อถโข ภิกฺขเว มณิกณฺโฐ นาคราชา คงฺคํ
นทึ อุตฺตริตฺวา เยน กนิฏฺโฐ อิสิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ ฯ เอกมนฺตํ ฐิตํ โข ภิกฺขเว มณิกณฺฐํ นาคราชานํ
กนิฏฺโฐ อิสิ เอตทโวจ มณึ เม โภ เทหิ มณินา เม อตฺโถติ ฯ
{๔๙๙.๑} อถโข ภิกฺขเว มณิกณฺโฐ นาคราชา ภิกฺขุ มณึ
ยาจติ ภิกฺขุสฺส มณินา อตฺโถติ ขิปฺปเมว อคมาสิ ฯ ทุติยมฺปิ
โข ภิกฺขเว มณิกณฺโฐ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตริตฺวา เยน
กนิฏฺโฐ อิสิ เตนุปสงฺกมิ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว กนิฏฺโฐ อิสิ
มณิกณฺฐํ นาคราชานํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน มณิกณฺฐํ
นาคราชานํ เอตทโวจ มณึ เม โภ เทหิ มณินา เม อตฺโถติ ฯ
{๔๙๙.๒} อถโข ภิกฺขเว มณิกณฺโฐ นาคราชา ภิกฺขุ มณึ ยาจติ
ภิกฺขุสฺส มณินา อตฺโถติ ตโต ว ปฏินิวตฺติ ฯ ตติยมฺปิ โข ภิกฺขเว
มณิกณฺโฐ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตรติ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว
กนิฏฺโฐ อิสิ มณิกณฺฐํ นาคราชานํ คงฺคํ นทึ อุตฺตรนฺตํ ทิสฺวาน
มณิกณฺฐํ นาคราชานํ เอตทโวจ มณึ เม โภ เทหิ มณินา เม
อตฺโถติ ฯ อถโข ภิกฺขเว มณิกณฺโฐ นาคราชา กนิฏฺฐํ อิสึ
คาถาหิ อชฺฌภาสิ
มมนฺนปานํ วิปุลํ อุฬารํ
อุปฺปชฺชตีมสฺส มณิสฺส เหตุ
ตนฺเต น ทสฺสํ อติยาจโกสิ
น จาปิ เต อสฺสมมาคมิสฺสํ ฯ
สุสู ยถา สกฺขรโธตปาณิ
ตาเสสิ มํ เสลมยาจมาโน ๑-
ตนฺเต น ทสฺสํ อติยาจโกสิ
น จาปิ เต อสฺสมมาคมิสฺสนฺติ ฯ
{๔๙๙.๓} อถโข ภิกฺขเว มณิกณฺโฐ นาคราชา ภิกฺขุ มณึ ยาจติ
ภิกฺขุสฺส มณินา อตฺโถติ ปกฺกามิ ฯ ตถา ปกฺกนฺโต ว อโหสิ น
ปุน ปจฺจาคญฺฉิ ฯ อถโข ภิกฺขเว กนิฏฺโฐ อิสิ ตสฺส นาคสฺส
ทสฺสนียสฺส อทสฺสเนน ภิยฺโยโส มตฺตาย กิโส อโหสิ ลูโข
ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต ฯ อทฺทสา
โข ภิกฺขเว เชฏฺโฐ อิสิ กนิฏฺฐํ อิสึ ภิยฺโยโส มตฺตาย กิสํ ลูขํ
ทุพฺพณฺณํ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตํ ธมนิสนฺถตคตฺตํ ทิสฺวาน
กนิฏฺฐํ อิสึ เอตทโวจ กิสฺส ตฺวํ โภ ภิยฺโยโส มตฺตาย กิโส
ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโตติ ฯ
ตสฺสาหํ โภ นาคสฺส ทสฺสนียสฺส อทสฺสเนน ภิยฺโยโส มตฺตาย
กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโตติ ฯ
อถโข ภิกฺขเว เชฏฺโฐ อิสิ กนิฏฺฐํ อิสึ คาถาย อชฺฌภาสิ
น ตํ ยาเจ ยสฺส ปิยํ ชิคึเส
เทสฺโส จ ๒- โหติ อติยาจนาย
@เชิงอรรถ: ๑ เสลํ มํ ยาจมาโนติ ปทจฺเฉโท ฯ ๒ สพฺพตฺถ วิเทสฺโสติ
@อาคตํ ฯ
นาโค มณึ ยาจิโต พฺราหฺมเณน
อทสฺสนญฺเญว ตทชฺฌคมาติ ฯ
เตสํ หิ นาม ภิกฺขเว ติรจฺฉานคตานํ ปาณานํ อมนาปา ภวิสฺสติ
ยาจนา อมนาปา วิญฺญตฺติ กิมงฺคํ ปน มนุสฺสภูตานํ ฯ
[๕๐๐] ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว อญฺญตโร ภิกฺขุ หิมวนฺตปสฺเส วิหรติ
อญฺญตรสฺมึ วนสณฺเฑ ฯ ตสฺส โข ปน ๑- ภิกฺขเว วนสณฺฑสฺส
อวิทูเร มหนฺตํ นินฺนํ ปลฺลลํ ฯ อถโข ภิกฺขเว มหาสกุณสงฺโฆ
ตสฺมึ ปลฺลเล ทิวสํ โคจรํ จริตฺวา สายํ ตํ วนสณฺฑํ วาสาย
อุปคจฺฉติ ฯ อถโข ภิกฺขเว โส ภิกฺขุ ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส สทฺเทน
อุพฺพาโฬฺห เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
{๕๐๐.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อหํ ภิกฺขเว ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจํ
กจฺจิ ภิกฺขุ ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิสิ อปฺปกิลมเถน
อทฺธานํ อาคโต กุโต จ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสีติ ฯ ขมนียํ ภควา
ยาปนียํ ภควา อปฺปกิลมเถน จาหํ ภนฺเต อทฺธานํ อาคโต
อตฺถิ ภนฺเต หิมวนฺตปสฺเส มหาวนสณฺโฑ ตสฺส โข ปน ภนฺเต
วนสณฺฑสฺส อวิทูเร มหนฺตํ นินฺนํ ปลฺลลํ อถโข ภนฺเต มหาสกุณสงฺโฆ
ตสฺมึ ปลฺลเล ทิวสํ โคจรํ จริตฺวา สายํ ตํ วนสณฺฑํ วาสาย
อุปคจฺฉติ ตโต อหํ ภควา อาคจฺฉามิ ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส
สทฺเทน อุพฺพาโฬฺหติ ฯ อิจฺฉสิ ปน ตฺวํ ภิกฺขุ ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ยุโรปิยโปตฺถเกยํ ปาโฐ น ปญฺญายติ ฯ
อนาคมนนฺติ ฯ อิจฺฉามหํ ภนฺเต ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส อนาคมนนฺติ ฯ
เตนหิ ตฺวํ ภิกฺขุ ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ วนสณฺฑํ อชฺโฌคาเหตฺวา
รตฺติยา ปฐมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวหิ สุณนฺตุ เม โภนฺโต
สกุณา ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา ปตฺเตน เม
อตฺโถ เอเกกํ เม โภนฺโต ปตฺตํ ททนฺตูติ รตฺติยา มชฺฌิมํ ยามํ
ฯเปฯ รตฺติยา ปจฺฉิมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวหิ สุณนฺตุ
เม โภนฺโต สกุณา ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา
ปตฺเตน เม อตฺโถ เอเกกํ เม โภนฺโต ปตฺตํ ททนฺตูติ ฯ
{๕๐๐.๒} อถโข ภิกฺขเว โส ภิกฺขุ ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ วนสณฺฑํ
อชฺโฌคาเหตฺวา รตฺติยา ปฐมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวสิ สุณนฺตุ
เม โภนฺโต สกุณา ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา ปตฺเตน
เม อตฺโถ เอเกกํ เม โภนฺโต ปตฺตํ ททนฺตูติ รตฺติยา มชฺฌิมํ ยามํ
ฯเปฯ รตฺติยา ปจฺฉิมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวสิ สุณนฺตุ เม
โภนฺโต สกุณา ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา ปตฺเตน
เม อตฺโถ เอเกกํ เม โภนฺโต ปตฺตํ ททนฺตูติ ฯ อถโข ภิกฺขเว โส
สกุณสงฺโฆ ภิกฺขุ ปตฺตํ ยาจติ ภิกฺขุสฺส ปตฺเตน อตฺโถติ ตมฺหา
วนสณฺฑา ปกฺกามิ ตถา ปกฺกนฺโต ว อโหสิ น ปุน ปจฺจาคญฺฉิ ฯ
เตสํ หิ นาม ภิกฺขเว ติรจฺฉานคตานํ ปาณานํ อมนาปา ภวิสฺสติ
ยาจนา อมนาปา วิญฺญตฺติ กิมงฺคํ ปน มนุสฺสภูตานํ ฯ
[๕๐๑] ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว รฏฺฐปาลสฺส กุลปุตฺตสฺส ปิตา รฏฺฐปาลํ
กุลปุตฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ
อปาหนฺเต น ชานามิ รฏฺฐปาล พหู ชนา ๑-
เย มํ สงฺคมฺม ยาจนฺติ กสฺมา มํ ตฺวํ น ยาจสีติ ฯ
ยาจโก อปฺปิโย โหติ ยาจํ อททมปฺปิโย
ตสฺมาหนฺตํ น ยาจามิ มา เม วิทฺเทสนา อหูติ ฯ
โส หิ นาม ภิกฺขเว รฏฺฐปาโล กุลปุตฺโต สกํ ปิตรํ เอวํ วกฺขติ
กิมงฺคํ ปน ชโน ชนํ ฯ
[๕๐๒] คิหีนํ หิ ๒- ภิกฺขเว ทุสฺสํหรานิ โภคานิ สมฺภตานิปิ ๓-
ทุรนุรกฺขิยานิ ตตฺถ นาม ตุเมฺห โมฆปุริสา เอวํ ทุสฺสํหเรสุ โภเคสุ
สมฺภเตสุปิ ทุรนุรกฺขิเยสุ ยาจนพหุลา วิญฺญตฺติพหุลา วิหริสฺสถ
ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถ โคณํ เทถ สกฏํ เทถ วาสึ เทถ
ผรสุํ เทถ กุฐารึ เทถ กุทฺทาลํ เทถ นิขาทนํ เทถ วลฺลึ เทถ
เวฬุํ เทถ มุญฺชํ เทถ ปพฺพชํ เทถ ติณํ เทถ มตฺติกํ เทถาติ
เนตํ โมฆปุริสา อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ฯเปฯ เอวญฺจ ปน
ภิกฺขเว อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ สญฺญาจิกาย ปน ภิกฺขุนา
กุฏึ การยมาเนน อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ ปมาณิกา กาเรตพฺพา
ตตฺริทํ ปมาณํ ทีฆโส ทฺวาทส วิทตฺถิโย สุคตวิทตฺถิยา ติริยํ
สตฺตนฺตรา ภิกฺขู อภิเนตพฺพา วตฺถุเทสนาย ฯ เตหิ ภิกฺขูหิ วตฺถุํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ม. พหุชฺชนา ฯ ๒ ยุ. โปตฺถเกยํ ปาโฐ น ปญฺญายติ ฯ
@๓ ทุสฺสมฺภตานิปีติ วา ปาโฐ ฯ
เทเสตพฺพํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ สารมฺเภ เจ ภิกฺขุ วตฺถุสฺมึ
อปริกฺกมเน สญฺญาจิกาย กุฏึ กาเรยฺย ภิกฺขู วา อนภิเนยฺย
วตฺถุเทสนาย ปมาณํ วา อติกฺกาเมยฺย สงฺฆาทิเสโสติ ฯ
[๕๐๓] สญฺญาจิกา ๑- นาม สยํ ยาจิตฺวา ปุริสํปิ ปุริสตฺถกรํปิ
โคณํปิ สกฏํปิ วาสึปิ ผรสุํปิ กุฐารึปิ กุทฺทาลํปิ นิขาทนํปิ ฯเปฯ
ติณํปิ มตฺติกํปิ ฯ กุฏี ๒- นาม อุลฺลิตฺตา วา โหติ อวลิตฺตา วา
อุลฺลิตฺตาวลิตฺตา วา ฯ การยมาเนนาติ กโรนฺโต วา การาเปนฺโต
วา ฯ อสฺสามิกนฺติ น อญฺโญ โกจิ สามิโก โหติ อิตฺถี วา
ปุริโส วา คหฏฺโฐ วา ปพฺพชิโต วา ฯ อตฺตุทฺเทสนฺติ อตฺตโน
อตฺถาย ฯ ปมาณิกา กาเรตพฺพา ตตฺริทํ ปมาณํ ทีฆโส ทฺวาทส
วิทตฺถิโย สุคตวิทตฺถิยาติ พาหิริเมน มาเนน ฯ ติริยํ สตฺตนฺตราติ
อพฺภนฺตริเมน มาเนน ฯ
[๕๐๔] ภิกฺขู อภิเนตพฺพา วตฺถุเทสนายาติ เตน กุฏีการเกน
ภิกฺขุนา กุฏีวตฺถุํ โสเธตฺวา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ
กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา
อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อหํ ภนฺเต สญฺญาจิกาย
กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ โสหํ ภนฺเต สงฺฆํ กุฏีวตฺถุโอโลกนํ
ยาจามีติ ฯ ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา ๓- ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สํยาจิกาย ฯ ๒ ยุ. กุฏึ ฯ ๓ ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพาติ ภิกฺขู
@สนฺธาย พหุวจนํ วุตฺตนฺติ ตพฺพณฺณนา ฯ
สเจ สพฺโพ สงฺโฆ อุสฺสหติ กุฏีวตฺถุํ โอโลเกตุํ สพฺเพน สงฺเฆน
โอโลเกตพฺพํ ฯ โน เจ สพฺโพ สงฺโฆ อุสฺสหติ กุฏีวตฺถุํ โอโลเกตุํ
เย ตตฺถ โหนฺติ ภิกฺขู พฺยตฺตา ปฏิพลา สารมฺภํ อนารมฺภํ
สปริกฺกมนํ อปริกฺกมนํ ชานิตุํ เต ยาจิตฺวา สมฺมนฺนิตพฺพา ฯ
เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว สมฺมนฺนิตพฺพา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน
สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ
{๕๐๔.๑} สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สญฺญาจิกาย
กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ โส สงฺฆํ กุฏีวตฺถุโอโลกนํ ยาจติ ฯ
ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามญฺจ อิตฺถนฺนามญฺจ ภิกฺขู
สมฺมนฺเนยฺย อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุํ โอโลเกตุํ ฯ เอสา ญตฺติ ฯ
{๕๐๔.๒} สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สญฺญาจิกาย
กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ โส สงฺฆํ กุฏีวตฺถุโอโลกนํ ยาจติ ฯ
สงฺโฆ อิตฺถนฺนามญฺจ อิตฺถนฺนามญฺจ ภิกฺขู สมฺมนฺนติ อิตฺถนฺนามสฺส
ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุํ โอโลเกตุํ ฯ ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส จ
อิตฺถนฺนามสฺส จ ภิกฺขูนํ สมฺมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุํ
โอโลเกตุํ โส ตุณฺหสฺส ยสฺส นกฺขมติ โส ภาเสยฺย ฯ
{๕๐๔.๓} สมฺมตา สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม จ อิตฺถนฺนาโม จ ภิกฺขู
อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุํ โอโลเกตุํ ฯ ขมติ สงฺฆสฺส ตสฺมา
ตุณฺหี ฯ เอวเมตํ ธารยามีติ ฯ
[๕๐๕] เตหิ สมฺมเตหิ ภิกฺขูหิ ตตฺถ คนฺตฺวา กุฏีวตฺถุํ โอโลเกตพฺพํ
สารมฺภํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ อปริกฺกมนํ ชานิตพฺพํ ฯ สเจ สารมฺภํ
โหติ อปริกฺกมนํ มายิธ กรีติ วตฺตพฺโพ ฯ สเจ อนารมฺภํ โหติ
สปริกฺกมนํ สงฺฆสฺส อาโรเจตพฺพํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนนฺติ ฯ เตน
กุฏีการเกน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา
วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลึ
ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อหํ ภนฺเต สญฺญาจิกาย กุฏึ
กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ โสหํ ภนฺเต สงฺฆํ กุฏีวตฺถุเทสนํ
ยาจามีติ ฯ ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา ฯ พฺยตฺเตน
ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ
{๕๐๕.๑} สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สญฺญาจิกาย
กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ โส สงฺฆํ กุฏีวตฺถุเทสนํ ยาจติ ฯ
ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุํ เทเสยฺย ฯ
เอสา ญตฺติ ฯ
{๕๐๕.๒} สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สญฺญาจิกาย
กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ โส สงฺฆํ กุฏีวตฺถุเทสนํ ยาจติ ฯ
สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุํ เทเสติ ฯ ยสฺสายสฺมโต
ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุสฺส เทสนา โส ตุณฺหสฺส
ยสฺส นกฺขมติ โส ภาเสยฺย ฯ
{๕๐๕.๓} เทสิตํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏีวตฺถุํ ฯ ขมติ
สงฺฆสฺส ตสฺมา ตุณฺหี ฯ เอวเมตํ ธารยามีติ ฯ
[๕๐๖] สารมฺภํ นาม กิปิลฺลิกานํ วา อาสโย โหติ อุปจิกานํ
วา อาสโย โหติ อุนฺทุรานํ วา อาสโย โหติ อหีนํ วา อาสโย
โหติ วิจฺฉิกานํ วา อาสโย โหติ สตปทีนํ วา อาสโย โหติ
หตฺถีนํ วา อาสโย โหติ อสฺสานํ วา อาสโย โหติ สีหานํ
วา อาสโย โหติ พฺยคฺฆานํ วา อาสโย โหติ ทีปีนํ วา อาสโย
โหติ อจฺฉานํ วา อาสโย โหติ ตรจฺฉานํ วา อาสโย โหติ เยสํ
เกสญฺจิ ติรจฺฉานคตานํ วา ปาณานํ อาสโย โหติ ปุพฺพณฺณนิสฺสิตํ
วา โหติ อปรณฺณนิสฺสิตํ วา โหติ อพฺภาฆาตนิสฺสิตํ วา โหติ
อาฆาตนนิสฺสิตํ วา โหติ สุสานนิสฺสิตํ วา โหติ อุยฺยานนิสฺสิตํ วา โหติ
ราชวตฺถุนิสฺสิตํ วา โหติ หตฺถิสาลานิสฺสิตํ วา โหติ อสฺสสาลานิสฺสิตํ
วา โหติ พนฺธนาคารนิสฺสิตํ วา โหติ ปานาคารนิสฺสิตํ วา โหติ
สูนนิสฺสิตํ วา โหติ รจฺฉานิสฺสิตํ วา โหติ จจฺจรนิสฺสิตํ วา โหติ
สภานิสฺสิตํ วา โหติ สํสรณนิสฺสิตํ วา โหติ เอตํ สารมฺภํ นาม ฯ
[๕๐๗] อปริกฺกมนํ นาม น สกฺกา โหติ ยถายุตฺเตน สกเฏน
อนุปริคนฺตุํ สมนฺตา นิสฺเสณิยา อนุปริคนฺตุํ เอตํ อปริกฺกมนํ นาม ฯ
[๕๐๘] อนารมฺภํ นาม น กิปิลฺลิกานํ วา อาสโย โหติ น
อุปจิกานํ วา อาสโย โหติ น อุนฺทุรานํ วา อาสโย โหติ น
อหีนํ วา อาสโย โหติ น วิจฺฉิกานํ วา อาสโย โหติ น
สตปทีนํ วา อาสโย โหติ ฯเปฯ น สํสรณนิสฺสิตํ วา โหติ
เอตํ อนารมฺภํ นาม ฯ
[๕๐๙] สปริกฺกมนํ นาม สกฺกา โหติ ยถายุตฺเตน สกเฏน
อนุปริคนฺตุํ สมนฺตา นิสฺเสณิยา อนุปริคนฺตุํ เอตํ สปริกฺกมนํ นาม ฯ
[๕๑๐] สญฺญาจิกา นาม สยํ ยาจิตฺวา ปุริสํปิ ปุริสตฺถกรํปิ
ฯเปฯ นิขาทนํปิ ฯ กุฏี นาม อุลฺลิตฺตา วา โหติ อวลิตฺตา วา
อุลฺลิตฺตาวลิตฺตา วา ฯ กาเรยฺยาติ กโรติ วา การาเปติ วา ฯ
ภิกฺขู วา อนภิเนยฺย วตฺถุเทสนาย ปมาณํ วา อติกฺกาเมยฺยาติ
ญตฺติทุติเยน กมฺเมน กุฏีวตฺถุํ น เทสาเปตฺวา อายามโต วา
วิตฺถารโต วา อนฺตมโส เกสคฺคมตฺตมฺปิ อติกฺกาเมตฺวา กโรติ วา
การาเปติ วา ปโยเค ๑- ทุกฺกฏํ ฯ เอกปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ
ถุลฺลจฺจยสฺส ฯ ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ
สงฺฆาทิเสโสติ ฯเปฯ เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้าที่ ๓๒๕-๓๔๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=1&item=488&items=23
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=1&item=488&items=23&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=1&item=486&items=23
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=1&item=486&items=23
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=486
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_1
https://84000.org/tipitaka/english/?index_1
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
