พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑

๗. สัตติคุมพชาดก (๕๐๓)
ว่าด้วยนกแขกเต้าชื่อว่าสัตติคุมพะ
             (พระศาสดาทรงนำอดีตนิทานมาตรัสว่า)
             [๑๕๙] พระมหาราชผู้เป็นจอมทัพแห่งชาวแคว้นปัญจาละ
                       ทรงเป็นดุจนายพรานเนื้อ เสด็จออกพร้อมกับเสนา
                       ทรงพลัดกับหมู่คณะ เสด็จมายังราวป่า
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๙๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๗. สัตติคุมพชาดก (๕๐๓)
             [๑๖๐] ทอดพระเนตรเห็นกระท่อมที่พวกโจรสร้างไว้ในป่านั้น
                       นกแขกเต้าได้บินออกจากกระท่อมไป กล่าวถ้อยคำที่หยาบช้าว่า
             [๑๖๑] มีกษัตริย์หนุ่มน้อยพร้อมทั้งพาหนะ
                       มีพระกุณฑลงามเกลี้ยงเกลาดี
                       มีกรอบพระพักตร์แดงงาม
                       เหมือนดวงอาทิตย์ส่องแสงสว่างในกลางวัน
             [๑๖๒] พระราชาบรรทมหลับพร้อมกับนายสารถี
                       เอาเถิด พวกเราจะรีบช่วยกัน
                       แย่งชิงอาภรณ์ของท้าวเธอเสียทั้งหมด
             [๑๖๓] แม้เวลานี้ก็เงียบสงัดเหมือนเวลาเที่ยงวัน
                       พระราชาบรรทมหลับอยู่พร้อมกับนายสารถี
                       พวกเราช่วยกันแย่งชิงพระภูษาและพระกุณฑลแก้วมณี
                       ปลงพระชนม์แล้วกลบพระศพด้วยกิ่งไม้
             (พ่อครัวปติโกลัมพะได้ฟังคำพูดของลูกนกแขกเต้านั้น จึงออกไปดู รู้ว่าเป็น
พระราชา ตกใจกลัว จึงกล่าวว่า)
             [๑๖๔] เจ้าเป็นบ้าไปแล้วหรืออย่างไร สัตติคุมพะ พูดออกมาได้
                       ธรรมดาพระราชาทั้งหลายยากที่จะเข้าถึงพระองค์ได้
                       เหมือนดังไฟที่ลุกโพลง
             (นกแขกเต้าสัตติคุมพะกล่าวโต้ตอบพ่อครัวว่า)
             [๑๖๕] ปติโกลัมพะ เมื่อท่านเมาคุยคำโตๆ ออกมา
                       เมื่อมารดาของเราเปลือยกาย ท่านจึงรังเกียจโจรกรรมหรือหนอ
             (พระราชาตื่นบรรทมได้ยินคำพูดของนกแขกเต้าสัตติคุมพะพูดกับพ่อครัวด้วย
                       ภาษามนุษย์ ปลุกนายสารถีให้ลุกขึ้น ตรัสว่า)
             [๑๖๖] ลุกขึ้นเถิด พ่อสารถีเพื่อนยาก เจ้าจงรีบเทียมรถ
                       เราไม่ชอบใจนกนี้เลย เราไปยังอาศรมอื่นกันเถิด
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๙๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๗. สัตติคุมพชาดก (๕๐๓)
             (นายสารถีลุกขึ้นเทียมรถแล้วกราบทูลว่า)
             [๑๖๗] ขอเดชะพระมหาราช ราชรถเทียมไว้แล้ว
                       พาหนะอันทรงกำลังก็พร้อมแล้ว เชิญเสด็จขึ้นประทับเถิดพะย่ะค่ะ
                       พวกเราจะพากันไปยังอาศรมอื่น
             (นกแขกเต้าสัตติคุมพะเห็นราชรถแล่นไปอยู่ถึงความสลดใจ จึงกล่าวว่า)
             [๑๖๘] พวกโจรในค่ายนี้พากันไปไหนหมดหนอ
                       นั่นพระเจ้าปัญจาละกำลังเสด็จหนีไป
                       พ้นสายตาพวกโจรไปแล้ว
             [๑๖๙] พวกท่านจงถือเอาเกาทัณฑ์ หอก และโตมร
                       นั่นพระเจ้าปัญจาละกำลังเสด็จหนีไป
                       พวกท่านอย่าปล่อยให้พระองค์มีชีวิตอยู่
             (พระศาสดาทรงประกาศข้อความนี้ว่า)
             [๑๗๐] ครั้งนั้น นกแขกเต้าอีกตัวหนึ่งซึ่งมีจะงอยปากแดง
                       ยินดีต้อนรับด้วยกล่าวว่า
                       พระมหาราช พระองค์เสด็จมาดีแล้ว มิได้เสด็จมาร้าย
                       พระองค์ผู้ทรงเป็นใหญ่ เสด็จมาถึงแล้วโดยลำดับ
                       สิ่งของที่มีอยู่ในอาศรมนี้ ขอพระองค์เสวยเถิด
             [๑๗๑] คือ ผลมะพลับ ผลมะหาด ผลมะซาง ผลหมากเม่า
                       และผลไม้ทั้งหลายที่มีรสพอสมควร
                       ขอพระองค์เสวยผลไม้ที่ดีๆ เถิดพระเจ้าข้า
             [๑๗๒] นี้น้ำเย็นนำมาจากซอกเขา พระมหาราช
                       ขอพระองค์ทรงดื่มเถิด ถ้าพระองค์ทรงประสงค์
             [๑๗๓] ฤๅษีทั้งหลายในอาศรมนี้พากันไปป่าเพื่อแสวงหามูลผลาหาร
                       ขอพระองค์เสด็จลุกขึ้นหยิบเอาเองเถิด
                       ข้าพระองค์ไม่มีมือจะทูลถวาย
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๙๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๗. สัตติคุมพชาดก (๕๐๓)
                       ขอพระองค์เสด็จลุกขึ้นหยิบเอาเองเถิด
                       ข้าพระองค์ไม่มีมือจะทูลถวาย
             (พระราชาทรงเลื่อมใสการปฏิสันถารของนกปุปผกะ จึงทรงชมเชยว่า)
             [๑๗๔] ปักษีตัวนี้ดีจริงหนอ เป็นนกแต่ทรงธรรมอย่างยอดเยี่ยม
                       ส่วนเจ้านกแขกเต้าตัวหนึ่งนั้นพูดแต่คำหยาบช้าว่า
             [๑๗๕] จงฆ่ามัน จงมัดมัน อย่าปล่อยให้มันมีชีวิตอยู่
                       เมื่อมันบ่นพร่ำเพ้ออยู่อย่างนี้แล
                       เราได้ถึงอาศรมนี้โดยความสวัสดี
             (นกปุปผกะครั้นได้ฟังพระราชดำรัสแล้ว จึงกราบทูลว่า)
             [๑๗๖] พระมหาราช ข้าพระองค์ทั้ง ๒
                       เป็นพี่น้องร่วมท้องมารดาเดียวกัน
                       เจริญเติบโตอยู่ที่ต้นไม้ต้นเดียวกัน
                       แต่พลัดตกไปอยู่ต่างเขตแดนกัน
             [๑๗๗] นกสัตติคุมพะเจริญเติบโตในแดนโจร
                       ส่วนข้าพระองค์เจริญเติบโตอยู่ในสำนักของฤๅษี ณ ที่นี้
                       นกสัตติคุมพะนั้นอยู่ใกล้อสัตบุรุษ
                       ข้าพระองค์อยู่ใกล้สัตบุรุษ
                       เพราะเหตุนั้น ข้าพระองค์ทั้ง ๒ จึงแตกต่างกันโดยธรรม
             (นกปุปผกะจำแนกธรรมนั้นว่า)
             [๑๗๘] ที่ใดมีแต่การฆ่า การจองจำ การหลอกลวงด้วยของปลอม
                       การหลอกลวงซึ่งๆ หน้า การปล้นฆ่าเจ้าทรัพย์
                       และการข่มขู่กระทำทารุณอย่างแสนสาหัส
                       นกสัตติคุมพะนั้นสำเหนียกแต่การกระทำเหล่านั้นในที่นั้น
             [๑๗๙] ที่นี้มีแต่ความจริง สุจริตธรรม ความไม่เบียดเบียน
                       ความสำรวม และการฝึกฝนอินทรีย์
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๐๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๕. วีสตินิบาต]
                                                                 ๗. สัตติคุมพชาดก (๕๐๓)
                       พระองค์ผู้ทรงเป็นหน่อเนื้อแห่งภารตวงศ์
                       ข้าพระองค์เจริญเติบโตอยู่บนตักของฤๅษีผู้มีปกติให้อาสนะและน้ำ
             (บัดนี้เมื่อจะแสดงธรรมถวายพระราชา จึงกล่าวว่า)
             [๑๘๐] ขอเดชะพระราชา ธรรมดาบุคคลคบหาคนใดๆ
                       เป็นสัตบุรุษก็ตาม อสัตบุรุษก็ตาม มีศีลก็ตาม ไม่มีศีลก็ตาม
                       ย่อมเป็นไปตามอำนาจของคนนั้นนั่นเอง
             [๑๘๑] บุคคลทำคนเช่นไรให้เป็นมิตร
                       และคบหาจนสนิทกับคนเช่นไร
                       ถึงเขาก็เป็นเช่นคนนั้น
                       เพราะการอยู่ร่วมกันเป็นเช่นนั้น
             [๑๘๒] คนชั่วใครคบเข้าย่อมเปื้อนคนคบ ซึ่งมิได้เปื้อนมาแต่เดิม
                       คนชั่วใครสัมผัสถูกต้อง หรือเมื่อสัมผัสถูกต้องคนอื่น
                       ก็ย่อมเปื้อนคนที่ตนสัมผัสถูกต้อง ซึ่งมิได้เปื้อนมาแต่เดิม
                       ดุจลูกศรที่กำซาบด้วยยาพิษก็พลอยแปดเปื้อนแล่งไปด้วย
                       เพราะกลัวแต่การแปดเปื้อน
                       นักปราชญ์จึงไม่ควรมีคนชั่วเป็นเพื่อน
             [๑๘๓] คนใดห่อปลาเน่าด้วยใบหญ้าคา
                       แม้ใบหญ้าคาก็พลอยมีกลิ่นเหม็นเน่าฟุ้งไปด้วย
                       การคบหาคนพาลก็เป็นฉันนั้น
             [๑๘๔] ส่วนคนใดห่อกฤษณาด้วยใบไม้
                       แม้ใบไม้ก็พลอยมีกลิ่นหอมฟุ้งไปด้วย
                       การคบหากับนักปราชญ์ก็เป็นฉันนั้น
             [๑๘๕] เพราะเหตุนั้น บัณฑิตรู้การคบของตน
                       เหมือนกับใบไม้ห่อสิ่งของแล้ว
                       ไม่พึงเข้าไปคบหาอสัตบุรุษ พึงคบหาแต่สัตบุรุษ
                       เพราะอสัตบุรุษย่อมนำไปสู่นรก
                       ส่วนสัตบุรุษย่อมช่วยให้ไปถึงสุคติ
สัตติคุมพชาดกที่ ๗ จบ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๐๑}


                  เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๔๙๗-๕๐๑.
http://84000.org/tipitaka/read/m_siri.php?B=27&siri=503
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]. 
                  อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=27&A=8466&Z=8533
                  ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2142
             พระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=27&item=2142&items=11
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=1568
             The Pali Tipitaka in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=27&item=2142&items=11
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=1568
                  สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu27
             อ่านเทียบฉบับแปลอังกฤษ Compare with English Translation :-
https://suttacentral.net/ja503/en/rouse