มจร. ๕. อนุโสตสูตร : พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๑

๕. อนุโสตสูตร ว่าด้วยบุคคลผู้ไปตามกระแส [๕] พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๔ จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ในโลก บุคคล ๔ จำพวก^๑- ไหนบ้าง คือ ๑. บุคคลผู้ไปตามกระแส ๒. บุคคลผู้ไปทวนกระแส ๓. บุคคลผู้มีภาวะตั้งมั่น ๔. บุคคลผู้ลอยบาปข้าม^๒- ถึงฝั่งดำรงอยู่บนบก^๓- บุคคลผู้ไปตามกระแส เป็นอย่างไร คือ บุคคลบางคนในโลกนี้เสพกาม^๔- และทำบาปกรรม^๕- นี้เรียกว่าบุคคลผู้ไป ตามกระแส @เชิงอรรถ : @^๑ ดู อภิ.ปุ. (แปล) ๓๖/๑๘๘/๒๑๖ @^๒ หมายถึงข้ามพ้นโอฆะได้ (องฺ.จตุกฺก.อ. ๒/๕/๒๘๑) @^๓ บนบก ในที่นี้หมายถึงพระนิพพาน (องฺ.จตุกฺก.อ. ๒/๕/๒๘๑) @^๔ เสพกาม ในที่นี้หมายถึงเสพวัตถุกาม (องฺ.จตุกฺก.อ. ๒/๕/๒๘๑) @^๕ บาปกรรม ในที่นี้หมายถึงการฆ่าสัตว์เป็นต้น (องฺ.จตุกฺก. อ. ๒/๕/๒๘๑) {ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๑ หน้า : ๗}

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกกนิบาต [๑. ปฐมปัณณาสก์]

๑. ภัณฑคามวรรค ๕. อนุโสตสูตร

บุคคลผู้ไปทวนกระแส เป็นอย่างไร คือ บุคคลบางคนในโลกนี้ไม่เสพกามและไม่ทำบาปกรรม แม้มีทุกข์ทางกาย และทุกข์ทางใจ ร้องไห้น้ำตานองหน้า ก็ยังประพฤติพรหมจรรย์ให้บริสุทธิ์บริบูรณ์ได้ นี้เรียกว่าบุคคลผู้ไปทวนกระแส บุคคลผู้มีภาวะตั้งมั่น เป็นอย่างไร คือ บุคคลบางคนในโลกนี้ เพราะโอรัมภาคิยสังโยชน์ (สังโยชน์เบื้องต่ำ) ๕ ประการสิ้นไป เป็นโอปปาติกะ^๑- ปรินิพพานในภพนั้น ไม่หวนกลับจากโลกนั้นอีก นี้เรียกว่าบุคคลผู้มีภาวะตั้งมั่น บุคคลผู้ลอยบาปข้ามถึงฝั่งดำรงอยู่บนบก เป็นอย่างไร คือ บุคคลบางคนในโลกนี้ทำให้แจ้งเจโตวิมุตติ ปัญญาวิมุตติอันไม่มีอาสวะ เพราะอาสวะสิ้นไปด้วยปัญญาอันยิ่งเองเข้าถึงอยู่ในปัจจุบัน นี้เรียกว่าบุคคลผู้ลอย บาปข้ามถึงฝั่งดำรงอยู่บนบก ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๔ จำพวกนี้แลมีปรากฏอยู่ในโลก ในโลกนี้ชนผู้ไม่สำรวมในกามทั้งหลาย ยังไม่ปราศจากราคะ บริโภคกามตามปกติ ถูกตัณหาครอบงำ เข้าถึงชาติและชราเสมอ ชื่อว่าผู้ไปตามกระแส เพราะเหตุนั้นแล บุคคลผู้เป็นนักปราชญ์ มีสติตั้งมั่นในโลกนี้ ไม่เสพกามและไม่ทำบาปกรรม แม้มีทุกข์ก็ยังละกามได้ บัณฑิตทั้งหลายเรียกบุคคลผู้เป็นนักปราชญ์นั้นว่า ผู้ไปทวนกระแส @เชิงอรรถ : @^๑ โอปปาติกะ หมายถึงสัตว์ที่เกิดและเติบโตเต็มที่ทันที และเมื่อจุติ (ตาย) ก็หายวับไป ไม่ทิ้งซากศพไว้ @เช่น เทวดาและสัตว์นรก (ที.สี.อ. ๑๗๑/๑๔๙) {ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๑ หน้า : ๘}

พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกกนิบาต [๑. ปฐมปัณณาสก์]

๑. ภัณฑคามวรรค ๖. อัปปัสสุตสูตร

นรชนผู้ละกิเลส ๕ ประการได้ มีสิกขาบริบูรณ์ เป็นผู้ไม่เสื่อมแน่นอน ถึงความเชี่ยวชาญในจิต^๑- มีอินทรีย์ตั้งมั่น บัณฑิตทั้งหลายเรียกว่า ผู้มีภาวะตั้งมั่น บุคคลผู้ประกอบด้วยญาณกำจัดธรรมทั้งหลาย ทั้งที่เป็นกุศลและอกุศลให้สิ้นไปไม่เหลืออยู่ เป็นผู้ถึงเวท อยู่จบพรหมจรรย์ ถึงที่สุดแห่งโลก บัณฑิตเรียกว่าผู้ถึงฝั่ง^๒- อนุโสตสูตรที่ ๕ จบ ๖. อัปปัสสุตสูตร ว่าด้วยบุคคลผู้มีสุตะน้อย [๖] พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๔ จำพวกนี้มีปรากฏอยู่ในโลก บุคคล ๔ จำพวก^๓- ไหนบ้าง คือ ๑. บุคคลผู้มีสุตะน้อยทั้งไม่เข้าถึงสุตะ ๒. บุคคลผู้มีสุตะน้อย แต่เข้าถึงสุตะ ๓. บุคคลผู้มีสุตะมาก แต่ไม่เข้าถึงสุตะ ๔. บุคคลผู้มีสุตะมากทั้งเข้าถึงสุตะ บุคคลผู้มีสุตะน้อยทั้งไม่เข้าถึงสุตะ เป็นอย่างไร @เชิงอรรถ : @^๑ ถึงความเชี่ยวชาญในจิต คือ ถึงความมีวสีแห่งจิต ในที่นี้หมายถึงพระอนาคามี @(องฺ.จตุกฺก.อ. ๒/๕/๒๘๑) @^๒ ผู้ถึงฝั่ง ในที่นี้หมายถึงพระขีณาสพเท่านั้น (องฺ.จตุกฺก.อ. ๒/๕/๒๘๑) @^๓ ดู อภิ.ปุ. (แปล) ๓๖/๑๘๙/๒๑๖-๒๑๗ {ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๑ หน้า : ๙}