อรรถกถาเล่มที่ ๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๒)
หน้าที่ ๑๔๘-๑๔๙.

หน้าที่ ๑๔๘.
      อธิวาเสตูติ อมฺพปาลิยา นิมนฺติตภาวํ ญตฺวาปิ กสฺมา นิมนฺเตนฺตีติ?
อสทฺทหนตาย เจว วตฺตสีเสน จ. สา หิ ธุตฺตา อิตฺถี อนิมนฺเตตฺวา ๑-
นิมนฺเตสินฺติ ๒- วเทยฺยาติ เตสํ จิตฺตํ อโหสิ, ธมฺมํ สุตฺวา คมนกาเล จ
นิมนฺเตตฺวา คมนํ นาม มนุสฺสานํ วตฺตเมว.
                       เวฬุวคามวสฺสูปคมนวณฺณนา
      [๑๖๓] เวฬุวคามโกติ เวสาลิยา สมีเป เวฬุวคาโม ๓- ยถามิตฺตนฺติ
อาทีสุ มิตฺตา มิตฺตาว. สนฺทิฏฺฐาติ ตตฺถ ตตฺถ สงฺคมฺม ทิฏฺฐมตฺตา สนฺทิฏฺฐา
น ทฬฺหมิตฺตา. ๔- สมฺภตฺตาติ สุฏฺฐุ ภตฺตา สิเนหมิตฺตา ๕- ทฬฺหมิตฺตา. เยสํ
เยสํ ยตฺถ ยตฺถ เอวรูปา ภิกฺขู อตฺถิ, เต เต ตตฺถ ตตฺถ วสฺสํ อุเปถาติ
อตฺโถ. กสฺมา เอวมาห? เตสํ ผาสุวิหารตฺถาย. เตสํ หิ เวฬุวคามเก เสนาสนํ
นปฺปโหติ, ภิกฺขาปิ มนฺทา. สมนฺตา เวสาลิยา ปน พหูนิ เสนาสนานิ,
ภิกฺขาปิ สุลภา, ตสฺมา เอวมาห. อถ กสฺมา "ยถาสุขํ คจฺฉถา"ติ น วิสชฺเชสิ?
เตสํ อนุกมฺปาย. เอวํ กิรสฺส อโหสิ "อหํ ทสมาสมตฺตํ ฐตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสามิ,
สเจ อิเม ทูรํ คจฺฉิสฺสนฺติ, มํ ๖- ปรินิพฺพานกาเล ทฏฺฐุํ น สกฺขิสฺสนฺติ.
อถ เนสํ `สตฺถา ปรินิพฺพายนฺโต อมฺหากํ สติมตฺตํปิ นาทาสิ, สเจ ชาเนยฺยาม,
น เอวํ ทูเร วเสยฺยามา'ติ ๗- วิปฏิสาโร ภเวยฺเย. เวสาลิยา สมนฺตา ปน
วสนฺตา มาสสฺส อฏฺฐ วาเร อาคนฺตฺวา ธมฺมํ สุณิสฺสนฺติ ภควโต วาทํ
ลภิสฺสนฺตี"ติ น วิสชฺเชสิ.
      [๑๖๔] ขโรติ ผรุโส. อาพาโธติ วิสภาคโรโค. พาฬฺหาติ พลวติโย.
มรณนฺติกาติ ๘- มรณนฺติ มรณสนฺติกํ ปาปนสมตฺถา. สโต สมฺปชาโน อธิวาเสสีติ
สตึ สุปฏฺฐิตํ กตฺวา ญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อธิวาเสสิ. อวิหญฺญมาโนติ
เวทนานุวตฺตนวเสน อปราปรํ ปริวตฺตนํ อกโรนฺโต อปีฬิยมาโน อทุกฺขิยมาโนว
อธิวาเสสิ. อนามนฺเตตฺวาติ อชานาเปตฺวา. ๙- อนปโลเกตฺวาติ น
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. อนิมนฺเตตฺวาปิ   ๒ ฉ.ม. นิมนฺเตมีติ     ๓ ก. ปาฏลิคาโม, สี.,
@อิ. ปาทคาโม  ๔ ฉ.ม.,อิ. นาติทฬฺหมิตฺตา   ๕ ฉ.ม. สิเนหวนฺโต   ๖ ฉ.ม. มม
@๗ อิ. วสิสฺสามาติ          ๘ ฉ.ม. มารณนฺติกาติ   ๙ อิ. อนวเหตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๔๙.
อปฺโลเกตฺวา, โอวาทานุสาสนึ อทตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. วิริเยนาติ ปุพฺพภาควิริเยน
เจว ผลสมาปตฺติวิริเยน จ. ปฏิปณาเมตฺวาติ วิกฺขมฺเภตฺวา. ชีวิตสงฺขารนฺติ เอตฺถ
ชีวิตํปิ ชีวิตสงฺขาโร. เยน ชีวิตํ สงฺขริยติ ฉิชฺชมานํ ฆฏฺเฏตฺวา ฐปิยติ, โส ๑-
ผลสมาปตฺติธมฺโมปิ ชีวิตสงฺขาโร. โส อิธ อธิปฺเปโต. อธิฏฺฐายาติ อธิฏฺฐหิตฺวา
ปวตฺเตตฺวา, ชีวิตฐปนสมตฺถํ ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺเชยฺยนฺติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ.
      กึ ปน ภควา อิโต ปุพฺเพ ผลสมาปตฺตึ น สมาปชฺชตีติ. สมาปชฺชติ.
สา ปน ขณิกสมาปตฺติ. ขณิกสมาปตฺติ จ อนฺโตสมาปตฺติยํเยว เวทนํ
วิกฺขมฺเภติ, สมาปตฺติโต วุฏฺฐิตมตฺตสฺส กฏฺฐปาเตน วา กฐลปาเตน วา
ฉินฺนเสวาโล วิย อุทกํ ปุน สรีรํ เวทนา อชฺโฌตฺถรติ. ยา ปน รูปสตฺตกญฺจ
อรูปสตฺตกญฺจ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา มหาวิปสฺสนาวเสน สมาปนฺนสมาปตฺติ,
สา สุฏฺฐุ วิกฺขมฺเภติ. ยถา นาม ปุริเสน โปกฺขรณึ โอคฺคาเหตฺวา หตฺเถหิ
จ ปาเทหิ จ สุฏฺฐุ อปพฺยุโฬฺห เสวาโล จิเรน อุทกํ โอตฺถรติ, เอวเมว ตโต
วุฏฺฐิตสฺส จิเรน เวทนา อุปฺปชฺชติ. อิติ ภควา ตํทิวสํ มหาโพธิปลฺลงฺเก
อภินววิปสฺสนํ ปฏฺฐเปนฺโต วิย รูปสตฺตกํ อรูปสตฺตกํ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา
จุทฺทสหากาเรหิ สนฺเนตฺวา มหาวิปสฺสนาย เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวา "ทส มาเส มา
อุปฺปชฺชิตฺถา"ติ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิ. สมาปตฺติวิกฺขมฺภิตา เวทนา ทส มาเส
น อุปฺปชฺชิเยว.
      คิลานา วุฏฺฐิโตติ คิลาโน หุตฺวา ปุน วุฏฺฐิโต. มธุรกชาโต วิยาติ
สญฺชาตครุภาโว สญฺชาตถทฺธภาโว สูเล อุตฺตาสิตปุริโส ๒- วิย. น ปกฺขายนฺตีติ
นปฺปกาสนฺติ, นานาการโต น อุปฏฺฐหนฺติ. ธมฺมาปิ มํ นปฺปฏิภนฺตีติ
สติปฏฺฐานธมฺมาปิ ๓- มยฺหํ ปากฏา น โหนฺตีติ ทีเปติ. ตนฺติธมฺมา ปน เถรสฺส
สุปฺปคุณา. น อุทาหรตีติ ปจฺฉิมํ โอวาทํ น เทติ. ตํ สนฺธาย วทติ.
      [๑๖๕] อนนฺตรํ อพาหิรนฺติ ธมฺมวเสน วา ปุคฺคลวเสน วา อุภยํ
อกตฺวา. "เอตฺตกํ ธมฺมํ ปรสฺส น เทเสสฺสามี"ติ หิ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ อพฺภนฺตรํ
กโรติ นาม. "เอตฺตกํ ปรสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ พาหิรํ กโรติ
นาม. "อิมสฺส ปุคฺคลสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปน ปุคฺคลํ อพฺภนฺตรํ
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. โย    ๒ อิ. อุตฺตาสิตสทิโส    ๓ ฉ.ม. สติปฏฺฐานาทิธมฺม


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๔๘-๑๔๙.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=148&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=3828&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=3828&modeTY=2&pagebreak=1#p148