อรรถกถาเล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๑๔.

"อจฺจี ยถา วาตเวเคน ขิตฺตํ ^๑- (อุปสีวาติ ภควา) อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขํ ^๒- เอวํ มุนี นามกายา วิมุตฺโต อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขนฺติ. ^๓- โส ปเนส อุภโตภาควิมุตฺโต อากาสานญฺจายตนาทีสุ อญฺตรโต วุฏฺาย อรหตฺตํ ปตฺโต จ อนาคามี หุตฺวา นิโรธา วุฏฺาย อรหตฺตํ ปตฺโต จาติ ปญฺจวิโธ โหติ. ^๔- เกจิ ปน "ยสฺมา รูปาวจรจตุตฺถชฺฌานํปิ ทุวงฺคิกํ อุเปกฺขาสหคตํ, อรูปาวจรชฺฌานํปิ ตาทิสเมว. ตสฺมา รูปาวจรจตุตฺถชฺฌานโต วุฏฺาย อรหตฺตํ ปตฺโตปิ อุภโตภาควิมุตฺโต"ติ. อยํ ปน อุภโตภาควิมุตฺตปโญฺห เหฏฺาโลหปาสาเทปิ ^๕- สมุฏฺหิตฺวา เตปิฏกจุลฺลสุมนตฺเถรสฺส ^๖- วณฺณนํ นิสฺสาย จิเรน วินิจฺฉยํ ปตฺโต. คิริวิหาเร กิร เถรสฺส อนฺเตวาสิโก เอกสฺส ปิณฺฑปาติกสฺส มุขโตว ตํ ปญฺหํ สุตฺวา อาห "อาวุโส เหฏฺาโลหปาสาเท อมฺหากํ อาจริยสฺส ธมฺมํ วณฺณยโต น เกนจิ สุตปุพฺพนฺ"ติ. กึ ปน ภนฺเต เถโร อวจาติ? รูปาวจรจตุตฺถชฺฌานํ กิญฺจาปิ ทุวงฺคิกํ อุเปกฺขาสหคตํ, กิเลเส วิกฺขมฺเภติ, กิเลสานํ ปน อาสนฺนปกฺเขปิ รูปารมฺมณฏฺาเน ^๗- สมุทาจรติ. อิเม หิ กิเลสา นาม ปญฺจโวการภเว นีลาทีสุ อญฺตฺรมารมฺมณํ อุปนิสฺสาย สมุทาจรนฺติ, รูปาวจรชฺฌานญฺจ ตํ อารมฺมณํ น สมติกฺกมติ. ตสฺมา สพฺพโส รูปํ นิวตฺเตตฺวา อรูปชฺฌานวเสน กิเลเส วิกฺขมฺเภตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโตว อุภโตภาควิมุตฺโตติ อิทํ อาวุโส เถโร อวจ. อิทญฺจ ปน วตฺวา อิทํ สุตฺตํ อาหริ "กตโม จ ปุคฺคโล อุภโตภาควิมุตฺโต. อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อฏฺ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปญฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล อุภโตภาควิมุตฺโต"ติ. ^๘- อิมาย จ อานนฺท อุภโตภาควิมุตฺติยาติ อานนฺท อิโต อุภโตภาควิมุตฺติโต. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. มหานิทานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,อิ. ขิตฺตา ^๒ ก. สํขฺยํ เอวมุปริปิ ^๓ ขุ.สุ. ๒๕/๑๐๘๑/๕๓๙ @ อุปสีวมาณวกปญฺหา ^๔ ฉ.ม. โหตีติ น ทิสฺสติ ^๕ ฉ.ม.,อิ. ปิ สทฺโท น ทิสฺสติ @^๖ ฉ.ม. ติปิฏกจูฬสุมนตฺเถรสฺส ^๗ ฉ.ม.,อิ. อาสนฺนปกฺเข วิรูหนฏฺาเน @^๘ อภิ.ปุ. ๓๖/๔๐/๑๔๕ เอกกปุคฺคลปญฺตฺติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๑๔. http://www.84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=114&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=2935&pagebreak=1 http://www.84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=2935&pagebreak=1#p114