อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๓๕๓.

อตฺโถ. ภวสงฺขารนฺติ ปุนพฺภวสงฺขารณกํ. ^๑- อวสฺสชีติ วิสฺสชฺเชสิ. มุนีติ พุทฺธมุนิ. อชฺฌตฺตรโตติ นิยกชฺฌตฺตรโต. สมาหิโตติ อุปจารปฺปนาสมาธิวเสน สมาหิโต. อภินนฺทิ กวจมิวาติ กวจํ วิย อภินฺทิ. อตฺตสมฺภวนฺติ อตฺตนิ สญฺชาตํ กิเลสํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "สวิปากฏฺเฐน สมฺภวํ ภวาภวาภิสงฺขรณฏฺเฐน ภวสงฺขารนฺติ จ ลทฺธนามํ ตุลาตุลสงฺขาตํ โลกิยกมฺมญฺจ โอสฺสชิ, สงฺคามสีเส มหาโยโธ กวจํ วิย อตฺตสมฺภวํ กิเลสญฺจ อชฺฌตฺตรโต สมาหิโต หุตฺวา อภินฺที"ติ. อถ วา ตุลนฺติ ตุเลนฺโต ตีเรนฺโต. อตุลญฺจ สมฺภวนฺติ นิพฺพานญฺเจว ภวญฺจ. ภวสงฺขารนฺติ ภวคามิกํ กมฺมํ. อวสฺสชิ มุนีติ "ปญฺจกฺขนฺธา อนิจฺจา, ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ นิโรโธ นิพฺพานํ นิจฺจนฺ"ติอาทินา ^๒- นเยน ตุเลนฺโต พุทฺธมุนิ ภเว อาทีนวํ นิพฺพาเน จ อานิสํสํ ทิสฺวา ตํ ขนฺธานํ มูลภูตํ ภวสงฺขารกมฺมํ "กมฺมกฺขยาย สํวตฺตตี"ติ ^๓- เอวํ วุตฺเตน กมฺมกฺขยกเรน อริยมคฺเคน อวสฺสชิ. กถํ? อชฺฌตฺตรโต สมาหิโต, อภินฺทิ กวจมิวตฺตสมฺภวํ. โส หิ วิปสฺสนาวเสน อชฺฌตฺตรโต, สมาหิโตติ เอวํ ปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย สมถวิปสฺสนาพเลน กวจํ วิย อตฺตภาวํ ปริโยนนฺธิตฺวา ฐิตํ, อตฺตนิ สมฺภวตฺตา "อตฺตสมฺภวนฺ"ติ ลทฺธนามํ สพฺพํ กิเลสชาลํ อภินฺทิ, กิเลสาภาเวเนว กมฺมํ อปฺปฏิสนฺธิกตฺตา อวสฺสฏฺฐํ นาม โหตีติ เอวํ กิเลสปฺปหาเนน กมฺมํ ปชหิ. อิติ โพธิมูเลเยว อวสฺสฏฺฐภวสงฺขาโร ภควา เวขมิสฺสเกน ^๔- วิย ชรสกฏํ สมาปตฺติเวขมิสฺสเกน อตฺตภาวํ ยาเปนฺโตปิ "อิโต เตมาสโต อุทฺธํ สมาปตฺติเวขมสฺส น ทสฺสามี"ติ จิตฺตุปฺปาทเนน อายุสงฺขารํ โอสฺสชีติ. ปฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปุนพฺภวสงฺขรณกํ ^๒ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๓๘/๔๔๖ @^๓ ม.ม. ๑๓/๘๑/๕๗. องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๒๓๒/๒๕๘ ^๔ สี.,ก. เวกฺขมิสฺสเกน

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๓๕๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=353&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=7898&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=7898&modeTY=2&pagebreak=1#p353