อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๖๓.

ธาตุโตติ ทฺวตฺตึสากาเร "จตุธาตุโร ^๑- ภิกฺขเว อยํ ปุริสปุคฺคโล"ติ ^๒- เอตฺถ วุตฺตาสุ ธาตูสุ อฏฺฐวีสติสตธาตุโย โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ ธาตุโต ^๓- ปริคฺคณฺหาติ. เสยฺยถึทํ? ยา เกเสสุ ^๔- ถทฺธตา, สา ปฐวีธาตุ. ยา อาพนฺธนตา, สา อาโปธาตุ. ยา ปริปาจนตา, สา เตโชธาตุ. ยา วิตฺถมฺภนตา, สา วาโยธาตูติ จตสฺโส ธาตุโย โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ สุญฺญโตติ ทฺวตฺตึสากาเร อฏฺฐวีสติสตสุญฺญตา โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ สุญฺญโต วิปสฺสติ. เสยฺยถีทํ? เกเสสุ ^๔- ตาว ปฐวีธาตุ อาโปธาตฺวาทีหิ สุญฺญตา, ตถา อาโปธาตฺวาทโย ปฐวีธาตฺวาทีหีติ จตสฺโส สุญฺญตา โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. ขนฺธาทิโตติ ทฺวตฺตึสากาเร เกสาทีสุ ขนฺธาทิวเสน สงฺคยฺหมาเนสุ "เกสา กติ ขนฺธา โหนฺติ, กติ อายตนานิ, กติ ธาตุโย, กติ สจฺจานิ, กติ สติปฏฺฐานานี"ติ เอวมาทินา นเยน วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. เอวญฺจสฺส วิชานโต ติณกฏฺฐสมูโห วิย กาโย ขายติ. ยถาห:- นตฺถิ สตฺโต นโร โปโส ปุคฺคโล นูปลพฺภติ สุญฺญภูโต อยํ กาโย ติณกฏฺฐสมูปโมติ. อถสฺส ยา สา:- สุญฺญาคารํ ปวิฏฺฐสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ^๕- อมานุสี รตี โหติ สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโตติ ^๖- เอวํ อมานุสี รติ วุตฺตา, สา อทูรตรา โหติ. ตโต ยนฺตํ:- ยโต ยโต สมฺมสติ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ลภตี ปีติปาโมชฺชํ อมตนฺตํ วิชานตนฺติ ^๖- เอวํ วิปสฺสนามยปีติปาโมชฺชามตํ วุตฺตํ, ตํ อนุภวมาโน นจิเรเนว อริยชนเสวิตํ อชรามรณํ นิพฺพานามตํ สจฺฉิกโรตีติ. อิติ ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย ทฺวตฺตึสาการวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., อิ. ฉ ธาตุโร ^๒ ม. อุปริ. ๑๔/๓๔๓/๓๐๖ ^๓ สี. ธาตุโส ^๔-๔ ฉ.ม., @อิ. เกเส ^๕ ฉ.ม., อิ. ตาทิโน ^๖-๖ ขุ. ธมฺมปท. ๒๕/๓๗๔/๘๒ สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๖๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=63&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=1637&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=1637&modeTY=2&pagebreak=1#p63