อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๓๐๙.

ภิกฺขุ วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต. อิทานิ ขีณาสวสฺส อภิญฺญาปฏิปาฏึ ทสฺเสนฺโต ยํยสฺเสวาติอาทิมาห. ๕. ฌานสุตฺตวณฺณนา [๓๖] ปญฺจเม อาสวานํ ขยนฺติ อรหตฺตํ. ยเทว ตตฺถ โหติ รูปคตนฺติ ตสฺมึ ปฐมชฺฌานกฺขเณ วตฺถุวเสน วา จิตฺตสมุฏฺฐานิกาทิวเสน วา ยํ รูปํ นาม ปวตฺตติ. เวทนาคตาทีนิ สมฺปยุตฺตเวทนาทีนํ วเสน เวทิตพฺพานิ. เต ธมฺเมติ เต รูปาทโย ปญฺจกฺขนฺธธมฺเม. อนิจฺจโตติอาทีสุ หุตฺวา อภาวากาเรน อนิจฺจโต, ปฏิปีฬนากาเรน ทุกฺขโต, รุชฺชนากาเรน โรคโต, อนฺโตทุสฺสนฏฺเฐน คณฺฑโต, อนุปวิฏฺฐฏฺเฐน อนุกนฺตนฏฺเฐน จ สลฺลโต, ทุกฺขฏฺเฐน อฆโต, อาพาธนฏฺเฐน อาพาธโต, อสกฏฺเฐน ปรโต, ปลุชฺชนฏฺเฐน ปโลกโต, อสฺสามิกฏฺเฐน สุญฺญโต, อวสวตฺตนฏฺเฐน อนตฺตโต. สมนุปสฺสตีติ พลววิปสฺสนาปญฺญาย ปสฺสติ. เตหิ ธมฺเมหีติ เตหิ ปญฺจกฺขนฺธธมฺเมหิ. ปติฏฺฐาเปตีติ ^๑- นิพฺพานวเสน นิวตฺเตติ. อมตาย ธาตุยาติ นิพฺพานธาตุยา. จิตฺตํ อุปสํหรตีติ ญาเณน อานิสํสํ ทิสฺวา โอตาเรติ. สนฺตนฺติ ปจฺจนีกสนฺตตาย สนฺตํ. ปณีตนฺติ อตปฺปกํ. โส ตตฺถ ฐิโต อาสวานํ ขยํ ปาปุณาตีติ โส ตสฺมึ ปฐมชฺฌาเน ฐิโต ตํ พลววิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณาติ. อปโร นโย:- โส เตหิ ธมฺเมหีติ ยสฺมา อนิจฺจโตติอาทีสุ อนิจฺจโต ปโลกโตติ ทฺวีหิ ปเทหิ อนิจฺจลกฺขณํ กถิตํ, ทุกฺขโตติอาทีหิ ฉหิ ทุกฺขลกฺขณํ, ปรโต, สุญฺญโต, อนตฺตโตติ ตีหิ อนตฺตลกฺขณํ. ตสฺมา โส เตหิ เอวํ ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ทิฏฺเฐหิ อนฺโตสมาปตฺติยํ ปญฺจกฺขนฺธธมฺเมหิ. จิตฺตํ ปติฏฺฐาเปตีติ ^๑- จิตฺตํ ปฏิสํหรติ โมเจติ อปเนติ. อุปสํหรตีติ วิปสฺสนาจิตฺตํ ตาว วสนวเสน ถุติวเสน ปริยตฺติวเสน ปญฺญตฺติวเสน จ สนฺตํ นิพฺพานนฺติ เอวํ อสงฺขตาย อมตาย @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปฏิวาเปตีติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๓๐๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=309&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=6957&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=6957&modeTY=2&pagebreak=1#p309