อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๑๘๓.

ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ ^๑- ตํ สพฺพํ สพฺพากาเรน วิสุทฺธิมคฺเค ^๒- วิตฺถาริตเมว. ตตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. อยํ ปน วิเสโส:- ตตฺถ "ทุกฺขสมุทยํ อริยสจฺจํ ยายํ ตณฺหา โปโนพฺภวิกา"ติ ^๓- อิมาย ตนฺติยา อาคตํ, อิธ "อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา"ติ ปจฺจยาการวเสน. ตตฺถ จ ทุกฺขนิโรธํ อริยสจฺจํ "โย ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรโธ"ติ ^๔- อิมาย ตนฺติยา อาคตํ, อิธ "อวิชฺชายเตฺวว อเสสวิราคนิโรธา"ติ ปจฺจยาการนิโรธวเสน. ตตฺถ อเสสวิราคนิโรธาติ อเสสวิราเคน จ อเสสนิโรเธน จ. อุภยมฺเปตํ อญฺญมญฺญเววจนเมว. สงฺขารนิโรโธติ สงฺขารานํ อนุปฺปตฺตินิโรโธ โหติ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. อิเมหิ ปน ปเทหิ ยํ อาคมฺม อวิชฺชาทโย นิรุชฺฌนฺติ, อตฺถโต ตํ นิพฺพานํ ทีปิตํ โหติ. นิพฺพานญฺหิ อวิชฺชานิโรโธติปิ สงฺขารนิโรโธติปิ เอวํ เตสํ เตสํ ธมฺมานํ นิโรธนาเมน กถิยติ. เกวลสฺสาติ สกลสฺส. ทุกฺขกฺขนฺธสฺสาติ วฏฺฏทุกฺขราสิสฺส. นิโรโธ โหตีติ อปฺปวตฺติ ^๕- โหติ. ตตฺถ ยสฺมา อวิชฺชาทีนํ นิโรโธ นาม ขีณากาโรปิ วุจฺจติ อรหตฺตมฺปิ นิพฺพานมฺปิ, ตสฺมา อิธ ขีณาการทสฺสนวเสน ทฺวาทสสุ ฐาเนสุ อรหตฺตํ, ทฺวาทสสุเยว นิพฺพานํ กถิตนฺติ เวทิตพฺพํ. อิทํ วุจฺจตีติ เอตฺถ นิพฺพานเมว สนฺธาย อิทนฺติ วุตฺตํ. อฏฐงฺคิโกติ น อฏฺฐหิ องฺเคหิ วินิมุตฺโต อญฺโญ มคฺโค นาม อตฺถิ. ยถา ปน ปญฺจงฺคิกตุริยนฺติ วุตฺเต ปญฺจงฺคมตฺตเมว ตุริยนฺติ วุตฺตํ โหติ, เอวมิธาปิ อฏฺฐงฺคิกมตฺตเมว มคฺโค โหตีติ เวทิตพฺโพ. อนิคฺคหิโตติ น นิคฺคหิโต. นิคฺคณฺหนฺโต หิ ปริหาเปตฺวา วา ทสฺเสติ วฑฺเฒตฺวา ตํ ปริวตฺเตตฺวา วา. ตตฺถ ยสฺมา จตฺตาริ อริยสจฺจานิ "น อิมานิ จตฺตาริ, เทฺว วา ตีณิ วา"ติ เอวํ หาเปตฺวาปิ "ปญฺจ วา ฉ วา"ติ เอวํ วฑฺเฒตฺวาปิ "น อิมานิ จตฺตาริ อริยสจฺจานิ, อญฺญาเนว จตฺตาริ อริยสจฺจานี"ติ ทสฺเสตุํ น สกฺกา. ตสฺมา อยํ ธมฺโม อนิคฺคหิโต นาม. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๒ วิสุทฺธิ. ๓/๘๐ อินฺทฺริยสจฺจนิทฺเทส @๑ ที.ม. ๑๐/๔๐๐/๒๖๒ สมุทยสจฺจนิทฺเทส, ม.มู. ๑๒/๑๓๓/๙๐ สมุทยสจฺจนิทฺเทส, @อภิ.วิ. ๓๕/๒๐๓/๑๒๐ สมุทยสจฺจ ^๒ ที.ม. ๑๐/๔๐๑/๒๖๔ นิโรธสจฺจนิทฺเทส, @ม.มู. ๑๒/๑๓๔/๙๒ นิโรธสจฺจนิทฺเทส, อภิ.วิ. ๓๕/๒๐๔/๑๒๒ นิโรธสจฺจ @^๓ สี. อปฺปวตฺติโก

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๑๘๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=15&page=183&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=4197&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=15&A=4197&modeTY=2&pagebreak=1#p183