อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๑)
หน้าที่ ๕๓-๕๔.

หน้าที่ ๕๓.
      [๔๙] นวเม ปภสฺสรนฺติ ปณฺฑรํ ปริสุทฺธํ. จิตฺตนฺติ ภวงฺคจิตฺตํ. กึ ปน
จิตฺตสฺส วณฺโณ นาม อตฺถีติ? นตฺถิ. นีลาทีนญฺหิ อญฺญตรวณฺณํ โหตุ สุวณฺณวณฺณํ
วา ๑- ยงฺกิญฺจิ ปริสุทฺธตาย "ปภสฺสรนฺ"ติ วุจฺจติ. อิทมฺปิ นิรุปกฺกิเลสตาย
ปริสุทฺธนฺติ ปภสฺสรํ. ตญฺจ โขติ ตํ ภวงฺคจิตฺตํ. อาคนฺตุเกหีติ อสหชาเตหิ ปจฺฉา
ชวนกฺขเณ อุปฺปชฺชนเกหิ. อุปกฺกิเลเสหีติ ราคาทีหิ อุปกฺกิลิฏฺฐตฺตา
อุปกฺกิลิฏฺฐํ นามาติ วุจฺจติ. กถํ? ยถา หิ สีลวนฺโต อาจารสมฺปนฺนา มาตาปิตโร
วา อาจริยุปชฺฌายา วา ทุสฺสีลานํ ทุราจารานํ อวตฺตสมฺปนฺนานํ ปุตฺตานญฺเจว
อนฺเตวาสิกสทฺธิวิหาริกานญฺจ วเสน "อตฺตโน ปุตฺเต วา อนฺเตวาสิกสทฺธิวิหาริเก วา
น ตชฺเชนฺติ น สิกฺขาเปนฺติ น โอวทนฺติ นานุสาสนฺตี"ติ อวณฺณํ อกิตฺตึ ลภนฺติ,
เอวํ สมฺปทมิทํ เวทิตพฺพํ. อาจารสมฺปนฺนา มาตาปิตโร วิย จ อาจริยุปชฺฌายา
วิย จ ภวงฺคจิตฺตํ ทฏฺฐพฺพํ, ปุตฺตาทีนํ วเสน เตสํ อกิตฺติลาโภ วิย ชวนกฺขเณ
รชฺชนทุสฺสนมุยฺหนสภาวานํ โลภโทสโมหสหคตานํ จิตฺตานํ วเสน อุปฺปนฺเนหิ
อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ ปกติปริสุทฺธมฺปิ ภวงฺคจิตฺตํ อุปกฺกิลิฏฺฐํ นาม
โหตีติ.
      [๕๐] ทสเม ภวงฺคจิตฺตเมว จิตฺตํ. วิปฺปมุตฺตนฺติ ชวนกฺขเณ อรชฺชมานํ
อทุสฺสมานํ อมุยฺหมานํ ติเหตุกญาณสมฺปยุตฺตาทิกุสลวเสน อุปฺปชฺชมานํ อาคนฺตุเกหิ
อุปกฺกิเลเสหิ วิมุตฺตํ นาม โหตีติ. ๒- อิธาปิ ยถา สีลวนฺตานํ อาจารสมฺปนฺนานํ
ปุตฺตาทีนํ วเสน มาตาทโย "โสภนา เอเตเยว อตฺตโน ปุตฺตกาทโย สิกฺขาเปนฺติ
โอวทนฺติ อนุสาสนฺตี"ติ วณฺณกิตฺติลาภิโน โหนฺติ, เอวํ ชวนกฺขเณ
อุปฺปนฺนกุสลจิตฺตวเสน อิทํ ภวงฺคจิตฺตํ อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ
วิปฺปมุตฺตนฺติ วุจฺจตีติ.
                     ปณิหิตอจฺฉวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           ปญฺจโม วคฺโค.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.,อิ. อวณฺณํ วา, ม. สุวณฺณํ วา  ๒ ฉ.ม.,อิ. วิปฺปมุตฺตํ นาม โหติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๔.
                      ๖. อจฺฉราสงฺฆาตวคฺควณฺณนา
      [๕๑] ฉฏฺฐสฺส ปฐเม ตํ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโนติ ตํ ภวงฺคจิตฺตํ สุตวิรหิโต
ปุถุชฺชโน. ตตฺถ อาคมาธิคมาภาวา เญยฺโย อสฺสุตวา อิติ. โย หิ อิทํ สุตฺตํ
อาทิโต ปฏฺฐาย อตฺถวเสน อุปปริกฺขนฺโต "อิทํ ภวงฺคจิตฺตํ นาม ปกติปริสุทฺธมฺปิ
ชวนกฺขเณ อุปฺปนฺเนหิ โลภาทีหิ อุปกฺกิเลเสหิ อุปกฺกิลิฏฺฐนฺ"ติ เนว อาคมวเสน
น อธิคมวเสน ชานาติ. ยสฺส จ ขนฺธธาตุอายตนปจฺจยาการสติปฏฺฐานาทีสุ
อุคฺคหปริปุจฺฉาย วิรหิตตฺตา ๑- ยถาภูตญาณปฏิเวธโก ๒- เนว อาคโม, ปฏิปตฺติยา
อธิคนฺตพฺพสฺส อนธิคตตฺตา น อธิคโม อตฺถิ, โส อาคมาธิคมาภาวา เญยฺโย
อสฺสุตวา อิติ. สฺวายํ:-
             ปุถูนํ ชนนาทีหิ           การเณหิ ปุถุชฺชโน
             ปุถุชฺชนนฺโตคธตฺตา        ปุถุ วายํ ชโน อิติ.
      โส หิ ปุถูนํ นานปฺปการานํ กิเลสานํ ๓- ชนนาทีหิ การเณหิ ปุถุชฺชโน.
ยถาห:-
          "ปุถุ กิเลเส ชเนนฺตีติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ อวิหตสกฺกายทิฏฺฐิกาติ
    ปุถุชฺชนา, ปุถุ สตฺถารานํ มุขุลฺโลกิกาติ ๔- ปุถุชฺชนา, ปุถุ สพฺพคตีหิ
    อวุฏฺฐิตาติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ นานาภิสงฺขาเรหิ ๕- อภิสงฺขโรนฺตีติ ปุถุชฺชนา,
    ปุถุ นานาโอเฆหิ วุยฺหนฺตีติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ นานาสนฺตาเปหิ
    สนฺตปฺปนฺตีติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ นานาปริฬาเหหิ ปริฑยฺหนฺตีติ ปุถุชฺชนา,
    ปุถุ ปญฺจสุ กามคุเณสุ รตฺตา คิทฺธา คธิตา มุจฺฉิตา อชฺโฌปนฺนา ๖-
    ลคฺคา ลคฺคิตา ปลิพุทฺธาติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ ปญฺจหิ นีวรเณหิ อาวุฏา
    นิวุฏา โอวุฏา ๗- ปิหิตา ปฏิจฺฉนฺนา ปฏิกุชฺชิตาติ ปุถุชฺชนา"ติ. ๘-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. อุคฺคหปริปุจฺฉาวินิจฺฉยวิรหิตตฺตา  ๒ ฉ.ม.,อิ......ปฏิเวธสาธโก
@๓ ฉ.ม.,อิ. กิเลสาทีนํ  ๔ สี. มุขุลฺโลกกาติ  ๕ ฉ.ม. นานาภิสงฺขาเร
@๖ ม. อชฺโฌสนฺนา  ๗ ฉ.ม. อาวุตา นิวุตา โอวุตา
@๘ ขุ.มหา. ๒๙/๒๓๙/๑๗๙ ติสฺสเมตฺเตยฺยสุตฺตนิทฺเทส (สฺยา)


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๕๓-๕๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=14&page=53&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=1247&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=14&A=1247&modeTY=2&pagebreak=1#p53