อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๑๓๖.

การเณน. มานาภิสมยาติ มานสฺส ทสฺสนาภิสมยา ปหานาภิสมยา จ. อรหตฺตมคฺโค หิ กิจฺจวเสน มานํ ปสฺสติ, อยมสฺส ทสฺสนาภิสมโย. เตน ทิฏฺโฐ ปน โส ตาวเทว ปหียติ ทิฏฺฐวเสน ทิฏฺฐิ สตฺตานํ ชีวิตํ วิย, อยมสฺส ปหานาภิสมโย. อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ เอวํ อรหตฺตมคฺเคน มานสฺส ทิฏฺฐตฺตา จ ปหีนตฺตา จ เย อิเม "กายพนฺธนสฺส อนฺโต ชีรติ ^๑- หริตนฺตํ วา"ติ ^๒- เอวํ วุตฺตอนฺติมมริยาทนฺโต จ, "อนฺตมิทํ ภิกฺขเว ชีวิตานนฺ"ติ ^๓- เอวํ วุตฺตลามกนฺโต จ, "สกฺกาโย เอโก อนฺโต"ติ ^๔- เอวํ วุตฺตโกฏฺฐาสนฺโต จ, "เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺส สพฺพปจฺจยสงฺขยา"ติ ^๕- เอวํ วุตฺตโกฏนฺโต ^๖- จาติ จตฺตาโร อนฺตา, เตสุ สพฺพสฺเสว วฏฺฏทุกฺขสฺส อทุํ จตุตฺถโกฏิสงฺขาตํ อนฺตมกาสิ, ปริจฺเฉทํ ปริจฺเฉตุมกาสิ, ^๗- อนฺติมสมุสฺสยมตฺตาวเสสํ ทุกฺขมกาสีติ วุตฺตํ โหติ. สมฺปชญฺญํ น ริญฺจตีติ สมฺปชญฺญํ น ชหติ. สงฺขยํ นูเปตีติ รตฺโต ทุฏฺโฐ มุโฬฺหติ ปญฺญตฺตึ น อุเปติ, ตํ ปญฺญตฺตํ ปหาย มหาขีณาสโว นาม โหตีติ อตฺโถ. อิมสฺมึ สุตฺเต สารมฺมณานุสโย กถิโต. ๔. ปาตาลสุตฺตวณฺณนา [๒๕๒] จตุตฺเถ ปาตาโลติ ปาตสฺส อลํ ปริยตฺโต, นตฺถิ เอตฺถ ปติฏฺฐาติ ปาตาโล. อสนฺตํ อสํวิชฺชนานนฺติ ^๘- อสมฺภูตตฺตํ อปญฺญายมานตฺตํ. เอวํ วาจํ ภาสตีติ อตฺถิ มหาสมุทฺเท ปาตาโลติ เอวํ วาจํ. โส หิ ยํ ตํ พลวา มุขํ มหาสมุทฺทสฺส อุทกํ เวเคน ปกฺขนฺทิตฺวา จกฺกวาฬํ วา สิเนรุํ วา อาหจฺจ @เชิงอรรถ: ^๑ วิ. จูฬ. ๗/๒๗๘/๔๓ ^๒ ม.มู. ๑๒/๓๐๔/๒๖๖ @^๓ ขุ.อิติ. ๒๕/๙๑/๓๐๙. สํ.ข. ๑๗/๘๐/๗๕. @^๔ องฺ.ฉกฺก ๒๒/๓๓๒/๔๔๘ (สฺยา) ขุ.จูฬ. ๓๐/๑๑๒/๓๘ (สฺยา) @^๕ สํ.ส. ๑๖/๕๑/๘๒. สํ.สฬา. ๑๘/๘๔/๕๓ (สฺยา) ขุ.อุ. ๒๕/๗๑/๒๑๒. @^๖ สี. วุตฺตโกณนฺโต. ก. วุตฺตโกฏฺฐาสโต ^๗ ฉ. ปริวฏุมํ ^๘ ฉ. อวิชฺชมานนฺติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๑๓๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=13&page=136&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=13&A=2983&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=13&A=2983&modeTY=2&pagebreak=1#p136