อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๑๒๓.

นครนฺติ โข ภิกฺขุ อิมสฺเสตํ จาตุมหาภูติกสฺส กายสฺส อธิวจนนฺติอาทีสุ ปน จาตุมหาภูติกสฺสาติอาทีนํ ปทานํ อตฺโถ เหฏฺฐา วิตฺถาริโตว. เกวลํ ปน วิญฺญาณราชปุตฺตสฺส นิวาสฏฺฐานตฺตา เอตฺถ กาโย "นครนฺ"ติ วุตฺโต, ตสฺเสว ทฺวารภูตตฺตา ฉ อายตนานิ "ทฺวารานี"ติ, เตสุ ทฺวาเรสุ นิจฺจํ สุปติฏฺฐิตตฺตา สติ "โทวาริโก"ติ, กมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขนฺเตน ธมฺมราเชน เปสิตตฺตา สมถวิปสฺสนา "สีฆํ ทูตยุคนฺ"ติ. เอตฺถ มหาโยโธ วิย สมโถ, ปณฺฑิจฺจามจฺโจ วิย วิปสฺสนา เวทิตพฺพา. มชฺเฌ สิงฺฆาฏโกติ นครสฺส มชฺเฌ สิงฺฆาฏโก. มหาภูตานนฺติ หทยวตฺถุสฺส นิสฺสยภูตานํ มหาภูตานํ. วตฺถุรูปสฺส หิ ปจฺจยทสฺสนตฺเมเวตํ จาตุมหาภูตคหณํ กตํ. นครมชฺเฌ ปน โส ราชกุมาโร วิย สรีรมชฺเฌ หทยรูปสิงฺฆาฏเก นิสินฺโน สมถวิปสฺสนาทูเตหิ อรหตฺตาภิเสเกน อภิสิญฺจิตพฺโพ วิปสฺสนา- วิญฺญาณราชปุตฺโต ทฏฺฐพฺโพ. นิพฺพานํ ปน ยถาภูตสภาวํ อกุปฺปํ อธิการีติ กตฺวา ยถาภูตํ วจนนฺติ วุตฺตํ. อริยมคฺโค ปน ยาทิโสว ปุพฺพภาควิปสฺสนามคฺโค, อยมฺปิ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตตฺตา ตาทิโสเยวาติ กตฺวา ยถาคตมคฺโคติ วุตฺโต. อิทํ ตาเวตฺถ ธมฺมเทสนตฺถํ อาภตาย อุปมาย สํสนฺทนํ. ตสฺเสวตฺถสฺส ปากฏีกรณตฺถํ อาภตปกฺเข ปน อิทํ สํสนฺทนํ:- เอตฺถ หิ ฉทฺวารูปมา ฉผสฺสายตนวเสน ทสฺสนวิสุทฺธิปฺปตฺตํ ขีณาสวํ ทสฺเสตุํ อาภตา, นครสามิอุปมา ปญฺจกฺขนฺธวเสน, สิงฺฆาฏกูปมา จตุมหาภูตวเสน, นครูปมา เตภูมกธมฺมวเสน ทสฺสนวิสุทฺธิปฺปตฺตํ ขีณาสวํ ทสฺเสตุํ อาภตา. สงฺเขปโต ปนิมสฺมึ สุตฺเต จตุสจฺจเมว กถิตํ. สกเลนปิ หิ นครสมฺภาเรน ทุกฺขสจฺจเมว กถิตํ, ยถาภูตวจเนน นิโรธสจฺจํ, ยถาคตมคฺเคน มคฺคสจฺจํ, ทุกฺขสฺส ปน ปภาวิกา ^๑- ตณฺหา สมุทยสจฺจํ. เทสนาปริโยสาเน ปญฺหปุจฺฉโก ภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิโตติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. สาธิตา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๑๒๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=13&page=123&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=13&A=2690&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=13&A=2690&modeTY=2&pagebreak=1#p123