อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๖๕.

อิติ วทนฺติ ผสฺสปจฺจยา ทุกฺขนฺติ เอวํ วทนฺโตติ อตฺโถ. ตตฺราติ เตสุ จตูสุ วาเทสุ. เต วต อญฺญตฺร ผสฺสาติ อิทํ "ตทปิ ผสฺสปจฺจยา"ติ ปฏิญฺญาย สาธกวจนํ. ยสฺมา หิ น วินา ผสฺเสน ทุกฺขปฏิสํเวทนา อตฺถิ, ตสฺมา ชานิตพฺพเมตํ ยถา "ตทปิ ผสฺสปจฺจยา"ติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย. สาธุ สาธุ อานนฺทาติ อยํ สาธุกาโร สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ทินฺโน, อานนฺทตฺเถเรน ปน สทฺธึ ภควา อามนฺเตสิ. ^๑- เอกมิทาหนฺติ เอตฺถ อิธาติ นิปาตมตฺตํ, เอกํ สมยนฺติ อตฺโถ. อิทํ วจนํ "น เกวลํ สาริปุตฺโตว ราชคหํ ปวิฏฺโฐ, อหมฺปิ ปาวิสึ. น เกวลญฺจ ตสฺเสวายํ วิตกฺโก อุปฺปนฺโน, มยฺหมฺปิ อุปฺปชฺชิ. น เกวลญฺจ ตสฺเสเวสาว ^๒- ติตฺถิเยหิ สทฺธึ กถา ชาตา, มยฺหมฺปิ สา ^๓- ชาตปุพฺพา"ติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. อจฺฉริยํ อพฺภุตนฺติ อุภยญฺเจตํ ^๔- วิมฺหยทีปนเมว. วจนตฺโถ ปเนตฺถ อจฺฉรํ ปหรณยุตฺตนฺติ ^๕- อจฺฉริยํ. อภูตปุพฺพํ ภูตนฺติ อพฺภุตํ. เอเกน ปเทนาติ "ผสฺสปจฺจยา ทุกฺขนฺ"ติ อิมินา เอกปเทน. เอเตหิ ^๖- สพฺพตฺถ ปทานํ ปฏิกฺเขปตฺโถ วุตฺโต. เอเสวตฺโถติ เอโสเยว ผสฺสปจฺจยา ทุกฺขนฺติ ปฏิจฺจสมุปฺปาทตฺโถ. ตญฺเญเวตฺถ ปฏิภาตูติ ตญฺเญเวตฺถ อุปฏฺฐาตุ. อิทานิ เถโร ชรามรณาทิกาย ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถาย ตมตฺถคมฺภีรญฺเจว คมฺภีราวภาสญฺจ กโรนฺโต สเจ มํ ภนฺเตติ อาทึ วตฺวา ยํมูลกา กถา อุปฺปนฺนา, ตเทว ปทํ คเหตฺวา วิวฏฺฏํ ทสฺเสนฺโต ฉนฺนํ เตฺววาติอาทิมาห. เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติ. จตุตฺถํ. ๕. ภูมิชสุตฺตวณฺณนา [๒๕-๒๖] ปญฺจเม ภูมิโชติ ตสฺส เถรสฺส นามํ. เสสมิธาปิ ปุริมสุตฺเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. อยํ ปน วิเสโส:- ยสฺมา อิทํ สุขทุกฺขํ น เกวลํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. มนฺเตติ ^๒ ฉ.ม.,อิ. ตสฺเสว สา @^๓ ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๔ ฉ.ม.,อิ. อุภยมฺเปตํ @^๕ ฉ.ม.,อิ. ปหริตุํ ยุตฺตนฺติ ^๖ ฉ.ม.,อิ. เอเตน หิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๖๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=12&page=65&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=1441&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=1441&modeTY=2&pagebreak=1#p65