อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๑๒๙.

วิญฺญาณสฺมึ หิ ปริญฺญาเต ตํ ปริญฺญาตเมว โหติ ตํมูลกตฺตา สหุปฺปนฺนตฺตา จ. อิติ วิญฺญาณาหารวเสนปิ ยาว อรหตฺตา เทสนา กถิตาติ. จตุตฺถาหาโร. ตติยํ. ๔. อตฺถิราคสุตฺตวณฺณนา [๖๔] จตุตฺเถ ราโคติอาทินี โลภสฺเสว นามานิ. โส หิ รชนวเสน ^๑- ราโค, นนฺทนวเสน นนฺที, ตณฺหายนวเสน ตณฺหาติ วุจฺจติ. ปติฏฺฐิตํ ตตฺถ วิญฺญาณํ วิรุฬฺหนฺติ กมฺมํ ชิราเปตฺวา ^๒- ปฏิสนฺธิอากฑฺฒนสมตฺถตาย ปติฏฺฐิตญฺเจว วิรุฬฺหญฺจ. ยตฺถาติ เตภูมิกวฏฺเฏ ภุมฺมํ, สพฺพตฺถ วา ปุริมปุริมปเท เอตํ ภุมฺมํ. อตฺถิ ตตฺถ สงฺขารานํ วุฑฺฒีติ อิทํ อิมสฺมึ วิปากวฏฺเฏ ฐิตสฺส อายตึ วฏฺฏเหตุเก สงฺขาเร สนฺธาย วุตฺตํ. ยตฺถ อตฺถิ อายตึ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺตีติ ยสฺมึ ฐาเน อายตึ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติ อตฺถิ. เอวเมว โขติ เอตฺถ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- รชกจิตฺตการา วิย หิ สหกมฺมสมฺภารกมฺมํ, ผลกภิตฺติทุสฺสปฏํ ^๓- วิย เตภูมิกวฏฺฏํ. ยถา รชกจิตฺตการา ปริสุทฺเธสุ ผลกาทีสุ รูปํ สสมุฏฺฐาเปนฺติ, เอวเมว สสมฺภารกกมฺมํ ภเวสุ รูปํ สมุฏฺฐาเปติ. ตตฺถ ยถา อกุสเลน จิตฺตกาเรน สมุฏฺฐาปิตํ รูปํ วิรูปํ โหติ ทุสฺสณฺฐิตํ อมนาปํ, เอวเมว เอกจฺโจ กมฺมํ กโรนฺโต ญาณวิปฺปยุตฺเตน จิตฺเตน กโรติ, ตํ กมฺมํ รูปํ สมุฏฺฐาเปนฺตํ จกฺขาทีนํ สมฺปตฺตึ อทตฺวา ทุพฺพณฺณํ ทุสฺสณฺฐิตํ ^๔- มาตาปิตูนมฺปิ อมนาปํ รูปํ สมุฏฺฐาเปติ. ยถา ปน กุสเลน จิตฺตกาเรน สมุฏฺฐาปิตํ รูปํ สุรูปํ โหติ กโรนฺโต สุสณฺฐิตํ มนาปํ, เอวเมว เอกจฺโจ กมฺมํ กโรนฺโต ญาณสมฺปยุตฺเตน จิตฺเตน กโรติ, ตํ กมฺมํ สมุฏฺฐาเปนฺตํ จกฺขาทีนํ สมฺปตฺตึ ทตฺวา สุวณฺณํ สุสณฺฐิตํ อลงฺกตปฏิยตฺตํ วิย รูปํ สมุฏฺฐาเปติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. รญฺชนวเสน ^๒ ฉ.ม.,อิ. ชวาเปตฺวา @^๓ ฉ.ม. ผลกภิตฺติทุสฺสปฏา ^๔ สี. ทุสฺสณฺฐานํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๑๒๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=12&page=129&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=2883&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=2883&modeTY=2&pagebreak=1#p129