อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๒๑๓.

ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ ฌานสมนนฺตรํ นาม, จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ปุน ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ ปจฺจเวกฺขณสมนนฺตรํ นาม, อิมานิ เทฺวปิ สมนนฺตราเนว. ภควา ปน ฌานํ สมาปชฺชิตฺวา ฌานา วุฏฺฐาย ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคจิตฺเตน อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน ปรินิพฺพายิ. เย เกจิ ^๑- พุทฺธา วา ปจฺเจกพุทฺธา วา อริยสาวกา วา อนฺตมโส กุนฺถกิปิลฺลิกํ อุปาทาย สพฺเพ ภวงฺคจิตฺเตเนว อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน กาลํ กโรนฺติ. ภูตาติ สตฺตา. อปฺปฏิปุคฺคโลติ ปฏิภาคปุคฺคลวิรหิโต. พลปฺปตฺโตติ ทสวิธญาณพลปฺปตฺโต. อุปฺปาทวยธมฺมิโนติ อุปฺปาทวยสภาวา. ^๒- เตสํ วูปสโม สุโขติ เตสํ สงฺขารานํ วูปสมสงฺขาตํ นิพฺพานเมว สุขนฺติ อตฺโถ. ^๒- ตทาสีติ "สห ปรินิพฺพานา มหาภูมิจาโล อโหสี"ติ เอวํ มหาปรินิพฺพาเน ^๓- วุตฺตภูมิจาลํ สนฺธายาห. โส หิ โลมหํสนโก จ ภึสนโก จ อาสิ. สพฺพาการวรูเปเตติ สพฺพวรการณูเปเต ^๔- นาหุ อสฺสาสปสฺสาโสติ น ชาโต อสฺสาสปสฺสาโส. อเนโชติ ตณฺหาสงฺขาตาย เอชาย อภาเวน อเนโช. สนฺติมารพฺภาติ อนุปาทิเสสํ นิพฺพานํ ปฏิจฺจ สนฺธาย. จกฺขุมาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมา. ปรินิพฺพุโตติ ขนฺธปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโต. อสลฺลีเนนาติ อลีเนน ^๕- อสงฺกุฏิเตน ^*- สุวิกสิเตเนว จิตฺเตน. เวทนํ อชฺฌวาสยีติ เวทนํ อธิวาเสสิ, น เวทนานุวตฺตี หุตฺวา อิโต จิโต จ สมฺปริวตฺติ. วิโมกฺโขติ เกนจิ ธมฺเมน อนาวรณวิโมกฺโข สพฺพโส อปญฺญตฺติภาวูปคโม ปชฺโชตนิพฺพานสทิโส ชาโตติ. ปญฺจมํ. ทุติโย วคฺโค. ----------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., อิ. เย หิ เกจิ @^๒-๒ ฉ.ม., อิ. เตสํ วูปสโมติ เตสํ สงฺขารานํ วูปสโม. สุโขติ อสงฺขตํ นิพฺพานเมว @สุขนฺติ อตฺโถ ^๓ ที. มหา. ๑๐/๒๒๐/๑๓๖ มหาปรินิพฺพานสุตต @^๔ ฉ.ม. สพฺพาการวรคุณูเปตา, สุ.วิ. อ. ๒/๒๒๓/๒๐๓ ปรินิพฺพุตกถาวณฺณนา @^๕ ฉ.ม., อิ. อนลลีเนน ^* สี. อสํกุจิเตน

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๒๑๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=213&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=5526&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=5526&modeTY=2&pagebreak=1#p213