บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๙

หน้าที่ ๒๖๐.

กูฏาการํ อกตฺวา อวิจฺฉินฺทิตฺวา ธุรํ อปาเตตฺวา ทนฺตคมนํ วา คนฺตุํ ทนฺตภูมึ วา ปตฺตุํ น สกฺโกนฺติ, เอวเมว ^๑- มคฺคปธานรหิโต มคฺคปธานวตา ปตฺตพฺพํ ปาปุณิตุํ นิพฺพตฺเตตพฺพํ คุณํ นิพฺพตฺเตตุํ น สกฺโกติ. ยถา ปน ทนฺตหตฺถิอาทโย กูฏาการํ อกตฺวา อวิจฺฉินฺทิตฺวา ธุรํ อปาเตตฺวา ทนฺตคมนํ วา คนฺตุํ ทนฺตภูมึ วา ปตฺตุํ สกฺโกนฺติ, เอวเมว มคฺคปธานวา มคฺคปธานวตา ปตฺตพฺพํ ปาปุณิตุํ นิพฺพตฺเตตพฺพํ คุณํ นิพฺพตฺเตตุํ สกฺโกติ, อิทํ วุตฺตํ โหติ "โสตาปตฺติมคฺคปธานวา โสตาปตฺติมคฺคปธานวตา ปตฺโตกาสํ ปาปุณิตุํ นิพฺพตฺเตตพฺพคุณํ นิพฺพตฺเตตุํ สกฺโกติ ฯเปฯ อรหตฺตมคฺคปธานวา อรหตฺตมคฺคปธานวตา ปตฺโตกาสํ ปาปุณิตุํ นิพฺพตฺเตตพฺพคุณํ นิพฺพตฺเตตุํ สกฺโกตี"ติ. [๓๘๐] สมฺมปฺปธานาติ มคฺคปธาเนน สมฺมปฺปธานา. น กิญฺจิ นานากรณํ วทามิ ยทิทํ วิมุตฺติยา วิมุตฺตานนฺติ ยํ เอกสฺส ผลวิมุตฺติยา อิตรสฺส ผลวิมุตฺตึ อารพฺภ นานากรณํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ น กิญฺจิ วทามีติ อตฺโถ. อจฺจิยา วา อจฺจินฺติ อจฺจิยา วา อจฺจิมฺหิ. เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโย, ภุมฺมตฺเถ หิ เอตํ อุปโยควจนํ. กึ ปน ตฺวํ มหาราชาติ มหาราช กึ ตฺวํ "สนฺติ เทวา จาตุมฺมหาราชิกา, สนฺติ เทวา ตาวตึสา ฯเปฯ สนฺติ เทวา ปรนิมฺมิตวตฺติโน, สนฺติ เทวา ตทุตฺตรินฺ"ติ ^๒- เอวํ เทวานํ อตฺถิภาวํ น ชานาสิ, เยน เอวํ วเทหีติ. ตโต อตฺถิภาวํ ชานามิ, มนุสฺสโลกํ ปน อาคจฺฉนฺติ นาคจฺฉนฺตีติ อิทํปุจฺฉนฺโต ยทิ วา เต ภนฺเตติอาทิมาห. สพฺยาปชฺฌาติ สทุกฺขา, สมุจฺเฉทปฺปหาเนน อปฺปหีนเจตสิกทุกฺขา. อาคนฺตาโรติ อุปปตฺติวเสน อาคนฺตาโร. อพฺยาปชฺฌาติ สมุจฺฉินฺนทุกฺขา. อนาคนฺตาโรติ อุปปตฺติวเสน อนาคนฺตาโร. [๓๘๑] ปโหตีติ สกฺโกติ. ราชา หิ ปุญฺวนฺตํปิ ลาภสกฺการสมฺปนฺนํ ยถา น โกจิ อุปสงฺกมติ, เอวํ กโรนฺโต ตมฺหา านา จาเวตุํ สกฺโกติ. อปุญฺวนฺตํปิ สกลคามํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ยาปนมตฺตํ อลภนฺตํ ยถา ลาภสกฺการสมฺปนฺโน โหติ, เอวํ กโรนฺโต ตมฺหา านา จาเวตุํ สกฺโกติ. พฺรหฺมจริยวนฺตํปิ อิตฺถีหิ สทฺธึ สมฺปโยเชตฺวา สีลวินาสํ ปาเปนฺโต พลกฺกาเรน วา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เอวเมวํ, เอวมุปริปิ ^๒ ฉ.ม. ตตุตฺตรินฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๑.

อุปฺปพฺพาเชนฺโต ตมฺหา านา จาเวตุํ สกฺโกติ. อพฺรหฺมจริยวนฺตํปิ สมฺปนฺนกามคุณํ อมจฺจํ พนฺธนาคารํ ปเวเสตฺวา อิตฺถีนํ มุขํปิ ปสฺสิตุํ อเทนฺโต ตมฺหา านา จาเวติ นาม. รฏฺโต ปน ยํ อิจฺฉติ, ตํ ปพฺพาเชติ นาม. ทสฺสนายปิ นปฺปโหนฺตีติ กามาวจเร ตาว อพฺยาปชฺเฌ เทเว สพฺยาปชฺฌา เทวา จกฺขุวิญฺาณทสฺสนายปิ นปฺปโหนฺติ. กสฺมา? อรหโต ตตฺถ านาภาวโต. รูปาวจเร ปน เอกวิมานสฺมึเยว ^๑- ติฏฺนฺติ จ นิสีทนฺติ จาติ จกฺขุวิญฺาณทสฺสนาย ปโหนฺติ, เอเตหิ ทิฏฺ ปน สลฺลกฺขิตํ ปฏิวิทฺธํ สลกฺขณํ ^๒- ทฏฺุํ สลฺลกฺขิตุํ ปฏิวิชฺฌิตุํ น สกฺโกนฺตีติ าณจกฺขุนา ^๓- ทสฺสนาย นปฺปโหนฺติ, อุปริเทเว จ จกฺขุวิญฺาณทสฺสเนนาปีติ. [๓๘๒] โก นาโม อยํ ภนฺเตติ ราชา เถรํ ชานนฺโตปิ อชานนฺโต วิย ปุจฺฉติ. กสฺมา? ปสํสิตุกามตาย. อานนฺทรูโปติ อานนฺทสภาโว. พฺรหฺมปุจฺฉาปิ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา. อถโข อญฺตโร ปุริโสติ สา กิร กถา วิฑูฑเภเนว กถิตา, เต "ตยา กถิตา, ตยา กถิตา"ติ กุปิตา อญฺมญฺ อิมสฺมึเยว าเน อตฺตโน อตฺตโน พลกายํ อุฏฺาเปตฺวา กลหํปิ กเรยฺยุนฺติ นิวารณตฺถํ โส ราชปุริโส เอตทโวจ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวติ. อยํ ปน เทสนา เนยฺยปุคฺคลสฺส วเสน นิฏฺิตาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย กณฺณกตฺถลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. จตุตฺถวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา. ------------ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. เอกวิมานสฺมึ เย ^๒ ฉ.ม. ลกฺขณํ ^๓ ม. วิญฺาณจกฺขุนา

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๒๖๐-๒๖๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=6545&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=6545&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=571 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=8962 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=10575 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=10575 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13