บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๙

หน้าที่ ๑๒๖.

อุปธิปหานายาติ ขนฺธูปธิกิเลสูปธิอภิสงฺขารูปธิกามคุณูปธีติ อิเมสํ อุปธีนํ ปหานาย. อุปธิปฏิสํยุตฺตาติ อุปธิอนุธาวนกา. สรสงฺกปฺปาติ เอตฺถ สรนฺติ ธาวนฺตีติ สรา. สงฺกปฺเปนฺตีติ สงฺกปฺปา. ปททฺวเยนปิ วิตกฺกาเยว วุตฺตา. สมุทาจรนฺตีติ อภิภวนฺติ อชฺโฌตฺถริตฺวา วตฺตนฺติ. สํยุตฺโตติ กิเลเสหิ สํยุตฺโต. อินฺทฺริยเวมตฺตตาติ อินฺทฺริยนานตฺตา. ^๑- กทาจิ กรหจีติ พหุกาลํ วีติวตฺเตตฺวา วีติวตฺเตตฺวา. สติสมฺโมสาติ สติสมฺโมเสน. นิปาโตติ อโยกฏาหมฺหิ ปตนํ. เอตฺตาวตา "นปฺปชหติ, ปชหติ, ขิปฺปํ ปชหตี"ติ ตโย ราสโย ทสฺสิตา. เตสุ จตฺตาโร ชนา นปฺปชหนฺติ นาม, จตฺตาโร ปชหนฺติ นาม, จตฺตาโร ขิปฺปํ ปชหนฺติ นาม. ตตฺถ ปุถุชฺชโน โสตาปนฺโน สกทาคามี อนาคามีติ อิเม จตฺตาโร ชนา นปฺปชหนฺติ นาม. ปุถุชฺชนาทโย ตาว มา ปชหนฺตุ, อนาคามี กถํ นปฺปชหตีติ. โสปิ หิ ยาวเทวสฺส ภวโลโภ อตฺถิ, ตาว อโห สุขํ อโห สุขนฺติ อภินนฺทติ. ตสฺมา นปฺปชหติ นาม. เอเตเยว ปน จตฺตาโร ชนา ปชหนฺติ นาม. โสตาปนฺนาทโย ตาว ปชหนฺตุ, ปุถุชฺชโน กถํ ปชหตีติ. อารทฺธวิปสฺสโก หิ สติสมฺโมเสน สหสา กิเลเส อุปฺปนฺเน "มาทิสสฺส นาม ภิกฺขุโน กิเลโส อุปฺปนฺโน"ติ สํเวคํ กตฺวา วิริยํ ปคฺคยฺห วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา มคฺเคน กิเลเส สมุคฺฆาเฏติ. อิติ โส ปชหติ นาม. เตเยว จตฺตาโร ขิปฺปํ ปชหนฺติ นาม. ตตฺถ อิมสฺมึ สุตฺเต มหาหตฺถิปโทปเม ^๒- อินฺทฺริยภาวเนติ ^๓- อิเมสุ สุตฺเตสุ กิญฺจาปิ ตติยวาโร คหิโต, ปโญฺหปิ ทุติยวาเรเนว กถิโตติ เวทิตพฺโพ. อุปธิ ทุกฺขสฺส มูลนฺติ เอตฺถ ปญฺจกฺขนฺธา อุปธิ นาม. ตํ ทุกฺขสฺส มูลนฺติ อิติ วิทิตฺวา กิเลสูปธินา อุปธิ โหติ, นิคฺคหโณ นิตฺตโณฺหติ อตฺโถ. อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตติ ตณฺหกฺขเย นิพฺพาเน อารมฺมณโต วิมุตฺโต. [๑๕๕] เอวํ จตฺตาโร ปุคฺคเล วิตฺถาเรตฺวา อิทานิ เย ปชหนฺติ, เต "อิเม นาม เอตฺตเก กิเลเส ปชหนฺตี"ติ. เย นปฺปชหนฺติ, เตปิ "อิเม นาม @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อินฺทฺริยนานตฺตตา ^๒ ม. มู. ๑๒/๓๐๐ อาทิ/๒๖๒ โอปมฺมวคฺค @^๓ ม. อุ. ๑๔/๔๕๓ อาทิ/๓๘๓ สฬายตนวคฺค ^๕ ฉ.ม. ปโญฺห ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

เอตฺตเก กิเลเส นปฺปชหนฺตี"ติ ทสฺเสตุํ ปญฺจ โข อิเม อุทายิ กามคุณาติอาทิมาห. ตตฺถ มิฬฺหสุขนฺติ อสุจิสุขํ. อนริยสุขนฺติ นอริเยหิ เสวิตสุขํ. ภายิตพฺพนฺติ เอตสฺส สุขสฺส ปฏิลาภโตปิ วิปากโตปิ ภายิตพฺพํ. เนกฺขมฺมสุขนฺติ กามโต นิกฺขนฺตสุขํ. ปวิเวกสุขนฺติ คณโตปิ กิเลสโตปิ ปวิวิตฺตสุขํ. อุปสมสุขนฺติ ราคาทิวูปสมตฺถาย สุขํ. สมฺโพธิสุขนฺติ ^๑- มคฺคสงฺขาตสฺส สมฺโพธิสฺส ^๒- นิพฺพตฺตนตฺถาย สุขํ. น ภายิตพฺพนฺติ เอตสฺส สุขสฺส ปฏิลาภโตปิ วิปากโตปิ น ภายิตพฺพํ, ภาเวตพฺพเมเวตํ. [๑๕๖] อิญฺชิตสฺมึ วทามีติ อิญฺชนํ จลนํ ผนฺทนนฺติ วทามิ. กิญฺจ ตตฺถ อิญฺชิตสฺมินฺติ กิญฺจ ตตฺถ อิญฺชิตํ. อิทํ ตตฺถ อิญฺชิตสฺมินฺติ เย เอเต อนิรุทฺธา วิตกฺกวิจารา, อิทํ ตตฺถ อิญฺชิตํ. ทุติยตติยชฺฌาเนสุปิ เอเสว นโย. อนิญฺชิตสฺมึ วทามีติ อิทํ จตุตฺถชฺฌานํ อนิญฺชนํ อจลนํ อผนฺทนนฺติ ^๓- วทามิ. อนลนฺติ วทามีติ อกตฺตพฺพอาลยนฺติ วทามิ, ตณฺหาลโย เอตฺถ น อุปฺปาเทตพฺโพติ ทสฺเสติ. อถวา อนลํ อปริยนฺตํ, น เอตฺตาวตา อลเมตนฺติ สนฺนิฏฺฐานํ กาตพฺพนฺติ วทามิ. เนวสญฺญานาสญฺญายตนสฺสปีติ เอวรูปายปิ สนฺตาย สมาปตฺติยา ปหานเมว วทามิ. อณุํ วา ถูลํ วาติ ขุทฺทกํ วา มหนฺตํ วา อปฺปสาวชฺชํ วา มหาสาวชฺชํ วา. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว. เทสนา ปน เนยฺยปุคฺคลสฺส วเสน อรหตฺตนิกูเฏเนว นิฏฺฐาปิตาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย ลฏุกิโกปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ฉฏฺฐํ. ------------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. สมฺโพธสุขนฺติ ^๒ ฉ.ม. สมฺโพธสฺส ^๓ ฉ.ม. นิปผนฺทนนฺติ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๒๖-๑๒๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=3172&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=3172&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=175 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=3253 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=3650 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=3650 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13