บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๘

หน้าที่ ๒๖๒.

ราโค โข อาวุโส ปมาณกรโณติอาทีสุ ยถา ปพฺพตปาเท ปูติปณฺณรสอุทกํ นาม โหติ กาฬวณฺณํ, โอโลเกนฺตานํ พฺยามสตคมฺภีรํ วิย ขายติ, ยฏฺึ วา รชฺชุํ วา คเหตฺวา มินนฺตสฺส ปิฏฺิปาโทตฺถรณมตฺตํปิ น โหติ, เอวเมว ยาว ราคาทโย นุปฺปชฺชนฺติ, ตาว ปุคฺคลํ สญฺชานิตุํ น สกฺกา โหติ, ^๑- โสตาปนฺโน วิย สกทาคามี วิย อนาคามี วิย จ ขายติ. ยทา ปนสฺส ราคาทโย อุปฺปชฺชนฺติ, ตทา รตฺโต ทุฏฺโ มุโฬฺหติ ปญฺายติ. อิติ เอเต "เอตฺตโก อยนฺ"ติ ปุคฺคลสฺส ปมาณํ ทสฺเสนฺโต วิย อุปฺปชฺชนฺตีติ ปมาณกรณา นาม วุตฺตา. ยาวตา โข อาวุโส อปฺปมาณา เจโตวิมุตฺติโยติ ยตฺตกา อปฺปมาณา เจโตวิมุตฺติโย. กิตฺตกา ปน ตา? จตฺตาโร พฺรหฺมวิหารา, จตฺตาโร มคฺคา, จตฺตาริ จ ผลานีติ ทฺวาทส. ตตฺถ พฺรหฺมวิหารา ผรณอปฺปมาณตาย อปฺปมาณา. เสสา ปมาณกรณกิเลสานํ อภาเวน อปฺปมาณา, นิพฺพานํปิ อปฺปมาณเมว, เจโตวิมุตฺติ ปน น โหติ, ตสฺมา น คหิตํ. อกุปฺปาติ อรหตฺตผลเจโตวิมุตฺติ, สา หิ ตาสํ สพฺพเชฏฺกา, ^๒- ตสฺมา อคฺคมกฺขายตีติ วุตฺตา, ราโค โข อาวุโส กิญฺจโนติ ราโค อุปฺปชฺชิตฺวาปิ ปุคฺคลํ กิญฺจติ มทฺทติ ปลิพุทฺธติ. ^๓- ตสฺมา กิญฺจโนติ วุตฺโต. มนุสฺสา กิร โคเณหิ ขลํ มทฺทาเปนฺตา กิญฺเจหิ กปิลกิญฺเจหิ กาฬกาติ วทนฺติ, เอวํ มทฺทนตฺโถ กิญฺจนตฺโถติ เวทิตพฺโพ. โทสโมเหสุปิ เอเสว นโย. อากิญฺจญฺา เจโตวิมุตฺติโย นาม นว ธมฺมา อากิญฺจญฺายตนญฺจ มคฺคผลานิ จ. ตตฺถ อากิญฺจญฺายตนํ กิญฺจนํ อารมฺมณํ อสฺส นตฺถีติ อากิญฺจญฺ, มคฺคผลานิ กิญฺจนานํ มทฺทนปลิพุทฺธนกิเลสานํ นตฺถิตาย อากิญฺจญฺานิ, นิพฺพานํปิ อากิญฺจญฺ, เจโตวิมุตฺติ ปน น โหติ, ตสฺมา น คหิตํ. ราโค โข อาวุโส นิมิตฺตกรโณติอาทีสุ ยถา นาม ทฺวินฺนํ กุลานํ สทิสา เทฺว วจฺฉกา โหนฺติ. ยาว เตสํ ลกฺขณํ น กตํ โหติ, ตาว "อยํ อสุกกุลสฺส วจฺฉโก, อยํ อสุกกุลสฺสา"ติ น สกฺกา โหนฺติ ชานิตุํ. ยทา ปน เตสํ สตฺติสูลาทีสุ อญฺตรํ ลกฺขณํ กตํ โหติ, ตทา สกฺกา โหนฺติ ชานิตุํ. เอวเมว ยาว ปุคฺคลสฺส ราโค นุปฺปชฺชติ, ตาว น สกฺกา โหติ ชานิตุํ อริโย @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. โหนฺติ ^๒ ฉ.ม. สพฺพเชฏฺิกา ^๓ ฉ.ม. ปลิพุนฺธติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๓.

วา ปุถุชฺชโน วาติ. ราโค ปนสฺส อุปฺปชฺชมาโนว สราโค นาม อยํ ปุคฺคโลติ สญฺชานนนิมิตฺตํ กโรนฺโต วิย อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา "นิมิตฺตกรโณ"ติ วุตฺโต. โทสโมเหสุปิ เอเสว นโย. อนิมิตฺตา เจโตวิมุตฺติโย นาม เตรส ธมฺมา วิปสฺสนา, จตฺตาโร อารุปฺปา, จตฺตาโร มคฺคา, จตฺตาริ จ ผลานีติ. ตตฺถ วิปสฺสนา นิจฺจนิมิตฺตํ สุขนิมิตฺตํ อตฺตนิมิตฺตํ อุคฺฆาเฏตีติ อนิมิตฺตา นาม. จตฺตาโร อารุปฺปา รูปนิมิตฺตสฺส อภาเวน อนิมิตฺตา นาม. มคฺคผลานิ นิมิตฺตกรณานํ กิเลสานํ อภาเวน อนิมิตฺตานิ. นิพฺพานํปิ อนิมิตฺตเมว, ตํ ปน เจโตวิมุตฺติ น โหติ, ตสฺมา น คหิตํ. อถ กสฺมา สุญฺตา เจโตวิมุตฺติ น คหิตาติ สา "สุญฺา ราเคนา"ติอาทิวจนโต สพฺพตฺถ อนุปวิฏฺาว, ตสฺมา วิสุํ น คหิตา. เอกตฺถาติ อารมฺมณวเสน เอกตฺถา, อปฺปมาณํ อากิญฺจญฺ สุญฺตํ อนิมิตฺตนฺติ หิ สพฺพาเนตานิ นิพฺพานสฺเสว นามานิ, อิติ อิมินา ปริยาเยน เอกตฺถา. อญฺสฺมึ ปนฏฺาเน อปฺปมาณา โหนฺติ, อญฺสฺมึ อากิญฺจญฺา อญฺสฺมึ สุญฺตา อญฺสฺมึ อนิมิตฺตาติ. อิมินา ปริยาเยน นานาพฺยญฺชนา. อิติ เถโร ยถานุสนฺธินาว เทสนํ นิฏฺเปสีติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย มหาเวทลฺลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. --------------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๒๖๒-๒๖๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=6707&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=6707&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=493 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=9220 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=10857 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=10857 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12