บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๘

หน้าที่ ๑๘๙.

วิลปิตํ วิย โหติ, วิปฺปลปิตมตฺตํ โหตีติ อตฺโถ. อถวา ติฏฺฐเตสาติ เอตฺถ กถาติ อาหริตฺวา วตฺตพฺพา. วาจาวิลาปํ วิลปิตํ มญฺเญติ เอตฺถ ปน อิทํ วาจานิจฺฉารณํ วิลปิตมตฺตํ มญฺเญ โหตีติ อตฺโถ. อิทานิ ปญฺหํ ปุจฺฉนฺโต กิตฺตาวตาติอาทิมาห. ตตฺถ เวสารชฺชปฺปตฺโตติ ญาณปฺปตฺโต. อปรปฺปจฺจโยติ อปรปฺปตฺติโย. อถสฺส ภควา ปญฺหํ วิสฺสชฺเชนฺโต อิธ อคฺคิเวสฺสนาติอาทิมาห, ตํ อุตฺตานตฺถเมว. ยสฺมา ปน ตตฺถ ^๑- ปสฺสตีติ วุตฺตตฺตา เสกฺขภูมิ ทสฺสิตา. ตสฺมา อุตฺตรึ เสกฺขภูมึ ^๒- ปุจฺฉนฺโต ทุติยํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ, ตํปิสฺส ภควา พฺยากาสิ. ตตฺถ ทสฺสนานุตฺตริเยนาติอาทีสุ ทสฺสนานุตฺตริยนติ โลกิยโลกุตฺตรา ปญฺญา. ปฏิปทานุตฺตริยนฺติ โลกิยโลกุตฺตรา ปฏิปทา. วิมุตฺตานุตฺตริยนฺติ โลกิยโลกุตฺตรา วิมุตฺติ. สุทฺธโลกุตฺตรเมว วา คเหตฺวา ทสฺสนานุตฺตริยนฺติ อรหตฺตมคฺคสมฺมาทิฏฺฐิ. ปฏิปทานุตฺตริยนฺติ เสสมคฺคงฺคานิ. วิมุตฺตานุตฺตริยนฺติ มคฺคผลวิมุตฺติ. ^๓- ขีณาสวสฺส วา นิพฺพานทสฺสนํ ทสฺสนานุตฺตริยํ นาม. อฏฺฐมคฺคงฺคานิ ^๔- ปฏิปทานุตฺตริยํ. อคฺคผลํ วิมุตฺตานุตฺตริยนฺติ เวทิตพฺพํ. พุทฺโธ โส ภควาติ โส ภควา สยํปิ จตฺตาริ สจฺจานิ พุทฺโธ. โพธายาติ ปเรสํปิ จตุสจฺจโพธาย ธมฺมํ เทเสติ. ทนฺโตติอาทีสุ ทนฺโตติ นิพฺพิเสวโน. ทมถายาติ นิพฺพิเสวนตฺถาย. สนฺโตติ สพฺพกิเลสวูปสเมน สนฺโต. สมถายาติ กิเลสวูปสมาย. ติณฺโณติ จตุโรฆติณฺโณ. ตรณายาติ จตุโรฆตรณาย. ปรินิพฺพุโตติ กิเลสปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโต. ปรินิพฺพานายาติ กิเลสปรินิพฺพานตฺถาย. [๓๖๒] ธํสีติ คุณธํสกา. ปคพฺภาติ วาจาปาคพฺภิเยน ^๕- สมนฺนาคตา. อาสาเทตพฺพนฺติ ฆฏฺเฏตพฺพํ. อาสชฺชาติ ฆฏฺเฏตฺวา. นเตฺวว ภวนฺตํ โคตมนฺติ ภวนฺตํ โคตมํ อาสชฺช กสฺสจิ อตฺตโน วาทํ อนุปหฏํ สกลํ อาทาย ปกฺกมิตุํ ถาโม นตฺถีติ ทสฺเสติ, น หิ ภควา หตฺถิอาทโย วิย กสฺสจิ ชีวิตนฺตรายํ กโรติ. อยํ ปน นิคณฺโฐ อิมา ติสฺโส อุปมา น ภควโต อุกฺกํสนตฺถเมว อาหริ, อตฺตุกฺกํสนตฺถเมว อาหริ. ยถา หิ ราชา กญฺจิ ปจฺจตฺถิกํ ฆาเตตฺวา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปเนตฺถ ^๒ ฉ.ม. อเสกฺขภูมึ ^๓ ฉ.ม. อคฺคผลวิมุตฺติ @^๔ ฉ.ม. มคฺคงฺคานิ ^๕ ฉ.ม. ปคพฺพาติ วาจาปาคพฺพิเยน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๐.

เอวํ นาม สูโร เอวํ ถามสมฺปนฺโน ปุริโส ภวิสฺสตีติ ปจฺจตฺถิกํ โถเมนฺโตปิ อตฺตานเมว โถเมติ, เอวเมว เอโสปิ สิยา หิ โภ โคตม หตฺถึ ปภินฺนนฺติอาทีหิ ภควนฺตํ อุกฺกํเสนฺโตปิ มยเมว สูรา มยํ ปณฺฑิตา มยํ พหุสฺสุตาเยว เอวํ ปภินฺนหตฺถึ วิย ปชฺชลิตอคฺคิกฺขนฺธํ วิย ผณกตอาสีวิสํ วิย จ วาทตฺถิกา สมฺมาสมฺพุทฺธํ อุปสงฺกมิมฺหาติ อตฺตานํเยว อุกฺกํเสติ, เอวํ อตฺตานํ อุกฺกํเสตฺวา ภควนฺตํ นิมนฺตยมาโน อธิวาเสตุ เมติอาทิมาห. ตตฺถ อธิวาเสตูติ สมฺปฏิจฺฉตุ. สฺวาตนายาติ ยํ เม ตุเมฺหสุ สกฺการํ ^๑- กโรโต เสฺว ภวิสฺสติ ปุญฺญญฺจ ปีติปามุชฺชญฺจ, ตทตฺถาย. อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวนาติ ภควา กายงฺคํ วา วาจงฺคํ วา อโจเปตฺวา อพฺภนฺตเรเยว ขนฺตึ ธาเรนฺโต ตุณฺหีภาเวน อธิวาเสสิ, สจฺจกสฺส อนุคฺคหกรณตฺถํ มนสาว สมฺปฏิจฺฉีติ วุตฺตํ โหติ. [๓๖๓] ยมสฺส ปฏิรูปํ มญฺเญยฺยาถาติ เต กิร ลิจฺฉวี ตสฺส ปญฺจ ถาลิกปากสตานิ นิจฺจภตฺตํ อาหรนฺติ. ตเทว สนฺธาย เอส เสฺว ตุเมฺห ยํ อสฺส สมณสฺส โคตมสฺส ปฏิรูปํ กปฺปิยนฺติ มญฺเญยฺยาถ, ตํ อาหเรยฺยาถ, สมณสฺส หิ โคตมสฺส ตุเมฺห ตํ ^๒- ปริจารกา กปฺปิยากปฺปิยํ ยุตฺตายุตฺตํ ชานาถาติ วทติ. ภตฺตาภิหารํ อภิหรึสูติ อภิหริตพฺพํ ภตฺตํ อภิหรึสุ. ปณีเตนาติ อุตฺตเมน. สหตฺถาติ สหตฺเถน. สนฺตปฺเปตฺวาติ สุฏฺฐุ ตปฺเปตฺวา, ปริปุณฺณํ สุหิตํ ยาวทตฺถํ กตฺวา. สมฺปวาเรตฺวาติ สุฏฺฐุ ปวาเรตฺวา, อลํ อลนฺติ หตฺถสญฺญาย ปฏิกฺขิปาเปตฺวา. ภุตฺตาวินฺติ ภุตฺตวนฺตํ. โอนีตปตฺตปาณินฺติ ปตฺตโต โอนีตปาณึ, อปนีตหตฺถนฺติ วุตฺตํ โหติ. "โอนิตฺตปตฺตปาณินฺ"ติปิ ^๓- ปาโฐ, ตสฺสตฺโถ, โอนิตฺตํ นานาภูตํ ปตฺตํ ปาณิโต อสฺสาติ โอนิตฺตปตฺตปาณี. ตํ โอนิตฺตปตฺตปาณึ, หตฺเถ จ ปตฺตญฺจ โธวิตฺวา เอกมนฺเต ปตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา นิสินฺนนฺติ อตฺโถ. เอกมนฺตํ นิสีทีติ ภควนฺตํ เอวํภุตฺตํ ^๔- ญตฺวา เอกสฺมึ โอกาเส นิสีทีติ อตฺโถ. ปุญฺญญฺจาติ ยํ อิมสฺมึ ทาเน ปุญฺญํ, อายตึ วิปากกฺขนฺธาติ อตฺโถ. ปุญฺญมหีติ วิปากกฺขนฺธานํเยว ปริวาโร. ตํ ทายกานํ สุขาย โหตูติ ตํ อิเมสํ ลิจฺฉวีนํ สุขตฺถาย โหตุ. อิทํ กิร โส อหํ ปพฺพชิโต นาม, ปพฺพชิเตน ปน ^๕- น ยุตฺตํ อตฺตโน ทานํ นิยฺยาเตตุนฺติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. การํ ^๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๓ สี. โอหิตปตฺตปาณินฺติปิ @^๔ ฉ.ม. เอวํภูตํ ^๕ ฉ.ม. จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๑.

เตสํ นิยฺยาเตนฺโต เอวมาห. อถ ภควา ยสฺมา ลิจฺฉวีหิ สจฺจกสฺส ทินฺนํ, น ภควโต. สจฺจเกน ปน ภควโต ทินฺนํ, ตสฺมา ตมตฺถํ ทีเปนฺโต ยํ โข อคฺคิเวสฺสนาติอาทิมาห. อิติ ภควา นิคณฺฐสฺส มนํ ^๑- วินาเยว อตฺตโน ทินฺนทกฺขิณํ นิคณฺฐสฺส นิยฺยาเตสิ, สา จสฺส อนาคเต วาสนา ภวิสฺสตีติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย จูฬสจฺจกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๑๘๙-๑๙๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=4829&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=4829&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=392 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=7323 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=8527 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=8527 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12