ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๑)

น เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ เต ปญฺจสตา ภิกฺขู อิทํ ภควโต
วจนํ นานุโมทึสุ. กสฺมา? อญฺญาณเกน. เต กิร อิมสฺส สุตฺตสฺส อตฺถํ น
ชานึสุ, ตสฺมา นาภินนฺทึสุ. เตสญฺหิ ตสฺมึ สมเย เอวํ วิจิตฺรนยเทสนาวิลาสยุตฺตํปิ
เอตํ สุตฺตํ ฆนปุถุเลน ทุสฺสปเฏน มุเข พทฺธํ กตฺวา ปุรโต ฐปิตมนุญฺญโภชนํ
วิย อโหสิ.
     นนุ จ ภควา อตฺตนา เทสิตํ ธมฺมํ ปรํ ญาเปตุํ จตฺตาริ อสงฺเขยฺยานิ
ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺญุตํ ปตฺโต. โส กสฺมา ยถา เต น ชานนฺติ, ตถา
เทเสสีติ. วุตฺตมิทํ อิมสฺส สุตฺตสฺส นิกฺเขปวิจารณาย เอวํ มานภณฺชนตฺถํ
สพฺพธมฺมมูลปริยายนฺติ เทสนํ อารภีติ. ตสฺมา นยิธ ปุน วตฺตพฺพมตฺถิ. เอวํ
มานภญฺชนตฺถํ เทสิตญฺจ ปเนตํ สุตฺตํ สุตฺวา เต ภิกฺขู ตํเยว กิร ปฐวึ ทิฏฺฐิคติโก
สญฺชานาติ เสโขปิ อรหาปิ ตถาคโตปิ อภิชานาติ กึ นาม อิทํ กถนฺนามิทนฺติ
จินฺเตนฺตา ปุพฺเพ มยํ ภควตา กถิตํ ยงฺกิญฺจิ ขิปฺปเมว อาชานาม อิทานิ
ปนิมสฺส มูลปริยายสฺส อนฺตํ วา โกฏึ วา น ชานาม น ปสฺสาม, อโห
พุทฺธา นาม อปฺปเมยฺยา อตุลาติ อุทฺธตทาฐา วิย สปฺปา นิมฺมทา หุตฺวา
พุทฺธุปฏฺฐานญฺจ ธมฺมสฺสวนญฺจ สกฺกจฺจํ อคมํสุ.
     เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ธมฺมสภายํ สนฺนิสินฺนา อิมํ กถํ
สมุฏฺฐาเปสุํ "อโห พุทฺธานํ อานุภาโว, เต นาม พฺราหฺมณปพฺพชิตา
ตถามานมทมตฺตา ภควโต มูลปริยายเทสนาย นีหตมานา กตา"ติ. อยญฺจ เอตรหิ
เตสํ ภิกฺขูนํ อนฺตรากถา วิปฺปกตา. อถ ภควา คนฺธกุฏิยา นิกฺขมิตฺวา ตํขณานุรูเปน
ปาฏิหาริเยน ธมฺมสภายํ ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน นิสีทิตฺวา เต ภิกฺขู อาห "กาย
นุตฺถ ภิกฺขเว อนฺตรากถาย ๑- สนฺนิสินฺนา"ติ. เต ตมตฺถํ ภควโต อาโรเจสุํ. ภควา
เอตทโวจ "น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ อหํ อิเม เอวํ มานปคฺคหิตสิเร วิจรนฺเต
นีหตมาเน อกาสินฺ"ติ. ตโต อิมิสฺสา อตฺถุปฺปตฺติยา อิทํ อตีตํ อาเนสิ.
     ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว อญฺญตโร ทิสาปาโมกฺโข พฺราหฺมโณ พาราณสิยํ ปฏิวสติ
ติณฺณํ เวทานํ ปารคู สนิฆณฺฑุเกฏฺภานํ สกฺขรปฺปเภทานํ อิติหาสปฺปญฺจมานํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เอตรหิ กถาย (ปาลิยา สํสนฺเทตพฺพํ)
เวยฺยากรณโลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ อนวโย, โส ปญฺจมตฺตานิ มาณวกสตานิ
มนฺเต วาเจสิ. ปณฺฑิตา มาณวกา พหุญฺจ คณฺหนฺติ ลหุญฺจ, สุฏฺฐ จ
อุปธาเรนฺติ, คหิตญฺจ เตสํ น วินสฺสติ. โสปิ พฺราหฺมโณ อาจริยมุฏฺฐึ อกตฺวา ฆเฏ
อุทกํ อาสิญฺจนฺโต วิย สพฺพํปิ สิปฺปํ อุคฺคหาเปตฺวา เต มาณวเก เอตทโวจ
"เอตฺตกมิทํ สิปฺปํ ทิฏฺฐธมฺมสมฺปรายหิตนฺ"ติ. เต มาณวกา "ยํ อมฺหากํ
อาจริโย ชานาติ, มยํปิ ตํ ชานาม, มยมฺปีทานิ อาจริยา เอวา"ติ มานมุปฺปาเทตฺวา
ตโต ปภูติ อาจริเย อคารวา นิกฺขิตฺตวตฺตา วิหรึสุ. อาจริโย ญตฺวา "กริสฺสามิ
เตสํ มานนิคฺคหนฺ"ติ จินฺเตสิ. โส เอกทิวสํ อุปฏฺฐานมาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา
นิสินฺเน เต มาณวเก อาห "ตาตา โว ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามิ, กจฺจิตฺถ สมตฺถา
กเถตุนฺ"ติ. เต "ปุจฺฉถาจริย ปุจฺฉถาจริยา"ติ สหสา อาหํสุ, ยถาตํ สุตมทมตฺตา.
อาจริโย อาห:-
              "กาโล ฆสติ ภูตานิ          สพฺพาเนว สหตฺตนา
               โย จ กาลฆโส ภูโต        ส ภูตปจนึ ปจี"ติ. ๑-
วิสชฺเชถ ตาตา อิมํ ปญฺหนฺติ.
     เต จินฺเตตฺวา ๒- อชานมานา ตุณฺหี อเหสุํ. อาจริโย อาห "อลํ ตาตา
คจฺฉถชฺช, เสฺว กเถยฺยาถา"ติ อุยฺโยเชสิ. เต ทสปิ วีสติปิ สมฺปิณฺฑิตา หุตฺวา
น ตสฺส ปญฺหสฺส อาทึ น อนฺตมทฺทสํสุ. อาคนฺตฺวา จ อาจริยสฺส อาโรเจสุํ
"นยิมสฺส ปญฺหสฺส อตฺถมาชานามา"ติ. อาจริโย เตสํ นิคฺคหตฺถาย อิมํ
คาถมาภาสิ:-
              "พหูนิ นรสีสานิ          โลมสานิ พฺรหานิ จ
               คีวาสุ ปฏิมุกฺกานิ        โกจิเทเวตฺถ กณฺณวา"ติ. ๓-
     คาถายตฺโถ พหูนิ นรานํ สีสานิ ทิสฺสนฺติ สพฺพานิ จ ตานิ โลมสานิ
สพฺพานิ มหนฺตานิ คีวายเมว ฐปิตานิ, น ตาลผลํ วิย หตฺเถน คหิตานิ นตฺถิ
เตสํ อิเมหิ นานากรณํ. เอตฺถ ปน โกจิเทว กณฺณวาติ อตฺตานํ สนฺธายาห.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ทุก. ๒๗/๓๔๐/๙๕ มูลปริยายชาตก (สยา)    ฉ.ม. จินฺเตนฺตา.
@ ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๓๔๑/๙๕ (สยา)
กณฺณวาติ ปญฺญวา. กณฺณจฺฉิทฺทํ ปน กสฺสจิ นตฺถิ, ตํ สุตฺวา เต มาณวกา
มงฺกุภูตา ปตฺตกฺขนฺธา อโธมุขา องฺคุลิยา ภูมึ วิเลเขนฺตา ตุณฺหี อเหสุํ.
     อถ เนสํ สหิริกภาวํ ปสฺสิตฺวา อาจริโย "อุคฺคณฺหถ ตาตา ปญฺหนฺ"ติ
ปญฺหํ วิสชฺเชสิ. กาโลติ ปุเรภตฺตกาโลปิ ปจฺฉาภตฺตกาโลปีติ เอวมาทิ. ภูตานีติ
สตฺตาธิวจนเมตํ. กาโล ภูตานํ น จมฺมมํสาทีนิ ขาทติ. อปิจ โข เตสํ
อายุวณฺณพลานิ เขเปนฺโต โยพฺพญฺญํ มทฺทนฺโต อาโรคฺยํ วินาเสนฺโต ฆสติ
ขาทตีติ วุจฺจติ. สพฺพาเนว สหตฺตนาติ เอวํ ฆสนฺโต จ น กิญฺจิ วชฺเชติ
สพฺพาเนว ฆสติ น เกวลญฺจ ภูตานิเยว, อปิจ โข สหตฺตนา อตฺตานํ ฆสติ.
ปุเรภตฺตกาโล ปจฺฉาภตฺตกาลํ น ปาปุณาติ. เอส นโย ปจฺฉาภตฺตกาลาทีสุ.
โย จ กาลฆโส ภูโตติ ขีณาสวสฺเสตํ อธิวจนํ. โส หิ อายตึ ปฏิสนฺธิกาลํ
เขเปตฺวา ขาทิตฺวา ฐิตตฺตา "กาลฆโส"ติ วุจฺจติ. สภูตปจนึ ปจีติ โส ยายํ
ตณฺหา อปาเยสุ ภูเต ปจติ, ตํ ญาณคฺคินา ปริฑหิ ๑- ภสฺมมกาสิ, เตน "ภูตปจนึ
ปจี"ติ วุจฺจติ. "ปชนินฺ"ติปิ ปาโฐ. ชนิกํ นิพฺพตฺติกนฺติ ๒- อตฺโถ.
     อถ เต มาณวกา ทีปสหสสาโลเกน วิย รตฺตึ สมวิสมํ อาจริยสฺส
วิสชฺชเนน ปญฺหสฺส อตฺถํ ปากฏํ ทิสฺวา "อิทานิ มยํ ยาวชีวํ ครุสํวาสํ
วสิสฺสาม มหนฺตา เอเต อาจริยา นาม มยญฺหิ พหุสฺสุตมานํ อุปฺปาเทตฺวา
จตุปฺปทิกคาถายปิ อตฺถํ น ชานามา"ติ นีหตมานา ปุพฺพสทิสเมว อาจริยสฺส
วตฺตปฏิปตฺตึ กตฺวา สคฺคปรายนา อเหสุํ.
     อหํ ๓- ภิกฺขเว เตน สมเยน อาจริโย อโหสึ, อิเม ภิกฺขู มาณวกา
เอวํ ปุพฺเพปาหํ อิเม เอวํ มานปคฺคหิตสิเร วิจรนฺเต นีหตมาเน อกาสินฺติ.
     อิมญฺจ ชาตกํ สุตฺวา เต ภิกฺขู ปุพฺเพปิ มยํ มาเนเนว ปหตาติ
ภิยฺโยโส มตฺตาย นีหตมานา หุตฺวา อตฺตโน อุปการกมฺมฏฺฐานปรายนา อเหสุํ.
     ตโต ภควา เอกํ สมยํ ชนปทจาริกญฺจรนฺโต เวสาลึ ปตฺวา โคตมเก
เจติเย วิหรนฺโต อิเมสํ ปญฺจสตานํ ภิกฺขูนํ ญาณปริปากํ วิทิตฺวา อิมํ โคตมกสุตฺตํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปจิ ทยฺหิ.    ม. ชนิตํ นิพฺพตฺติตนฺติ    ฉ.ม. อหํ โข....
กเถสิ:- "อภิญฺญายาหํ ภิกฺขเว ธมฺมํ เทเสมิ โน อนภิญฺญาย, สนิทานาหํ
ฯเปฯ สปฺปาฏิหาริยาหํ ภิกฺขเว ธมฺมํ เทเสมิ โน อปฺปาฏิหาริยํ, ตสฺส มยฺหํ
ภิกฺขเว อภิญฺญาย ธมฺมํ เทสยโต ฯเปฯ โน อปฺปาฏิหาริยํ, กรณีโย โอวาโท
กรณียา อนุสาสนี, อลญฺจปน โว ภิกฺขเว ตุฏฺฐิยา อลํ อตฺตมนตาย อลํ
โสมนสฺสาย `สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม, สุปฏิปนฺโน
สํโฆ'ติ อิทมโวจ ภควา, อิมสฺมึ จ ปน เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺญมาเน *- ทสสหสฺสี
โลกธาตุ อกมฺปิตฺถา"ติ. ๑-
     อิทญฺจ สุตฺตํ สุตฺวา เต ปญฺจสตา ภิกฺขู ตสฺมึเยวาสเน สห ปฏิสมฺภิทาหิ
อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. เอวายํ เทสนา เอตสฺมึ ฐาเน นิฏฺฐมคมาสีติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                     มูลปริยายสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      ---------------------
@เชิงอรรถ: * ปาลิ สหสฺสี     องฺ. ติก. ๒๐/๑๒๖/๒๖๙-๗๐ โคตมกเจติยสุตฺต


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้า ๖๒-๖๕. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=1557&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=1557&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]