บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๖

หน้าที่ ๒๗.

สนฺโต. สมถายาติ มหาชนสฺส ราคาทิสมนตฺถาย ธมฺมํ เทเสติ. ติณฺโณติ จตฺตาโร โอเฆ ติณฺโณ. ตรณายาติ มหาชนสฺส โอฆนิตฺถรณตฺถาย. ปรินิพฺพุโตติ กิเลสปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโต. ปรินิพฺพานายาติ มหาชนสฺสาปิ สพฺพกิเลสปรินิพฺพาปนตฺถาย ธมฺมํ เทเสติ. พฺรหฺมจริยปริโยสานสจฺฉิกิริยาวณฺณนา [๗๗] อจฺจโยติ อาทีนิ สามญฺญผเล วุตฺตานิ. อุชุชาติโกติ กายวงฺกาทิวิรหิโต อุชุสภาโว. อหมนุสาสามีติ อหํ ตาทิสํ ปุคฺคลํ อนุสาสามิ ธมฺมญฺจสฺส เทเสมิ. สตฺตาหนฺติ สตฺต ทิวสานิ, อิทํ สพฺพํปิ จ ภควา ทนฺธปญฺญํ ปุคฺคลํ สนฺธายาห. อสโฐ ปน อมายาวี อุชุชาติโก ตํมุหุตฺเตเนว อรหตฺตํ ปตฺตํ สกฺขิสฺสติ. อิติ ภควา "อสฐนฺ"ติ อาทิวจเนน สโฐ หิ วงฺกวงฺโก, มยาปิ น สกฺกา อนุสาสิตุนฺติ ทีเปนฺโต ปริพฺพาชกํ ปาเทสุ คเหตฺวา (ตํ) มหาเมรุปาทตเล วิย ขิปิตฺถ. กสฺมา? อยมฺหิ อติสโฐ กุฏิลจิตฺโต, สตฺถริ เอวํ กเถนฺเตปิ พุทฺธธมฺมสํเฆสุ นาธิมุจฺจติ, อธิมุจฺจนกตฺถาย โสตํ น โอทหติ, โกหญฺเญ ฐิโต สตฺถารํ ขมาเปติ. ตสฺมา ภควา ตสฺส อชฺฌาสยํ วิทิตฺวา "เอตุ วิญฺญู ปุริโส อสโฐ"ติ อาทิมาห. สฐํ ปนาหํ อนุสาสิตุํ น สกฺโกมีติ. ปริพฺพาชกปชฺฌายนวณฺณนา [๗๘] อนฺเตวาสิกมฺยตาติ อนฺเตวาสิกมฺยตาย, อมฺเห อนฺเตวาสิเก อิจฺฉนฺโต. เอวมาหาติ "เอตุ วิญฺญู ปุริโส"ติ อาทิมาห. โยเอว โว อาจริโยติ โยเอว ตุมฺหากํ ปกติยา อาจริโย. อุทฺเทสา โน จาเวตุกาโมติ อตฺตโน อนุสาสนึ คาหาเปตฺวา อเมฺห อมฺหากํ อุทฺเทสโต จาเวตุกาโม. โสเยว โว อุทฺเทโส โหตูติ โย ตุมฺหากํ ปกติยา อุทฺเทโส, โส ตุมฺหากํเยว โหตุ, น มยํ ตุมฺหากํ อุทฺเทเสน อนตฺถิกา. อาชีวาติ อาชีวโต. อกุสลสงฺขาตาติ อกุสลาติ โกฏฺฐาสํ ปตฺตา. อกุสลา ธมฺมาติ ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทธมฺมา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘.

ตณฺหาเยว วา วิเสเสน. สา หิ ปุนพฺภวกรณโต "โปโนพฺภวิกา"ติ วุตฺตา. สทรถาติ กิเลสทรถสมฺปยุตฺตา. ชาติชรามรณิยาติ ชาติชรามรณานํ ปจฺจยภูตา. สํกิเลสิกา ธมฺมาติ ทฺวาทส อกุสลจิตฺตุปฺปาทา. โวทานิยาติ สมถวิปสฺสนาธมฺมา. เต หิ สตฺเต โวทาเปนฺติ ตสฺมา "โวทานิยา"ติ วุจฺจนฺติ. ปญฺญาปาริปูรินฺติ มคฺคปญฺญาปาริปูรึ. เวปุลฺลตฺตญฺจาติ ผลปญฺญาเวปุลฺลตฺตํ, อุโภปิ วา เอตานิ อญฺญมญฺญเววจนาเนว. อิทํ วุตฺตํ โหติ "ตโต ตุเมฺห มคฺคปญฺญญฺเจว ผลปญฺญญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถา"ติ. เอวํ ภควา ปริพฺพาชเก อารพฺภ อตฺตโน โอวาทานุสาสนิยา พลํ ทสฺเสนฺโต อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ. [๗๙] ยถา ตํ มาเรนาติ ยถา มาเรน ปริยุฏฺฐิตจิตฺตา นิสีทนฺติ เอวเมว ตุณฺหีภูตา ฯเปฯ อปฺปฏิภาณา นิสินฺนา. มาโร กิร สตฺถา อติวิย คชฺชนฺโต พุทฺธพลํ ทีเปตฺวา อิเมสํ ปริพฺพาชกานํ ธมฺมํ เทเสติ, กทาจิ ธมฺมาภิสมโย ภเวยฺย, หนฺทาหํ ปริยุฏฺฐามีติ. โส เตสํ จิตฺตานิ ปริยุฏฺฐาสิ. อปฺปหีนวิปลฺลาสานญฺหิ จิตฺตํ มารสฺส ยถากามกรณียํ โหติ. เตปิ มาเรน ปริยุฏฺฐิตจิตฺตา ถทฺธงฺคปจฺจงฺคา วิย ตุณฺหี อปฺปฏิภาณา นิสีทึสุ. อถ สตฺถา อิเม ปริพฺพาชกา อติวิย นีรวา หุตฺวา นิสินฺนา, กึ นุโขติ อาวชฺชนฺโต ^๑- มาเรน ปริยุฏฺฐิตภาวํ อญฺญาสิ. สเจ ปน เตสํ มคฺคผลุปฺปตฺติเหตุ ภเวยฺย, มารํ ปฏิพาหิตฺวาปิ ภควา ธมฺมํ เทเสยฺย, โส ปน เตสํ นตฺถิ. "สพฺเพปิเม ตุจฺฉปุริสา"ติ อญฺญาสิ. เตน วุตฺตํ "อถโข ภควโต เอตทโหสิ สพฺเพปีเม โมฆปุริสา"ติ อาทิ. ตตฺถ ผุฏฺฐา ปาปิมตาติ ปาปิมตา มาเรน ผุฏฺฐา. ยตฺร หิ นามาติ เยสุ นาม. อญฺญาณตฺถมฺปีติ ชานนตฺถมฺปิ. กึ กริสฺสติ สตฺตาโหติ สมเณน โคตเมน ปริจฺฉินฺนสตฺตาโห อมฺหากํ กึ กริสฺสติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "สมเณน โคตเมน `สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสติ สตฺตาหนฺ'ติ วุตฺตํ, โส สตฺตาโห อมฺหากํ กึ อผาสุกํ กริสฺสติ. หนฺท มยํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อาวชฺเชนฺโต.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๙.

สตฺตาหพฺภนฺตเร เอตํ ธมฺมํ สจฺฉิกาตุํ สกฺกา, น สกฺกาติ อญฺญาณตฺถมฺปิ พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามา"ติ. อถวา ชานาม ตาวสฺส ธมฺมนฺติ เอกทิวเส เอกวารํ อญฺญาณตฺถมฺปิ เอเตสํ จิตฺตานุปฺปนฺนํ ^๑- สตฺตาโห ปน เอเตสํ กุสีตานํ กึ กริสฺสติ, กึ สกฺขิสฺสนฺติ เต สตฺตาหํ ปูเรตุนฺติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย. สีหนาทนฺติ ปรวาทภินฺทนํ สกวาทสมุสฺสาปนญฺจ อภีตนาทํ นทิตฺวา. ปจฺจุฏฺฐาสีติ ปติฏฺฐิโต. ตาวเทวาติ ตสฺมึเยว ขเณ. ราชคหํ ปาวิสีติ ราชคหเมว ปวิฏฺโฐ. เตสํ ปน ปริพฺพาชกานํ กิญฺจาปิ อิมํ สุตฺตนฺตํ สุตฺวา วิเสโส น นิพฺพตฺโต, อายตึ ปน เนสํ วาสนาย ปจฺจโย ภวิสฺสตีติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. อุทุมฺพริกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๒๗-๒๙. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=668&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=668&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=18 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=708 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=773 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=773 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11