บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๖

หน้าที่ ๒๖๑.

นิพฺเพธภาคิโย สมาธีติ อิมินา นเยน สพฺพสมาปตฺติโย วิตฺถาเรตฺวา อตฺโถ เวทิตพฺโพ. วิสุทฺธิมคฺเค ปนสฺส วินิจฺฉยกถา กถิตาว. อิมสฺมึปิ วาเร อภิญฺาทโย เอกกสทิสาว. อภิญฺาปเท ปเนตฺถ มคฺโค กถิโต. สจฺฉิกาตพฺพปเท ผลํ. จตฺตาโรธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. ------------------ ปญฺจธมฺมวณฺณนา [๓๕๕] (ข) ปีติผรณตาทีสุ ปีติ ^๑- ผรมานา อุปฺปชฺชตีติ ทฺวีสุ ฌาเนสุ ปญฺา ปีติผรณตา นาม. สุขํ ผรมานํ อุปฺปชฺชตีติ ตีสุ ฌาเนสุ ปญฺา สุขผรณตา นาม. ปเรสํ เจโตผรมานา อุปฺปชฺชตีติ เจโตปริยปญฺา เจโตผรณตา นาม. อาโลกผรเณ อุปฺปชฺชตีติ ทิพฺพจกฺขุปญฺา อาโลกผรณตา นาม. ปจฺจเวกฺขณาณํ ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตํ นาม. วุตฺตมฺปิ เจตํ "ทฺวีสุ ฌาเนสุ ปญฺา ปีติผรณตา, ตีสุ ฌาเนสุ ปญฺา สุขผรณตา. ปรจิตฺเต ปญฺา เจโตผรณตา, ทิพฺพจกฺขุ อาโลกผรณตา. ตมฺหา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺิตสฺส ปจฺจเวกฺขณานํ ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตนฺ"ติ. ตตฺถ ปีติผรณตา สุขผรณตา เทฺว ปาทา วิย. เจโตผรณตา อาโลกผรณตา เทฺว หตฺถา วิย. อภิญฺาปาทกชฺฌานํ มชฺฌิมกาโย วิย. ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตํ สีสํ วิย. อิติ อายสฺมา สาริปุตฺตตฺเถโร ปญฺจงฺคิกํ สมฺมาสมาธึ องฺคปจฺจงฺคสมฺปนฺนํ ปุริสํ วิย ^๒- กตฺวา ทสฺเสสิ. (ช) อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจวาติ อาทีสุ อรหตฺตผลสมาธิ อธิปฺเปโต. โส หิ อปฺปิตปฺปิตกฺขเณ สุขตฺตา ปจฺจุปฺปนฺนสุโข. ปุริโม ปุริโม ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส สมาธิสุขสฺส ปจฺจยตฺตา อายตึ สุขวิปาโก. กิเลเสหิ อารกตฺตา อริโย. กามามิสวฏฺฏามิสโลกามิสานํ อภาวา นิรามิโส. พุทฺธาทีหิ ^๓- มหาปุริเสหิ เสวิตตฺตา อกาปุริสเสวิโต. องฺคสนฺตตาย @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., ปีตึ ^๒ ฉ.ม. วิย น ทิสฺสติ ^๓ อิ. พุทฺโธ พุทฺธาทีหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๒.

อารมฺมณสนฺตตาย สพฺพกิเลสทรถสนฺตตาย จ สนฺโต. อตปฺปนียฏฺเน ปณีโต. กิเลสปฏิปฺปสฺสทฺธิยา ลทฺธตฺตา กิเลสปฏิปฺปสฺสทฺธิภาวํ วา ลทฺธตฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺโธ. ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ปฏิปฺปสฺสทฺธีติ หิ อิทํ อตฺถโต เอกํ. ปฏิปฺปสฺสทฺธกิเลเสน วา อรหตา ลทฺธตฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺโธ. เอโกทิภาเวน อธิคตตฺตา เอโกทิภาวเมว วา อธิคตตฺตา เอโกทิภาวาธิคโต. อปฺปคุณสาสวสมาธิ วิย สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน จิตฺเตน ปจฺจนีกธมฺเม นิคฺคยฺห กิเลเส วาเรตฺวา อนธิคตตฺตา น จ สสงฺขารานิคฺคยฺห วาริตคโต. ตญฺจ สมาธึ สมาปชฺชนฺโต ตโต วา วุฏฺหนฺโต สติเวปุลฺลปฺปตฺตตฺตา สโตว สมาปชฺชติ สโตว วุฏฺหติ. ยถาปริจฺฉินฺนกาลวเสน วา สโต สมาปชฺชติ สโต วุฏฺหติ. ตสฺมา ยเทตฺถ "อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจว อายตึ จ สุขวิปาโก"ติ เอวํ ปจฺจเวกฺขมานสฺส ปจฺจตฺตํเยว อปรปจฺจยาณํ อุปฺปชฺชติ, ตํ เอกมงฺคํ. เอเสว นโย เสเสสุปิ. เอวมิเมหิ ปญฺจหิ ปจฺจเวกฺขณาเณหิ อยํ สมาธิ "ปญฺจาณิโก สมฺมาสมาธี"ติ วุตฺโต. อิมสฺมึ วาเร วิเสสภาคิยปเท มคฺโค กถิโต. สจฺฉิกาตพฺพปเท ผลํ. เสสํ ปุริมสทิสเมว. ปญฺจธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. ----------------- ฉธมฺมวณฺณนา [๓๕๖] ฉกฺเกสุ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมว. ทุปฺปฏิวิชฺฌปเท ปเนตฺถ มคฺโค กถิโต. เสสํ ปุริมสทิสํ. ฉธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. --------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๓.

สตฺตธมฺมวณฺณนา [๓๕๗] () สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺา โหนฺตีติ เหตุนา นเยน วิปสฺสนาาเณน สุทิฏฺา โหนฺติ. กามาติ วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ, เทฺวปิ สปริฬาหฏฺเน องฺคารกาสุ วิย สุทิฏฺา โหนฺติ. วิเวกนินฺนนฺติ นิพฺพานนินฺนํ. โปณํ ปพฺภารนฺติ นินฺนสฺเสตํ เววจนํ. พฺยนฺตีภูตนฺติ วิคตเนยฺยนฺตีภูตํ ^๑- นิตฺตณฺหนฺติ อตฺโถ. กุโต? สพฺพโส อาสวฏฺานีเยหิ ธมฺเมหิ เตภูมิกธมฺเมหีติ ^๒- อตฺโถ. อิธ ภาเวตพฺพปเท มคฺโค กถิโต. เสสํ ปุริมสทิสเมว. สตฺตธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. ---------------- อฏธมฺมวณฺณนา [๓๕๘] (ก) อาทิพฺรหฺมจริยกาย ปญฺายาติ สิกฺขตฺตยสงฺคหสฺส มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตาย ปุพฺพภาเค ตรุณสมถวิปสฺสนาปญฺาย. อฏฺงฺคิกสฺส วา มคฺคสฺส อาทิภูตาย สมฺมาทิฏฺิปญฺาย. ติพฺพนฺติ พลวํ. หิโรตฺตปฺปนฺติ หิริ จ โอตฺตปฺปญฺจ. เปมนฺติ เคหสิตเปมํ. คารโวติ ครุจิตฺตภาโว. ครุภาวนียญฺหิ อุปนิสฺสาย วิหรโต กิเลสา น อุปฺปชฺชนฺติ โอวาทานุสาสนึ ลภติ. ตสฺมา ตํ นิสฺสาย วิหาโร ปญฺาปฏิลาภสฺส ปจฺจโย โหติ. (ฉ) อกฺขเณสุ ยสฺมา เปตา อสุรานํ อาวาหํ ^๓- คจฺฉนฺติ, วิวาหํ ^๔- คจฺฉนฺติ, ตสฺมา ปิตฺติวิสเยเนว ^๕- อสุรกาโย คหิโตติ เวทิตพฺโพ. (ช) อปฺปิจฺฉสฺสาติ เอตฺถ ปจฺจยปฺปิจฺโฉ, อธิคมปฺปิจฺโฉ, ปริยตฺติอปฺปิจฺโฉ, ธุตงฺคปฺปิจฺโฉติ จตฺตาโร อปฺปิจฺฉา. ตตฺถ ปจฺจยปฺปิจฺโฉ พหุํ เทนฺเต อปฺปํ คณฺหาติ, อปฺปํ เทนฺเต อปฺปตรํ วา คณฺหาติ, น วา คณฺหาติ, น อนวเสสคฺคาหี โหติ. อธิคมปฺปิจฺโฉ มชฺฌนฺติกตฺเถโร วิย อตฺตโน อธิคมํ อญฺเสํ ชานิตุํ น เทติ. ปริยตฺติอปฺปิจฺโฉ เตปิฏโกปิ สมาโน น พหุสฺสุตภาวํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., นิยติภูตํ, อิ. วิคตนิยนฺติภตํ ^๒ ฉ.ม., อิ. เตภูมกธมฺเมหีติ @^๓ ฉ.ม. อาวาหนํ ^๔ ฉ.ม., วิวาหนํ ^๕ ฉ.ม. เปตฺติ...

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๔.

ชานาเปตุกาโม โหติ สาเกตติสฺสตฺเถโร วิย. ธุตงฺคปฺปิจฺโฉ ธุตงฺคปริหรณภาวํ อญฺเสํ ชานิตุํ น เทติ เทฺวภาติกตฺเถเรสุ เชฏฺกตฺเถโร วิย. วตฺถุํ ^๑- วิสุทฺธิมคฺเค กถิตํ. อยํ ธมฺโมติ เอวํ สนฺตคุณนิคฺคูหเนน จ ปฏิคฺคหเณ ปจฺจยปฏิคฺคหเณ มตฺตุตาย จ อปฺปิจฺฉสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ นวโลกุตฺตรธมฺโม สมฺปชฺชติ, โน มหิจฺฉสฺส. เอวํ สพฺพตฺถ โยเชตพฺพํ. สนฺตุฏฺสฺสาติ จตูสุ ปจฺจเยสุ ตีหิ สนฺโตเสหิ สนฺตุฏฺสฺส. ปวิวิตฺตสฺสาติ กายจิตฺตอุปธิวิเวเกหิ วิวิตฺตสฺส. ตตฺถ กายวิเวโก นาม คณสงฺคณิกํ วิโนเทตฺวา อฏฺอารพฺภวตฺถุวเสน เอกีภาโว. เอกีภาวมตฺเตน ปน กมฺมํ น นิปฺปชฺชตีติ กสิณปริกมฺมํ กตฺวา อฏฺ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตติ, อยํ จิตฺตวิเวโก นาม. สมาปตฺติมตฺเตเนว กมฺมํ น นิปฺปชฺชตีติ ฌานํ ปาทกํ กตฺวา สงฺขาเร สมฺมสิตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณาติ. อยํ อุปธิวิเวโก นาม. เตนาห ภควา "กายวิเวโก จ วิเวกฏฺกายานํ เนกฺขมฺมาภิรตานํ. จิตฺตวิเวโก จ ปริสุทฺธจิตฺตานํ ปรมโวทานปฺปตฺตานํ. อุปธิวิเวโก จ นิรุปธีนํ ปุคฺคลานํ วิสงฺขารคตานนฺ"ติ. สงฺคณิการามสฺสาติ คณสงฺคณิกาย เจว กิเลสสงฺคณิกาย จ รมนฺตสฺส. ^๒- อารทฺธวิริยสฺสาติ กายิกเจตสิกวิริยวเสน อารทฺธวิริยสฺส. อุปฏฺิตสฺสติสฺสาติ จตุสฺสติปฏฺานวเสน อุปฏฺิตสฺสติสฺส. สมาหิตสฺสาติ เอกคฺคจิตฺตสฺส. ปญฺวโตติ กมฺมสฺสกตปญฺาย ปญฺวโต. นิปฺปปญฺจารามสฺสาติ วิคตมานตณฺหาทิฏฺิปปญฺจสฺส. อิธ ภาเวตพฺพปเท มคฺโค กถิโต. เสสํ ปุริมสทิสเมว. อฏฺธมฺมวณฺณนา นิฏฺิตา. ---------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. วตฺถุ ^๒ ฉ.ม., อิ. รตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๕.

นวธมฺมวณฺณนา [๓๕๙] (ข) สีลวิสุทฺธีติ วิสุทฺธึ ปาเปตุํ สมตฺถํ จตุปาริสุทฺธิสีลํ. ปาริสุทฺธิปธานิยงฺคนฺติ ปริสุทฺธภาวสฺส ปธานงฺคํ. จิตฺตวิสุทฺธีติ วิปสฺสนาย ปทฏฺานภูตา อฏฺ ปคุณสมาปตฺติโย. ทิฏฺิวิสุทฺธีติ สปจฺจยนามรูปทสฺสนํ. กงฺขาวิตรณวิสุทฺธีติ ปจฺจยาการาณํ. อทฺธตฺตเยปิ หิ ปจฺจยวเสเนว ธมฺมา ปวตฺตนฺตีติ ปสฺสนฺโต กงฺขํ วิตรติ. มคฺคามคฺคาณทสฺสนวิสุทฺธีติ โอภาสาทโย น มคฺโค, วีถิปฏิปนฺนํ อุทยพฺพยาณํ มคฺโคติ เอวํ มคฺคามคฺคาณํ. ปฏิปทาาณทสฺสนวิสุทฺธีติ รถวินีเต วุฏฺานคามินี วิปสฺสนา กถิตา, อิธ ตรุณวิปสฺสนา. าณทสฺสนวิสุทฺธีติ รถวินีเต ^๑- มคฺโค กถิโต, อิธ วุฏฺานคามินี วิปสฺสนา. เอตา ปน สตฺตปิ วิสุทฺธิโย วิตฺถาเรน วิสุทฺธิมคฺเค กถิตา. ปญฺาติ อรหตฺตผลปญฺา. วิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติเยว. (ฉ) ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตนฺติ จกฺขฺวาทิธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ จกฺขุสมฺผสฺสาทินานตฺตํ อุปฺปชฺชตีติ อตฺโถ. ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจาติ จกฺขุสมฺผสฺสาทินานตฺตํ ปฏิจฺจ. เวทนานานตฺตนฺติ จกฺขุสมฺผสฺสชาทิเวทนานานตฺตํ. สญฺานานตฺตํ ปฏิจฺจาติ กามสญฺาทินานตฺตํ ปฏิจฺจ. สงฺกปฺปนานตฺตนฺติ กามสงฺกปฺปาทินานตฺตํ. สงฺกปฺปนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทนานตฺตนฺติ สงฺกปฺปนานตฺตตาย รูเป ฉนฺโท สทฺเท ฉนฺโทติ เอวํ ฉนฺทนานตฺตํ อุปฺปชฺชติ. ปริฬาหนานตฺตนฺติ ฉนฺทนานตฺตตาย รูปปริฬาโห สทฺทปริฬาโหติ เอวํ ปริฬาหนานตฺตํ อุปฺปชฺชติ. ปริเยสนานานตฺตนฺติ ปริฬาหนานตฺตตาย รูปปริเยสนาทินานตฺตํ อุปฺปชฺชติ. ลาภนานตฺตนฺติ ปริเยสนานานตฺตตาย รูปปฏิลาภาทินานตฺตํ อุปฺปชฺชติ. (ช) สญฺาสุ มรณสญฺาติ มรณานุปสฺสนาาเณน สญฺา. อาหาเร ปฏิกูลสญฺาติ อาหารํ ปริคฺคณฺหนฺตสฺส อุปฺปนฺนสญฺา. สพฺพโลเก @เชิงอรรถ: ^๑ ม.มู. ๑๒/๒๕๒/๒๑๕ รถวินีตสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๖.

อนภิรติสญฺาติ สพฺพสฺมึ วฏฺเฏ อุกฺกณฺนฺตสฺส อุปฺปนฺนสญฺา. เสสา เหฏฺา วิปสฺสนาย ^๑- กถิตาเอว. อิธ พหูการปเท มคฺโค กถิโต. เสสํ ปุริมสทิสเมว. นวธมฺมา นิฏฺิตา. ------------- ทสธมฺมวณฺณนา [๓๖๐] (ฌ) นิชฺชรวตฺถูนีติ นิชฺชรการณานิ. มิจฺฉาทิฏฺิ นิชฺชิณฺณา โหตีติ อยํ เหฏฺา วิปสฺสนายปิ นิชฺชิณฺณาเอว ปหีนา, กสฺมา ปุน คหิตาติ. อสมุจฺฉินฺนตฺตา. วิปสฺสนาย หิ กิญฺจาปิ นิชฺชิณฺณา, ^๒- น ปน สมุจฺฉินฺนา, มคฺโค ปน อุปฺปชฺชิตฺวา ตํ สมุจฺฉินฺทติ, น ปุน วุฏฺาตุํ เทติ. ตสฺมา ปุน คหิตา. เอวํ สพฺพปเทสุ นโย เนตพฺโพ. เอตฺถ จ สมฺมาวิมุตฺติปจฺจยา ^๓- จตุสฏฺิ ธมฺมา ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉนฺติ. กตเม จตุสฏฺิ? โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ปริปูเรติ, ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ปริปูเรติ, อนุสฺสรณฏฺเน สตินฺทฺริยํ ปริปูเรติ, อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ปริปูเรติ, ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ปริปูเรติ, วิชานนฏฺเน มนินฺทฺริยํ ปริปูเรติ, ^๔- อภินนฺทนฏฺเน โสมนสฺสินฺทฺริยํ ปริปูเรติ. ปวตฺตสนฺตติอธิปเตยฺยฏฺเน ชีวิตินฺทฺริยํ ปริปูเรติ ฯเปฯ อรหตฺตผลกฺขเณ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ปวตฺตสนฺตติอธิปเตยฺยฏฺเน ชีวิตินฺทฺริยํ ปริปูเรตีติ เอวํ จตูสุ มคฺเคสุ จตูสุ ผเลสุ อฏฺฏฺ หุตฺวา จตุสฏฺิ ธมฺมา ปาริปูรึ คจฺฉนฺติ. อิธ อภิญฺเยฺยปเท มคฺโค กถิโต. เสสํ ปุริมสทิสเมว. อิธ ตฺวา ปญฺหา สโมธาเนตพฺพา. ทสเก สตปญฺหา กถิตา. เอกเก จ นวเก จ สตํ, ทุกฺเก จ อฏฺเก จ สตํ, ติเก จ สตฺตเก จ สตํ, จตุกฺเก จ ฉกฺเก จ สตํ, ปญฺจเก ปญฺาสาติ อฑฺฒฉฏฺานิ ปญฺหสตานิ กถิตานิ โหนฺติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., อิ. วิปสฺสนาย น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม., อิ. ชิณฺณา @^๓ ฉ.ม. สมฺมาทิฏฺธิปจฺจยา ^๔ ฉ.ม., อิ. ปริปูเรติ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๗.

"อิทมโวจ อายสฺมา สาริปุตฺโต, อตฺตมนา เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ภาสิตํ อภินนฺทุนฺ"ติ สาธุ สาธูติ อภินนฺทนฺตา สิรสา สมฺปฏิจฺฉึสุ. ตาย จ ปน อตฺตมนตาย อิมเมว สุตฺตํ อาวชฺชมานา ปญฺจสตาปิ เต ภิกฺขู สห ปฏิสมฺภิทาหิ อคฺคผเล อรหตฺเต ปติฏฺหึสูติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺกถาย ทสุตฺตรสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. นิฏฺิตา จ ปาฏิกวคฺคสฺส วณฺณนาติ. ปาฏิกวคฺคฏฺกถา นิฏฺิตา. ------------ นิคมนกถา เอตฺตาวตา จ:- อายาจิโต สุมงฺคลปริเวณนิวาสินา ถิรคุเณน. ทาานาคสํฆตฺเถเรน, เถรวํสนฺวเยนาหํ. ^๑- ทีฆาคมวรสฺส ทสพลคุณคณปริทีปนสฺส อฏฺกถํ. ยํ อารภึ สุมงฺคลวิลาสินึ นาม นาเมน. สา หิ มหาอฏฺกถาย, สารมาทาย นิฏฺิตา. เอสา เอกาสีติปฺปมาณาย, ปาลิยา ภาณวาเรหิ. เอกูนสฏฺิมตฺโต, วิสุทฺธิมคฺโคปิ ภาณวาเรหิ. อตฺถปฺปกาสนตฺถาย, อาคมานํ กโต ยสฺมา. ตสฺมา เตน สหา'ยํ, ^๒- อฏฺกถา ภาณวารคณนาย. สุปริมิตปริจฺฉินฺนํ, จตฺตาลีสสตํ โหติ. สพฺพํ จตฺตาลีสาธิกสตปฺปริมาณํ ภาณวารโต เอวํ. สมยํ ปกาสยนฺตึ, ^๓- มหาวิหาเร นิวาสินํ. ^๔- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เถรวํสนฺวเยน ^๒ ก. สหายํ ^๓ สี. ปกาสยนฺติ ^๔ ก. มหาวิหารวาสีนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๘.

มูลกฏฺกถาสารมาทาย จ ^๑- มยา อิมํ กโรนฺเตน. ยํ ปุญฺมุปจิตํ เตน, โหตุ สพฺโพ สุขี โลโกติ. ปรมวิสุทฺธสทฺธาพุทฺธิวิริยปฏิมณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิคุณสมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนฺตรคหณชฺโฌคาหณสมตฺเถน ปญฺาเวยฺยตฺติยสมนฺนาคเตน ติปิฏกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺกเถ สตฺถุ สาสเน อปฺปฏิหตาณปฺปภาเวน มหาเวยฺยากรเณน กรณสมฺปตฺติชนิตสุขวินิคฺคตมธุโรทารวจนลาวณฺณยุตฺเตน ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทิวเรน มหากวินา ปภินฺนปฏิสมฺภิทาปริวาเร ฉฬภิญฺาทิปฺปเภทคุณปฏิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม สุปติฏฺิตพุทฺธีนํ เถรวํสปฺปทีปานํ เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเตน วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา พุทฺธโฆโสติ ครูหิ คหิตนามเธยฺเยน เถเรน กตา อยํ สุมงฺคลวิลาสินี นาม ทีฆนิกายฏฺกถา:- ตาว ติฏฺตุ โลกสฺมึ โลกนิตฺถรเณสินํ ทสฺเสนฺตี กุลปุตฺตานํ นยํ ทิฏฺิวิสุทฺธิยา. ยาว พุทฺโธติ นามมฺปิ สุทฺธจิตฺตสฺส ตาทิโน โลกมฺหิ โลกเชฏฺสฺส ปวตฺตติ มเหสิโนติ. สุมงฺคลวิลาสีนี นาม ทีฆนิกายฏฺกถา ปาฏิกวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา. ---------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๒๖๑-๒๖๘. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=6613&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=6613&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=364 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=7016 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=6159 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=6159 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11