บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๖

หน้าที่ ๑๐๕.

ยญฺหิ จุนฺท อิเมสํ สตฺตานํ ทิฏฺ สุตํ มุตํ วิญฺาตํ ตตฺถ ตถาคเตน อทิฏฺ วา อสฺสุตํ วา อมุตํ วา อวิญฺาตํ วา นตฺถิ. อิมสฺส ปน ^๑- มหาชนสฺส ปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, ปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. อปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. สพฺพํปิ ตํ ตถาคตสฺส อปฺปตฺตํ นาม นตฺถิ, าเณน อสจฺฉิกตํ นาม. "ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตี"ติ. ยํ านํ ^๒- ยถา โลเก น คตํ ตสฺส ตเถว คตตฺตา "ตถาคโต"ติ วุจฺจติ. ปาลิยํ ปน อภิสมฺพุทฺธนฺติ วุตฺตํ, ตํ คตสทฺเทน เอกตฺถํ. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ "ตถาคโต"ติ นิคมนสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตสฺส ยุตฺติ พฺรหฺมชาเล ตถาคตสทฺทวิตฺถาเร วุตฺตาเยว. อพฺยากตฏฺานวณฺณนา [๑๘๙] เอวํ อตฺตโน อสมตํ อนุตฺตรตํ สพฺพญฺุตํ ธมฺมราชภาวํ กเถตฺวา อิทานิ "ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ลทฺธีสุ มยา อญฺาตํ อทิฏฺ นาม นตฺถิ, สพฺพํ มม าณสฺส อนฺโตเยว ปวตฺตตี"ติ สีหนาทํ นทนฺโต านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชตีติ อาทิมาห. ตตฺถ ตถาคโตติ สตฺโต. นเหตํ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ อิธโลกปรโลกตฺถสญฺหิตํ น โหติ. น ธมฺมสญฺหิตนฺติ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ น โหติ. น อาทิพฺรหฺมจริยกนฺติ สิกฺขตฺตยสงฺคหิตสฺส สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตํ น โหตํ. พฺยากตฏฺานวณฺณนา [๑๙๐] อิทิ ทุกฺขนฺติ โขติอาทีสุ ตณฺหํ เปตฺวา อวเสสา เตภูมิกา ธมฺมา อิทํ ทุกฺขนฺติ พฺยากตํ. ตสฺเสว ทุกฺขสฺส ปภาวิกา ชนิกา ตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ พฺยากตํ อุภินฺนํ อปฺปวตฺติ ทุกฺขนิโรโธติ พฺยากตํ. ทุกฺขปริชานโน สมุทยปชหโน นิโรธสจฺฉิกรโณ อริยมคฺโค ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทาติ พฺยากตํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปนสทฺโท น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม., อิ. านนฺติ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

"เอตญฺหิ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ"ติอาทีสุ เอตํ อิธโลกปรโลกตฺถนิสฺสิตํ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิ ปธานํ ปุพฺพงฺคมนฺติ อยมตฺโถ. ปุพฺพนฺตสหคตทิฏฺินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๑] อิทานิ ยนฺตํ มยา น พฺยากตํ, ตํ อชานนฺเตน น พฺยากตนฺติ มา เอวํ สญฺมกํสุ. ชานนฺโตว อหํ เอวํ "เอตสฺมึ พฺยากเตปิ อตฺโถ นตฺถี"ติ น พฺยากรึ. ยํ ปน ยถา พฺยากาตพฺพํ, ตํ มยา พฺยากตเมวาติ สีหนาทํ นทนฺโต ปุน เยปิ เต จุนฺทาติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺิโยว ทิฏฺินิสฺสยา, ทิฏฺินิสฺสิตกา ทิฏฺิคติกาติ อตฺโถ. อิทเมว สจฺจนฺติ อิทเมว ทสฺสนํ สจฺจํ. โมฆมญฺนฺติ อญฺเสํ วจนํ โมฆํ. อสยํกาโรติ อสยํกโต. [๑๙๒] ตตฺราติ เตสุ สมณพฺราหฺมเณสุ. อตฺถิ นุโข อิทํ อาวุโส วุจฺจตีติ อาวุโส ยํ ตุเมฺหหิ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จาติ วุจฺจติ, อิทมตฺถิ นุโข อุทาหุ นตฺถีติ เอวํ อหนฺเต ปุจฺฉามีติ อตฺโถ. ยญฺจ โข เต เอวมาหํสูติ ยํ ปน เต "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺ"ติ วทนฺติ, ตนฺเตสํ นานุชานามิ. ปญฺตฺติยาติ ทิฏฺิปญฺตฺติยา. สมสมนฺติ สเมน าเณน สมํ. ยทิทํ อธิปญฺตฺตีติ ยา อยํ อธิปญฺตฺติ นาม. เอตฺถ อหเมว ภิยฺโย อุตฺตริตโร น มยา สโม อตฺถิ. ตตฺถ ยญฺจ วุตฺตํ "ปญฺตฺติยาติ ยญฺจ อธิปญฺตฺตี"ติ อุภยเมตํ อตฺถโต เอกํ. เภทโต หิ ปญฺตฺติ อธิปญฺตฺตีติ ทฺวยํ โหติ. ตตฺถ ปญฺตฺติ นาม ทิฏฺิปญฺตฺติ. อธิปญฺตฺติ นาม ขนฺธปญฺตฺติ ธาตุปญฺตฺติ อายตนปญฺตฺติ อินฺทฺริยปญฺตฺติ สจฺจปญฺตฺติ ปุคฺคลปญฺตฺตีติ เอวํ วุตฺตา ฉ ปญฺตฺติโย. อิธ ปน ปญฺตฺติยาติ เอตฺถาปิ ปญฺตฺติ เจว อธิปญฺตฺติ จ อธิปฺเปตา, อธิปญฺตฺตีติ เอตฺถาปิ. ภควา หิ ปญฺตฺติยาปิ อนุตฺตโร, อธิปญฺตฺติยาปิ อนุตฺตโร. เตนาห "อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺตฺตี"ติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

อปรนฺตสหคตทิฏินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๖] ปหานายาติ ปชหนตฺถาย. ^๑- สมติกฺกมายาติ ตสฺเสว เววจนํ. เทสิตาติ กถิตา. ปญฺตฺตาติ ปิตา. สติปฏฺานภาวนาย หิ ฆนวินิพฺโภคํ กตฺวา สพฺพธมฺเมสุ ยาถาวโต ^๒- ทิฏฺเสุ "สุทฺธสงฺขารปุญฺโช ยํ นยิธ สตฺตูปลพฺภตี"ติ สนฺนิฏฺานโต สพฺพทิฏฺินิสฺสยานํ ปหานํ โหตีติ. เตน วุตฺตํ "ทิฏฺินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา เทสิตา ปญฺตฺตา"ติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. ปาสาทิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา ------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๐๕-๑๐๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=2632&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=2632&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=94 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=2537 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=2684 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=2684 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11