บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๖

หน้าที่ ๑๐๕.

ยญฺหิ จุนฺท อิเมสํ สตฺตานํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ตตฺถ ตถาคเตน อทิฏฺฐํ วา อสฺสุตํ วา อมุตํ วา อวิญฺญาตํ วา นตฺถิ. อิมสฺส ปน ^๑- มหาชนสฺส ปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, ปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. อปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. สพฺพํปิ ตํ ตถาคตสฺส อปฺปตฺตํ นาม นตฺถิ, ญาเณน อสจฺฉิกตํ นาม. "ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตี"ติ. ยํ ฐานํ ^๒- ยถา โลเก น คตํ ตสฺส ตเถว คตตฺตา "ตถาคโต"ติ วุจฺจติ. ปาลิยํ ปน อภิสมฺพุทฺธนฺติ วุตฺตํ, ตํ คตสทฺเทน เอกตฺถํ. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ "ตถาคโต"ติ นิคมนสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตสฺส ยุตฺติ พฺรหฺมชาเล ตถาคตสทฺทวิตฺถาเร วุตฺตาเยว. อพฺยากตฏฺฐานวณฺณนา [๑๘๙] เอวํ อตฺตโน อสมตํ อนุตฺตรตํ สพฺพญฺญุตํ ธมฺมราชภาวํ กเถตฺวา อิทานิ "ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ลทฺธีสุ มยา อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ นาม นตฺถิ, สพฺพํ มม ญาณสฺส อนฺโตเยว ปวตฺตตี"ติ สีหนาทํ นทนฺโต ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชตีติ อาทิมาห. ตตฺถ ตถาคโตติ สตฺโต. นเหตํ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ อิธโลกปรโลกตฺถสญฺหิตํ น โหติ. น ธมฺมสญฺหิตนฺติ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ น โหติ. น อาทิพฺรหฺมจริยกนฺติ สิกฺขตฺตยสงฺคหิตสฺส สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตํ น โหตํ. พฺยากตฏฺฐานวณฺณนา [๑๙๐] อิทิ ทุกฺขนฺติ โขติอาทีสุ ตณฺหํ ฐเปตฺวา อวเสสา เตภูมิกา ธมฺมา อิทํ ทุกฺขนฺติ พฺยากตํ. ตสฺเสว ทุกฺขสฺส ปภาวิกา ชนิกา ตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ พฺยากตํ อุภินฺนํ อปฺปวตฺติ ทุกฺขนิโรโธติ พฺยากตํ. ทุกฺขปริชานโน สมุทยปชหโน นิโรธสจฺฉิกรโณ อริยมคฺโค ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทาติ พฺยากตํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปนสทฺโท น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม., อิ. ฐานนฺติ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

"เอตญฺหิ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ"ติอาทีสุ เอตํ อิธโลกปรโลกตฺถนิสฺสิตํ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิ ปธานํ ปุพฺพงฺคมนฺติ อยมตฺโถ. ปุพฺพนฺตสหคตทิฏฺฐินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๑] อิทานิ ยนฺตํ มยา น พฺยากตํ, ตํ อชานนฺเตน น พฺยากตนฺติ มา เอวํ สญฺญมกํสุ. ชานนฺโตว อหํ เอวํ "เอตสฺมึ พฺยากเตปิ อตฺโถ นตฺถี"ติ น พฺยากรึ. ยํ ปน ยถา พฺยากาตพฺพํ, ตํ มยา พฺยากตเมวาติ สีหนาทํ นทนฺโต ปุน เยปิ เต จุนฺทาติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺฐิโยว ทิฏฺฐินิสฺสยา, ทิฏฺฐินิสฺสิตกา ทิฏฺฐิคติกาติ อตฺโถ. อิทเมว สจฺจนฺติ อิทเมว ทสฺสนํ สจฺจํ. โมฆมญฺญนฺติ อญฺเญสํ วจนํ โมฆํ. อสยํกาโรติ อสยํกโต. [๑๙๒] ตตฺราติ เตสุ สมณพฺราหฺมเณสุ. อตฺถิ นุโข อิทํ อาวุโส วุจฺจตีติ อาวุโส ยํ ตุเมฺหหิ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จาติ วุจฺจติ, อิทมตฺถิ นุโข อุทาหุ นตฺถีติ เอวํ อหนฺเต ปุจฺฉามีติ อตฺโถ. ยญฺจ โข เต เอวมาหํสูติ ยํ ปน เต "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ"ติ วทนฺติ, ตนฺเตสํ นานุชานามิ. ปญฺญตฺติยาติ ทิฏฺฐิปญฺญตฺติยา. สมสมนฺติ สเมน ญาเณน สมํ. ยทิทํ อธิปญฺญตฺตีติ ยา อยํ อธิปญฺญตฺติ นาม. เอตฺถ อหเมว ภิยฺโย อุตฺตริตโร น มยา สโม อตฺถิ. ตตฺถ ยญฺจ วุตฺตํ "ปญฺญตฺติยาติ ยญฺจ อธิปญฺญตฺตี"ติ อุภยเมตํ อตฺถโต เอกํ. เภทโต หิ ปญฺญตฺติ อธิปญฺญตฺตีติ ทฺวยํ โหติ. ตตฺถ ปญฺญตฺติ นาม ทิฏฺฐิปญฺญตฺติ. อธิปญฺญตฺติ นาม ขนฺธปญฺญตฺติ ธาตุปญฺญตฺติ อายตนปญฺญตฺติ อินฺทฺริยปญฺญตฺติ สจฺจปญฺญตฺติ ปุคฺคลปญฺญตฺตีติ เอวํ วุตฺตา ฉ ปญฺญตฺติโย. อิธ ปน ปญฺญตฺติยาติ เอตฺถาปิ ปญฺญตฺติ เจว อธิปญฺญตฺติ จ อธิปฺเปตา, อธิปญฺญตฺตีติ เอตฺถาปิ. ภควา หิ ปญฺญตฺติยาปิ อนุตฺตโร, อธิปญฺญตฺติยาปิ อนุตฺตโร. เตนาห "อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺตี"ติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

อปรนฺตสหคตทิฏฐินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๖] ปหานายาติ ปชหนตฺถาย. ^๑- สมติกฺกมายาติ ตสฺเสว เววจนํ. เทสิตาติ กถิตา. ปญฺญตฺตาติ ฐปิตา. สติปฏฺฐานภาวนาย หิ ฆนวินิพฺโภคํ กตฺวา สพฺพธมฺเมสุ ยาถาวโต ^๒- ทิฏฺเฐสุ "สุทฺธสงฺขารปุญฺโช ยํ นยิธ สตฺตูปลพฺภตี"ติ สนฺนิฏฺฐานโต สพฺพทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานํ โหตีติ. เตน วุตฺตํ "ทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตา"ติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. ปาสาทิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา ------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๐๕-๑๐๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=2632&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=2632&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=94 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=2537 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=2684 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=2684 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11