|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
อุปฺปชฺชนกา อาสวา. สมฺปรายิกา อาสวา นาม ปรโลเก ภณฺฑนเหตุ อุปฺปชฺชนกา อาสวา. สํวรายาติ ยถา เต น ปวิสนฺติ, เอวํ ปิทหนาย. ปฏิฆาตายาติ มูลฆาเตน ปฏิหนนาย. อลํ โว ตํ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตายาติ ตํ ตุมฺหากํ สีตสฺส ปฏิฆาตาย สมตฺถํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ, ยํ โว มยา จีวรํ อนุญฺาตํ, ตํ ปารุปิตฺวา ทปฺปํ วา มานํ วา กุรุมานา วิหริสฺสถาติ น อนุญฺาตํ, ตํ ปน ปารุปิตฺวา สีตปฏิฆาตาทีนิ กตฺวา สุขํ สมณธมฺมโยนิโส- มนสิการํ กริสฺสถาติ อนุญฺาตํ, ยถา จ จีวรํ, เอวํ ปิณฺฑปาตาทโยปิ. อนุปทวณฺณนา ๑- ปเนตฺถ วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา. สุขลฺลิกานุโยควณฺณนา [๑๘๓] สุขลฺลิกานุโยคนฺติ สุขอลฺลิยนานุโยคํ, ๒- สุขเสวนาธิมุตฺตตนฺติ อตฺโถ. สุเขตีติ สุขิตํ กโรติ. ปีเณตีติ ปีณิตํ ถูลํ กโรติ. ขีณาสวอภพฺพฏฺานวณฺณนา [๑๘๖] อฏฺิตธมฺมาติ อฏฺิตสภาวา. ๓- ชิวฺหา โน อตฺถีติ ยํ ยํ อิจฺฉนฺติ, ตํ ตํ กเถนฺติ, กทาจิ มคฺคํ กเถนฺติ, กทาจิ ผลํ กทาจิ นิพฺพานนฺติ อธิปฺปาโย. ชานตาติ สพฺพญฺุตาเณน ชานนฺเตน. ปสฺสตาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ ปสฺสนฺเตน. คมฺภีรเนโมติ คมฺภีรํ ภูมึ อนุปวิฏฺโ. สุนิขาโตติ สุฏฺุ นิขาโต. เอวเมว โข อาวุโสติ เอวํ ขีณาสโว อภพฺโพ นวฏฺานานิ ๔- อชฺฌาจริตุํ. ตสฺมึ อชฺฌาจาเร ๕- อจโล ๖- อสมฺปเวธี. ตตฺถ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรปนาทีสุ โสตาปนฺนาทโยปิ อภพฺพา. สนฺนิธิการกํ กาเม ปริภุญฺชิตุนฺติ วตฺถุกาเม จ กิเลสกาเม จ สนฺนิธึ กตฺวา ปริภุญฺชิตุํ. เสยฺยถาปิ ปุพฺเพ อาคาริกภูโตติ ยถา ปุพฺเพ คิหิภูโต ปริภุญฺชติ, เอวํ ปริภุญฺชิตุํ อภพฺโพ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อนุปทสํวณฺณนา ๒ ฉ.ม. สุขลฺลิยนานุโยคํ, อิ. สุขํ อลฺลิยนานุโยคํ @๓ ฉ.ม., อิ. นิฏฺิตสภาวา ๔ ฉ.ม., อิ. นว านานิ ๕ ฉ.ม. อนชฺฌาจาโร, @อิ. อชฺฌาจาโร ๖ อิ. อเจโล--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.
ปญฺหาพฺยากรณวณฺณนา [๑๘๗] อคารมชฺเฌ วสนฺตา หิ โสตาปนฺนาทโย จ ยาวชีวํ คิหิพฺยญฺชเนน ติฏฺนฺติ. ขีณาสโว ปน อรหตฺตํ ปตฺวาว มนุสฺสภูโต ปรินิพฺพายติ วา ปพฺพชติ วา. จาตุมฺมหาราชิกาทีสุ กามาวจรเทเวสุ มุหุตฺตํปิ น ติฏฺติ. กสฺมา? วิเวกฏฺานสฺส อภาวา. ภุมฺมเทวตฺตภาเว ปน ิโต อรหตฺตํ ปตฺวาปิ ติฏฺติ. ตสฺส จ ๑- วเสน อยํ ปญฺโห อาคโต. ภินฺนโทสตฺตา ปนสฺส ภิกฺขุภาโว เวทิตพฺโพ. อตีรกนฺติ อตีรํ อปริจฺเฉทํ มหนฺตํ. โน จ โข อนาคตนฺติ อนาคตํ ปน อทฺธานํ อารพฺภ เอวํ น ปญฺเปติ, อตีตเมว มญฺเ สมโณ โคตโม ชานาติ, น อนาคตํ. ตถา หิสฺส อตีเต อฑฺฒฉกฺกสตชาตกานุสฺสรณํ ๒- ปญฺายติ. อนาคเต เอวํ พหุอนุสฺสรณํ น ปญฺายตีติ อิมมตฺถํ มญฺมานา เอวํ วเทยฺยุํ. ตยิทํ กึ สูติ อนาคเต อปญฺาปนํ กึนุโข. กถํสูติ เกน นุ โข การเณน อชานนฺโตเยว นุ โข อนาคตํ นานุสฺสรติ, อนนุสฺสริตุกามตาย นานุสฺสรตีติ. อญฺวิหิตเกน าณทสฺสเนนาติ ปจฺจกฺขํ วิย กตฺวา ทสฺสนสมตฺถตาย ทสฺสนภูเตน าเณน อญฺตฺถวิหิตเกน าเณน อญฺ อารพฺภ ปวตฺตมานํ าณทสฺสนํ สงฺคเหตพฺพํ ปญฺาเปตพฺพํ มญฺนฺติ. เต หิ จรโต จ ติฏฺโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ าณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺิตํ มญฺนฺติ, ตาทิสญฺจ าณํ นาม นตฺถิ. ตสฺมา ยถริว พาลา อพฺยตฺตา, เอวํ มญฺนฺตีติ เวทิตพฺพา. สตานุสารีติ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติสมฺปยุตฺตํ. ยาวตกํ อากงฺขตีติ ยตฺตกํ าตุํ อิจฺฉติ, ตตฺตกํ ชานิสฺสามีติ าณํ เปเสติ. ๓- อถสฺส ทุพฺพลปตฺตปุเฏ ปกฺขิตฺตนาราโจ ๔- วิย อปฺปฏิหตํ อนิวาริตํ าณํ คจฺฉติ, เตน ยาวตกํ อากงฺขติ ตาวตกํ อนุสฺสรติ. โพธิชนฺติ โพธิมูเล ชาตํ. าณํ อุปฺปชฺชตีติ จตุมคฺคาณํ อุปฺปชฺชติ. อยมนฺติมา ชาตีติ เตน าเณน ชาติมูลสฺส ปหีนตฺตา ปุน อยมนฺติมา ชาติ. นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ อปรํปิ าณํ อุปฺปชฺชติ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. จสทฺโท น ทิสฺสตี ๒ ฉ.ม. อฑฺฒฉฏฺ... ๓ ฉ.ม. เปเสสิ @๔ ฉ.ม. ปกฺขนฺทนาราโจ, อิ. ปกฺขนฺตนาราโจ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๔.
อนตฺถสญฺหิตนฺติ น อิธโลกตฺถํ วา ปรโลกตฺถํ วา นิสฺสิตํ. น ตํ ตถาคโต พฺยากโรตีติ ตํ ภารตยุทฺธสีตาหรณสทิสํ อนิยฺยานิกกถํ ตถาคโต น กเถติ. ภูตํ ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตนฺติ ราชกถาทิติรจฺฉานกถํ. กาลญฺู ตถาคโต โหตีติ กาลํ ชานาติ. สเหตุกํ สการณํ กตฺวา ยุตฺตปฺปตฺตกาเลเยว กเถติ. [๑๘๘] ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตีติ ยถา ยถา คทิตพฺพํ, ตถา ตเถว คทนโต ทการสฺส ตการํ กตฺวา ตถาคโตติ วุจฺจตีติ อตฺโถ. ทิฏฺนฺติ รูปายตนํ. สุตนฺติ สทฺทายตนํ. มุตนฺติ มุตฺวา ปตฺวาว คเหตพฺพโต คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ. วิญฺาตนฺติ สุขทุกฺขาทิธมฺมายตนํ. ปตฺตนฺติ ปริเยสิตฺวา วา อปริเยสิตฺวา วา ปตฺตํ. ปริเยสิตนฺติ ปตฺตํ วา อปฺปตฺตํ วา ปริเยสิตํ. อนุวิจริตํ มนสาติ จิตฺเตน อนุสญฺจริตํ. "ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธนฺ"ติ อิมินา เอตํ ทสฺเสติ, ยญฺหิ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส นีลํ ปีตกนฺติอาทิ รูปารมฺมณํ จกฺขุทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมํ นาม รูปารมฺมณํ ทิสฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ. ตถา ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส เภริสทฺโท มุทิงฺคสทฺโทติอาทิ สทฺทารมฺมณํ โสตทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ. มูลคนฺโธ ตจคนฺโธติอาทิ คนฺธารมฺมณํ ฆานทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ. มูลรโส ขนฺธรโสติอาทิ รสารมฺมณํ ชิวฺหาทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ. กกฺขฬํ มุทุกนฺติอาทิ ปวีธาตุเตโชธาตุ- วาโยธาตุเภทํ โผฏฺพฺพารมฺมณํ กายทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมํ นาม โผฏฺพฺพารมฺมณํ ผุสิตฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ. ตถา ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส สุขทุกฺขาทิเภทํ ธมฺมารมฺมณํ มโนทฺวารสฺส อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิทํ นาม ธมฺมารมฺมณํ วิชานิตฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.
ยญฺหิ จุนฺท อิเมสํ สตฺตานํ ทิฏฺ สุตํ มุตํ วิญฺาตํ ตตฺถ ตถาคเตน อทิฏฺ วา อสฺสุตํ วา อมุตํ วา อวิญฺาตํ วา นตฺถิ. อิมสฺส ปน ๑- มหาชนสฺส ปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, ปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. อปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. สพฺพํปิ ตํ ตถาคตสฺส อปฺปตฺตํ นาม นตฺถิ, าเณน อสจฺฉิกตํ นาม. "ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตี"ติ. ยํ านํ ๒- ยถา โลเก น คตํ ตสฺส ตเถว คตตฺตา "ตถาคโต"ติ วุจฺจติ. ปาลิยํ ปน อภิสมฺพุทฺธนฺติ วุตฺตํ, ตํ คตสทฺเทน เอกตฺถํ. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ "ตถาคโต"ติ นิคมนสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตสฺส ยุตฺติ พฺรหฺมชาเล ตถาคตสทฺทวิตฺถาเร วุตฺตาเยว. อพฺยากตฏฺานวณฺณนา [๑๘๙] เอวํ อตฺตโน อสมตํ อนุตฺตรตํ สพฺพญฺุตํ ธมฺมราชภาวํ กเถตฺวา อิทานิ "ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ลทฺธีสุ มยา อญฺาตํ อทิฏฺ นาม นตฺถิ, สพฺพํ มม าณสฺส อนฺโตเยว ปวตฺตตี"ติ สีหนาทํ นทนฺโต านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชตีติ อาทิมาห. ตตฺถ ตถาคโตติ สตฺโต. นเหตํ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ อิธโลกปรโลกตฺถสญฺหิตํ น โหติ. น ธมฺมสญฺหิตนฺติ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ น โหติ. น อาทิพฺรหฺมจริยกนฺติ สิกฺขตฺตยสงฺคหิตสฺส สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตํ น โหตํ. พฺยากตฏฺานวณฺณนา [๑๙๐] อิทิ ทุกฺขนฺติ โขติอาทีสุ ตณฺหํ เปตฺวา อวเสสา เตภูมิกา ธมฺมา อิทํ ทุกฺขนฺติ พฺยากตํ. ตสฺเสว ทุกฺขสฺส ปภาวิกา ชนิกา ตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ พฺยากตํ อุภินฺนํ อปฺปวตฺติ ทุกฺขนิโรโธติ พฺยากตํ. ทุกฺขปริชานโน สมุทยปชหโน นิโรธสจฺฉิกรโณ อริยมคฺโค ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทาติ พฺยากตํ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปนสทฺโท น ทิสฺสติ ๒ ฉ.ม., อิ. านนฺติ น ทิสฺสติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.
"เอตญฺหิ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ"ติอาทีสุ เอตํ อิธโลกปรโลกตฺถนิสฺสิตํ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิ ปธานํ ปุพฺพงฺคมนฺติ อยมตฺโถ. ปุพฺพนฺตสหคตทิฏฺินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๑] อิทานิ ยนฺตํ มยา น พฺยากตํ, ตํ อชานนฺเตน น พฺยากตนฺติ มา เอวํ สญฺมกํสุ. ชานนฺโตว อหํ เอวํ "เอตสฺมึ พฺยากเตปิ อตฺโถ นตฺถี"ติ น พฺยากรึ. ยํ ปน ยถา พฺยากาตพฺพํ, ตํ มยา พฺยากตเมวาติ สีหนาทํ นทนฺโต ปุน เยปิ เต จุนฺทาติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺิโยว ทิฏฺินิสฺสยา, ทิฏฺินิสฺสิตกา ทิฏฺิคติกาติ อตฺโถ. อิทเมว สจฺจนฺติ อิทเมว ทสฺสนํ สจฺจํ. โมฆมญฺนฺติ อญฺเสํ วจนํ โมฆํ. อสยํกาโรติ อสยํกโต. [๑๙๒] ตตฺราติ เตสุ สมณพฺราหฺมเณสุ. อตฺถิ นุโข อิทํ อาวุโส วุจฺจตีติ อาวุโส ยํ ตุเมฺหหิ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จาติ วุจฺจติ, อิทมตฺถิ นุโข อุทาหุ นตฺถีติ เอวํ อหนฺเต ปุจฺฉามีติ อตฺโถ. ยญฺจ โข เต เอวมาหํสูติ ยํ ปน เต "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺ"ติ วทนฺติ, ตนฺเตสํ นานุชานามิ. ปญฺตฺติยาติ ทิฏฺิปญฺตฺติยา. สมสมนฺติ สเมน าเณน สมํ. ยทิทํ อธิปญฺตฺตีติ ยา อยํ อธิปญฺตฺติ นาม. เอตฺถ อหเมว ภิยฺโย อุตฺตริตโร น มยา สโม อตฺถิ. ตตฺถ ยญฺจ วุตฺตํ "ปญฺตฺติยาติ ยญฺจ อธิปญฺตฺตี"ติ อุภยเมตํ อตฺถโต เอกํ. เภทโต หิ ปญฺตฺติ อธิปญฺตฺตีติ ทฺวยํ โหติ. ตตฺถ ปญฺตฺติ นาม ทิฏฺิปญฺตฺติ. อธิปญฺตฺติ นาม ขนฺธปญฺตฺติ ธาตุปญฺตฺติ อายตนปญฺตฺติ อินฺทฺริยปญฺตฺติ สจฺจปญฺตฺติ ปุคฺคลปญฺตฺตีติ เอวํ วุตฺตา ฉ ปญฺตฺติโย. อิธ ปน ปญฺตฺติยาติ เอตฺถาปิ ปญฺตฺติ เจว อธิปญฺตฺติ จ อธิปฺเปตา, อธิปญฺตฺตีติ เอตฺถาปิ. ภควา หิ ปญฺตฺติยาปิ อนุตฺตโร, อธิปญฺตฺติยาปิ อนุตฺตโร. เตนาห "อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺตฺตี"ติ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.
อปรนฺตสหคตทิฏินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๖] ปหานายาติ ปชหนตฺถาย. ๑- สมติกฺกมายาติ ตสฺเสว เววจนํ. เทสิตาติ กถิตา. ปญฺตฺตาติ ปิตา. สติปฏฺานภาวนาย หิ ฆนวินิพฺโภคํ กตฺวา สพฺพธมฺเมสุ ยาถาวโต ๒- ทิฏฺเสุ "สุทฺธสงฺขารปุญฺโช ยํ นยิธ สตฺตูปลพฺภตี"ติ สนฺนิฏฺานโต สพฺพทิฏฺินิสฺสยานํ ปหานํ โหตีติ. เตน วุตฺตํ "ทิฏฺินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา เทสิตา ปญฺตฺตา"ติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. ปาสาทิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา ------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๐๒-๑๐๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=2557&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=2557&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=94 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=2537 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=2684 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=2684 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]