|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
อุปฺปชฺชนกา อาสวา. สมฺปรายิกา อาสวา นาม ปรโลเก ภณฺฑนเหตุ อุปฺปชฺชนกา อาสวา. สํวรายาติ ยถา เต น ปวิสนฺติ, เอวํ ปิทหนาย. ปฏิฆาตายาติ มูลฆาเตน ปฏิหนนาย. อลํ โว ตํ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตายาติ ตํ ตุมฺหากํ สีตสฺส ปฏิฆาตาย สมตฺถํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ, ยํ โว มยา จีวรํ อนุญฺญาตํ, ตํ ปารุปิตฺวา ทปฺปํ วา มานํ วา กุรุมานา วิหริสฺสถาติ น อนุญฺญาตํ, ตํ ปน ปารุปิตฺวา สีตปฏิฆาตาทีนิ กตฺวา สุขํ สมณธมฺมโยนิโส- มนสิการํ กริสฺสถาติ อนุญฺญาตํ, ยถา จ จีวรํ, เอวํ ปิณฺฑปาตาทโยปิ. อนุปทวณฺณนา ๑- ปเนตฺถ วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพา. สุขลฺลิกานุโยควณฺณนา [๑๘๓] สุขลฺลิกานุโยคนฺติ สุขอลฺลิยนานุโยคํ, ๒- สุขเสวนาธิมุตฺตตนฺติ อตฺโถ. สุเขตีติ สุขิตํ กโรติ. ปีเณตีติ ปีณิตํ ถูลํ กโรติ. ขีณาสวอภพฺพฏฺฐานวณฺณนา [๑๘๖] อฏฺฐิตธมฺมาติ อฏฺฐิตสภาวา. ๓- ชิวฺหา โน อตฺถีติ ยํ ยํ อิจฺฉนฺติ, ตํ ตํ กเถนฺติ, กทาจิ มคฺคํ กเถนฺติ, กทาจิ ผลํ กทาจิ นิพฺพานนฺติ อธิปฺปาโย. ชานตาติ สพฺพญฺญุตญาเณน ชานนฺเตน. ปสฺสตาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ ปสฺสนฺเตน. คมฺภีรเนโมติ คมฺภีรํ ภูมึ อนุปวิฏฺโฐ. สุนิขาโตติ สุฏฺฐุ นิขาโต. เอวเมว โข อาวุโสติ เอวํ ขีณาสโว อภพฺโพ นวฏฺฐานานิ ๔- อชฺฌาจริตุํ. ตสฺมึ อชฺฌาจาเร ๕- อจโล ๖- อสมฺปเวธี. ตตฺถ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรปนาทีสุ โสตาปนฺนาทโยปิ อภพฺพา. สนฺนิธิการกํ กาเม ปริภุญฺชิตุนฺติ วตฺถุกาเม จ กิเลสกาเม จ สนฺนิธึ กตฺวา ปริภุญฺชิตุํ. เสยฺยถาปิ ปุพฺเพ อาคาริกภูโตติ ยถา ปุพฺเพ คิหิภูโต ปริภุญฺชติ, เอวํ ปริภุญฺชิตุํ อภพฺโพ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อนุปทสํวณฺณนา ๒ ฉ.ม. สุขลฺลิยนานุโยคํ, อิ. สุขํ อลฺลิยนานุโยคํ @๓ ฉ.ม., อิ. นิฏฺฐิตสภาวา ๔ ฉ.ม., อิ. นว ฐานานิ ๕ ฉ.ม. อนชฺฌาจาโร, @อิ. อชฺฌาจาโร ๖ อิ. อเจโล--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.
ปญฺหาพฺยากรณวณฺณนา [๑๘๗] อคารมชฺเฌ วสนฺตา หิ โสตาปนฺนาทโย จ ยาวชีวํ คิหิพฺยญฺชเนน ติฏฺฐนฺติ. ขีณาสโว ปน อรหตฺตํ ปตฺวาว มนุสฺสภูโต ปรินิพฺพายติ วา ปพฺพชติ วา. จาตุมฺมหาราชิกาทีสุ กามาวจรเทเวสุ มุหุตฺตํปิ น ติฏฺฐติ. กสฺมา? วิเวกฏฺฐานสฺส อภาวา. ภุมฺมเทวตฺตภาเว ปน ฐิโต อรหตฺตํ ปตฺวาปิ ติฏฺฐติ. ตสฺส จ ๑- วเสน อยํ ปญฺโห อาคโต. ภินฺนโทสตฺตา ปนสฺส ภิกฺขุภาโว เวทิตพฺโพ. อตีรกนฺติ อตีรํ อปริจฺเฉทํ มหนฺตํ. โน จ โข อนาคตนฺติ อนาคตํ ปน อทฺธานํ อารพฺภ เอวํ น ปญฺญเปติ, อตีตเมว มญฺเญ สมโณ โคตโม ชานาติ, น อนาคตํ. ตถา หิสฺส อตีเต อฑฺฒฉกฺกสตชาตกานุสฺสรณํ ๒- ปญฺญายติ. อนาคเต เอวํ พหุอนุสฺสรณํ น ปญฺญายตีติ อิมมตฺถํ มญฺญมานา เอวํ วเทยฺยุํ. ตยิทํ กึ สูติ อนาคเต อปญฺญาปนํ กึนุโข. กถํสูติ เกน นุ โข การเณน อชานนฺโตเยว นุ โข อนาคตํ นานุสฺสรติ, อนนุสฺสริตุกามตาย นานุสฺสรตีติ. อญฺญวิหิตเกน ญาณทสฺสเนนาติ ปจฺจกฺขํ วิย กตฺวา ทสฺสนสมตฺถตาย ทสฺสนภูเตน ญาเณน อญฺญตฺถวิหิตเกน ญาเณน อญฺญํ อารพฺภ ปวตฺตมานํ ญาณทสฺสนํ สงฺคเหตพฺพํ ปญฺญาเปตพฺพํ มญฺญนฺติ. เต หิ จรโต จ ติฏฺฐโต จ สุตฺตสฺส จ ชาครสฺส จ สตตํ สมิตํ ญาณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ มญฺญนฺติ, ตาทิสญฺจ ญาณํ นาม นตฺถิ. ตสฺมา ยถริว พาลา อพฺยตฺตา, เอวํ มญฺญนฺตีติ เวทิตพฺพา. สตานุสารีติ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติสมฺปยุตฺตํ. ยาวตกํ อากงฺขตีติ ยตฺตกํ ญาตุํ อิจฺฉติ, ตตฺตกํ ชานิสฺสามีติ ญาณํ เปเสติ. ๓- อถสฺส ทุพฺพลปตฺตปุเฏ ปกฺขิตฺตนาราโจ ๔- วิย อปฺปฏิหตํ อนิวาริตํ ญาณํ คจฺฉติ, เตน ยาวตกํ อากงฺขติ ตาวตกํ อนุสฺสรติ. โพธิชนฺติ โพธิมูเล ชาตํ. ญาณํ อุปฺปชฺชตีติ จตุมคฺคญาณํ อุปฺปชฺชติ. อยมนฺติมา ชาตีติ เตน ญาเณน ชาติมูลสฺส ปหีนตฺตา ปุน อยมนฺติมา ชาติ. นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ อปรํปิ ญาณํ อุปฺปชฺชติ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. จสทฺโท น ทิสฺสตี ๒ ฉ.ม. อฑฺฒฉฏฺฐ... ๓ ฉ.ม. เปเสสิ @๔ ฉ.ม. ปกฺขนฺทนาราโจ, อิ. ปกฺขนฺตนาราโจ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๔.
อนตฺถสญฺหิตนฺติ น อิธโลกตฺถํ วา ปรโลกตฺถํ วา นิสฺสิตํ. น ตํ ตถาคโต พฺยากโรตีติ ตํ ภารตยุทฺธสีตาหรณสทิสํ อนิยฺยานิกกถํ ตถาคโต น กเถติ. ภูตํ ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตนฺติ ราชกถาทิติรจฺฉานกถํ. กาลญฺญู ตถาคโต โหตีติ กาลํ ชานาติ. สเหตุกํ สการณํ กตฺวา ยุตฺตปฺปตฺตกาเลเยว กเถติ. [๑๘๘] ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตีติ ยถา ยถา คทิตพฺพํ, ตถา ตเถว คทนโต ทการสฺส ตการํ กตฺวา ตถาคโตติ วุจฺจตีติ อตฺโถ. ทิฏฺฐนฺติ รูปายตนํ. สุตนฺติ สทฺทายตนํ. มุตนฺติ มุตฺวา ปตฺวาว คเหตพฺพโต คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺฐพฺพายตนํ. วิญฺญาตนฺติ สุขทุกฺขาทิธมฺมายตนํ. ปตฺตนฺติ ปริเยสิตฺวา วา อปริเยสิตฺวา วา ปตฺตํ. ปริเยสิตนฺติ ปตฺตํ วา อปฺปตฺตํ วา ปริเยสิตํ. อนุวิจริตํ มนสาติ จิตฺเตน อนุสญฺจริตํ. "ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธนฺ"ติ อิมินา เอตํ ทสฺเสติ, ยญฺหิ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส นีลํ ปีตกนฺติอาทิ รูปารมฺมณํ จกฺขุทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมํ นาม รูปารมฺมณํ ทิสฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ. ตถา ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส เภริสทฺโท มุทิงฺคสทฺโทติอาทิ สทฺทารมฺมณํ โสตทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ. มูลคนฺโธ ตจคนฺโธติอาทิ คนฺธารมฺมณํ ฆานทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ. มูลรโส ขนฺธรโสติอาทิ รสารมฺมณํ ชิวฺหาทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ. กกฺขฬํ มุทุกนฺติอาทิ ปฐวีธาตุเตโชธาตุ- วาโยธาตุเภทํ โผฏฺฐพฺพารมฺมณํ กายทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมํ นาม โผฏฺฐพฺพารมฺมณํ ผุสิตฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ. ตถา ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส สุขทุกฺขาทิเภทํ ธมฺมารมฺมณํ มโนทฺวารสฺส อาปาถํ อาคจฺฉติ, "อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิทํ นาม ธมฺมารมฺมณํ วิชานิตฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโต"ติ สพฺพํ ตํ ตถาคตสฺส เอวํ อภิสมฺพุทฺธํ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.
ยญฺหิ จุนฺท อิเมสํ สตฺตานํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ตตฺถ ตถาคเตน อทิฏฺฐํ วา อสฺสุตํ วา อมุตํ วา อวิญฺญาตํ วา นตฺถิ. อิมสฺส ปน ๑- มหาชนสฺส ปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, ปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. อปริเยสิตฺวา ปตฺตํปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตํปิ อตฺถิ. สพฺพํปิ ตํ ตถาคตสฺส อปฺปตฺตํ นาม นตฺถิ, ญาเณน อสจฺฉิกตํ นาม. "ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตี"ติ. ยํ ฐานํ ๒- ยถา โลเก น คตํ ตสฺส ตเถว คตตฺตา "ตถาคโต"ติ วุจฺจติ. ปาลิยํ ปน อภิสมฺพุทฺธนฺติ วุตฺตํ, ตํ คตสทฺเทน เอกตฺถํ. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ "ตถาคโต"ติ นิคมนสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตสฺส ยุตฺติ พฺรหฺมชาเล ตถาคตสทฺทวิตฺถาเร วุตฺตาเยว. อพฺยากตฏฺฐานวณฺณนา [๑๘๙] เอวํ อตฺตโน อสมตํ อนุตฺตรตํ สพฺพญฺญุตํ ธมฺมราชภาวํ กเถตฺวา อิทานิ "ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ลทฺธีสุ มยา อญฺญาตํ อทิฏฺฐํ นาม นตฺถิ, สพฺพํ มม ญาณสฺส อนฺโตเยว ปวตฺตตี"ติ สีหนาทํ นทนฺโต ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชตีติ อาทิมาห. ตตฺถ ตถาคโตติ สตฺโต. นเหตํ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ อิธโลกปรโลกตฺถสญฺหิตํ น โหติ. น ธมฺมสญฺหิตนฺติ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ น โหติ. น อาทิพฺรหฺมจริยกนฺติ สิกฺขตฺตยสงฺคหิตสฺส สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตํ น โหตํ. พฺยากตฏฺฐานวณฺณนา [๑๙๐] อิทิ ทุกฺขนฺติ โขติอาทีสุ ตณฺหํ ฐเปตฺวา อวเสสา เตภูมิกา ธมฺมา อิทํ ทุกฺขนฺติ พฺยากตํ. ตสฺเสว ทุกฺขสฺส ปภาวิกา ชนิกา ตณฺหา ทุกฺขสมุทโยติ พฺยากตํ อุภินฺนํ อปฺปวตฺติ ทุกฺขนิโรโธติ พฺยากตํ. ทุกฺขปริชานโน สมุทยปชหโน นิโรธสจฺฉิกรโณ อริยมคฺโค ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทาติ พฺยากตํ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปนสทฺโท น ทิสฺสติ ๒ ฉ.ม., อิ. ฐานนฺติ น ทิสฺสติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.
"เอตญฺหิ อาวุโส อตฺถสญฺหิตนฺ"ติอาทีสุ เอตํ อิธโลกปรโลกตฺถนิสฺสิตํ นวโลกุตฺตรธมฺมนิสฺสิตํ สกลสาสนพฺรหฺมจริยสฺส อาทิ ปธานํ ปุพฺพงฺคมนฺติ อยมตฺโถ. ปุพฺพนฺตสหคตทิฏฺฐินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๑] อิทานิ ยนฺตํ มยา น พฺยากตํ, ตํ อชานนฺเตน น พฺยากตนฺติ มา เอวํ สญฺญมกํสุ. ชานนฺโตว อหํ เอวํ "เอตสฺมึ พฺยากเตปิ อตฺโถ นตฺถี"ติ น พฺยากรึ. ยํ ปน ยถา พฺยากาตพฺพํ, ตํ มยา พฺยากตเมวาติ สีหนาทํ นทนฺโต ปุน เยปิ เต จุนฺทาติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺฐิโยว ทิฏฺฐินิสฺสยา, ทิฏฺฐินิสฺสิตกา ทิฏฺฐิคติกาติ อตฺโถ. อิทเมว สจฺจนฺติ อิทเมว ทสฺสนํ สจฺจํ. โมฆมญฺญนฺติ อญฺเญสํ วจนํ โมฆํ. อสยํกาโรติ อสยํกโต. [๑๙๒] ตตฺราติ เตสุ สมณพฺราหฺมเณสุ. อตฺถิ นุโข อิทํ อาวุโส วุจฺจตีติ อาวุโส ยํ ตุเมฺหหิ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จาติ วุจฺจติ, อิทมตฺถิ นุโข อุทาหุ นตฺถีติ เอวํ อหนฺเต ปุจฺฉามีติ อตฺโถ. ยญฺจ โข เต เอวมาหํสูติ ยํ ปน เต "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ"ติ วทนฺติ, ตนฺเตสํ นานุชานามิ. ปญฺญตฺติยาติ ทิฏฺฐิปญฺญตฺติยา. สมสมนฺติ สเมน ญาเณน สมํ. ยทิทํ อธิปญฺญตฺตีติ ยา อยํ อธิปญฺญตฺติ นาม. เอตฺถ อหเมว ภิยฺโย อุตฺตริตโร น มยา สโม อตฺถิ. ตตฺถ ยญฺจ วุตฺตํ "ปญฺญตฺติยาติ ยญฺจ อธิปญฺญตฺตี"ติ อุภยเมตํ อตฺถโต เอกํ. เภทโต หิ ปญฺญตฺติ อธิปญฺญตฺตีติ ทฺวยํ โหติ. ตตฺถ ปญฺญตฺติ นาม ทิฏฺฐิปญฺญตฺติ. อธิปญฺญตฺติ นาม ขนฺธปญฺญตฺติ ธาตุปญฺญตฺติ อายตนปญฺญตฺติ อินฺทฺริยปญฺญตฺติ สจฺจปญฺญตฺติ ปุคฺคลปญฺญตฺตีติ เอวํ วุตฺตา ฉ ปญฺญตฺติโย. อิธ ปน ปญฺญตฺติยาติ เอตฺถาปิ ปญฺญตฺติ เจว อธิปญฺญตฺติ จ อธิปฺเปตา, อธิปญฺญตฺตีติ เอตฺถาปิ. ภควา หิ ปญฺญตฺติยาปิ อนุตฺตโร, อธิปญฺญตฺติยาปิ อนุตฺตโร. เตนาห "อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺตี"ติ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.
อปรนฺตสหคตทิฏฐินิสฺสยวณฺณนา [๑๙๖] ปหานายาติ ปชหนตฺถาย. ๑- สมติกฺกมายาติ ตสฺเสว เววจนํ. เทสิตาติ กถิตา. ปญฺญตฺตาติ ฐปิตา. สติปฏฺฐานภาวนาย หิ ฆนวินิพฺโภคํ กตฺวา สพฺพธมฺเมสุ ยาถาวโต ๒- ทิฏฺเฐสุ "สุทฺธสงฺขารปุญฺโช ยํ นยิธ สตฺตูปลพฺภตี"ติ สนฺนิฏฺฐานโต สพฺพทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานํ โหตีติ. เตน วุตฺตํ "ทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตา"ติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. ปาสาทิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา ------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๐๒-๑๐๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=2557&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=2557&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=94 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=2537 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=2684 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=2684 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]