อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

หน้าที่ ๔๙๔.
         อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา       ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน
         อานนฺทจิตฺตา สุมนา       ปุตฺเต สงฺคมฺม ลกฺขณา
         อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา       ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน
         อานนฺทจิตฺตา ปีติตา       สห ปุตฺเตหิ ลกฺขณาติ ฯ
     ตตฺถ อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธาติ ภิกฺขเว เวสฺสนฺตโร จ มทฺที
จ อิทํ ปจฺจยํ อิทํ ปติฏฺฐํ ลภิตฺวา รชฺเช ปติฏฺฐหิตฺวาติ อตฺโถ ฯ
ปุพฺเพติ อิโต ปุพฺเพ อตฺตโน วนวาสํ กิเลสํ อนุสฺสริตฺวา อานนฺทิยํ
เภรึ อาจรึสุ ฯ รมฺมณีเย คิริพฺพเชติ รมฺมณีเย วงฺกตคิริกุจฺฉิมฺหิ
เวสฺสนฺตรสฺส รญฺโญ อาณาติ กญฺจนลตาวินทฺธํ อานนฺทเภริญฺจาราเปตฺวา
อานนฺทฉณํ กรึสุ ฯ อานนฺทจิตฺตา สุมนาติ ลกฺขณสมฺปนฺนา ฯ
มทฺที ปุตฺเต สงฺคมฺม ปาปุณิตฺวา จิตฺตา สุมนา หุตฺวา
อติวิย นนฺทิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ปีติตาติ ปวตฺตปีติโสมนสฺสา หุตฺวา ฯ
เอวํ ปีติตา หุตฺวา จ ปน ปุตฺเต อาห
         เอกภตฺตา ปุเร อาสึ       นิจฺจํ ถณฺฑิลสายินี
         อิติ เมตํ วตํ อาสิ         ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกา
         ตเมว ตํ สมิทฺธชฺช         ตุมฺเห สงฺคมฺม ปุตฺตกา
         มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ         ปิตุชํปิ จ ปุตฺตกา
         อโถปิ ตํ มหาราชา        สญฺชโย อภิรกฺขตุ
         ยํกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺญํ         มยฺหญฺเจว ปิตุ จ เต
         สพฺเพน เตน กุสเลน       อชโร ตฺวํ อมโร ภวาติ ฯ
     ตตฺถ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกาติ ปุตฺตกา อหํ ตุมฺเห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๙๕.
ปตฺถยมานา ปุเร ตุมฺเหสุ พฺราหฺมเณน นีเตสุ เอกภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา ภูมิยํ
สยึ อิติ เม ตุมฺหากํ กามา เอตํ วตํ อาสีติ วทติ ฯ สมิทฺธชฺชาติ
ตเมว วตํ อชฺช สมิทฺธํ ฯ มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ ปิตุชํปิ
จ ปุตฺตกาติ ปุตฺตกา มาตุชาตํ โสมนสฺสํ ปิตุชาตํ โสมนสฺสํปิ
ปาเลตุ มาตาปิตูนํ สนฺตกํ ปุญฺญํ ตํ ปาเลตูติ อตฺโถ ฯ เตเนวาห
ยํกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺญนฺติ ฯ
     ผุสฺสตีปิ โข เทวี อิโต ปฏฺฐาย มม สุณฺหา อิมาเนว
วตฺถานิ นิวาเสตุ อิมานิ จ อาภรณานิ ธาเรตูติ สุวณฺณสมุคฺเค
ปูเรตฺวา ปหิณิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
          กปฺปาสิกญฺจ โกเสยฺยํ      โขมโกทุมฺพรานิ จ
          สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ      เยหิ มทฺที อโสภถ
          ตโต โขมญฺจ กายูรํ       องฺคทํ มณิเมขลํ
          สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ      เยหิ มทฺที อโสภถ
          ตโต โขมญฺจ กายูรํ       คีเวยฺยํ รตนามยํ
          สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ      เยหิ มทฺที อโสภถ
          อุณฺณตํ มุขผุลฺลญฺจ         นานารตฺเต จ มาณิเย
          สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ      เยหิ มทฺที อโสภถ
          อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกํ         เมขลํ ปฏิปาทุกํ
          สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ      เยหิ มทฺที อโสภถ
          สุตตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจ       อุปนิชฺฌาย เสยฺยสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๙๖.
          อโสภถ ราชปุตฺตี         เทวกญฺญาว นนฺทเน
          สีสนหาตา สุจิวตฺถา       สพฺพาภรณภูสิตา
          อโสภถ ราชปุตฺตี         ตาวตึสาว อจฺฉรา
          กทลี วาตจฺฉุปิตา         ชาตา จิตฺตลตาวเน
          ทนฺตาวรณสมฺปนฺนา        ราชปุตฺตี อโสภถ
          สกุณี มานุสินีว           ชาตา จิตฺตปฺปตฺตา ปติ
          นิโคฺรธปกฺกพิมฺโพฏฺฐี       ราชปุตฺตี อโสภถาติ ฯ
     ตตฺถ โขมญฺจ กายูรนฺติ สุวณฺณมยํ ขชฺชูรีผลสณฺฐานํ
คีวาปสาธนเมว ฯ รตนามยนฺติ อปรํปิ รตนมยํ คีเวยฺยํ ฯ องฺคทํ
มณิเมขลนฺติ องฺคทาภรณญฺจ มณิมยเมขลญฺจ ฯ อุณฺณตนฺติ เอกํ
ปสาธนํ ฯ มุขผุลฺลนฺติ นลาตนฺเต ติลกมาลาภรณํ ฯ นานารตฺเตติ
นานาวณฺเณ ฯ มาณิเยติ มณิมเย ฯ อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกนฺติ เอตานิปิ
เทฺว อาภรณานิ ฯ เมขลนฺติ สุวณฺณรชตมยํ เมขลํ ฯ ปฏิปาทุกนฺติ
ปาทปสาธนํ ฯ สุตฺตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจาติ สุตฺตารุฬฺหญฺจ
อสุตฺตารุฬฺหญฺจ ปสาธนํ ฯ ปาลิยํ ปน สุปฺปญฺจ สุปฺปวชฺชญฺจาติปิ
ลิขิตํ ฯ อุปนิชฺฌาย เสยฺยสีติ เอตํ สุตฺตารุฬฺหญฺจ อสุตฺตารุฬฺหํ
อาภรณํ ตํ ตํ โอนฏฺฐานํ โอโลเกตฺวา อลงฺกริตฺวา ฐิตา เสยฺยสิ
อุตฺตมรูปธรา มทฺที เทวี เทวกญฺญาว นนฺทวเน อโสภถ ฯ วาตจฺฉุปิตาติ
จิตฺตลตาวเน ชาตา วาตสํผุฏฺฐาสุวณฺณกทลี วิย ตํ ทิวสํ
สา วิชิมฺหมานา อโสภถ ฯ ทนฺตาวรณสมฺปนฺนาติ พิมฺพผลสทิเสหิ
รตฺตทนฺตาวรเณหิ สมนฺนาคตา ฯ สกุณี มานุสินีว ชาตา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๙๗.
จิตฺตปตฺตา ปตีติ ยถา มนุสฺสสรีเรน ชาตา มานุสินี นาม สกุณีปิ
จิตฺตปฺปตฺตา อากาเส ปตฺตมานา ปกฺเข ปสาเรตฺวา คจฺฉนฺตี โสภติ
เอวํ สา รตฺตโอฏฺฐตาย นิโคฺรธพิมฺพปกฺกสทิสโอฏฺฐา อโสภถ
          ตสฺสา จ นาคมาเนสุํ      นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ
          สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ         อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ
          สา มทฺที นาคมารุหิ       นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ
          สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ         อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวนฺติ ฯ
     ตตฺถ ตสฺสา จาติ ภิกฺขเว ตสฺสา จ มทฺทิยา สพฺพาลงฺการ
ปฏิมณฺฑิตํ กตฺวา นาติวุฑฺฒํ ตรุณํ มชฺฌิมวยํ สตฺติสรปหารกฺขมํ
เอกํ ตรุณหตฺถึ อุปเนสุํ ฯ นาคมารุหีติ หตฺถิปิฏฺฐึ อภิรุหิ ฯ
     อิติ เต อุโภปิ มหนฺเตน ยเสน ขนฺธาวารํ อคมํสุ ฯ
สญฺชยราชาปิ ทฺวาทสหิ อกฺโขภิณีหิ สทฺธึ มาสมตฺตํ ปพฺพตกีฬญฺจ วนกีฬญฺจ
กีฬิ ฯ มหาสตฺตสฺส เตเชน ตาว มหนฺเต อรญฺเญ โกจิ พาฬมิโค
วา ปกฺขี วา น กิญฺจิ สตฺตํ วิเหเฐติ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ        ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ
         เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน       นาญฺญมญฺญํ วิเหฐยุํ ฯ
         สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ        ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ
         เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน       นาญฺญมญฺญํ วิเหฐยุํ
         สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ        ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ
                     เอกชฺฌํ สนฺนิปตึสุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๙๘.
         เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ       สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
         สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ        ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ
                     เอกชฺฌํ สนฺนิปตึสุ
         เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ       สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
         สพฺพมฺหิ ตํ อญฺญมฺหิ         ยาวนฺเตตฺถ มิคาอหุ
                     นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ
         เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ       สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
         สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺญมฺหิ        ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ
                     นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ
         เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ       สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนติ ฯ
     ตตฺถ ยาวนฺเตตฺถาติ ยาวนฺโต เอตฺถ ฯ เอกชฺฌํ สนนิปตึสูติ
เอกสฺมึ ฐาเน สนฺนิปตึสุ ฯ สนฺนิปติตฺวา จ ปน อิโต ปฏฺฐาย
อิทานิ อมฺหากํ อญฺญมญฺญํ ลชฺชา วา สํวโร วา น ภวิสฺสตีติ
โทมนสฺสปฺปตฺตา อเหสุํ ฯ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสูติ มหาสตฺตสฺส
วิโยคทุกฺขิตา มธุรรวํ น รวึสุ ฯ
     สญฺชยนรินฺโท ทฺวทสหิ อกฺโขภิณีหิ สทฺธึ มาสมตฺตํ ปพฺพตกีฬนฺจ
วนกีฬญฺจ กีฬิตฺวา เสนาคุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตาตา จิรํ
โน อรญฺเญ วุฏฺฐามฺหา กินเต มม ปุตฺตสฺส คมนมคฺโค อลงฺกโตติ
ปุจฺฉิตฺวา อาม เทว กาโล โว คมนายาติ วุตฺเต เวสฺสนฺตรสฺส
อาโรเจตฺวา เภริญฺจาราเปตฺวา เสนํ อาทาย นิกฺขมิ ฯ
วงฺกตคิริกุจฺฉิโต ยาว เชตุตฺตรนครา สฏฺฐีโยชนํ อลงฺกตมคฺคํ มหาสตฺโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๙๙.
มหนฺเตน ปริวาเรน ปฏิปชฺชิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
           ปฏิยตฺโต ราชมคฺโค      วิจิตฺโต ปุปฺผสณฺฐโต
           วสิ เวสฺสนฺตโร ราชา    ยตฺถ ยาว เชตุตฺตรา
           ตโต สฏฺฐีสหสฺสานิ      โยธิโน จารุทสฺสนา
                      สมนฺตา ปริกรึสุ
          เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ      สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
          โอโรธา จ กุมารา จ     เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
                      สมนฺตา ปริกรึสุ
          เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ      สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
          หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา      รถิกา ปตฺติการกา
                      สมนฺตา ปริกรึสุ
          เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ      สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
          กโรฏิยา จมฺมธรา        ลิลฺลิหตฺถา สุวมฺมิกา
                      ปุรโต ปฏิปชฺชึสุ
          เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ      สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
          สมาคตา ชานปทา        เนคมา จ สมาคตา
                    สมนฺตา ปริกรึสุ
          เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ      สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนติ ฯ
     ตตฺถ ปฏิยตฺโตติ วิสาขปุณฺณมีปูชากาเล วิย อลงฺกโต ฯ
วิจิตฺโตติ กทลีปุณฺณฆฏธชปฏากาทีหิ วิจิตฺโต ฯ ปุปฺผสณฺฐโตติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๐.
ลาชปญฺจมเกหิ ปุปฺเผหิ สณฺฐโต ฯ ยตฺถาติ ยสฺมึ วงฺกตปพฺพเต
เวสฺสนฺตโร วสิ ตโต ปฏฺฐาย ยาว เชตุตฺตรนครา นิรนฺตรํ
อลงฺกตปฏิยตฺโต อโหสิ ฯ กโรฏิยาติ สีสกโรฏิโกติ ลทฺธนามา
สีเส ปฏิมุกฺกกโรฏิกา โยธา ฯ จมฺมธราติ กณฺฐวารณจมฺมธรา ฯ
สุวมฺมิกาติ วิจิตฺราหิ ชาลิกาหิ สุฏฺฐุวมฺมิกา ฯ ปุรโต ปฏิปชฺชึสูติ
เอวรูปา มตฺตหตฺถีสุปิ อาคจฺฉนฺเตสุ อนิวตฺติโน สุรโยธา รญฺโญ
เวสฺสนฺตรสฺส ปูรโต ปฏิปชฺชึสุ ฯ
     ราชา สฏฺฐีโยชนมคฺคํ ทฺวีหิ มาเสหิ อติกมฺม เชตุตฺตรนครํ
ปตฺโต อลงฺกตปฏิยตฺตนครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทํ อภิรุหิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         เต ปาวึสุ ปุรํ รมฺมํ       พหุปาการโตรณํ
         อุเปตํ อนฺนปาเนหิ        นจฺจคีเตหิ จูภยํ
         จิตฺตา ชานปทา อาสุํ      เนคมา จ สมาคตา
         อนุปฺปตฺเต กุมารมฺหิ       สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน
         เจลุกฺเขโป ปวตฺเตตฺถ     อาคเต ธนทายเก
         นนฺทิปฺปเวสิ นคเร        พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ ฯ
     ตตฺถ พหุปาการโตณนฺติ พหุเกหิ อุจฺเจหิ ปากาเรหิ จ
อฏฺฏาลเกหิ โตรเณหิ จ สมนฺนาคตํ ฯ นจฺจคีเตหิ จูภยนฺติ นจฺเจหิ
จ คีเตหิ จ อุภเยหิ สมนฺคตํ ฯ จิตฺตาติ ตุฏฺฐา โสมนสฺสปฺปตฺตา ฯ
อาคเต ธนทายเกติ มหาชนสฺส ธนทายเก มหาสตฺเต
อาคเต ฯ นนฺทิปฺปเวสีติ เวสฺสนฺตรสฺส มหาราชสฺส อาณาติ นคเร
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๑.
นนฺทิเภริญฺจริ ฯ พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ สพฺพสตฺตานํ พนฺธนา
โมกฺโข อุคฺโฆสิโต อนฺตมโส วิฬารํ อุปาทาย เวสฺสนฺตรมหาราชา
สพฺพสตฺเต พนฺธนา วิสชฺชาเปสิ ฯ
     โส นครํ ปวิฏฺฐทิวเสเยว ปจฺจูสกาเล จินฺเตสิ เสฺว
วิภาตาย รตฺติยา สมาคตภาวํ สุตฺวา ยาจกา อาคมิสฺสนฺติ เตสาหํ
กึ ทสฺสามีติ ฯ ตสฺมึ ขเณ สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ ฯ
โส อาวชฺเชนฺโต ตํ การณํ ญตฺวา ตาวเทว ราชนิเวสนสฺส
ปุริมวตฺถุญฺจ ปจฺฉิมวตฺถุญฺจ กฏิปฺปมาณํ ปูเรนฺโต ฆนเมโฆ วิย
สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสาเปสิ ฯ สกลนคเร ชาณุปฺปมาณํ วสฺสาเปสิ ฯ
ปุนทิวเส มหาสตฺโต เตสํ เตสํ กุลานํ ปุริมปจฺฉิมวตฺถูสุ วุฏฺฏธนํ
เตสญฺเญว โหตูติ ทาเปตฺวา อวเสสํ อาหราเปตฺวา อตฺตโน เคหวตฺถุสฺมึ
ธเนน สทฺธึ โกฏฺฐาคาเรสุ โอกีราเปตฺวา ทานมุเข ปฏฺฐเปสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
           ชาตรูปมยํ วสฺสํ        เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท
           เวสฺสนฺตเร ปวิฏฺฐมฺหิ    สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน
           ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา  ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย
           กายสฺส เภทา สปญฺโญ   สคฺคํ โส อุปฺปชฺชถาติ ฯ
     ตตฺถ สคฺคํ โส อุปปชฺชถาติ ตโต จุโต ทุติยจิตฺเตน ตุสิตปุเร
อุปปชฺชิ ฯ
     สตฺถา อิมํ คาถาสหสฺสปฏิมณฺฑิตํ มหาเวสฺสนฺตรธมฺมเทสนํ
อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปิ มม ญาติสมาคเม มหาเมโฆ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๒.
โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา ชูชโก
เทวทตฺโต อโหสิ อมิตฺตตาปนา จิญฺจมาณวิกา เจตปุตฺโต ฉนฺโน
อจฺจุตตาปโส สาริปุตฺโต สกฺโก อนุรุทฺโธ สญฺชยนรินฺโท
สุทฺโธทนมหาราชา ผุสฺสตี เทวี มหามายา มทฺที เทวี ราหุลมาตา
ชาลิกุมาโร ราหุโล กณฺหาชินา อุปลวณฺณา เสสปริสา พุทฺธปริสา
เวสฺสนฺตโร ราชา ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                     นครกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
               เวสฺสนฺตรชาตกวณฺณนา สมตฺตา ฯ
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๔๙๔-๕๐๒.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=44&A=10291&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=10291&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=1045
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=6511
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=7624
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=7624
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28