|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ตตฺถ ยโต จนฺทิมสุริยา อุคฺคจฺฉนฺตีติ ยสฺมึ กาเล อุคฺคจฺฉนฺติ. ยตฺถ จ โอคจฺฉนฺตีติ ยสฺมึ กาเล อตฺถงฺคเมนฺติ, ๑- อุคฺคมนกาเล จ อตฺถงฺคมนกาเล จ ปสฺสนฺตีติ อตฺโถ, อายาจนฺตีติ "อุเทหิ ภวํ จนฺท, อุเทหิ ภวํ สุริยา"ติ เอวํ อายาจนฺติ. โถมยนฺตีติ "โสมฺโม จนฺโท, ปริมณฺฑโล จนฺโท, สปฺปโภ จนฺโท"ติ อาทีนิ วทนฺตา ปสํสนฺตีติ อตฺโถ. ปญฺชลิกาติ ปคฺคหิตอญฺชลิกา. นมสฺสมานาติ "นโม นโม"ติ วทมานา. [๕๓๑-๕๓๒] ยํ ปสฺสนฺตีติ เอตฺถ ยนฺติ นิปาตมตฺตํ. กึ ปน น กิราติ เอตฺถ อิธ ปน กึ วตฺตพฺพํ. ยตฺถ กิร เตวิชฺเชหิ พฺราหฺมเณหิ น พฺรหฺมา สกฺขิทิฏฺโฐติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. อจิรวตีนทีอุปมากถา [๕๔๒] สมติตฺติกาติ สมภริตา. กากเปยฺยาติ ยตฺถ กตฺถจิ ตีเร ฐิเตน กาเกน สกฺกา ปาตุนฺติ กากเปยฺยา. ปารํ ตริตุกาโมติ นทึ ๒- อติกฺกมิตฺวา ปรตีรํ ปตฺตุกาโม. ๓- อเวฺหยฺยาติ ปกฺโกเสยฺย. เอหิ ปาราปารนฺติ อมฺโภ ปาร อปารํ เอหิ, อถ มํ สหสาว คเหตฺวา คมิสฺสสิ, อตฺถิ เม อจฺจายิกกมฺมนฺติ อตฺโถ. [๕๔๔-๕๔๕] เย ธมฺมา พฺราหฺมณการกาติ เอตฺถ ปญฺจสีลทสสีล- ทสกุสลกมฺมปถเภทา ธมฺมา พฺราหฺมณการกาติ เวทิตพฺพา, ตพฺพิปรีตา อพฺราหฺมณการกา. อินฺทมวฺหยามาติ อินฺทํ อวฺหยาม ปกฺโกสาม. เอวํ พฺรหฺมณานํ อวฺหายนสฺส นิรตฺถกตฺตํ ทสฺเสตฺวา ปุนปิ ภควา อณฺณวกุจฺฉิยํ สุริโย วิย ชลมาโน ปญฺจสตภิกฺขุปริวุโต ๔- อจิรวติยา ตีเร นิสินฺโน อปรํปิ นทีอุปมํเยว อาหรนฺโต "เสยฺยถาปี"ติ อาทิมาห. [๕๔๖] กามคุณาติ กามยิตพฺพฏฺเฐน กามา, พนฺธนฏฺเฐน คุณา. "อนุชานามิ ภิกฺขเว อหตานํ วตฺถานํ ทฺวิคุณํ สํฆาฏินฺ"ติ ๕- เอตฺถ หิ ปฏลฏฺโฐ คุณสทฺโท ๖-. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อตฺถเมนฺติ ๒ ม. นทีตีรํ ๓ ฉ.ม. คนฺตุกาโม @๔ ม. ปญฺจสตภิกฺขุปริวาโร ๕ วิ. มหาวคฺค. ๕/๓๔๘/๑๕๑ ๖ ฉ.ม. คุณฏฺโฐ. เอวมุปริปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๖.
"อจฺเจนฺติ ๑- กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย, วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺตี"ติ ๒- เอตฺถ ราสฏฺโฐ คุณสทฺโท. "สตคุณา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา"ติ ๓- เอตฺถ อานิสํสฏฺโฐ คุณสทฺโท. "อนฺตํ อนฺตคุณํ, ๔- กยิรา มาลาคุเณ พหู"ติ ๕- จ เอตฺถ พนฺธนฏฺโฐ คุณสทฺโท. อิธาปิ เอเสว อธิปฺเปโต. เตน วุตฺตํ "พนฺธนฏฺเฐน คุณา"ติ. จกฺขุวิญฺเญยฺยาติ จกฺขุวิญฺญาเณน ปสฺสิตพฺพา. เอเตนุปาเยน โสตวิญฺเญยฺยาทีสุปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิฏฺฐาติ ปริยิฏฺฐา วา โหนฺตุ มา วา, อิฏฺฐารมฺมณภูตาติ อตฺโถ. กนฺตาติ กามนียา. มนาปาติ มนวฑฺฒนกา. ปิยรูปาติ ปิยชาติกา. กามูปสญฺหิตาติ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปชฺชมาเนน กาเมน อุปสํหิตา. รชนียาติ รญฺชนียา, ราคุปฺปตฺติการณภูตาติ อตฺโถ. คธิตาติ เคเธน อภิภูตา หุตฺวา. มุจฺฉิตาติ มุจฺฉาการปฺปตฺตาย อธิมตฺตกาย ตณฺหาย อภิภูตา. อชฺโฌสนฺนาติ อธิโอสนฺนา โอคาฬฺหา, "อิทํ สารนฺ"ติ ๖- ปรินิฏฺฐานมฺปตฺตา หุตฺวา. อนาทีนวทสฺสาวิโนติ อาทีนวํ อปสฺสนฺตา. อนิสฺสรณปญฺญาติ "อิทเมตฺถ นิสฺสรณนฺ"ติ เอวํ ปริชานนปญฺญาวิรหิตา, ปจฺจเวกฺขณปริโภควิรหิตาติ อตฺโถ. [๕๔๘-๕๔๙] อาวรณาติ อาทีสุ อาวรนฺตีติ อาวรณา. นีวารยนฺตีติ นีวรณา. โอนทฺธนฺตีติ โอนาหนา. ๗- ปริโยนทฺธนฺตีติ ปริโยนาหนา. กามจฉนฺทาทีนํ วิตฺถารกถา วิสุทฺธิมคฺคโต คเหตพฺพา. อาวุฏา นิวุฏา โอผุฏา ๘- ปริโยนทฺธาติ ปทานิ อาวรณาทีนํ วเสน วุตฺตานิ. สํสนฺทนกถาวณฺณนา [๕๕๐] สปริคฺคโหติ อิตฺถีปริคฺคเหน สปริคฺคโหติ วุจฺจติ. อปริคฺคโห โภ โคตมาติ อาทีสุปิ กามจฺฉนฺทสฺส อภาวโต อิตฺถีปริคฺคเหน อปริคฺคโห. พฺยาปาทสฺส อภาวโต เกนจิ สทฺธึ เวรจิตฺเตน อเวโร. ถีนมิทฺธสฺส อภาวโต @เชิงอรรถ: ๑ ก. อจฺจยนฺติ ๒ สํ. สคา. ๑๕/๔/๓ ๓ ม. อุปริ. ๑๔/๓๗๙/๓๒๔ @๔ ที., มหา. ๑๐/๓๗๗/๒๕๑ ๕ ขุ. ธมฺมปท. ๒๕/๕๓/๒๖ ๖ ฉ.ม. สานนฺ"ติ @๗ สี. โอนหา ๘ ฉ.ม. โอนทฺธา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๗.
จิตฺตเคลญฺญสงฺขาเตน พฺยาปชฺเชน อพฺยาปชฺโช. อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจาภาวโต อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจาทีหิ สงฺกิเลเสหิ อสงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต สุปริสุทฺธมานโส. วิจิกิจฺฉาย อภาวโต จิตฺตํ วเส วตฺเตติ. ยถา จ พฺราหฺมณา จิตฺตคติกา โหนฺติ, จิตฺตสฺส วเส วตฺตนฺติ, น ตาทิโสติ วสวตฺตี. [๕๕๒] อิธ โข ปนาติ อิธ พฺรหฺมโลกมคฺเค. อาสีทิตฺวาติ อมคฺคเมว "มคฺโค"ติ อุปคนฺตฺวา. สํสีทนฺตีติ "สมตลนฺ"ติ สญฺญาย ปงฺกํ โอติณฺณา วิย อนุปวิสนฺติ. สํสีทิตฺวา วิสตฺตํ ๑- ปาปุณนฺตีติ เอวํ ปงฺเก วิย สํสีทิตฺวา วิสาทํ องฺคมงฺคสมฺภญฺชนํ ปาปุณนฺติ. สุขตรํ มญฺเญ ตรนฺตีติ มรีจิกาย วญฺจิตฺวา "กากเปยฺยา นที"ติ สญฺญาย "ตริสฺสามา"ติ หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ วายมานา สุขตรณํ มญฺเญ ตรนฺติ. ตสฺมา ยถา เต หตฺถปาทาทีนํ สมฺภญฺชนํ ปริภญฺชนํ, เอวํ อปาเยสุ สมฺภญฺชนํ ปริภญฺชนํ ปาปุณนฺติ. อิเธว จ สุขํ วา สาตํ วา น ลภนฺติ. ตสฺมา อิทนฺเตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานนฺติ ตสฺมา อิทํ พฺรหฺมสหพฺยตาย มคฺคทีปกํ เตวิชฺชกํ ปาวจนํ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ. เตวิชฺชาอิริณนฺติ ๒- เตวิชฺชาอรญฺญํ, อิริณนฺติ หิ อคามกํ มหาอรญฺญํ วุจฺจติ. เตวิชฺชาวิวนนฺติ ปุปฺผผเลหิ อนุปโภครุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ นิรุทกํ อรญฺญํ. ยตฺถ มคฺคโต โอกฺกมิตฺวา ปริวตฺติตุํปิ น สกฺกา โหติ, ตํ สนฺธายาห "เตวิชฺชาวิวนนฺติปิ วุจฺจตี"ติ. เตวิชฺชาพฺยสนนฺติ เตวิชฺชานํ ปญฺจวิธพฺยสนสทิสเมตํ. ยถา หิ ญาติโรคโภคทิฏฺฐิสีลพฺยสนํ ปตฺตสฺส สุขํ นาม นตฺถิ, เอวํ เตวิชฺชานํ เตวิชฺชกํ ปาวจนํ อาคมฺม สุขํ นาม นตฺถีติ ทสฺเสติ. [๕๕๔] ชาตสํวฑฺโฒติ ชาโต จ วฑฺฒิโต จ. โย หิ เกวลํ ตตฺถ ชาโตว โหติ, อญฺญตฺถ วฑฺฒิโต, ตสฺส สามนฺตา คามมคฺคา น สพฺพโส ปจฺจกฺขา โหนฺติ, ตสฺมา ชาตสํวฑฺโฒติ อาห. ชาตสํวฑฺโฒปิ โย จิรํ นิกฺขนฺโต, ตสฺสาปิ ๓- น สพฺพโส ปจฺจกฺขา โหนฺติ, ตสฺมา "ตาวเทว อวสตนฺ"ติ อาห, ตํขณเมว นิกฺขนฺตนฺติ อตฺโถ. ทนฺธายิตตฺตนฺติ "อยํ นุโข มคฺโค, อยํ นุ โข โน"ติ กงฺขาวเสน จิรายิตตฺตํ. วิตฺถายิตตฺตนฺติ ยถา สุขุมํ อตฺถชาตํ สหสา @เชิงอรรถ: ๑ ม. วิสารํ. ฉ.ม. วิสาทํ เอวมุปริปิ. ๒ ก. เตวิชฺชาอีริณํ. ๓ ฉ.ม. ตสฺส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๘.
ปุจฺฉิตสฺส กสฺสจิ สรีรถทฺธภาวํ คณฺหาติ, เอวํ ถทฺธภาวคฺคหณํ. น เตฺววาติ อิมินา สพฺพญฺญุตญาณสฺส อปฺปฏิหตภาวํ ทสฺเสติ. ตสฺส หิ ปุริสสฺส มาราวฏฺฏนาทิวเสน สิยา ญาณสฺส ปฏิฆาโต. เตน โส ทนฺธาเยยฺย วา วิตฺถาเยยฺย วา. สพฺพญฺญุตญาณํ ปน อปฺปฏิหตํ, น สกฺกา ตสฺส เกนจิ อนฺตราโย กาตุนฺติ ทีเปติ. [๕๕๕] อุลฺลุมฺปตุ ภวํ โคตโมติ อุทฺธรตุ ภวํ โคตโม. พฺราหฺมณึ ปชนฺติ พฺราหฺมณทารกํ, ภวํ โคตโม มม พฺราหฺมณปุตฺตํ อปายมคฺคโต อุทฺธริตฺวา พฺรหฺมโลกมคฺเค ปติฏฺฐาเปตูติ อตฺโถ. พฺรหฺมโลกมคฺคเทสนาวณฺณนา [๕๕๖] อถสฺส ภควา พุทฺธุปฺปาทํ ทสฺเสตฺวา สทฺธึ ปุพฺพภาคปฏิปทาย เมตฺตา วิหาราทิพฺรหฺมโลกคามิมคฺคํ ทสฺเสตุกาโม "เตนหิ วาเสฏฺฐา"ติ อาทิมาห. ตตฺถ "อิธ ตถาคโต"ติ อาทิ สามญฺญผเล วิตฺถาริตํ. เมตฺตาสหคเตนาติ อาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ สพฺพํ วิสุทฺธิมคฺเค พฺรหฺมวิหารกมฺมฏฺฐานกถายํ วุตฺตํ. เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ พลวา สงฺขธโมติ อาทิ ปน อิธ อปุพฺพํ. ตตฺถ พลวาติ พลสมฺปนฺโน. สงฺขธโมติ สงฺขธมโก. อปฺปกสิเรนาติ อกิจฺเฉน อทุกฺเขน. ทุพฺพโล หิ สงฺขธโม สงฺขํ ธมนฺโตปิ น สกฺโกติ จตสฺโส ทิสา สเรน วิญฺญาเปตุํ, นาสฺส สงฺขสทฺโท สพฺพโต ผรติ. พลวโต ปน วิปฺผาริโก โหติ, ตสฺมา "พลวา"ติ อาทิมาห. เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยาติ เอตฺถ "เมตฺตา"ติ วุตฺเต อุปจาโรปิ อปฺปนาปิ วฏฺฏติ, "เจโตวิมุตฺตี"ติ วุตฺเต ปน อปฺปนาว วฏฺฏติ. ยํ ปมาณกตํ กมฺมนฺติ ปมาณกตํ กมฺมํ นาม กามาวจรํ วุจฺจติ. อปฺปมาณกตํ กมฺมํ นาม รูปารูปาวจรํ. ตํ หิ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวา โอทิสกอโนทิสกทิสาผรณวเสน วฑฺเฒตฺวา กตตฺตา อปฺปมาณกตนฺติ วุจฺจติ. น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ น ตํ ตตฺราวติฏฺฐตีติ ตํ กามาวจรํ กมฺมํ ตสฺมึ รูปาวจรารูปาวจรกมฺเม น โอหิยฺยติ น ติฏฺฐติ. กึ วุตฺตํ โหติ? ตํ กามาวจรกมฺมํ ตสฺส รูปาวจรารูปาวจรกมฺมสฺส อนฺตรา ลคฺคิตุํ วา ฐาตุํ วา รูปาวรูปาวจรกมฺมํ ผริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา อตฺตโน โอกาสํ คเหตฺวา ปติฏฺฐาตุํ น สกฺโกติ. อถโข--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๙.
รูปาวจรารูปาวจรกมฺมเมว กามาวจรํ มโหโฆ วิย ปริตฺตํ อุทกํ ผริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา อตฺตโน โอกาสํ คเหตฺวา ติฏฺฐติ. ตสฺส วิปากํ ปฏิพาหิตฺวา สยเมว พฺรหฺมสหพฺยตํ อุปเนตีติ. เอวํ วิหารีติ เอวํ เมตฺตาทิวิหารี. [๕๕๙] เอเต มยํ ภวนฺตํ โคตมนฺติ อิทํ เตสํ ทุติยํ สรณคมนํ. ปฐมเมว เหเต มชฺฌิมปณฺณาสเก วาเสฏฺฐสุตฺตํ ๑- สุตฺวา สรณํ คตา, อิมํ ปน เตวิชฺชสุตฺตํ สุตฺวา ทุติยมฺปิ สรณํ คตา. กติปาหจฺจเยน ปพฺพชิตฺวา อคฺคญฺญสุตฺเต ๒- อุปสมฺปทญฺเจว อรหตฺตญฺจ อลทฺธุํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย เตวิชฺชสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. เตรสมํ. นิฏฺฐิตา จ เตรสสุตฺตปฏิมณฺฑิตสฺส สีลกฺขนฺธวคฺคสฺส อตฺถวณฺณนาติ. ทีฆนิกายฏฺฐกถา สีลกฺขนฺธวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้า ๓๓๕-๓๓๙. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=8737&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=8737&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=365 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=8549 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=5868 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=5868 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]