ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๔ ภาษาบาลีอักษรไทย ที.อ. (สุมงฺคล.๑)

หน้าที่ ๓๓๒.

๑๓. เตวิชฺชสุตฺต [๕๑๘] เอวมฺเม สุตํ ฯเปฯ โกสเลสูติ เตวิชฺชสุตฺตํ. ตตฺรายมนุตฺตานปทวณฺณนา:- มนสากฏนฺติ ตสฺส คามสฺส นามํ. อุตฺตเรน มนสากฏสฺสาติ มนสากฏโต อวิทูเร อุตฺตรปสฺเส. อมฺพวเนติ ตรุณมฺพรุกฺขสณฺเฑ. รมณีโย กิร โส ภูมิภาโค, เหฏฺฐา รชตปฏสทิสา วาลิกา วิปฺปกิณฺณา, อุปริ มณิวิตานํ วิย ฆนสาขาปตฺตํ อมฺพวนํ, ตสฺมึ พุทฺธานมนุจฺฉวิเก ปวิเวกสุเข อมฺพวเน วิหรตีติ อตฺโถ. [๕๑๙] อภิญฺญาตา อภิญฺญาตาติ กุลจาริตฺตาทิสมฺปตฺติยา ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาตา. วงฺกีติ อาทีนิ เตสํ นามานิ. ตตฺถ วงฺกี โอปาสาทวาสิโก. ๑- ตารุกฺโข อิจฺฉานงฺคลวาสิโก. โปกฺขรสาติ อุกฺกฏฺฐวาสิโก. ชาณุโสณี สาวตฺถิวาสิโก. โตเทยฺโย ตุทิคามวาสิโก. อญฺเญ จาติ อญฺเญว จ พหุชนา. อตฺตโน อตฺตโน นิวาสฏฺฐาเนหิ อาคนฺตฺวา มนฺตสชฺฌายกรณตฺถํ ตตฺถ ปฏิวสนฺติ. มนสากฏสฺส กิร รมณียตาย เต พฺราหฺมณา ตตฺถ นทีตีเร เคหานิ กาเรตฺวา ปริกฺขิปาเปตฺวา อญฺเญสํ พหูนํ ปเวสนํ วิวาเรตฺวา อนฺตรนฺตรา ตตฺถ คนฺตฺวา วสนฺติ. [๕๒๐] วาเสฏฺฐภารทฺวาชานนฺติ วาเสฏฺฐสฺส จ โปกฺขรสาติโน อนฺเตวาสิกสฺส ภารทฺวาชสฺส จ ตารุกฺขนฺเตวาสิกสฺส. เอเต กิร เทฺว ชาติสมฺปนฺนา ติณฺณํ เวทานํ ปารคู อเหสุํ. ชงฺฆวิหารนฺติ อติจิรนิสชฺชาปจฺจยา กิลมถวิโนทนตฺถาย ชงฺฆจารํ. เต กิร ทิวสํ สชฺฌายํ กตฺวา สายเณฺห วุฏฺฐาย นฺหานียสมฺภารคนฺธ- มาลาเตลโธตวตฺถานิ คาหาเปตฺวา อตฺตโน ปริชนปริวุตา นฺหายิตุกามา นทีตีรํ คนฺตฺวา รชตปฏวณฺเณ วาลิกาสณฺเฑ อปราปรํ จงฺกมึสุ. เอตํ ๒- จงฺกมนฺตํ อิตโร อนุจงฺกมิ, ปุน อิตรํ อิตโรติ. เตน วุตฺตํ "อนุจงฺกมนฺตานํ อนุวิจรนฺตานนฺ"ติ. มคฺคามคฺเคติ มคฺเค จ อมคฺเค จ, กตมํ นุ โข ปฏิปทํ ปูเรตฺวา กตเมน มคฺเคน สกฺกา สุขํ พฺรหฺมโลกํ คนฺตุนฺติ เอวํ มคฺคามคฺคํ อารพฺภ กถํ @เชิงอรรถ: สี., ก. โอปสาทวาสิโก ฉ.ม. เอกํ, ม. เอวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๓.

สมุฏฺฐาเปสุนฺติ อตฺโถ. อญฺชสายโนติ อุชุมคฺคสฺเสตํ เววจนํ, อญฺชสา วา อุชุกเมว, เอเตน อายนฺติ อาคจฺฉนฺตีติ อญฺชสายโน. นิยฺยานิโก นิยฺยาตีติ นิยฺยายนฺโต นิยฺยาติ, คจฺฉนฺโต คจฺฉตีติ อตฺโถ, กฺว คจฺฉตีติ. ตกฺกรสฺส พฺรหฺมสหพฺยตายาติ โย ตํ มคฺคํ กโรติ ปฏิปชฺชติ. ตสฺส พฺรหฺมุนา สทฺธึ สหภาวาย, เอกฏฺฐาเน ปาตุภาวาย คจฺฉตีติ อตฺโถ. ยฺวายนฺติ โย อยํ. อกฺขาโตติ กถิโต ทีปิโต. พฺราหฺมเณน โปกฺขรสาตินาติ อตฺตโน อาจริยํ อปทิสติ. อิติ วาเสฏฺโฐ สกเมว อาจริยวาทํ โถเมตฺวา ปคฺคณฺหิตฺวา วิจรติ. ภารทฺวาโชปิ สกเมวาติ. เตน วุตฺตํ "เนว โข อสกฺขิ วาเสฏฺโฐ"ติ อาทิ. [๕๒๑-๕๒๒] ตโต วาเสฏฺโฐ "อุภินฺนํปิ อมฺหากํ กถา อนิยฺยานิกา- เยว, อิมสฺมิญฺจ โลเก มคฺคกุสโล นาม โภตา โคตเมน สทิโส นาม นตฺถิ, ภวญฺจ โคตโม อวิทูเร วสติ, โส โน ตุลํ คเหตฺวา นิสินฺนวาณิโช วิย กงฺขํ ภินฺทิสฺสตี"ติ ๑- จินฺเตตฺวา ตมตฺถํ ภารทฺวาชสฺส อาโรเจสิ, อุโภปิ คนฺตฺวา อตฺตโน กถํ ภควโต อาโรเจสุํ. ๒- เตน วุตฺตํ "อถ โข วาเสฏฺโฐ ฯเปฯ ยฺวายํ อกฺขาโต พฺราหฺมเณน ตารุกฺเขนา"ติ. เอตฺถ โภ โคตมาติ เอตสฺมึ มคฺคามคฺเค. วิคฺคโห วิวาโทติ อาทีสุ ปุพฺพุปฺปตฺติโก วิคฺคโห, อปรภาเค วิวาโท. ทุวิโธปิ โส ๓- นานาอาจริยานํ วาทโต นานาวาโท. [๕๒๓] อถ กิสฺมึ ปน โวติ ตฺวํปิ อยเมว มคฺโคติ อตฺตโน อาจริยวาทเมว ปคฺคยฺห ติฏฺฐสิ, ภารทฺวาโชปิ อตฺตโน อาริยวาทเมว, เอกสฺสาปิ เอกสฺมึ สํสโย นตฺถิ. เอวํ สติ กิสฺมึ โว วิคฺคโหติ ปุจฺฉติ. [๕๒๔] มคฺคามคฺเค โภ โคตมาติ มคฺเค โภ โคตม อมคฺเค จ, อุชุมคฺเค จ อนุชุมคฺเค จาติ อตฺโถ. เอส กิร เอกพฺราหฺมณสฺสาปิ มคฺคํ "อมคฺโค"ติ ๔- น วทติ. ยถา ปน อตฺตโน อาจริยสฺส มคฺโค อุชุมคฺโค, น เอวํ อญฺเญสํ อนุชานาติ, ตสฺมา ตเมวตฺถํ ทีเปนฺโต "กิญฺจาปิ โภ โคตมา"ติ อาทิมาห. สพฺพานิ ตานีติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วทติ, สพฺเพ เตติ วุตฺตํ โหติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ฉินฺทิสฺสตี"ติ ฉ.ม. อาโรเจสิ @ ฉ.ม. เอโส ฉ.ม. "น มคฺโค"ติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๔.

พหูนีติ อฏฺฐ วา ทส วา. นานามคฺคานีติ มหนฺตามหนฺตชงฺฆ- มคฺคสกฏมคฺคาทิวเสน นานาวิธานิ สามนฺตา คามนทีตฬากเขตฺตาทีหิ อาคนฺตฺวา คามํ ปวิสนมคฺคานิ. วาเสฏฺฐมาณวานุโยควณฺณนา [๕๒๕] "นิยฺยนฺตีติ วาเสฏฺฐ วเทสี"ติ ภควา ติกฺขตฺตุํ วจีเภทํ กาเรตฺวา ๑- ปฏิญฺญํ การาเปสิ. กสฺมา? ติตฺถิยา หิ ปฏิชานิตฺวา ปจฺฉา นิคฺคยฺหมานา อวชานนฺติ. โส ตถา กาตุํ น สกฺขิสฺสตีติ. [๕๒๗-๕๒๙] เตว เตวิชฺชาติ เต เตวิชฺชา. วกาโร อาคมสนฺธิมตฺตํ. อนฺธเวณีติ อนฺธปเวณี, เอเกน จกฺขุมตา คหิตยฏฺฐิยา โกฏึ เอโก อนฺโธ คณฺหาติ, ตํ อนฺธํ อญฺโญ, ตํ อญฺโญติ เอวํ ปณฺณาสสฏฺฐิ อนฺธา ปฏิปาฏิยา ฆฏิตา อนฺธเวณีติ วุจฺจนฺติ. ปรํปรสํสตฺตาติ อญฺญมญฺญํ สํสตฺตา, ๒- ยฏฺฐิคาหเกนปิ จกฺขุมตา วิรหิตาติ อตฺโถ. เอโก กิร ธุตฺโต อนฺธคณํ ทิสฺวา "อมุกสฺมึ นาม คาเม ขชฺชโภชฺชํ สุลภนฺ"ติ อุสฺสาเหตฺวา "เตนหิ ตตฺถ โน สามิ เนหิ, อิทํ นาม เต เทมา"ติ วุตฺเต, ลญฺจํ คเหตฺวา อนฺตรามคฺเค มคฺคา โอกฺกมฺม มหนฺตํ คจฺฉํ อนุปริคนฺตฺวา ปุริมสฺส หตฺเถน ปจฺฉิมสฺส กจฺฉํ คณฺหาเปตฺวา "กิญฺจิ กมฺมํ อตฺถิ, คจฺฉถ ตาว ตุเมฺห"ติ วตฺวา ปลายิ, เต ทิวสํปิ คนฺตวา มคฺคํ อวินฺทมานา "กุหึ โน จกฺขุมา, กุหึ มคฺโค"ติ ปริเทวิตฺวา มคฺคํ อวินฺทมานา ตตฺเถว มรึสุ. เต สนฺธาย วุตฺตํ `ปรํปรสํสตฺตา"ติ. ปุริโมปีติ ปุริเมสุ ทสสุ พฺราหฺมเณสุ เอโกปิ. มชฺฌิโมปีติ มชฺฌิเมสุ อาจริยปาจริเยสุ เอโกปิ. ปจฺฉิโมปีติ อิทานิ เตวิชฺเชสุ พฺราหฺมเณสุ เอโกปิ. หสฺสกํเยวาติ หสิตพฺพํเยว. นามกํเยวาติ ลามกํเยว. ตเทตํ อตฺถาภาเวน ริตฺตกํ, ริตฺตกตฺตาเยว ตุจฺฉกํ. [๕๓๐] อิทานิ พฺรหฺมา ๓- ตาว ติฏฺฐตุ, โย เตวิชฺเชหิ พฺราหฺมเณหิ ๔- น ทิฏฺฐปุพฺโพ. เยปิ จนฺทิมสุริเย เตวิชฺชา ปสฺสนฺติ, เตสมฺปิ สหพฺยตาย มคฺคํ เทเสตุํ นปฺปโหนฺตีติ ทสฺสนตฺถํ "ตํ กึ มญฺญสี"ติ อาทิมาห. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. กตฺวา ฉ.ม. ลคฺคา @ ฉ.ม. พฺรหฺมโลโก ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๕.

ตตฺถ ยโต จนฺทิมสุริยา อุคฺคจฺฉนฺตีติ ยสฺมึ กาเล อุคฺคจฺฉนฺติ. ยตฺถ จ โอคจฺฉนฺตีติ ยสฺมึ กาเล อตฺถงฺคเมนฺติ, ๑- อุคฺคมนกาเล จ อตฺถงฺคมนกาเล จ ปสฺสนฺตีติ อตฺโถ, อายาจนฺตีติ "อุเทหิ ภวํ จนฺท, อุเทหิ ภวํ สุริยา"ติ เอวํ อายาจนฺติ. โถมยนฺตีติ "โสมฺโม จนฺโท, ปริมณฺฑโล จนฺโท, สปฺปโภ จนฺโท"ติ อาทีนิ วทนฺตา ปสํสนฺตีติ อตฺโถ. ปญฺชลิกาติ ปคฺคหิตอญฺชลิกา. นมสฺสมานาติ "นโม นโม"ติ วทมานา. [๕๓๑-๕๓๒] ยํ ปสฺสนฺตีติ เอตฺถ ยนฺติ นิปาตมตฺตํ. กึ ปน น กิราติ เอตฺถ อิธ ปน กึ วตฺตพฺพํ. ยตฺถ กิร เตวิชฺเชหิ พฺราหฺมเณหิ น พฺรหฺมา สกฺขิทิฏฺโฐติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ. อจิรวตีนทีอุปมากถา [๕๔๒] สมติตฺติกาติ สมภริตา. กากเปยฺยาติ ยตฺถ กตฺถจิ ตีเร ฐิเตน กาเกน สกฺกา ปาตุนฺติ กากเปยฺยา. ปารํ ตริตุกาโมติ นทึ ๒- อติกฺกมิตฺวา ปรตีรํ ปตฺตุกาโม. ๓- อเวฺหยฺยาติ ปกฺโกเสยฺย. เอหิ ปาราปารนฺติ อมฺโภ ปาร อปารํ เอหิ, อถ มํ สหสาว คเหตฺวา คมิสฺสสิ, อตฺถิ เม อจฺจายิกกมฺมนฺติ อตฺโถ. [๕๔๔-๕๔๕] เย ธมฺมา พฺราหฺมณการกาติ เอตฺถ ปญฺจสีลทสสีล- ทสกุสลกมฺมปถเภทา ธมฺมา พฺราหฺมณการกาติ เวทิตพฺพา, ตพฺพิปรีตา อพฺราหฺมณการกา. อินฺทมวฺหยามาติ อินฺทํ อวฺหยาม ปกฺโกสาม. เอวํ พฺรหฺมณานํ อวฺหายนสฺส นิรตฺถกตฺตํ ทสฺเสตฺวา ปุนปิ ภควา อณฺณวกุจฺฉิยํ สุริโย วิย ชลมาโน ปญฺจสตภิกฺขุปริวุโต ๔- อจิรวติยา ตีเร นิสินฺโน อปรํปิ นทีอุปมํเยว อาหรนฺโต "เสยฺยถาปี"ติ อาทิมาห. [๕๔๖] กามคุณาติ กามยิตพฺพฏฺเฐน กามา, พนฺธนฏฺเฐน คุณา. "อนุชานามิ ภิกฺขเว อหตานํ วตฺถานํ ทฺวิคุณํ สํฆาฏินฺ"ติ ๕- เอตฺถ หิ ปฏลฏฺโฐ คุณสทฺโท ๖-. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อตฺถเมนฺติ ม. นทีตีรํ ฉ.ม. คนฺตุกาโม @ ม. ปญฺจสตภิกฺขุปริวาโร วิ. มหาวคฺค. ๕/๓๔๘/๑๕๑ ฉ.ม. คุณฏฺโฐ. เอวมุปริปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๖.

"อจฺเจนฺติ ๑- กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย, วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺตี"ติ ๒- เอตฺถ ราสฏฺโฐ คุณสทฺโท. "สตคุณา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา"ติ ๓- เอตฺถ อานิสํสฏฺโฐ คุณสทฺโท. "อนฺตํ อนฺตคุณํ, ๔- กยิรา มาลาคุเณ พหู"ติ ๕- จ เอตฺถ พนฺธนฏฺโฐ คุณสทฺโท. อิธาปิ เอเสว อธิปฺเปโต. เตน วุตฺตํ "พนฺธนฏฺเฐน คุณา"ติ. จกฺขุวิญฺเญยฺยาติ จกฺขุวิญฺญาเณน ปสฺสิตพฺพา. เอเตนุปาเยน โสตวิญฺเญยฺยาทีสุปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิฏฺฐาติ ปริยิฏฺฐา วา โหนฺตุ มา วา, อิฏฺฐารมฺมณภูตาติ อตฺโถ. กนฺตาติ กามนียา. มนาปาติ มนวฑฺฒนกา. ปิยรูปาติ ปิยชาติกา. กามูปสญฺหิตาติ อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปชฺชมาเนน กาเมน อุปสํหิตา. รชนียาติ รญฺชนียา, ราคุปฺปตฺติการณภูตาติ อตฺโถ. คธิตาติ เคเธน อภิภูตา หุตฺวา. มุจฺฉิตาติ มุจฺฉาการปฺปตฺตาย อธิมตฺตกาย ตณฺหาย อภิภูตา. อชฺโฌสนฺนาติ อธิโอสนฺนา โอคาฬฺหา, "อิทํ สารนฺ"ติ ๖- ปรินิฏฺฐานมฺปตฺตา หุตฺวา. อนาทีนวทสฺสาวิโนติ อาทีนวํ อปสฺสนฺตา. อนิสฺสรณปญฺญาติ "อิทเมตฺถ นิสฺสรณนฺ"ติ เอวํ ปริชานนปญฺญาวิรหิตา, ปจฺจเวกฺขณปริโภควิรหิตาติ อตฺโถ. [๕๔๘-๕๔๙] อาวรณาติ อาทีสุ อาวรนฺตีติ อาวรณา. นีวารยนฺตีติ นีวรณา. โอนทฺธนฺตีติ โอนาหนา. ๗- ปริโยนทฺธนฺตีติ ปริโยนาหนา. กามจฉนฺทาทีนํ วิตฺถารกถา วิสุทฺธิมคฺคโต คเหตพฺพา. อาวุฏา นิวุฏา โอผุฏา ๘- ปริโยนทฺธาติ ปทานิ อาวรณาทีนํ วเสน วุตฺตานิ. สํสนฺทนกถาวณฺณนา [๕๕๐] สปริคฺคโหติ อิตฺถีปริคฺคเหน สปริคฺคโหติ วุจฺจติ. อปริคฺคโห โภ โคตมาติ อาทีสุปิ กามจฺฉนฺทสฺส อภาวโต อิตฺถีปริคฺคเหน อปริคฺคโห. พฺยาปาทสฺส อภาวโต เกนจิ สทฺธึ เวรจิตฺเตน อเวโร. ถีนมิทฺธสฺส อภาวโต @เชิงอรรถ: ก. อจฺจยนฺติ สํ. สคา. ๑๕/๔/๓ ม. อุปริ. ๑๔/๓๗๙/๓๒๔ @ ที., มหา. ๑๐/๓๗๗/๒๕๑ ขุ. ธมฺมปท. ๒๕/๕๓/๒๖ ฉ.ม. สานนฺ"ติ @ สี. โอนหา ฉ.ม. โอนทฺธา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๗.

จิตฺตเคลญฺญสงฺขาเตน พฺยาปชฺเชน อพฺยาปชฺโช. อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจาภาวโต อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจาทีหิ สงฺกิเลเสหิ อสงฺกิลิฏฺฐจิตฺโต สุปริสุทฺธมานโส. วิจิกิจฺฉาย อภาวโต จิตฺตํ วเส วตฺเตติ. ยถา จ พฺราหฺมณา จิตฺตคติกา โหนฺติ, จิตฺตสฺส วเส วตฺตนฺติ, น ตาทิโสติ วสวตฺตี. [๕๕๒] อิธ โข ปนาติ อิธ พฺรหฺมโลกมคฺเค. อาสีทิตฺวาติ อมคฺคเมว "มคฺโค"ติ อุปคนฺตฺวา. สํสีทนฺตีติ "สมตลนฺ"ติ สญฺญาย ปงฺกํ โอติณฺณา วิย อนุปวิสนฺติ. สํสีทิตฺวา วิสตฺตํ ๑- ปาปุณนฺตีติ เอวํ ปงฺเก วิย สํสีทิตฺวา วิสาทํ องฺคมงฺคสมฺภญฺชนํ ปาปุณนฺติ. สุขตรํ มญฺเญ ตรนฺตีติ มรีจิกาย วญฺจิตฺวา "กากเปยฺยา นที"ติ สญฺญาย "ตริสฺสามา"ติ หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ วายมานา สุขตรณํ มญฺเญ ตรนฺติ. ตสฺมา ยถา เต หตฺถปาทาทีนํ สมฺภญฺชนํ ปริภญฺชนํ, เอวํ อปาเยสุ สมฺภญฺชนํ ปริภญฺชนํ ปาปุณนฺติ. อิเธว จ สุขํ วา สาตํ วา น ลภนฺติ. ตสฺมา อิทนฺเตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานนฺติ ตสฺมา อิทํ พฺรหฺมสหพฺยตาย มคฺคทีปกํ เตวิชฺชกํ ปาวจนํ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ. เตวิชฺชาอิริณนฺติ ๒- เตวิชฺชาอรญฺญํ, อิริณนฺติ หิ อคามกํ มหาอรญฺญํ วุจฺจติ. เตวิชฺชาวิวนนฺติ ปุปฺผผเลหิ อนุปโภครุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ นิรุทกํ อรญฺญํ. ยตฺถ มคฺคโต โอกฺกมิตฺวา ปริวตฺติตุํปิ น สกฺกา โหติ, ตํ สนฺธายาห "เตวิชฺชาวิวนนฺติปิ วุจฺจตี"ติ. เตวิชฺชาพฺยสนนฺติ เตวิชฺชานํ ปญฺจวิธพฺยสนสทิสเมตํ. ยถา หิ ญาติโรคโภคทิฏฺฐิสีลพฺยสนํ ปตฺตสฺส สุขํ นาม นตฺถิ, เอวํ เตวิชฺชานํ เตวิชฺชกํ ปาวจนํ อาคมฺม สุขํ นาม นตฺถีติ ทสฺเสติ. [๕๕๔] ชาตสํวฑฺโฒติ ชาโต จ วฑฺฒิโต จ. โย หิ เกวลํ ตตฺถ ชาโตว โหติ, อญฺญตฺถ วฑฺฒิโต, ตสฺส สามนฺตา คามมคฺคา น สพฺพโส ปจฺจกฺขา โหนฺติ, ตสฺมา ชาตสํวฑฺโฒติ อาห. ชาตสํวฑฺโฒปิ โย จิรํ นิกฺขนฺโต, ตสฺสาปิ ๓- น สพฺพโส ปจฺจกฺขา โหนฺติ, ตสฺมา "ตาวเทว อวสตนฺ"ติ อาห, ตํขณเมว นิกฺขนฺตนฺติ อตฺโถ. ทนฺธายิตตฺตนฺติ "อยํ นุโข มคฺโค, อยํ นุ โข โน"ติ กงฺขาวเสน จิรายิตตฺตํ. วิตฺถายิตตฺตนฺติ ยถา สุขุมํ อตฺถชาตํ สหสา @เชิงอรรถ: ม. วิสารํ. ฉ.ม. วิสาทํ เอวมุปริปิ. ก. เตวิชฺชาอีริณํ. ฉ.ม. ตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๘.

ปุจฺฉิตสฺส กสฺสจิ สรีรถทฺธภาวํ คณฺหาติ, เอวํ ถทฺธภาวคฺคหณํ. น เตฺววาติ อิมินา สพฺพญฺญุตญาณสฺส อปฺปฏิหตภาวํ ทสฺเสติ. ตสฺส หิ ปุริสสฺส มาราวฏฺฏนาทิวเสน สิยา ญาณสฺส ปฏิฆาโต. เตน โส ทนฺธาเยยฺย วา วิตฺถาเยยฺย วา. สพฺพญฺญุตญาณํ ปน อปฺปฏิหตํ, น สกฺกา ตสฺส เกนจิ อนฺตราโย กาตุนฺติ ทีเปติ. [๕๕๕] อุลฺลุมฺปตุ ภวํ โคตโมติ อุทฺธรตุ ภวํ โคตโม. พฺราหฺมณึ ปชนฺติ พฺราหฺมณทารกํ, ภวํ โคตโม มม พฺราหฺมณปุตฺตํ อปายมคฺคโต อุทฺธริตฺวา พฺรหฺมโลกมคฺเค ปติฏฺฐาเปตูติ อตฺโถ. พฺรหฺมโลกมคฺคเทสนาวณฺณนา [๕๕๖] อถสฺส ภควา พุทฺธุปฺปาทํ ทสฺเสตฺวา สทฺธึ ปุพฺพภาคปฏิปทาย เมตฺตา วิหาราทิพฺรหฺมโลกคามิมคฺคํ ทสฺเสตุกาโม "เตนหิ วาเสฏฺฐา"ติ อาทิมาห. ตตฺถ "อิธ ตถาคโต"ติ อาทิ สามญฺญผเล วิตฺถาริตํ. เมตฺตาสหคเตนาติ อาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ สพฺพํ วิสุทฺธิมคฺเค พฺรหฺมวิหารกมฺมฏฺฐานกถายํ วุตฺตํ. เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ พลวา สงฺขธโมติ อาทิ ปน อิธ อปุพฺพํ. ตตฺถ พลวาติ พลสมฺปนฺโน. สงฺขธโมติ สงฺขธมโก. อปฺปกสิเรนาติ อกิจฺเฉน อทุกฺเขน. ทุพฺพโล หิ สงฺขธโม สงฺขํ ธมนฺโตปิ น สกฺโกติ จตสฺโส ทิสา สเรน วิญฺญาเปตุํ, นาสฺส สงฺขสทฺโท สพฺพโต ผรติ. พลวโต ปน วิปฺผาริโก โหติ, ตสฺมา "พลวา"ติ อาทิมาห. เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยาติ เอตฺถ "เมตฺตา"ติ วุตฺเต อุปจาโรปิ อปฺปนาปิ วฏฺฏติ, "เจโตวิมุตฺตี"ติ วุตฺเต ปน อปฺปนาว วฏฺฏติ. ยํ ปมาณกตํ กมฺมนฺติ ปมาณกตํ กมฺมํ นาม กามาวจรํ วุจฺจติ. อปฺปมาณกตํ กมฺมํ นาม รูปารูปาวจรํ. ตํ หิ ปมาณํ อติกฺกมิตฺวา โอทิสกอโนทิสกทิสาผรณวเสน วฑฺเฒตฺวา กตตฺตา อปฺปมาณกตนฺติ วุจฺจติ. น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ น ตํ ตตฺราวติฏฺฐตีติ ตํ กามาวจรํ กมฺมํ ตสฺมึ รูปาวจรารูปาวจรกมฺเม น โอหิยฺยติ น ติฏฺฐติ. กึ วุตฺตํ โหติ? ตํ กามาวจรกมฺมํ ตสฺส รูปาวจรารูปาวจรกมฺมสฺส อนฺตรา ลคฺคิตุํ วา ฐาตุํ วา รูปาวรูปาวจรกมฺมํ ผริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา อตฺตโน โอกาสํ คเหตฺวา ปติฏฺฐาตุํ น สกฺโกติ. อถโข

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๙.

รูปาวจรารูปาวจรกมฺมเมว กามาวจรํ มโหโฆ วิย ปริตฺตํ อุทกํ ผริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา อตฺตโน โอกาสํ คเหตฺวา ติฏฺฐติ. ตสฺส วิปากํ ปฏิพาหิตฺวา สยเมว พฺรหฺมสหพฺยตํ อุปเนตีติ. เอวํ วิหารีติ เอวํ เมตฺตาทิวิหารี. [๕๕๙] เอเต มยํ ภวนฺตํ โคตมนฺติ อิทํ เตสํ ทุติยํ สรณคมนํ. ปฐมเมว เหเต มชฺฌิมปณฺณาสเก วาเสฏฺฐสุตฺตํ ๑- สุตฺวา สรณํ คตา, อิมํ ปน เตวิชฺชสุตฺตํ สุตฺวา ทุติยมฺปิ สรณํ คตา. กติปาหจฺจเยน ปพฺพชิตฺวา อคฺคญฺญสุตฺเต ๒- อุปสมฺปทญฺเจว อรหตฺตญฺจ อลทฺธุํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย เตวิชฺชสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. เตรสมํ. นิฏฺฐิตา จ เตรสสุตฺตปฏิมณฺฑิตสฺส สีลกฺขนฺธวคฺคสฺส อตฺถวณฺณนาติ. ทีฆนิกายฏฺฐกถา สีลกฺขนฺธวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้า ๓๓๒-๓๓๙. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=8660&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=8660&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=365              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=8549              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=5868              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=5868              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]