|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
โสตาปนฺโน โหตีติ มคฺคโสตํ อาปนฺโน โหติ. อวินิปาตธมฺโมติ จตูสุ อปาเยสุ อปตนธมฺโม. นิยโตติ ธมฺมนิยาเมน นิยโต. สมฺโพธิปรายโนติ อุปริมคฺคตฺตยสงฺขาตา สมฺโพธิ ปรํ อยนํ อสฺส, อเนน วา ปตฺตพฺพาติ สมฺโพธิปรายโน. ตนุตฺตาติ ปริยุฏฺฐานมนฺทตาย จ กทาจิ กรหจิ อุปฺปตฺติยา จ ตนุภาวา. โอรมฺภาคิยานนฺติ เหฏฺฐาภาคิยานํ, เยหิ พทฺโธ อุปริสุทฺธาวาสภูมิยํ นิพฺพตฺติตุํ น สกฺโกติ. โอปปาติโกติ เสสโยนิปฏิกฺเขปวจนเมตํ. ตตฺถ ปรินิพฺพายีติ ตสฺมึ อุปริภเวเยว ปรินิพฺพานธมฺโม. อนาวตฺติธมฺโมติ ตโต พฺรหฺมโลกา ปุน ปฏิสนฺธิวเสน อนาวตฺตนธมฺโม. เจโตวิมุตฺตินฺติ จิตฺตวิสุทฺธึ, สพฺพกิเลสพนฺธนวิมุตฺตสฺส อรหตฺตผลจิตฺตสฺเสตํ อธิวจนํ. ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ เอตฺถาปิ สพฺพกิเลสพนฺธนวิมุตฺตา อรหตฺตผลปญฺญาว ปญฺญาวิมุตฺตีติ เวทิตพฺพา. ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว. สยนฺติ สามํ. อภิญฺญาติ อภิชานิตฺวา. สจฺฉิกตฺวาติ ปจฺจกฺขํ กตฺวา. อถวา, อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวาติ อภิญฺญาย อภิวิสิฏฺเฐน ญาเณน สจฺฉิกริตฺวาติปิ อตฺโถ. อุปสมฺปชฺชาติ ปตฺวา ปฏิลภิตฺวา. อริยอฏฺฐงฺคิกมคฺควณฺณนา [๓๗๔-๓๗๕] อิทํ สุตฺวา ลิจฺฉวิราชา ๑- จินฺเตสิ "อยํ วรธมฺโม ๒- น สกุเณน วิย อุปฺปติตฺวา นาปิ โคธาย วิย อุเรน คนฺตฺวา สกฺกา ปฏิวิชฺฌิตุํ, อทฺธา ปน อิมํ ปฏิวิชฺฌนฺตสฺส ปุพฺพภาคปฏิปทาย ภวิตพฺพํ, ปุจฺฉามิ ตาว นนฺ"ติ. ตโต ภควนฺตํ ปุจฺฉนฺโต "อตฺถิ ปน ภนฺเต"ติ อาทิมาห. อฏฺฐงฺคิโกติ ปญฺจงฺคิกํ ตุริยํ วิย, อฏฺฐงฺคิโก คาโม วิย จ อฏฺฐงฺคมตฺโตเยว หุตฺวา อฏฺฐงฺคิโก, น องฺคโต อญฺโญ มคฺโค นาม อตฺถิ. เตเนวาห "เสยฺยถีทํ? "สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธี"ติ. ตตฺถ สมฺมาทสฺสนลกฺขณา สมฺมาทิฏฺฐิ. สมฺมาอภินิโรปนลกฺขโณ สมฺมาสงฺกปฺโป. สมฺมาปริคฺคหณลกฺขณา สมฺมาวาจา. สมฺมาสมุฏฺฐาปนลกฺขโณ สมฺมากมฺมนฺโต. สมฺมาโวทาปนลกฺขโณ สมฺมาอาชีโว. @เชิงอรรถ: ๑ สี. ลิจฺฉวิ ๒ ฉ.ม., อิ. ปน ธมฺโม--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๒.
สมฺมาปคฺคหณลกฺขโณ สมฺมาวายาโม. สมฺมาอุปฏฺฐานลกฺขณา สมฺมาสติ. สมฺมาสมาธานลกฺขโณ สมฺมาสมาธิ. เอเตสุ เอเกกสฺส ตีณิ ตีณิ กิจฺจานิ โหนฺติ. เสยฺยถีทํ, สมฺมาทิฏฺฐิ ตาว อญฺเญหิปิ อตฺตโน ปจฺจนีกกิเลเสหิ สทฺธึ มิจฺฉาทิฏฺฐึ ปชหติ, นิโรธํ อารมฺมณํ กโรติ, สมฺปยุตฺตธมฺเม จ วิปสฺสติ ตปฺปฏิจฺฉาทกโมหวิธมนวเสน อสมฺโมหโต. สมฺมาสงฺกปฺปาทโยปิ ตเถว มิจฺฉาสงฺกปฺปาทีนิ ปชหนฺติ, นิโรธํ จ อารมฺมณํ กโรนฺติ, วิเสสโต ปเนตฺถ สมฺมาสงฺกปฺโป สหชาตธมฺเม อภินิโรเปติ. สมฺมาวาจา สมฺมา ปริคฺคณฺหติ. สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมา สมุฏฺฐาเปติ สมฺมาอาชีโว สมฺมา โวทาเปติ. สมฺมาวายาโม สมฺมา ปคฺคณฺหาติ. สมฺมาสติ สมฺมา อุปฏฺฐาเปติ. สมฺมาสมาธิ สมฺมา ปทหติ. อปิ เจสา สมฺมาทิฏฺฐิ นาม ปุพฺพภาเค นานาขณา นานารมฺมณา โหติ, มคฺคกฺขเณ เอกกฺขณา เอการมฺมณา. กิจฺจโต ปน "ทุกฺเข ญาณนฺ"ติ ๑- อาทีนิ จตฺตาริ นามานิ ลภติ. สมฺมาสงฺกปฺปาทโยปิ ปุพฺพภาเค นานาขณา นานารมฺมณา โหนฺติ, มคฺคกฺขเณ เอกกฺขณา เอการมฺมณา. เตสุ สมฺมาสงฺกปฺโป กิจฺจโต เนกฺขมฺมสงฺกปฺโป"ติอาทีนิ ตีณิ นามานิ ลภติ. สมฺมาวาจาทโย ติสฺโส วิรติโยปิ โหนฺติ, เจตนาทโยปิ, มคฺคกฺขเณ ปน วิรติเยว. สมฺมาวายาโม สมฺมาสตีติ อิทํปิ ทฺวยํ กิจฺจโต สมฺมปฺปธานสติปฏฺฐานวเสน จตฺตาริ นามานิ ลภติ. สมฺมาสมาธิ ปน ปุพฺพภาเคปิ มคฺคกฺขเณปิ สมฺมาสมาธิเยว. อิติ อิเมสุ อฏฺฐสุ ธมฺเมสุ ภควตา นิพฺพานาธิคมาย ปฏิปนฺนสฺส โยคิโน พหูปการตฺตา ๒- ปฐมํ สมฺมาทิฏฺฐิ เทสิตา. อยํ หิ "ปญฺญา ปญฺญาปชฺโชโต ปญฺญาสตฺถนฺ"ติ ๓- จ วุตฺตา. ตสฺมา เอตาย ปุพฺพภาเค วิปสฺสนาญาณสงฺขาตาย สมฺมาทิฏฺฐิยา อวิชฺชนฺธการํ วิธมิตฺวา กิเลสโจเร ฆาเตนฺโต เขเมน โยคาวจโร นิพฺพานํ ปาปุณาติ. เตน วุตฺตํ "นิพฺพานาธิคมาย ปฏิปนฺนสฺส โยคิโน พหูปการตฺตา ปฐมํ สมฺมาทิฏฺฐิ เทสิตา"ติ. สมฺมาสงฺกปฺโป ปน ตสฺสา พหูปกาโร, ตสฺมา ตทนนฺตรํ วุตฺโต. ยถา หิ เหรญฺญิโก หตฺเถน ปริวตฺเตตฺวา ปริวตฺเตตฺวา จกฺขุนา กหาปณํ @เชิงอรรถ: ๑ อภิ วิภงฺค. ๓๕/๔๘๗/๒๘๓ ๒ สี., อิ. พหุการตฺตา ๓ อภิ. สํ. ๓๔/๒๐/๒๔--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๓.
โอโลเกนฺโต "อยํ เฉโกติ อยํ กูโฏ"ติ ชานาติ. เอวํ โยคาวจโรปิ ปุพฺพภาเค วิตกฺเกน วิตกฺเกตฺวา วิตกฺเกตฺวา วิปสฺสนาปญฺญาย โอโลกยมาโน "อิเม ธมฺมา กามาวจรา อิเม ธมฺมา รูปาวจราทโย"ติ ปชานาติ. ยถา วา ปน ปุริเสน โกฏิยํ คเหตฺวา ปริวตฺเตตฺวา ปริวตฺเตตฺวา ทินฺนํ มหารุกฺขํ ตจฺฉโก วาสิยา ตจฺเฉตฺวา กมฺเม อุปเนติ, เอวํ วิตกฺเกน วิตกฺเกตฺวา วิตกฺเกตวา ทินฺเน ธมฺเม โยคาวจโร ปญฺญาย "อิเม กามาวจรา, อิเม รูปาวจรา"ติ อาทินา นเยน ปริจฺฉินฺทิตฺวา กมฺเม อุปเนติ. เตน วุตฺตํ "สมฺมาสงฺกปฺโป ปน ตสฺสา พหูปกาโร, ตสฺมา ตทนนฺตรํ วุตฺโต"ติ. สฺวายํ ยถา สมฺมาทิฏฺฐิยา เอวํ สมฺมา- วาจายปิ อุปการโก. ยถาห `ปุพฺเพ โข คหปติ ๑- วิตกฺเกตฺวา วิจาเรตฺวา ปจฺฉา วาจํ ภินฺทตี"ติ ๒- ตสฺมา ตทนนฺตรํ สมฺมาวาจา วุตฺตา. ยสฺมา ปน "อิทญฺจิทญฺจ กริสฺสามาติ ปฐมํ วาจาย สํวิทหิตฺวา โลเก กมฺมนฺเต ปโยเชนฺติ, ตสฺมา วาจา กายกมฺมสฺส อุปการิกาติ สมฺมาวาจาย อนนฺตรํ สมฺมากมฺมนฺโต วุตฺโต. จตุพฺพิธํ ปน วจีทุจฺจริตํ ติวิธญฺจ กายทุจฺจริตํ ปหาย อุภยํ สุจริตํ ปูเรนฺตสฺเสว ยสฺมา อาชีวฏฺฐมกํ สีลํ ปูรติ, น อิตรสฺส ตสฺมา ตทุภยานนฺตรํ สมฺมาอาชีโว วุตฺโต. เอวํ วิสุทฺธาชีเวน ปน "ปริสุทฺโธ เม อาชีโว"ติ เอตฺตาวตา จ ปริโตสํ กตฺวา ๓- สุตฺตปฺปมตฺเตน วิหริตุํ น ยุตฺตํ, อถโข "สพฺพิริยาปเถสุ อิทํ วิริยํ สมารภิตพฺพนฺ"ติ ทสฺเสตุํ ตทนนฺตรํ สมฺมาวายาโม วุตฺโต. ตโต "อารทฺธวิริเยนาปิ กายาทีสุ จตูสุ วตฺถูสุ สติ สุปติฏฺฐิตา ๔- กาตพฺพา"ติ ทสฺสนตฺถํ ตทนนฺตรํ สมฺมาสติ เทสิตา ยสฺมา ปเนวํ สุปติฏฺฐิตา ๔- สติ สมาธิสฺสูปการานุปการานํ ธมฺมานํ คติโย สมนฺเนสิตฺวา ปโหติ เอกตฺตารมฺมเณ จิตฺตํ สมาธาตุํ, ตสฺมา สมฺมาสติยา อนนฺตรํ สมฺมาสมาธิ เทสิโตติ เวทิตพฺโพ. เอเตสํ ธมฺมานํ สจฺฉิกิริยายาติ เอเตสํ โสตาปตฺติผลาทีนํ ปจฺจกฺขกิริยตฺถาย. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อาวุโส วิสาข ๒ ม.มู. ๑๒/๔๖๓,/๔๑๓, @๓ ฉ.ม. อกตฺวา ๔-๔ ฉ.ม. สูปฏฺฐิตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๔.
เทฺวปพฺพชิตวตฺถุวณฺณนา [๓๗๖-๓๗๗] เอกมิทาหนฺติ อิทํ กสฺมา อารทฺธํ? อยํ กิร ราชา "รูปํ อตฺตา"ติ เอวํลทฺธิโก, เตนสฺส เทสนาย จิตฺตํ นาธิมุจฺจติ. อถ ภควตา ตสฺส ลทฺธิยา อาวิกรณตฺถํ เอกํ การณํ อาหริตุํ อิทมารทฺธํ. ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ:- อหํ เอกํ สมยํ โฆสิตาราเม วิหรามิ, ตตฺร วสนฺตํ มํ เต เทฺว ปพฺพชิตา เอวํ ปุจฺฉึสุ. อถาหํ เตสํ พุทฺธุปฺปาทํ ทสฺเสตฺวา ตนฺติธมฺมํ นาม กเถนฺโต อิทมโวจํ "อาวุโส สทฺธาสมฺปนฺโน นาม กุลปุตฺโต เอวรูปสฺส สตฺถุสาสเน ปพฺพชิโต เอวํ ติวิธํ สีลํ ปูเรตฺวา ปฐมชฺฌานาทีนิ ปตฺวา ฐิโต ตํ ชีวนฺ'ติ อาทีนิ วเทยฺย, ยุตฺตํ นุ โข เอตมสฺสา"ติ. ตโต เตหิ "ยุตฺตนฺติ วุตฺเต "อหํ โข ปเนตํ อาวุโส เอวํ ชานามิ, เอวํ ปสฺสามิ อถ จ ปนาหํ น วทามี"ติ ตํ วาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อุตฺตรึ ๑- ขีณาสวํ ทสฺเสตฺวา "อิมสฺส เอวํ วตฺตุํ น ยุตฺตนฺ"ติ อโวจํ. เต มม วจนํ สุตฺวา อตฺตมนา อเหสุนฺติ. เอวํ วุตฺเต โสปิ อตฺตมโน อโหสิ. เตนาห "อิทมโวจ ภควา. อตฺตมโน โอฏฺฐทฺโธ ลิจฺฉวิ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺที"ติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย มหาลิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ฉฏฺฐํ. ------------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้า ๒๘๑-๒๘๔. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=7371&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=7371&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=239 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=4399 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=3820 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=3820 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]