บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๔

หน้าที่ ๑๑๖.

เตสํ เวทนาปจฺจยา ตณฺหาติ อาทีสุ เวทนาติ ฉผสฺสายตนสมฺภวา เวทนา. สา รูปตณฺหาทิเภทาย ตณฺหาย อุปนิสฺสยโกฏิยา ปจฺจโย โหติ. เตน วุตฺตํ "เตสํ เวทนาปจฺจยา ตณฺหา"ติ. สา ปน จตุพฺพิธสฺส อุปาทานสฺส อุปนิสฺสยโกฏิยา เจว สหชาตโกฏิยา จ ปจฺจโย โหติ. ตถา อุปาทานํ ภวสฺส, ภโว ชาติยา อุปนิสฺสยโกฏิยา ปจฺจโย โหติ. ชาตีติ เจตฺถ ^๑- สวิการา ปญฺจกฺขนฺธา ทฏฺฐพฺพา. ชาติชรามรณสฺส เจว โสกาทีนญฺจ อุปนิสฺสยโกฏิยา ปจฺจโย โหติ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปน ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถา วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตา, อิธ ปนสฺส ปโยฺนมตฺตเมว เวทิตพฺพํ. ภควา หิ วฏฺฏกถํ กเถนฺโต "ปุริมา ภิกฺขเว โกฏิ น ปญฺญายติ อวิชฺชาย, `อิโต ปุพฺเพ อวิชฺชา นาโหสิ, อถ ปจฺฉา สมฺภวี'ติ เอวญฺเจตํ ^๒- ภิกฺขเว วุจฺจติ, อถ จ ปน ปญฺญายติ `อิทปฺปจฺจยา อวิชฺชา"ติ ^๓- เอวํ อวิชฺชาสีเสน วา "ปุริมา ภิกฺขเว โกฏิ น ปญฺญายติ ภวตณฺหาย ฯเปฯ `อิทปฺปจฺยา ภวตณฺหา"ติ ^๔- เอวํ ตณฺหาสีเสน วา "ปุริมา ภิกฺขเว โกฏิ น ปญฺญายติ ภวทิฏฺฐิยา ฯเปฯ `อิทปฺปจฺจยา ภวทิฏฺฐี"ติ เอวํ ทิฏฺฐิสีเสน วา กเถสิ. อิธ ปน ทิฏฺฐิสีเสน กเถนฺโต เวทนาราเคน อุปฺปชฺชมานา ทิฏฺฐิโย กเถตฺวา เวทนามูลกํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ กเถสิ, เตน อิทํ ทสฺเสติ "เอวเมเต ทิฏฺฐิคติกา อิทํ ทสฺสนํ คเหตฺวา ตีสุ ภเวสุ จตูสุ โยนีสุ ปญฺจสุ คตีสุ สตฺตสุ วิญฺญาณฏฺฐิตีสุ นวสุ สตฺตาวาเสสุ อิโต เอตฺถ อิโต อิธาติ สนฺธาวนฺตา สํสรนฺตา ยนฺเต ยุตฺตโคโณ วิย, ถมฺเภ อุปนิพทฺธกุกฺกุโร วิย, วาเตน วิปฺปนฺนฏฺฐนาวา วิย จ วฏฺฏทุกฺขเมว อนุปริวตฺตนฺติ, วฏฺฏทุกฺขโต สีสํ อุกฺขิปิตุํ น สกฺโกนฺตี"ติ. วิวฏฺฏกถาทิวณฺณนา [๑๔๕] เอวํ ทิฏฺฐิคติกาธิฏฺฐานํ วฏฺฏํ กเถตฺวา อิทานิ ยุตฺตโยคภิกฺขุอธิฏฺฐานํ กตฺวา วิวฏฺฏํ ทสฺเสนฺโต "ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขู"ติ อาทิมาห. ตตฺถ ยโตติ ยทา. ฉนฺนํ ผสฺสายตนานนฺติ เยหิ ฉหิ ผสฺสายตเนหิ ผุสิตฺวา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปเนตฺก ^๒ ก. สี.อิ. เอวญฺจิทํ @^๓ องฺ. เอกาทสก, ๒๔/๖๑/๙๐ อวิชฺชาสุตฺต ^๔ องฺ. เอกาทสก. ๒๔/๖๒/๙๒ ตณฺหาสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๗.

ปฏิสํเวทยมานานํ ^๑- ทิฏฺฐิคติกานํ วฏฺฏํ วฏฺฏติ, เตสํเยว ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ. สมุทยนฺติอาทีสุ "อวิชฺชาสมุทยา จกฺขุสมุทโย"ติ อาทินา เวทนากมฺมฏฺฐาเน วุตฺตนเยน ผสฺสายตนานํ สมุทโย เวทิตพฺโพ. ^๒- ยถา ปน ตตฺถ "ผสฺสสมุทยา, ผสฺสนิโรธา"ติ วุตฺตํ, เอวมิธ ตํ จกฺขฺวาทีสุ "อาหารสมุทยา, อาหารนิโรธา"ติ เวทิตพฺพํ, มนายตเน "นามรูปสมุทยา, นามรูปนิโรธา"ติ อุตฺตริตรํ ปชานาตีติ ทิฏฺฐิคติโก ทิฏฺฐิเมว ปชานาติ. ^๓- อยํ ปน ทิฏฺฐิญฺจ ทิฏฺฐิโต จ อุตฺตริตรํ สีลสมาธิปญฺญาวิมุตฺตินฺติ ยาว อรหตฺตา ชานาติ. (โก เอวํ ชานาตีติ?) ขีณาสโว ชานาติ, อนาคามี, สกทาคามี, โสตาปนฺโน, พหุสฺสุโต, คนฺถธุโร ภิกฺขุ ชานาติ, อารทฺธวิปสฺสโก ชานาติ, เทสนา ปน อรหตฺตกูเฏเนว นิฏฺฐาปิตาติ. [๑๔๖] เอวํ วิวฏฺฏํ กเถตฺวา อิทานิ "เทสนาชาลวิมุตฺโต ทิฏฺฐิคติโก นาม นตฺถี"ติ ทสฺสนตฺถํ ปุน "เย หิ เกจิ ภิกฺขเว"ติ อารภิ. ตตฺถ อนฺโตชาลีกตาติ อิมสฺส มยฺหํ เทสนาชาลสฺส อนฺโตเยว กตา. เอตฺถ สิตาวาติ เอตสฺมึ มม เทสนาชาเล สิตา นิสฺสิตา อวสฺสิตาว. อุมฺมุชฺชมานา อุมฺมุชฺชนฺตีติ กึ วุตฺตํ โหติ? เต อโธ โอสีทนฺตาปิ อุทฺธํ อุคฺคจฺฉนฺตาปิ มม เทสนาชาเล สิตาว หุตฺวา โอสีทนฺติ จ อุคฺคจฺฉนฺติ จ. เอตฺถ ปริยาปนฺนาติ เอตฺถ มยฺหํ เทสนาชาเล ปริยาปนฺนา, เอเตน อาพทฺธา อนฺโตชาลีกตา จ หุตฺวา อุมฺมุชฺชมานา อุมฺมุชฺชนฺติ, น เหตฺถ อสงฺคหิโต ทิฏฺฐิคติโก นาม อตฺถีติ. สุขุมจฺฉิเกนาติ สณฺหจฺฉิเกน, สุขุมจฺฉิทฺเทนาติ อตฺโถ. เกวฏฺโฏ วิย หิ ภควา, ชาลํ วิย เทสนา, ปริตฺตํ อุทกํ วิย ทสสหสฺสีโลกธาตุ, โอฬาริกา ปาณา วิย ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิคติกา, ตสฺส ตีเร ฐตฺวา โอโลเกนฺตสฺส โอฬาริกานํ ปาณานํ อนฺโตชาลีกตภาวทสฺสนํ วิย ภควโต สพฺเพสํ ทิฏฺฐิคติกานํ เทสนาชาลสฺส อนฺโตกตภาวทสฺสนนฺติ ^๔- เอวเมตฺถ โอปมฺมสํสนฺทนํ เวทิตพฺพํ. [๑๔๗] เอวํ อิมาหิ ทฺวาสฏฺฐิยา ทิฏฺฐีหิ สพฺพทิฏฺฐีนํ สงฺคหิตตฺตา สพฺเพสํ ทิฏฺฐิคติกานํ เอตสฺมึ เทสนาชาเล ปริยาปนฺนภาวํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปฏิสํเวทิยมานานํ ^๒ ฉ.ม.อิ. สมุทยาทโย เวทิตพฺพา @^๓ ฉ.ม. ชานาติ ^๔ ม. อนฺโตคธภาวทสฺสนนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๘.

อตฺตโน กตฺถจิ ปริยาปนฺนภาวํ ทสฺเสนฺโต "อุจฺฉินฺนภวเนตฺติโก ภิกฺขเว ตถาคตสฺส กาโย"ติ อาทิมาห. ตตฺถ นยนฺติ เอตายาติ เนตฺติ. นยนฺตีติ คีวายํ พนฺธิตฺวา อากฑฺฒนฺติ, รชฺชุยา เอตํ นามํ. อิธ ปน เนตฺติสทิสตาย ภวตณฺหา เนตฺตีติ อธิปฺเปตา. สา หิ มหาชนํ คีวายํ พนฺธิตฺวา ตํ ตํ ภวํ เนติ อุปเนตีติ ภวเนตฺติ, อรหตฺตมคฺคสตฺเถน อุจฺฉินฺนา ภวเนตฺติ อสฺสาติ อุจฺฉินฺนภวเนตฺติโก. กายสฺส เภทา อุทฺธนฺติ กายสฺส เภทโต อุทฺธํ. ชีวิตปริยาทานาติ ชีวิตสฺส สพฺพโส ปริยาทินฺนตฺตา ปริกฺขีณตฺตา, ปุน อปฺปฏิสนฺธกภาวาติ, อตฺโถ. น นํ ^๑- ทกฺขนฺตีติ ตํ ตถาคตํ เทวา วา มนุสฺสา วา น ทกฺขิสฺสนฺติ, อปณฺณตฺติกภาวํ คมิสฺสตีติ อตฺโถ. เสยฺยถาปิ ภิกฺขเวติ อุปมายมฺปน อิทํ สํสนฺทนํ:- อมฺพรุกฺโข วิย หิ ตถาคตสฺส กาโย, รุกฺเข ชาตมหาวณฺโฏ วิย ตํ นิสฺสาย ปุพฺเพ ปวตฺตตณฺหา. ตสฺมึ วณฺเฏ อุปนิพทฺธา ปญฺจปกฺกทฺวาทสปกฺกอฏฺฐารสปกฺกปริมาณา อมฺพปิณฺฑิ วิย ตณฺหาย สติ ตณฺหาอุปนิพนฺธนา หุตฺวา อายตึ นิพฺพตฺตนกา ปญฺจกฺขนฺธา ทฺวาทสายตนานิ อฏฺฐารส ธาตุโย. ยถา ปน ตสฺมึ วณฺเฏ ฉินฺเน สพฺพานิ ตานิ อมฺพานิ ตทนฺวยานิ โหนฺติ, ตํเยว วณฺฏํ อนุคตานิ วณฺฏจฺเฉทา ฉินฺนานิ เยวาติ อตฺโถ, เอวเมว ภวเนตฺติ วณฺฏสฺส อนุปจฺฉินฺนตฺตา อายตึ อุปฺปชฺเชยฺยุํ ปญฺจกฺขนฺธา ทฺวาทสายตนานิ อฏฺฐารส ธาตุโย, สพฺเพ เต ธมฺมา ตทนฺวยา โหนฺติ, ภวเนตฺตึ อนุคตา, ตาย ฉินฺนาย ฉินฺนาเยวาติ อตฺโถ. ยถา ปน ตสฺมิมฺปิ รุกฺเข มณฺฑกกณฺฏกวิสสมฺผสฺสํ อาคมฺม อนุปุพฺเพน สุสฺสิตฺวา มเต "อิมสฺมึ ฐาเน เอวรูโป นาม รุกฺโข อโหสี"ติ โวหารมตฺตเมว โหติ, น ตํ รุกฺขํ โกจิ ปสฺสติ, เอวํ อริยมคฺคสมฺผสฺสํ อาคมฺม ตณฺหาสิเนหสฺส ปริยาทินฺนตฺตา อนุปุพฺเพน สุสฺสิตฺวา วิย ภินฺเน อิมสฺมึ กาเย กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา น ตํ ทกฺขนฺติ, ตถาคตมฺปิ เทวมนุสฺสา น ทกฺขิสฺสนฺติ, "เอวรูปสฺส นาม กิร สตฺถุโน อิทํ สาสนนฺ"ติ โวหารมตฺตเมว ภวิสฺสตีติ อนุปาทิเสส- นิพฺพานธาตุํ ปาเปตฺวา เทสนํ ฐเปสิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. น ตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๙.

[๑๔๘] เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโทติ เอวํ ภควตา อิมสฺมึ สุตฺเต วุตฺเต เถโร อาทิโต ปฏฺฐาย สพฺพํ สุตฺตํ สมนฺนาหริตฺวา เอวํ พุทฺธพลํ ทีเปตฺวา กถิตสุตฺตสฺส ภควตา นามํ น คหิตํ, ^๑- หนฺทสฺส นามํ คณฺหาเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ. ตสฺมาติห ตฺวนฺติ อาทีสุ อยํ อตฺถโยชนา:- อานนฺท ยสฺมา อิมสฺมึ ธมฺมปริยาเย อิธตฺโถปิ ปรตฺโถปิ วิภตฺโต, ตสฺมาติห ตฺวํ อิมํ ธมฺมปริยายํ "อตฺถชาลนฺ"ติปิ นํ ธาเรหิ, ยสฺมา ปเนตฺถ พหู ตนฺติธมฺมา กถิตา, ตสฺมา "ธมฺมชาลนฺ"ติปิ นํ ธาเรหิ, ยสฺมา จ เอตฺถ เสฏฺฐฏฺเฐน พฺรหฺมํ สพฺพญฺญุตญาณํ วิภตฺตํ, ตสฺมา "พฺรหฺมชาลนฺ"ติปิ นํ ธาเรหิ, ยสฺมา เอตฺถ ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิโย วิภตฺตา, ตสฺมา "ทิฏฺฐิชาลนฺ"ติปิ นํ ธาเรหิ, ยสฺมา ปน อิมํ ธมฺมปริยายํ สุตฺวา เทวปุตฺตมารมฺปิ ขนฺธมารมฺปิ มจฺจุมารมฺปิ กิเลสมารมฺปิ สกฺกา มทฺทิตุํ, ตสฺมา "อนุตฺตโร สงฺคามวิชโย"ติปิ นํ ธาเรหีติ. อิทมโวจ ภควาติ อิทํ นิทานาวสานโต ปภูติ ยาว "อนุตฺตโร สงฺคามวิชโยติปิ นํ ธาเรหี"ติ สกลํ สุตฺตนฺตํ ภควา ปเรสํ ปญฺญาย อลพฺภเนยฺยปฺปติฏฺฐํ ปรมคมฺภีรํ สพฺพญฺญุตญาณํ ปกาเสนฺโต สุริโย วิย อนฺธการํ ทิฏฺฐิคตมหนฺธการํ วิธเมนฺโต อโวจ. [๑๔๙] อตฺตมนา เต ภิกฺขูติ เต ภิกฺขู อตฺตมนา สกมนา, พุทฺธคตาย ปีติยา อุทฺทคฺคจิตฺตา หุตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. ภควโต ภาสิตนฺตี เอวํ วิจิตฺรนยเทสนาวิลาสยุตฺตํ อิทํ สุตฺตํ กรวิกรุตมญฺชุนา กณฺณสุเขน ปณฺฑิตชนหทยานํ อมตาภิเสกสทิเสน พฺรหฺมสเรน ภาสมานสฺส ภควโต วจนํ. อภินนฺทุนฺติ อนุโมทึสุ เจว สมฺปฏิจฺฉึสุ จ. อยํ หิ อภินนฺทสทฺโท "อภินนฺทติ อภิวทตี"ติ ^๒- อาทีสุ ตณฺหายปิ อาคโต. "อนฺนเมวาภินนฺทนฺติ อุภเย เทวมานุสา"ติ ^๓- อาทีสุ อุปคมเน. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.อิ. น ภควตา นามํ คหิตํ. ^๒ สํ. ขนฺธ. ๑๗/๕/๑๒ สมาธิสุตฺต @^๓ สํ.ส. ๑๕/๔๓/๓๖ อนฺนสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๐.

"จิรปฺปวาสึ ปุริสํ ทูรโต โสตฺถิมาคตํ ญาติมิตฺตา สุหชฺชา จ อภินนฺทนฺติ อาคตนฺ"ติ ^๑- อาทีสุ สมฺปฏิจฺฉเนปิ. "อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา"ติ ^๒- อาทีสุ อนุโมทเนปิ. สฺวายมิธ อนุโมทนสมฺปฏิจฺฉเนสุ ยุชฺชติ. เตน วุตฺตํ "อภินนฺทุนฺติ อนุโมทึสุ เจว สมฺปฏิจฺฉึสุ จา"ติ. สุภาสิตํ สุลปิตํ สาธุ สาธูติ ตาทิโน อนุโมทนา สิรสา สมฺปฏิจฺฉึสุ ภิกฺขโวติ. อิมสฺมิญฺจ ปน เวยฺยากรณสฺมินติ อิมสฺมึ นิคฺคาถกสุตฺเต. นิคฺคาถกตฺตา หิ อิทํ "เวยฺยากรณนฺ"ติ วุตฺตํ. ทสสหสฺสีโลกธาตูติ ทสสหสฺสจกฺกวาฬปริมาณา โลกธาตุ. อกมฺปิตฺถาติ น สุตฺตปริโยสาเนเยว อกมฺปิตฺถาติ เวทิตพฺพา. "ภญฺญมาเน"ติ หิ วุตฺตํ. ตสฺมา ทฺวาสฏฺฐิยา ทิฏฺฐิคเตสุ วินิเวเฐตฺวา เทสิยมาเนสุ ตสฺส ตสฺส ทิฏฺฐิคตสฺส ปริโยสาเน ปริโยสาเนติ ทฺวาสฏฺฐิยา ฐาเนสุ อกมฺปิตฺถาติ เวทิตพฺพา. ตตฺถ อฏฺฐหิ การเณหิ ปฐวีกมฺโป เวทิตพฺโพ:- ธาตุกฺโขเภน, อิทฺธิมโต อานุภาเวน, โพธิสตฺตสฺส คพฺโภกฺกนฺติยา, มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมเนน, สมฺโพธิปตฺติยา, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเนน, อายุสงฺขารโวสฺสชฺชเนน ^๓- ปรินิพฺพาเนนาติ. เตสํ วินิจฺฉยํ "อฏฺฐ โข อิเม อานนฺท เหตู, อฏฺฐ ปจฺจยา มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายา"ติ ^๔- เอวํ มหาปรินิพฺพาเน อาคตาย ตนฺติยา วณฺณนากาเลเยว วกฺขาม อยํ ปน มหาปฐวี อปเรสุปิ อฏฺฐสุ ฐาเนสุ อกมฺปิตฺถ: มหาภินิกฺขมเน, โพธิมณฺฑูปสงฺกมเน, ปํสุกูลคฺคหเณ, ปํสุกูลโธวเน, กาฬการามสุตฺเต, โคตมกสุตฺเต, เวสฺสนฺตรชาตเก, อิมสฺมึ พฺรหฺมชาเลติ. ตตฺถ มหาภินิกฺขมนโพธิมณฺฑูปสงฺกมเนสุ วีริยพเลน อกมฺปิตฺถ. ปํสุกูลคฺคหเณ ทฺวิสหสฺสทีปปริวาเร จตฺตาโร มหาทีเป ปหาย ปพฺพชิตฺวา สุสานํ คนฺตฺวา ปํสุกูลํ คณฺหนฺเตน "ทุกฺกรํ ภควตา กตนฺ"ติ อจฺฉริยเวคาภิหตา อกมฺปิตฺถ. ปํสุกูลโธวนเวสฺสนฺตรชาตเกสุ อกาลกมฺปเนน @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ. ธ. ๒๕/๒๑๙/๕๕ นนฺทิยวตฺถุ ^๒ ม. มู, ๑๒/๒๐๕/๑๗๔ มธุปิณฺฑิกสุตฺต @^๓ อิ. ฉ.ม. อายุสงฺขาโรสฺสชฺชเนน ^๔ ที. มหา. ๑๐/๑๗๑/๙๖ มหาปรินิพฺพานสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๑.

อกมฺปิตฺถ. กาฬการามโคตมกสุตฺเตสุ "อหํ สกฺขี ภควา"ติ สกฺขิภาเวน อกมฺปิตฺถ. อิมสฺมิมฺปน พฺรหฺมชาเล ทฺวาสฏฺฐิยา ทิฏฺฐิคเตสุ วิชเฏตฺวา นิคฺคุมฺพํ กตฺวา เทสิยมาเนสุ สาธุการทานวเสน อกมฺปิตฺถาติ เวทิตพฺพา. น เกวลญฺจ เอเตสุ ฐาเนสุเยว ปฐวี อกมฺปิตฺถ, อถ โข ตีสุ สงฺคเหสุปิ มหามหินฺทตฺเถรสฺส อิมํ ทีปํ อาคนฺตฺวา โชติวเน ^๑- นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทสิตทิวเสปิ อกมฺปิตฺถ. กลฺยาณิยวิหาเร จ ปิณฑปาติยตฺเถรสฺส เจติยงฺคณํ สมฺมชฺชิตฺวา ตตฺเถว นิสีทิตฺวา พุทฺธารมฺมณํ ปีตึ คเหตฺวา อิมํ สุตฺตนฺตํ อารทฺธสฺส สุตฺตปริโยสาเน อุทกปริยนฺตํ กตฺวา อกมฺปิตฺถ. โลหปาสาทสฺส ปาจีนอมฺพลฏฺฐิกฏฺฐานํ ^๒- นาม อโหสิ. ตตฺถ นิสีทิตฺวา ทีฆภาณกตฺเถรา พฺรหฺม- ชาลสุตฺตํ อารภึสุ, เตสํ สชฺฌายปริโยสาเนปิ อุทกปริยนฺตเมว กตฺวา ปฐวี อกมฺปิตฺถาติ. เอวํ ยสฺสานุภาเวน อกมฺปิตฺถ อเนกโส เมทนี สุตฺตเสฏฺฐสฺส เทสิตสฺส สยมฺภุนา. พฺรหฺมชาลสฺส ตสฺสีธ ธมฺมํ อตฺถญฺจ ปณฺฑิตา สกฺกจฺจํ อุคฺคเหตฺวาน, ปฏิปชฺชนฺตุ โยนิโสติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถายํ พฺรหฺมชาลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้า ๑๑๖-๑๒๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=3037&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=3037&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=1 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=1 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=1 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=1 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙ http://84000.org/tipitaka/read/?index_9