อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

หน้าที่ ๕๓๕.
วิภตฺตเมว ฯ ยํ ปเนตํ อปุพฺพํ ตตฺถ เอกํ เภทนกนฺติ สูจิฆรํ ฯ
เอกํ อุทฺทาลนกนฺติ ตูโลนทฺธมญฺจปี ฯ โสรสาติ โสฬส ฯ
ชานนฺติ ปญฺตฺตาติ ชานนฺติ เอวํ วตฺวา ปญฺตฺตา ฯ เต เอวํ
เวทิตพฺพา ชานํ สงฺฆิกํ ลาภํ ปริณตํ อตฺตโน ปริณาเมยฺย ชานํ
ปุพฺพูปคตํ ภิกฺขุํ อนูปขชฺช นิสชฺชํ กปฺเปยฺย ชานํ สปฺปาณกํ
อุทกํ ติณํ วา มตฺติกํ วา สิญฺเจยฺย วา สิญฺจาเปยฺย วา ชานํ
ภิกฺขุนีปริปาจิตํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺเชยฺย ชานํ อาสาทนาเปกฺโข
ภุตฺตสฺมึ ปาจิตฺติยํ ชานํ สปฺปาณกํ อุทกํ ปริภุญฺเชยฺย ชานํ
ยถาธมฺมํ นีหตาธิกรณํ ชานํ ทุฏฺุลฺลํ อาปตฺตึ ปฏิจฺฉาเทยฺย
ชานํ อูนวีสติวสฺสํ ปุคฺคลํ อุปสมฺปาเทยฺย ชานํ เถยฺยสตฺเถน
สทฺธึ ชานํ ตถาวาทินา ภิกฺขุนา อกฏานุธมฺเมน ชานํ ตถานาสิตํ
สมณุทฺเทสํ ชานํ สงฺฆิกํ ลาภํ ปริณตํ ปุคฺคลสฺส ปริณาเมยฺย
ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺนํ ภิกฺขุนึ เนว อตฺตนา โจเทยฺย
ชานํ โจรึ วชฺฌวิทิตํ อนปโลเกตฺวา ชานํ สภิกฺขุกํ อารามํ
อนาปุจฺฉา ปวิเสยฺยาติ ฯ
     {๓๓๘} อิทานิ สาธารณํ อสาธารณนฺติ อิมํ ปุริมํ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชนฺโต
วีสํ เทฺว สตานีติอาทิมาห ฯ
     ตตฺถ ภิกฺขุนีหิ อสาธารเณสุ ฯ ฉ สงฺฆาทิเสสาติ วิสฏฺิ
กายสํสคฺโค ทุฏฺุลฺลํ อตฺตกามํ กุฏี วิหาโรติ ฯ เทฺวอนิยเตหิ
อฏฺิเมติ ทฺวีหิ อนิยเตหิ สทฺธึ อฏฺ อิเม ฯ นิสฺสคฺคิยา ทฺวาทสาติ
โธวนํ จ ปฏิคฺคโห โกเสยฺยํ สุทฺธํ เทฺว ภาคา ฉพฺพสฺสานิ นิสีทนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๓๖.
เทฺว โลมา ปโม ปตฺโต วสฺสิกา อารญฺเกน วาติ อิเม
ทฺวาทส ฯ ทฺวาวีสติ ขุทฺทกาติ สกโล ภิกฺขุนีวคฺโค ปรมฺปรา จ
โภชนํ อนติริตฺตํ อภิหฏฺุํ ปณีตญฺจ อเจลกํ โอนํ ทุฏฺุลฺลจฺฉาทนํ
มาตุคาเมน สทฺธึ ยา จ อนิกฺขนฺตราชเก สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา
วิกาเล คามปฺปเวสนํ นิสีทเน จ ยา สิกฺขา วสฺสิกา ยา จ
สาฏิกา ทฺวาวีสติ อิมา สิกฺขา ขุทฺทเกสุ ปกาสิตาติ ฯ
     ภิกฺขูหิ อสาธารเณสุปิ ฯ สงฺฆมฺหา ทส นิสฺสเรติ สงฺฆมฺหา
ทส นิสฺสาริยตีติ เอวํ วิภงฺเค วุตฺตา ฯ มาติกายํ ปน นิสฺสารณียํ
สงฺฆาทิเสสนฺติ เอวํ อาคตา ทส ฯ นิสฺสคฺคิยานิ ทฺวาทสาติ
ภิกฺขุนีวิภงฺเค วิภตฺตานิ นิสฺสคฺคิยาเนว ฯ ขุทฺทกาปิ ตตฺถ วิภตฺตขุทฺทกา
เอว ฯ ตถา อฏฺ ปาฏิเทสนียา อิติ สตญฺเจว ตึสญฺจ สิกฺขา
ภิกฺขุนีนํ ภิกฺขูหิ อสาธารณา ฯ เสสํ อิมสฺมึ สาธารณวิสฺสชฺชเน
อุตฺตานเมว ฯ
     อิทานิ วิภตฺติโย จ เยหิ สมเถหิ สมฺมนฺตีติ อิมํ ปญฺหํ
วิสฺสชฺเชนฺโต อฏฺเว ปาราชิกาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ ทุราสทาติ
อิมินา เตสํ สปฺปฏิภยตํ ทสฺเสติ ฯ กณฺหสปฺปาทโย วิย หิ เอเต
ทุราสทา ทุรุปคมนา ทุราสชฺชนา อาปชฺชิยมานา มูลจฺเฉทาย
สํวตฺตนฺติ ฯ ตาลวตฺถุสมูปมาติ สพฺพํ ตาลํ อุทฺธริตฺวา ตาลสฺส
วตฺถุมตฺตกรเณน สมูปมา ฯ ยถา วตฺถุมตฺตกโต ตาโล น ปุน
ปากติโก โหติ เอวํ น ปุน ปากติกา โหนฺติ ฯ เอวํ สาธารณํ
อุปมํ ทสฺเสตฺวา ปุน เอเกกสฺส วุตฺตอุปมํ ทสฺเสนฺโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๓๗.
ปณฺฑุปลาโสติอาทิมาห ฯ อวิรูฬฺหิ ภวนฺติ เตติ ยถา เอเต
ปณฺฑุปลาสาทโย ปุน หริตาทิภาเวน อวิรูฬฺหิธมฺมา โหนฺติ เอวํ
ปาราชิกาปิ ปุน ปกติสีลภาเวน อวิรูฬฺหิธมฺมา โหนฺตีติ อตฺโถ ฯ
เอตฺตาวตา วิภตฺติโย จ เยหิ สมเถหิ สมฺมนฺตีติ เอตฺถ อิมา
ตาว อฏฺ ปาราชิกวิภตฺติโย เกหิจิ สมเถหิ น สมฺมนฺตีติ
เอวํ ทสฺสิตํ โหติ ฯ
     ยา ปน วิภตฺติโย สมฺมนฺติ ตา ทสฺเสตุํ เตวีสํ สงฺฆาทิเสสาติอาทิ
วุตฺตํ ฯ ตตฺถ ตีหิ สมเถหีติ สพฺพสงฺคาหิกวจนเมตํ ฯ
สงฺฆาทิเสสา หิ ทฺวีเหว สมเถหิ วูปสมฺมนฺติ น ติณวตฺถารเกน ฯ
เสสา ตีหิปิ สมฺมนฺติ ฯ
     เทฺว อุโปสถา เทฺว ปวารณาติ อิทํ ภิกฺขูนํ จ ภิกฺขุนีนํ จ
วเสน วุตฺตํ วิภตฺติมตฺตทสฺสนวเสเนว เจตํ วุตฺตํ น สมเถหิ
วูปสมนวเสน ฯ ภิกฺขุอุโปสโถ ภิกฺขุนีอุโปสโถ ภิกฺขุปวารณา
ภิกฺขุนีปวารณาติ อิมาปิ หิ จตสฺโส วิภตฺติโย วิภชนานีติ อตฺโถ ฯ
จตฺตาริ กมฺมานีติ อธมฺเมน วคฺคาทีนิ อุโปสถกมฺมานิ ฯ ปญฺเจว
อุทฺเทสา จตุโร ภวนฺติ อนญฺถาติ ภิกฺขูนํ ปญฺจ อุทฺเทสา
ภิกฺขุนีนํ จตุโร ภวนฺติ อญฺถา น ภวนฺติ ฯ อิมา อปราปิ
วิภตฺติโย อาปตฺติกฺขนฺธา จ ภวนฺติ สตฺต อธิกรณานิ จตฺตารีติ
อิมา ปน วิภตฺติโย สมเถหิ สมฺมนฺติ ตสฺมา สตฺตหิ สมเถหีติ-
อาทิมาห ฯ อถวา เทฺว อุโปสถา เทฺว ปวารณา จตฺตาริ
กมฺมานิ จ ปญฺเจว อุทฺเทสา จตุโร ภวนฺติ อนญฺถาติ อิมาปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๓๘.
หิ วิภตฺติโย นิสฺสาย นสฺสนฺเตเต วินสฺสนฺเตเตติอาทินา นเยน
ยา อาปตฺติโย อุปฺปชฺชนฺติ ตา ยสฺมา วุตฺตปฺปกาเรเหว สมเถหิ
สมฺมนฺติ ตสฺมา ตมฺมูลิกานํ อาปตฺตีนํ สมถทสฺสนตฺถํปิ ตา
วิภตฺติโย วุตฺตาติ เวทิตพฺพา ฯ กิจฺจํ เอเกนาติ กิจฺจาธิกรณํ เอเกน
สมเถน สมฺมติ ฯ {๓๓๙} เอวํ ปุจฺฉานุกฺกเมน สพฺพปญฺเห วิสฺสชฺเชตฺวา
อิทานิ อาปตฺติกฺขนฺธา จ ภวนฺติ สตฺตาติ เอตฺถ สงฺคหิตอาปตฺติกฺ-
ขนฺธานํ ปจฺเจกํ นิพฺพจนมตฺตํ ทสฺเสนฺโต ปาราชิกนฺติอาทิมาห ฯ
ตตฺถ ปาราชิกนฺติ ปมคาถาย อยมตฺโถ ฯ ยทิทํ ปุคฺคลาปตฺติ-
สิกฺขาปทปาราชิเกสุ อาปตฺติปาราชิกํ นาม วุตฺตํ ตํ อาปชฺชนฺโต
ปุคฺคโล ยสฺมา ปาราชิโก ปราชยมาปนฺโน สทฺธมฺมา จุโตปรทฺโธ
ภฏฺโ นิรงฺกโต จ โหติ ฯ อนีหเฏ ตสฺมึ ปุคฺคเล ปุน อุโปสถ-
ปวารณาทิเภโท สํวาโส นตฺถิ ฯ เตเนตํ อิติวุจฺจตีติ เตน การเณน
เอตํ อาปตฺติปาราชิกํ ปาราชิกนฺติ วุจฺจติ ฯ อยํ เหตฺถ สงฺเขปตฺโถ
ยสฺมา ปาราชิโก โหติ เอเตน ตสฺมา เอตํ ปาราชิกนฺติ วุจฺจติ ฯ
     ทุติยคาถายปิ พฺยญฺชนํ อนาทิยิตฺวา อตฺถมตฺตเมว ทสฺเสตุํ สงฺโฆว
เทติ ปริวาสนฺติอาทิ วุตฺตํ ฯ อยํ ปเนตฺถ อตฺโถ ฯ อิมํ อาปตฺตึ
อาปชฺชิตฺวา วุฏฺาตุกามสฺส ยนฺตํ อาปตฺติวุฏฺานํ อาทิมฺหิ เจว
ปริวาสทานตฺถาย อาทิโต เสเส จ มชฺเฌ มานตฺตทานตฺถาย มูลาย
ปฏิกสฺสเนน วา สห มานตฺตทานตฺถาย อวสาเน อพฺภานตฺถาย จ
สงฺโฆ อิจฺฉิตพฺโพ ฯ น เหตฺถ เอกํปิ กมฺมํ วินา สงฺเฆน
สกฺกา กาตุนฺติ ฯ สงฺโฆ อาทิมฺหิ เจว เสเส จ อิจฺฉิตพฺโพ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๓๙.
อสฺสาติ สงฺฆาทิเสโส ฯ ตติยคาถาย ฯ อนิยโต น นิยโตติ
ยสฺมา น นิยโต ตสฺมา อนิยโต อยมาปตฺติกฺขนฺโธติ อตฺโถ ฯ
กึการณา น นิยโตติ ฯ อเนกํสิกตมิทํ ๑- ยสฺมา อิทํ สิกฺขาปทํ
อเนกํเสน กตนฺติ อตฺโถ ฯ กถํ อเนกํเสน ฯ ติณฺณมญฺตรํ
านํ ฯ ติณฺณํ ธมฺมานํ อญฺตเรน กาเรตพฺโพติ หิ ตตฺถ
วุตฺตํ ฯ ตสฺมา อนิยโตติ ปวุจฺจติ โส อาปตฺติกฺขนฺโธ อนิยโตติ
วุจฺจติ ฯ ยถา จ ติณฺณํ อญฺตรํ านํ เอวํ ทฺวินฺนํ อญฺตรํ
านํ ยตฺถ วุตฺตํ โสปิ อนิยโตเยว ฯ จตุตฺถคาถาย ฯ อจฺจโย
เตน สโม นตฺถีติ เทสนาคามีสุ อจฺจเยสุ เตน สโม ถูโล อจฺจโย
นตฺถิ เตเนตํ อิติ วุจฺจติ ถูลตฺตา อจฺจยสฺส เอตํ ถุลฺลจฺจยนฺติ
วุจฺจตีติ อตฺโถ ฯ ปญฺจมคาถาย ฯ นิสฺสชฺชิตฺวา ยํ เทเสติ
เตเนตนฺติ นิสฺสชฺชิตฺวา เทเสตพฺพโต นิสฺสคฺคิยนฺติ วุจฺจตีติ อตฺโถ ฯ
     ฉฏฺคาถาย ฯ ปาเตติ กุสลํ ธมฺมนฺติ สญฺจิจฺจ อาปชฺชนฺตสฺส
กุสลธมฺมสงฺขาตํ กุสลจิตฺตํ ปาเตติ ตสฺมา ปาเตติ จิตฺตนฺติ
ปาจิตฺติยํ ฯ ยํ ปน จิตฺตํ ปาเตติ ตํ ยสฺมา อริยมคฺคํ อปรชฺฌติ
จิตฺตสมฺโมหการณํ จ โหติ ฯ ตสฺมา อริยมคฺคํ อปรชฺฌติ
จิตฺตสมฺโมหนฏฺานนฺติ จ วุตฺตํ ฯ ปาฏิเทสนียคาถาสุ คารยฺหํ
อาวุโส ธมฺมํ อาปชฺชินฺติ วุตฺตคารยฺหภาวกรณทสฺสนตฺถเมว ภิกฺขุ
อญฺาตโก สนฺโตติอาทิ วุตฺตํ ฯ ปฏิเทเสตพฺพโต ปน สา
อาปตฺติ ปาฏิเทสนียาติ วุจฺจติ ฯ ทุกฺกฏคาถาย อปรทฺธํ วิรทฺธํ
@เชิงอรรถ: ๑. อเนกํสิกตํ ปทนฺติ ปาลิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๔๐.
ขลิตนฺติ สพฺพเมตํ ยํ จ ทุกฺกฏนฺติ เอตฺถ วุตฺตสฺส ทุกฺกฏสฺส
ปริยายวจนํ ฯ ยญฺหิ ทุฏฺุ กตํ วิรูปํ วา กตํ ตํ ทุกฺกฏํ ตํ
ปเนตํ ยถา สตฺถารา วุตฺตํ เอวมสฺส อกตตฺตา อปรทฺธํ กุสลํ
วิรชฺฌิตฺวา ปวตฺตตฺตา วิรทฺธํ อริยมคฺคปฏิปทมนารูฬฺหตฺตา ขลิตํ ฯ
ยํ มนุสฺโส กเรติ อิทํ ปเนตฺถ โอปมฺมนิทสฺสนํ ฯ ตสฺสตฺโถ
ยถา ยํ โลเก มนุสฺโส อาวี วา ยทิ วา รโห ปาปํ กโรติ ตํ
ทุกฺกฏนฺติ ปเวเทนฺติ ฯ เอวมิทํปิ พุทฺธปฏิกุฏฺเน ลามกภาเวน
ปาปํ ตสฺมา ทุกฺกฏนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ ทุพฺภาสิตคาถาย ทุพฺภาสิตํ
ทุราภฏฺนฺติ ทุฏฺุ อาภฏฺ ภาสิตํ ลปิตนฺติ ทุราภฏฺ ฯ ยํ
ทุราภฏฺ ตํ ทุพฺภาสิตนฺติ อตฺโถ ฯ กิญฺจิ ภิยฺโย สงฺกิลิฏฺ จ
ยํ ปทํ สงฺกิลิฏฺ ยสฺมา ตํ ปทํ โหตีติ อตฺโถ ฯ ตถา ยํ จ
วิญฺู ครหนฺติ ยสฺมา จ นํ วิญฺู ครหนฺตีติ อตฺโถ ฯ เตเนตํ
อิติ วุจฺจตีติ เตน สงฺกิลิฏฺภาเวน จ วิญฺูครเหนาปิ จ เอตํ
อิติ วุจฺจติ ทุพฺภาสิตนฺติ เอตํ วุจฺจตีติ อตฺโถ ฯ เสขิยคาถาย
อาทิ เจตํ จรณญฺจาติอาทินา นเยน เสขสฺส สนฺตภาวํ ทีเปติ
ตสฺมา เสขสฺส อิทํ เสขิยนฺติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ ฯ อิทํ
ครุกลหุกญฺจาปีติอาทิปญฺเหหิ อสงฺคหิตสฺส หนฺท วากฺยํ สุโณม
เตติ อิมินา ปน อายาจนวจเนน สงฺคหิตสฺส อตฺถสฺส ทีปนตฺถํ
วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ ฉนฺนมติวสฺสตีติอาทิมฺหิปิ เอเสว นโย ฯ
ตตฺถ ฉนฺนมติวสฺสตีติ เคหํ ตาว ติณาทีหิ อจฺฉนฺนํ อติวสฺสติ ฯ
อิทํ ปน อาปตฺติสงฺขาตํ เคหํ ฉนฺนํ อติวสฺสติ ฯ มูลาปตฺตึ หิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๔๑.
ฉาเทนฺโต อญฺ นวํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ ฯ วิวฏํ นาติวสฺสตีติ
เคหํ ตาว อวิวฏํ สุจฺฉนฺนํ นาติวสฺสติ ฯ อิทํ ปน อนาปตฺติสงฺขาตํ
เคหํ วิวฏํ นาติวสฺสติ ฯ มูลาปตฺตึ หิ วิวรนฺโต เทสนาคามินึ
เทเสตฺวา วุฏฺานคามินิโต วุฏฺหิตฺวา สุทฺธนฺเต ปติฏฺาติ ฯ อายตึ
สํวรนฺโต อญฺ อาปตฺตึ นาปชฺชติ ฯ ตสฺมา ฉนฺนํ วิวเรถาติ
เตน การเณน เทสนาคามินึ เทเสนฺโต วุฏฺานคามินิโต จ วุฏฺหนฺโต
ฉนฺนํ วิวเรถ ฯ เอวนฺตํ นาติวสฺสตีติ เอวญฺเจตํ วิวฏํ นาติวสฺสตีติ
อตฺโถ ฯ คติ มิคานํ ปวนนฺติ อชฺโฌกาเส พฺยคฺฆาทีหิ ปฏิปาติยมานานํ
มิคานํ ปวนํ รุกฺขาทิคหนํ อรญฺ คติ ปฏิสรณํ โหติ ฯ
ตํ ปตฺวา เต อสฺสาสนฺติ ฯ เอเตเนว นเยน อากาโส ปกฺขีนํ
คติ อวสฺสํ อุปคมนฏฺเน วิภโว คติ ธมฺมานํ สพฺเพสํปิ
สงฺขตธมฺมานํ วินาโส คติ ฯ น หิ เต วินาสํ อาคจฺฉนฺตา าตุํ
สกฺโกนฺติ ฯ สุจิรมฺปิ ตฺวา ปน นิพฺพานํ อรหโต คติ ขีณาสวสฺส
อรหโต อนุปาทิเสสา นิพฺพานธาตุ เอกํเสน คตีติ อตฺโถ ฯ
               ปมคาถาสงฺคณิกวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๕๓๕-๕๔๑.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=10892&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=10892&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=1016
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=8&A=8789
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=8&A=7315
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=8&A=7315
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_8