บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๙

หน้าที่ ๓๓๒.

อุปาสิตพฺพสฺส อฏฺฐตฺตึสารมฺมณภาวนานุโยคสฺส, สมณานํ วา อุปาสนภูตสฺส อฏฺฐตฺตึสารมฺมณเภทสฺเสว. อิทมฺปิ สมฺปทานวจนเมว, อุปาสนตฺถนฺติ วุตฺตํ โหติ. เอตฺถ จ เอกาสเนน กายวิเวโก, สมณูปาสเนน จิตฺตวิเวโก วุตฺโต โหตีติ เวทิตพฺโพ. เอกตฺตํ โมนมกฺขาตนฺติ เอวมิทํ กายจิตฺตวิเวกวเสน "เอกตฺตํ โมนนฺ"ติ อกฺขาตํ. เอโก เจ อภิรมิสฺสสีติ อิทํ ปน อุตฺตรคาถาเปกฺขปทํ, อถ "ภาหิสิ ทส ทิสา"ติ อิมินา อสฺส สมฺพนฺโธ. ภาหิสีติ ภาสิสฺสสิ ปกาเสสฺสสิ, อิมํ ปฏิปทํ ภาเวนฺโต สพฺพทิสาสุ กิตฺติยา ปากโฏ ภวิสฺสสีติ วุตฺตํ โหติ. สุตฺวา ธีรานนฺติอาทีนํ ปน จตุนฺนํ ปทานํ อยมตฺโถ:- เยน จ กิตฺติโฆเสน ภาหิสิ ทส ทิสา ตํ ธีรานํ ฌายีนํ กามจาคินํ นิคฺโฆสํ สุตฺวา อถ ตฺวํ เตน อุทฺธจฺจมนาปชฺชิตฺวา ภิยฺโย หิริญฺจ สทฺธญฺจ กเรยฺยาสิ, เตน โฆเสน หรายมาโน "นิยฺยานิกปฏิปทา อยนฺ"ติ สทฺธํ อุปฺปาเทตฺวา อุตฺตริ ปฏิปตฺติเมว พฺรูเหยฺยาสิ. มามโกติ เอวํ หิ สนฺเต มม สาวโก โหตีติ. [๗๒๖] ตํ นทีหีติ ยนฺตํ มยา "หิริญฺจ สทฺธญฺจ ภิยฺโย กุพฺเพถา"ติ วทตา "อุทฺธจฺจํ น กาตพฺพนฺ"ติ วุตฺตํ, ตํ อิมินา นทีนิทสฺสเนนาปิ ชานาถ, ตพฺพิปริยายญฺจ โสพฺเภสุ จ ปทเรสุ จ ชานาถ. โสพฺเภสูติ มาติกาสุ. ปทเรสูติ ทรีสุ. กถํ? สณนฺตา ยนฺติ กุโสพฺภา, ตุณฺหี ยนฺติ มโหทธีติ. กุโสพฺภา หิ โสพฺภปทราทิเภทา สพฺพาปิ กุนฺนทิโย สณนฺตา สทฺทํ กโรนฺตา อุทฺธตา หุตฺวา ยนฺติ, คงฺคาทิเภทา ปน มหานทิโย ตุณฺหี ยนฺติ, เอวํ "โมเนยฺยํ ปูเรมี"ติ อุทฺธโต โหติ อมามโก, มามโก ปน หิริญฺจ สทฺธญฺจ อุปฺปาเทตฺวา นีจจิตฺโตว โหติ. [๗๒๗-๙] กิญฺจ ภิยฺโย:- ยทูนกํ ฯเปฯ ปณฺฑิโตติ. ตตฺถ สิยา:- สเจ อฑฺฒกุมฺภูปโม พาโล สณนฺตตาย, รหโท ปูโรว ปณฺฑิโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๓.

สนฺตตาย, อถ กสฺมา พุทฺธสมโณ เอวํ ธมฺมเทสนาพฺยาวโฏ หุตฺวา พหุํ ภาสตีติ อิมินา สมฺพนฺเธน "ยํ สมโณ"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- ยํ พุทฺธสมโณ พหุ ภาสติ อุเปตํ อตฺถสญฺหิตํ, อตฺถเปตํ ธมฺมุเปตญฺจ หิเตน จ สหิตํ, ตํ น อุทฺธจฺเจน, อปิจ โข ชานํ โส ธมฺมํ เทเสติ ทิวสมฺปิ เทเสนฺโต นิปฺปปญฺโจว หุตฺวา. ตสฺส หิ สพฺพํ วจีกมฺมํ ญาณานุปริวตฺติ. เอวํ เทเสนฺโต จ "อิทมสฺส หิตนฺ"ติ นานปฺปการโต ชานํ โส พหุ ภาสติ, น เกวลํ พหุภาณิตาย. อวสานคาถาย สมฺพนฺโธ:- เอวํ ตาว สพฺพญฺญุตญฺญาเณน สมนฺนาคโต พุทฺธสมโณ ชานํ โส ธมฺมํ เทเสติ, ชานํ โส พหุํ ภาสติ. เตน เทสิตํ ปน ธมฺมํ นิพฺเพธภาคิเยเนว ญาเณน โย จ ชานํ สํยตตฺโต, ชานํ น พหุํ ภาสติ, ส มุนิ โมนมรหติ, ส มุนิ โมนมชฺฌคาติ. ตสฺสตฺโถ:- ตํ ธมฺมํ ชานนฺโต สํยตตฺโต คุตฺตจิตฺโต หุตฺวา ยํ ภาสิตํ สตฺตานํ หิตสุขาวหํ น โหติ, ตํ ชานํ น พหุ ภาสติ. โส เอวํวิโธ โมนตฺถํ ปฏิปนฺนโก มุนิ โมเนยฺยปฏิปทาสงฺขาตํ โมนํ อรหติ. น เกวลญฺจ อรหติเยว, อปิจ โข ปน ส มุนิ อรหตฺตมคฺคญาณสงฺขาตํ โมนํ อชฺฌคา อิจฺเจว เวทิตพฺโพติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ. ตํ สุตฺวา นาลกตฺเถโร ตีสุ ฐาเนสุ อปฺปิจฺโฉ อโหสิ ทสฺสเน สวเน ปุจฺฉายาติ. โส หิ เทสนาปริโยสาเน ปสนฺนจิตฺโต ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา วนํ ปวิฏฺโฐ, ปุน "อโห วตาหํ ภควนฺตํ ปสฺเสยฺยนฺ"ติ โลลภาวํ น ชเนสิ. อยมสฺส ทสฺสเน อปฺปิจฺฉตา. ตถา "อโห วตาหํ ปุน ธมฺมเทสนํ สุเณยฺยนฺ"ติ โลลภาวํ น ชเนสิ. อยมสฺส สวเน อปฺปิจฺฉตา. ตถา "อโห วตาหํ ปุน โมเนยฺยปฏิปทํ ปุจฺเฉยฺยนฺ"ติ โลลภาวํ น ชเนสิ. อยมสฺส ปุจฺฉาย อปฺปิจฺฉตา. โส เอวํ อปฺปิจฺโฉ สมาโน ปพฺพตปาทํ ปวิสิตฺวา เอกวนสณฺเฑ เทฺว ทิวสานิ น วสิ, เอกรุกฺขมูเล เทฺว ทิวสานิ น นิสีทิ, เอกคาเม เทฺว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓๔.

ทิวสานิ ปิณฺฑาย น ปาวิสิ. อิติ วนโต วนํ, รุกฺขโต รุกฺขํ, คามโต คามํ อาหิณฺฑนฺโต อนุรูปปฏิปทํ ปฏิปชฺชิตฺวา อคฺคผเล ปติฏฺฐาสิ. อถ ยสฺมา โมเนยฺยปฏิปทํ อุกฺกฏฺฐํ กตฺวา ปูเรนฺโต ภิกฺขุ สตฺเตว มาสานิ ชีวติ, มชฺฌิมํ กตฺวา ปูเรนฺโต สตฺตวสฺสานิ, มนฺทํ กตฺวา ปูเรนฺโต โสฬสวสฺสานิ, อยเมส ^๑- อุกฺกฏฺฐํ กตฺวา ปูเรสิ, ตสฺมา สตฺตมาเส ฐตฺวา อตฺตโน อายุสงฺขารปริกฺขยํ ญตฺวา นฺหายิตฺวา นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ทิคุณํ สงฺฆาฏึ ปารุปิตฺวา ทสพลาภิมุโข ปญฺจปติฏฺฐิตํ วนฺทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา หิงฺคุลกปพฺพตํ นิสฺสาย ฐิตโกว อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ. ตสฺส ปรินิพฺพุตภาวํ ญตฺวา ภควา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ ตตฺถ คนฺตฺวา สรีรกิจฺจํ ธาตุโย คาหาเปตฺวา เจติยํ ปติฏฺฐาเปตฺวา อคมาสีติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย นาลกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. --------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๓๓๒-๓๓๔. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=7484&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=7484&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=388 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=9556 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=9686 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=9686 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25