ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                       ๑๐. โกกาลิกสุตฺตวณฺณนา
      เอวมฺเม สุตฺตนฺติ โกกาลิกสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? อิมสฺส สุตฺตสฺส อุปฺปตฺติ
อตฺถวณฺณนายเมว ๑- อาวิภวิสฺสติ. อตฺถวณฺณนาย จสฺส เอวมฺเม สุตนฺติอาทิ
วุตฺตนยเมว. อถ โข โกกาลิโกติ เอตฺถ ปน โก อยํ โกกาลิโก, กสฺมา จ
อุปสงฺกมีติ? วุจฺจเต:- อยํ กิร โกกาลิกรฏฺเฐ ๒- โกกาลิกนคเร
โกกาลิกเสฏฺฐิสฺส ปุตฺโต ปพฺพชิตฺวา ปิตรา การาปิเต วิหาเรเยว ปฏิวสติ
"จูฬโกกาลิโก"ติ นาเมน, น เทวทตฺตสิสฺโส. โส หิ พฺราหฺมณปุตฺโต
"มหาโกกาลิโก"ติ ปญฺญายิ.
      ภควติ กิร สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต เทฺว อคฺคสาวกา ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ
สทฺธึ ชนปทจาริกํ จรมานา อุปกฏฺฐาย วสฺสูปนายิกาย วิเวกวาสํ วสิตุกามา
เต ภิกฺขู อุยฺโยเชตฺวา อตฺตโน ปตฺตจีวรมาทาย ตสฺมึ ชนปเท ตํ นครํ ปตฺวา
ตํ วิหารํ อคมํสุ. ตตฺถ เต โกกาลิเกน สทฺธึ สมฺโมทิตฺวา ตํ อาหํสุ "อาวุโส
มยํ อิธ เตมาสํ วสิสฺสาม, มา กสฺสจิ อาโรเจยฺยาสี"ติ. โส "สาธู"ติ
ปฏิสฺสุณิตฺวา เตมาเส อตีเต อิตรทิวสํ ปเคว นครํ ปวิสิตฺวา อาโรเจสิ
"ตุเมฺห อคฺคสาวเก อิธาคนฺตฺวา วสมาเน น ชานิตฺถ, น เต โกจิ ปจฺจเยนาปิ
@เชิงอรรถ:  ก. สุตฺตวณฺณนายเมว   สี.,อิ. โกกาลิรฏฺเฐ. สา.ป. ๑/๑๘๑/๒๐๕-๘,
@นโน.ปู. ๓/๘๙/๓๖๒-๖

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๔.

นิมนฺเตตี"ติ. นครวาสิโน "กสฺมา โน ภนฺเต นาโรจยิตฺถา"ติ. กึ อาโรจิเตน, กึ นาทฺทสถ เทฺว ภิกฺขู วสนฺเต, นนุ เอเต อคฺคสาวกาติ. เต ขิปฺปํ สนฺนิปติตฺวา สปฺปิคุฬวตฺถาทีนิ อาเนตฺวา โกกาลิกสฺส ปุรโต นิกฺขิปึสุ. โส จินฺเตสิ "ปรมปฺปิจฺฉา อคฺคสาวกา `ปยุตฺตวาจาย อุปฺปนฺโน ลาโภ'ติ ญตฺวา น สาทิยิสฺสนฺติ, อสฺสาทิยนฺตา อทฺธา `อาวาสิกสฺส เทถา'ติ ภณิสฺสนฺติ, หนฺทาหํ อิมํ ลาภํ คาหาเปตฺวา คจฺฉามี"ติ. โส ตถา อกาสิ, เถรา ทิสฺวาว ปยุตฺตวาจาย อุปฺปนฺนํ ลาภํ ๑- ญตฺวา "อิเม ปจฺจยา เนว อมฺหากํ, น โกกาลิกสฺส วฏฺฏนฺตี"ติ จินฺเตตฺวา "อาวาสิกสฺส เทถา"ติ อวตฺวา ปฏิกฺขิปิตฺวา ปกฺกมึสุ. เตน โกกาลิโก "กถํ หิ นาม อตฺตนา อคฺคณฺหนฺตา มยฺหมฺปิ น ทาเปสุนฺ"ติ โทมนสฺสํ อุปฺปาเทสิ. เต ภควโต สนฺติกํ อคมํสุ. ภควา จ ปวาเรตฺวา สเจ อตฺตนา ชนปทจาริกํ น คจฺฉติ, อคฺคสาวเก เปเสสิ ๒- "จรถ ภิกฺขเว จาริกํ พหุชนหิตายา"ติอาทีนิ ๓- วตฺวา. อิทมาจิณฺณํ ตถาคตานํ. เตน โข ปน สมเยน อตฺตนา อคนฺตุกาโม โหติ. อถ โข อิเม ปุนเทว อุยฺโยเชสิ "คจฺฉถ ภิกฺขเว จรถ จาริกนฺ"ติ. เต ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ จาริกํ จรมานา อนุปุพฺเพน ตสฺมึ รฏฺเฐ ตเมว นครํ อคมํสุ. นาครา เถเร สญฺชานิตฺวา สห ปริกฺขาเรหิ ทานํ สชฺเชตฺวา นครมชฺเฌ มณฺฑปํ กตฺวา ทานมทํสุ, เถรานญฺจ ปริกฺขาเร อุปนาเมสุํ. เถรา คเหตฺวา ภิกฺขุสํฆสฺส อทํสุ. ตํ ทิสฺวา โกกาลิโก จินฺเตสิ "อิเม ปุพฺเพ อปฺปิจฺฉา อเหสุํ, อิทานิ โลภาภิภูตา ปาปิจฺฉา ชาตา, ปุพฺเพปิ อปฺปิจฺฉสนฺตุฏฺฐปวิวิตฺตสทิสา มญฺเญ, อิเม ปาปิจฺฉา อสนฺตคุณปริทีปกา ปาปภิกฺขู"ติ. โส เถเร อุปสงฺกมิตฺวา "อาวุโส ตุเมฺห ปุพฺเพ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อุปฺปนภาวํ ฉ.ม. เปเสติ วิ.มหา. ๔/๓๒/๒๗

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๕.

อปฺปิจฺฉสนฺตุฏฺฐปวิวิตฺตา วิย อหุวตฺถ, อิทานิ ปนตฺถ ปาปภิกฺขู ชาตา"ติ วตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ตาวเทว ตรมานรูโป นิกฺขมิตฺวา คนฺตฺวา "ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสฺสามี"ติ สาวตฺถาภิมุโข คนฺตฺวา อนุปุพฺเพน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิ. อยเมตฺถ โกกาลิโก, อิมินา การเณน อุปสงฺกมิ. เตน วุตฺตํ "อถ โข โกกาลิโก ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมี"ติอาทิ. ภควา ตํ ตุริตตุริตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาว อาวชฺเชตฺวา อญฺญาสิ "อคฺคสาวเก อกฺโกสิตุกาโม อาคโต"ติ. "สกฺกา นุ โข ปฏิเสเธตุนฺ"ติ จ อาวชฺเชนฺโต "น สกฺกา, เถเรสุ อปรชฺฌิตฺวา ๑- อาคโต, เอกํเสน ปทุมนิรเย อุปฺปชฺชิสฺสตี"ติ อทฺทส. เอวํ ทิสฺวาปิ ปน "สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนปิ นาม ครหนฺตํ ๒- สุตฺวา น นิเสเธตี"ติ ปรูปวาทโมจนตฺถํ อริยูปวาทสฺส มหาสาวชฺชภาว- ทสฺสนตฺถญฺจ "มาเหวนฺ"ติอาทินา นเยน ติกฺขตฺตุํ ปฏิเสเธติ. ๓- ตตฺถ มาเหวนฺติ มา เอวมาห, มา หิ ๔- เอวํ อภณีติ อตฺโถ. เปสลาติ ปิยสีลา. สทฺธายิโกติ สทฺธาคมกโร, ปสาทาวโหติ วุตฺตํ โหติ. ปจฺจยิโกติ ปจฺจยกโร, "เอวเมตนฺ"ติ สนฺนิฏฺฐานาวโหติ ๕- วุตฺตํ โหติ. อจิรปกฺกนฺตสฺสาติ ปกฺกนฺตสฺส สโต นจิเรเนว. สพฺโพ กาโย ผุฏฺโฐ ๖- อโหสีติ เกสคฺคมตฺตมฺปิ โอกาสํ อวชฺเชตฺวา สกลสรีรํ อฏฺฐีนิ ภินฺทิตฺวา อุคฺคตาหิ ปีฬกาหิ อชฺโฌตฺถฏํ อโหสิ. ตตฺถ ยสฺมา พุทฺธานุภาเวน ตถารูปํ กมฺมํ พุทฺธานํ สมฺมุขีภาเว วิปากํ น เทติ, ทสฺสนูปจาเร ปน วิชหิตมตฺเต เทติ, ตสฺมา ตสฺส อจิรปกฺกนฺตสฺเสว ปีฬกา อุฏฺฐหึสุ. เตเนว จ ๗- วุตฺตํ "อจิรปกฺกนฺตสฺส จ โกกาลิกสฺสา"ติ. อถ กสฺมา น ตตฺเถว อฏฺฐาสีติ เจ? @เชิงอรรถ: ก. เตสุ อปรชฺฌิตุํ ก. โมคฺคลฺลานานมฺปิ นาม ครหํ @ ฉ.ม.,อิ. ปฏิเสเธสิ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @ ฉ.ม.,อิ. สนฺนิฏฺฐาวโหติ ฉ.ม.,อิ. ผุโฏ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๖.

กมฺมานุภาเวน. โอกาสกตํ หิ กมฺมํ อวสฺสํ วิปจฺจติ, ตสฺมา ๑- ตสฺส ตตฺถ ฐาตุํ น เทติ. โส กมฺมานุภาเวน โจทิยมาโน อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ. กฬายมตฺติโยติ วรกมตฺติโย. ๒- เพฬุวสลาฏุกมตฺติโยติ ตรุณเพฬุวมตฺติโย. ปภิชฺชึสูติ ภิชฺชึสุ. ตาสุ ภินฺนาสุ สกลสรีรํ ปนสปกฺกํ วิย อโหสิ. โส ปกฺเกน คตฺเตน อนยพฺยสนํ ปตฺวา ทุกฺขาภิภูโต เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก สยิ. อถ ธมฺมสฺสวนตฺถํ อาคตาคตา มนุสฺสา ตํ ทิสฺวา "ธิ โกกาลิก, ธิ โกกาลิก อยุตฺตมกาสิ, อตฺตโนเยว มุขํ นิสฺสาย อนยพฺยสนํ ปตฺโตสี"ติ อาหํสุ. เตสํ สุตฺวา อารกฺขเทวตา ธิกฺการํ อกํสุ. ๓- อารกฺขเทวตานํ อากาสเทวตา ๔- อิมินา อุปาเยน ยาว อกนิฏฺฐภวนา เอกธิกฺกาโร อุทปาทิ. ตทา จ ตุรู ๕- นาม ภิกฺขุ โกกาลิกสฺส อุปชฺฌาโย อนาคามิผลํ ปตฺวา สุทฺธาวาเสสุ นิพฺพตฺโต โหติ, โสปิ สมาปตฺติยา วุฏฺฐิโต ตํ ธิกฺการํ สุตฺวา อาคมฺม โกกาลิกํ โอวทิ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตปฺปสาทชนนตฺถํ. โส ตสฺสาปิ วจนํ อคฺคเหตฺวา อญฺญทตฺถุ ตเมว อปราเธตฺวา กาลํ กตฺวา ปทุมนิรเย อุปฺปชฺชิ. เตนาห "อถ โข โกกาลิโก ภิกฺขุ เตเนว ปาเปน ๖- ฯเปฯ อาฆาเตตฺวา"ติ. อถ โข พฺรหฺมา สหมฺปตีติ โก อยํ พฺรหฺมา, กสฺมา จ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจาติ? อยํ กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน สหโก นาม ภิกฺขุ อนาคามี หุตฺวา สุทฺธาวาเสสุ อุปฺปนฺโน, ตตฺถ นํ "สหมฺปติ พฺรหฺมา"ติ สญฺชานนฺติ. โส ปน "อหํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปทุมนิรยํ กิตฺเตสฺสามิ, ตโต ภควา ภิกฺขูนํ อาโรเจสฺสติ. กถานุสนฺธิกุสลา ภิกฺขู ตตฺถายุปฺปมาณํ ปุจฺฉิสฺสนฺติ, ภควา ตํ ๗- อาจิกฺขนฺโต อริยูปวาเท อาทีนวํ ปกาเสสฺสตี"ติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. ตํ ฉ.ม.,อิ. จณกมตฺติโย ก. เอกธิกฺการมกํสุ @ ฉ.ม. อากาสฏฺฐเทวตาติ สี. ตุทุ, ก. จตุที, ม. จาตุทีโป @ ฉ.ม.,อิ. เตเนวาพาเธน ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๗.

อิมินา การเณน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ. ภควา ตเถว อกาสิ, อญฺญตโรปิ ภิกฺขุ ปุจฺฉิ. เตน จ ปุฏฺโฐ "เสยฺยถาปิ ภิกฺขู"ติอาทิมาห. ตตฺถ วีสติขาริโกติ มาคธเกน ปตฺเถน จตฺตาโร ปตฺถา โกสลรฏฺเฐ เอโก ปตฺโถ โหติ, เตน ปตฺเถน จตฺตาโร ปตฺถา อาฬฺหกํ, จตฺตาริ อาฬฺหกานิ โทณํ, จตุโทณา มานิกา, จตุมานิกา ขารี, ตาย ขาริยา วีสติขาริโก. ติลวาโหติ ติลสกฏํ. อพฺพุโท นิรโยติ อพฺพุโท นาม โกจิ ปจฺเจกนิรโย นตฺถิ, อวีจิมฺหิเยว อพฺพุทคณนาย ปจฺจโนกาโส ปน "อพฺพุโท นิรโย"ติ วุตฺโต. เอส นโย นิรพฺพุทาทีสุ. ตตฺถ วสฺสคณนาปิ เอวํ เวทิตพฺพา:- ยเถว หิ สตํ สตสหสฺสานิ โกฏิ โหติ, เอวํ สตํ สตสหสฺสโกฏิโย ปโกฏิ นาม โหติ, สตํ สตสหสฺสปฺปโกฏิโย โกฏิปฺปโกฏิ นาม, สตํ สตสหสฺสโกฏิปฺปโกฏิโย นหุตํ, สตํ สตสหสฺสนหุตานิ นินฺนหุตํ, สตํ สตสหสฺสนินฺนหุตานิ เอกํ อพฺพุทํ, ตโต วีสติคุณํ นิรพฺพุทํ. เอส นโย สพฺพตฺถ. เกจิ ปน "ตตฺถ ตตฺถ ปริเทวนานตฺเตนปิ ๑- อิมานิ นามานิ ลทฺธานี"ติ วทนฺติ, อปเร "สีตนรกา เอว เอเต"ติ. อถาปรนฺติ ตทตฺถวิเสสตฺถทีปกํ คาถาพนฺธํ สนฺธาย วุตฺตํ. ปาฐวเสน ๒- วุตฺตวีสติคาถาสุ หิ เอตฺถ "สตํ สหสฺสานนฺ"ติ อยเมกา เอว คาถา วุตฺตตฺถทีปิกา, เสสา วิเสสตฺถทีปิกา เอว อวสาเน คาถาทฺวยเมว ปน มหาอฏฺฐกถายํ วินิจฺฉิตฏฺฐาเน ๓- นตฺถิ เตนาโวจุมฺห "วีสติคาถาสู"ติ. [๖๖๓] ตตฺถ กุฐารีติ อตฺตจฺเฉทกฏฺเฐน กุฐาริสทิสา ผรุสวาจา. ฉินฺทตีติ กุสลมูลสงฺขาตํ อตฺตโน มูลํเยว นิกฺกนฺตติ. @เชิงอรรถ: ก. เวทนานานตฺเตนปิ @ ก. ปากฏวเสน ฉ.ม.,อิ. วินิจฺฉิตปาโฐ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๘.

[๖๖๔] นินฺทิยนฺติ นินฺทิตพฺพํ. ตํ วา นินฺทติ โย ปสํสิโยติ โย อุตฺตมฏฺเฐน ปสํสารโห ปุคฺคโล, ตํ วา โย ๑- ปาปิจฺฉตาทีนิ อาโรเปตฺวา ครหติ, วิจินาตีติ อุปจินาติ. กลินฺติ อปราธํ. [๖๖๕] อยํ กลีติ อยํ อปราโธ. อกฺเขสูติ ชูตกีฬนอกฺเขสุ. สพฺพสฺสาปิ สหาปิ อตฺตนาติ สพฺเพน อตฺตโน ธเนนปิ อตฺตนาปิ สทฺธึ. สุคเตสูติ สุฏฺฐุคตตฺตา, สุนฺทรญฺจ ฐานํ คตตฺตา สุคตนามเกสุ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธสาวเกสุ. มนํ ปโทสเยติ โย มนํ ปทูเสยฺย. ตสฺสายํ มโน ปโทโส เอว มหนฺตตโร ๒- กลีติ วุตฺตํ โหติ. [๖๖๖] กสฺมา? ยสฺมา สตํ สหสฺสานํ ฯเปฯ ปาปกํ, ยสฺมา วสฺสคณนาย เอตฺตโก โส กาโล, ยํ กาลํ อริยครหี วาจํ มนญฺจ ปณิธาย ปาปกํ นิรยํ อุเปติ, ตตฺถ ปจฺจตีติ วุตฺตํ โหติ. อิทํ หิ สงฺเขเปน ปทุมนิรเย อายุปฺปมาณํ. [๖๖๗] อิทานิ อปเรนปิ นเยน "อยเมว มหนฺตตโร กลิ, โย สุคเตสุ มนํ ปทูสเย"ติ อิมมตฺถํ วิภาเวนฺโต "อภูตวาที"ติอาทิมาห. ตตฺถ อภูตวาทีติ อริยูปวาทวเสน อลิกวาที. นิรยนฺติ ปทุมาทึ. เปจฺจ สมา ภวนฺตีติ อิโต ปฏิคนฺตฺวา นิรยุปปตฺติยา สมา ภวนฺติ. ปรตฺถาติ ปรโลเก. [๖๖๘] กิญฺจ ภิยฺโย:- โย อปฺปทุฏฺฐสฺสาติ. เอตฺถ ๓- จ โทสาภาเวน อปฺปทุฏฺโฐ, อวิชฺชามลาภาเวน สุทฺโธ, ปาปิจฺฉาภาเวน อนงฺคโณติ เวทิตพฺโพ. อปฺปทุฏฺฐตฺตา วา สุทฺธสฺส, สุทฺธตฺตา อนงฺคณสฺสาติ เอวเมตฺถ ๔- โยเชตพฺพํ. [๖๖๙] เอวํ สุคเตสุ มโนปโทสสฺส มหนฺตตรกลิภาวํ สาเธตฺวา อิทานิ วาริตวตฺถุคาถา ๕- นาม จุทฺทส คาถา อาห. ตา ๖- กิร โกกาลิกํ มียมานเมว @เชิงอรรถ: ฉ.ม. โส ฉ.ม.,อิ. มหตฺตโร, เอวมุปริปิ ฉ.ม. ตตฺถ @ ฉ.ม. เอวมฺเปตฺถ ก. ธาริตวตฺถุคาถา ฉ.ม.,อิ. อิมา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๙.

โอวทนฺเตนายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน วุตฺตา, "มหาพฺรหฺมุนา"ติ เอเก. ตาสํ อิมินา สุตฺเตน สทฺธึ เอกสงฺคหตฺถํ อยมุทฺเทโส "โย โลภคุเณ อนุยุตฺโต"ติอาทิ. ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว "คุโณ"ติ นิทฺทิฏฺฐตฺตา อเนกกฺขตฺตุํ ปวตฺตตฺตา วา โลโภเยว โลภคุโณ, ตณฺหาเยตํ อธิวจนํ. อวทญฺญูติ อวจนญฺญู พุทฺธานมฺปิ โอวาทํ อคฺคหเณน. มจฺฉรีติ ปญฺจวิธมจฺฉริเยน. เปสุณิยสฺมึ ๑- อนุยุตฺโต อคฺคสาวกานํ เภทกามตาย. เสสํ ปากฏเมว. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- โย อาวุโส โกกาลิก ตุมฺหาทิโส อนุยุตฺตโลภตณฺหาย โลภคุเณ อนุยุตฺโต อสฺสทฺโธ กทริโย อวทญฺญู มจฺฉรี เปสุณิยสฺมึ อนุยุตฺโต, โส วจสา ปริภาสติ อญฺญํ อภาสเนยฺยมฺปิ ปุคฺคลํ. เตน ตํ วทามิ "มุขทุคฺคา"ติ คาถาตฺตยํ. [๖๗๐] ตสฺสายํ อนุตฺตานปทตฺโถ:- มุขทุคฺค มุขวิสม วิภูต วิคตภูต อลิกวาทิ อนริย อสปฺปุริส ภูนหต ๒- ภูติหนก วุฑฺฒินาสก ๓- ปุริสนฺต อนฺติมปุริส กลิ อลกฺขิปุริส อวชาต พุทฺธสฺส อวชาตปุตฺต. [๖๗๑] รชมากิรสีติ กิเลสรชํ อตฺตนิ ปกฺขิปสิ. ปปตนฺติ โสพฺภํ. "ปปาฏนฺ"ติปิ ๔- ปาโฐ, โส เอวตฺโถ. "ปปทนฺ"ติ ๕- ปาโฐ, มหานิรยนฺติ อตฺโถ. [๖๗๒] เอติ หตนฺติ เอตฺถ หอิติ นิปาโต, ตนฺติ ตํ กุสลากุสลํ กมฺมํ. อถวา หตนฺติ คตํ ปฏิปนฺนํ, อุปจิตนฺติ อตฺโถ. สุวามีติ สามิ ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา. โส หิ ตํ กมฺมํ ลภเตว, นาสฺส ตํ นสฺสตีติ วุตฺตํ โหติ. ยสฺมา จ ลภติ, ตสฺมา ทุกฺขํ มนฺโท ฯเปฯ กิพฺพิสการี. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เปสุณิยํ, เอวมุปริปิ @ ฉ.ม.,อิ. ภูนหุ ก. หตพุฑฺฒิ พุฑฺฒินาสก @ ก. ปปฏนฺติปิ ก. ปปตฺตนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๐.

[๖๗๓] อิทานิ ยํ ทุกฺขํ มนฺโท ปสฺสติ, ตํ ปกาเสนฺโต "อโยสงฺกุ- สมาหตฏฺฐานนฺ"ติอาทิมาห. ตตฺถ ปุริมอุปฑฺฒคาถาย ตาว อตฺโถ:- ยํ ตํ อโยสงฺกุสมาหตฏฺฐานํ สนฺธาย ภควตา "ตเมนํ ภิกฺขเว นิรยปาลา ปญฺจวิธพนฺธนํ นาม กมฺมการณํ กโรนฺตีติ ๑- วุตฺตํ, ตํ อุเปติ, เอวํ อุเปนฺโต ๒- จ ตตฺเถว อาทิตฺตาย โลหปฐวิยา นิปชฺชาเปตฺวา นิรยปาเลหิ ปญฺจสุ ฐาเนสุ อาโกฏิยมานํ ตตฺตํ ขิลสงฺขาตํ ติณฺหธารํ อยสูลมุเปติ, ยํ สนฺธาย ภควตา วุตฺตํ "ตตฺตํ อโยขิลํ หตฺเถ คเมนฺตี"ติอาทิ. ๓- ตโต ปรา อุปฑฺฒคาถา อเนกานิ วสฺสสหสฺสานิ ตตฺถ ปจิตฺวา ปกฺกาวเสสานุภวนตฺถํ อนุปุพฺเพน ขาโรทกนทีตีรํ คตสฺส ยนฺตํ "ตตฺตํ อโยคุฬํ มุเข ปกฺขิปนฺติ, ตตฺตํ ตมฺพโลหํ มุเข อาสิญฺจนฺตี"ติ วุตฺตํ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ. ตตฺถ อโยติ โลหํ. คุฬสนฺนิภนฺติ เพฬุวกสณฺฐานํ. อโยคหเณน เจตฺถ ตมฺพโลหํ, อิตเรน อโยคุฬํ เวทิตพฺพํ. ปติรูปนฺติ กตกมฺมานุรูปํ. [๖๗๔] ตโต อปราสุ คาถาสุ น หิ วคฺคูติ "คณฺหถ ปหรถา"ติ อาทีนิ วทนฺตา นิรยปาลา มธุรํ วาจํ น วทนฺติ. นาภิชวนฺตีติ น สุมุขภาเวน อภิมุขา ชวนฺติ, น สุมุขา อุปสงฺกมนฺติ, อนยพฺยสนมาวหนฺตา เอว อุปสงฺกมนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. น ตาณมุเปนฺตีติ ตาณํ เลณํ ปฏิสรณํ หุตฺวา น อุปคจฺฉนฺติ, คณฺหนฺตา หนนฺตา เอว อุเปนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. องฺคาเร สนฺถเต เสนฺตีติ ๔- องฺคารปพฺพตํ อาโรปิตา สมานา อเนกานิ วสฺสสหสฺสานิ สนฺถเต องฺคาเร เสนฺติ. คินิสมฺปชฺชลิตนฺติ ๕- สมนฺตโต ชลิตํ สพฺพทิสาสุ จ สมฺปชฺชลิตํ อคฺคึ. ปวิสนฺตีติ มหานิรเย ปกฺขิตฺตา สมานา โอคาหนฺติ. @เชิงอรรถ: ม.อุ. ๑๔/๒๕๐/๒๑๗, องฺ.ติก. ๒๐/๓๖/๑๓๕ สี, อุเปโต @ ม.อุ. ๑๔/๒๕๐/๒๑๗, องฺ.ติก. ๒๐/๓๖/๑๓๕ @ ฉ.ม. สยนฺตีติ ก. อคฺคินิสมํ ปชฺชลิตนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๑.

มหานิรโย นาม โย โส "จตุกฺกณฺโณ"ติ ๑- วุตฺโต, ยํ โยชนสเต ฐตฺวา ปสฺสตํ อกฺขีนิ ภิชฺชนฺติ. [๖๗๕] ชาเลน จ โอนหิยานาติ อโยชาเลน ปริเวเฐตฺวา มิคลุทฺทกา มิคํ วิย หนนฺติ. อิทํ เทวทตฺเต อวุตฺตกมฺมกรณํ. ๒- อนฺธํว ติมิสมายนฺตีติ อนฺธกรเณน อนฺธเมว พหลนฺธการตฺตา "ติมิสนฺ"ติ สญฺญิตํ ธูมโรรุวํ นาม นรกํ คจฺฉนฺติ. ตตฺร กิร เตสํ ขรธูมํ ฆายิตฺวา อกฺขีนิ ภิชฺชนฺติ. เตน "อนฺธํวา"ติ วุตฺตํ. ตํ วิตตํ หิ ยถา มหิกาโยติ ตญฺจ อนฺธติมิสํ มหิกาโย วิย วิตตํ ๓- โหตีติ อตฺโถ. "วิตฺถตนฺ"ติปิ ปาโฐ. ๔- อิทมฺปิ เทวทูเต อวุตฺตกมฺมกรณเมว. [๖๗๖] อถ โลหมยนฺติ อยํ ปน โลหกุมฺภี ปฐวิปริยนฺติกา จตุนหุตาธิกานิ เทฺวโยชนสตสหสฺสานิ คมฺภีรา สมติตฺติกา ตตฺตโลหปูรา โหติ. ปจฺจนฺติ หิ ตาสุ จิรรตฺตนฺติ ตาสุ กุมฺภีสุ ทีฆรตฺตํ ปจฺจนฺติ. อคฺคินิสมาสูติ อคฺคิสมาสุ. สมุปฺปิลวาเตติ ๕- สมุปฺปลวนฺตา, สกิมฺปิ อุทฺธํ สกิมฺปิ อโธ คจฺฉมานา เผณุทฺเทหกํ ปจฺจนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. เทวทูเต วุตฺตนเยเนว ตํ เวทิตพฺพํ. [๖๗๗] ปุพฺพโลหิตมิสฺเสติ ปุพฺพโลหิตมิสฺสาย โลหกุมฺภิยา. ตตฺถ กินฺติ ตตฺถ. ยํ ยนฺทิสตนฺติ ทิสํ วิทิสํ. ๖- อธิเสตีติ คจฺฉติ. "อภิเสตี"ติปิ ปาโฐ. ตตฺถ ยํ ยํ ทิสํ อลฺลียติ อปสฺสยตีติ อตฺโถ. กิลิสฺสตีติ พาธียติ. "กิลิชฺชตี"ติปิ ปาโฐ, ปูติ โหตีติ อตฺโถ. สมฺผุสมาโนติ เตน ปุพฺพโลหิเตน ผุฏฺโฐ สมาโน. อิทมฺปิ เทวทูเต อวุตฺตกมฺมกรณํ. @เชิงอรรถ: ม.อุ. ๑๔/๒๕๐/๒๑๗, องฺ.ติก. ๒๐/๓๖/๑๓๖ ฉ.ม...การณํ @ ก. วิตฺถตํ ก. ชาติ จ รูปิยาโต @ ก. สมุปฺปิลวาสาติ, สี. สมุปฺปิลวาโสติ ฉ.ม. ยํ ยํ ทิสกนฺติ ทิสํ วิทิสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๒.

[๖๗๘] ปุฬวาวสเถติ ปุฬวานํ อาวาเส. อยมฺปิ โลหกุมฺภีเยว เทวทูเต "คูถนิรโย"ติ วุตฺตา, ตตฺถ ปติตสฺส สูจิมุขปาณา ฉวิอาทีนิ ฉินฺทิตฺวา อฏฺฐิมิญฺชํ ขาทนฺติ. คนฺตุํ น หิ ตีรมปตฺถีติ อวคนฺตุํ ๑- น หิ ตีรมตฺถิ. "ตีรวมตฺถี"ติปิ ปาโฐ, โสเยวตฺโถ. ตีรเมว เอตฺถ "ตีรวนฺ"ติ วุตฺตํ. สพฺพสฺมา หิ สมนฺตกปลฺลาติ ยสฺมา ตสฺสา กุมฺภิยา อุปริภาเคปิ นิกุชฺชิตตฺตา สพฺพตฺถ สมา สมนฺตโต กฏาหา, ตสฺมา อวคนฺตุํ ๑- ตีรํ นตฺถีติ วุตฺตํ โหติ. [๖๗๙] อสิปตฺตวนํ เทวทูเต วุตฺตนยเมว. ตํ หิ ทูรโต รมณียํ อมฺพวนํ วิย ทิสฺสติ, อเถตฺถ โลเภน เนรยิกา ปวิสนฺติ, ตโต เนสํ วาเตริตานิ ปตฺตานิ ปติตฺวา องฺคปจฺจงฺคานิ ฉินฺทนฺติ. เตนาห "ตํ ปวิสนฺติ สมุจฺฉินฺนคตฺตา"ติ. ๒- ตํ ปวิสนฺติ ตโต สุฏฺฐุ ฉินฺนคตฺตา โหนฺตีติ. ชิวฺหํ พฬิเสน คเหตฺวา อารจยารจยา ๓- วิหนนฺตีติ ตตฺถ อสิปตฺตวเน เวเคน วิธาวิตฺวา ๔- ปติตานํ มุสาวาทีนํ เนรยิกานํ นิรยปาลา ชิวฺหํ พฬิเสน นิกฺกฑฺฒิตฺวา ยถา มนุสฺสา อลฺลจมฺมํ ภูมิยํ ปตฺถริตฺวา ขิเลหิ อาโกเฏนฺติ, เอวํ อาโกเฏตฺวา ผรสูหิ ผาเลตฺวา ผาเลตฺวา เอกเมกํ โกฏึ ฉินฺทนฺตา ๕- วิหนนฺติ, ฉินฺนฉินฺนา โกฏิ ปุนปฺปุนํ สมุฏฺฐาติ. "อารชยารชยา"ติปิ ปาโฐ, อาวิญฺฉิตฺวา อาวิญฺฉิตฺวาติ ๖- อตฺโถ. เอตมฺปิ เทวทูเต อวุตฺตกมฺมกรณํ. [๖๘๐] เวตฺตรณินฺติ เทวทูเต "มหตี ขาโรทกา นที"ติ วุตฺตนทึ. สา กิร คงฺคา วิย อุทกภริตา ทิสฺสติ, อเถตฺถ นฺหายิสฺสาม ปิวิสฺสามาติ เนรยิกา ปตนฺติ. ติณฺหธารํ ขุรธารนฺติ ๗- ติณฺหผารํ ขุรผารํ, ติกฺขธารขุรธารวตินฺติ ๘- วุตฺตํ โหติ. ตสฺสา กิร นทิยา อุทฺธมโธ อุภยตีเรสุ จ ติณฺหธารา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อปคนฺตุํ ฉ.ม. สมุจฺฉิทคตฺตาติ @ ฉ.ม.,อิ. อารชยารชยา ฉ.ม.,อิ. ธาวิตฺวา ฉ.ม. ฉินฺเทตฺวา @ ก. อาวธิตฺวา อาวธิตฺวาติ อิ. ติณฺหธาร ขุรธารวตึ ก. ปปตนฺตีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๓.

ขุรธารา ๑- ปฏิปาฏิยา ฐปิตา วิย ติฏฺฐติ, ๒- เตน สา "ติณฺหธารา ขุรธารา"ติ วุจฺจติ. ตํ ติณฺหธารขุรธารํ อุทกาสาย อุเปนฺติ อลฺลียนฺตีติ อตฺโถ. เอวํ อุเปนฺตา จ ปาปกมฺเมน โจทิตา ตตฺถ มนฺทา ปปตนฺติ พาลาติ อตฺโถ. [๖๘๑] สามา สพลาติ เอตํ ปรโต "โสณา"ติ อิมินา โยเชตพฺพํ. สามวณฺณา กมฺมาสวณฺณา จ โสณา ขาทนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. กาโกลคณาติ กณฺหกากคณา. ปฏิคิทฺธาติ สุฏฺฐุ สญฺชาตเคธา หุตฺวา, "มหาคิชฺฌา"ติ เอเก. กุลลาติ กุลลปกฺขิโน, "เสนานเมตํ นามนฺ"ติ เอเก. วายสาติ อกณฺหา กากา. อิทมฺปิ เทวทูเต อวุตฺตกมฺมกรณํ. ตตฺถ วุตฺตานิปิ ปน กานิจิ ๓- อิธ น วุตฺตานิ, ตานิ เอเตสํ ปุริมปจฺฉิมภาคตฺตา วุตฺตาเนว โหนฺตีติ เวทิตพฺพานิ. [๖๘๒] อิทานิ สพฺพเมเวตํ นรกวุตฺตึ ทสฺเสตฺวา โอวทนฺโต "กิจฺฉา วตายนฺ"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- กิจฺฉา วต อิธ นรเก นานปฺปการกมฺมกรณเภทา วุตฺติ, ยํ ชโน ปสฺสติ ๔- กิพฺพิสการี. ตสฺมา อิธ ชีวิตเสเส ชีวิตสนฺตติยา วิชฺชมานาย อิธ โลเก ฐิโตเยว สมาโน สรณคมนาทิกุสลธมฺมานุฏฺฐาเนน กิจฺจกโร นโร สิยา ภเวยฺย. กิจฺจกโร ภวนฺโตปิ จ สาตจฺจการิตาวเสเนว ภเวยฺย, น ปมชฺเชยฺยํ, ๕- มุหุตฺตมฺปิ น ปมาทมาปชฺเชยฺยาติ อยเมตฺถ สมุจฺจยวณฺณนา. ยสฺมา ปน วุตฺตาวเสสานิ ปทานิ ปุพฺเพ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถตฺตา จ สุวิญฺเญยฺยาเนว, ตสฺมา อนุปทวณฺณนา น กตาติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย โกกาลิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------------ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ขุรา ฉ.ม. ติฏฺฐนฺติ ก. ปเนตานิ @ ฉ.ม. ผุสติ ฉ.ม.,อิ. น ปมชฺเช

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๓๐๓-๓๑๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=6830&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=6830&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=384              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=9435              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=9512              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=9512              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]