บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๗

๘. ปฏิสลฺลานสุตฺตวณฺณนา [๔๕] อฏฺเม ปฏิสลฺลานรามาติ เตหิ เตหิ สตฺตสงฺขาเรหิ ปฏินิวตฺติตฺวา สลฺลานํ ปฏิสลฺลานํ, เอกวิหาโร เอกมนฺตเสวิตา, กายวิเวโกติ อตฺโถ. ตํ ปฏิสลฺลานํ รมนฺติ โรจนฺตีติ ปฏิสลฺลานรามา. "ปฏิสลฺลานารามา"ติปิ ปาโ, ยถาวุตฺตํ ปฏิสลฺลานํ อารมิตพฺพโต อาราโม เอเตสนฺติ ปฏิสลฺลานารามา. วิหรถาติ เอวํภูตา หุตฺวา วิหรถาติ อตฺโถ. ปฏิสลฺลาเน รตา นิรตา สมฺมุทิตาติ ปฏิสลฺลานรตา. เอตฺตาวตา ชาคริยานุโยโค, ตสฺส นิมิตฺตภูตา วูปกฏฺกายตา จ ทสฺสิตา. ชาคริยานุโยโค สีลสํวโร อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา โภชเน มตฺตญฺุตา สติสมฺปชญฺนฺติ อิเมหิ ธมฺเมหิ วินา น วตฺตตีติ เตปิ อิธ อตฺถโต วุตฺตา เอวาติ เวทิตพฺพา. อชฺฌตฺตํ เจโตสมถมนุยุตฺตาติ อตฺตโน จิตฺตสมเถ อนุยุตฺตา. อชฺฌตฺตํ อตฺตโนติ จ เอตํ เอกตฺถํ, พฺยญฺชนเมว นานํ. ภุมฺมตฺเถ เจตํ สมถนฺติ อนุสทฺทโยเคน อุปโยควจนํ. อนิรากตชฺฌานาติ พหิ อนีหตชฺฌานา, อวินาสิตชฺฌานา วา. นีหรณํ วินาโส วาติ อิทํ นิรากตํ นาม "ถมฺภํ นิรํกตฺวา @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.ธ. ๒๕/๒๗๓/๖๔ ^๒ องฺ.จตุกฺก ๒๑/๓๔/๓๘๑, ขุ.อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๙

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.

นิวาตวุตฺตี"ติอาทีสุ ^๑- วิย. วิปสฺสนาย สมนฺนาคตาติ สตฺตวิธาย อนุปสฺสนาย ยุตฺตา. สตฺตวิธา อนุปสฺสนา นาม อนิจฺจานุปสฺสนา ทุกฺขานุปสฺสนา อนตฺตานุปสฺสนา นิพฺพิทานุปสฺสนา วิราคานุปสฺสนา นิโรธานุปสฺสนา ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนา จ, ตา วิสุทฺธิมคฺเค วิตฺถาริตาว. พฺรูเหตาโร สุญฺาคารานนฺติ วฑฺเฒตาโร สุญฺาคารานํ. เอตฺถ จ "สุญฺาคารานนฺ"ติ ยงฺกิญฺจิ วิวิตฺตํ ภาวนานุโยคสฺส อนุจฺฉวิกํ านํ. สมถวิปสฺสนาวเสน กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา รตฺตินฺทิวํ สุญฺาคารํ ปวิสิตฺวา ภาวนานุโยควเสน นิสีทมานา ภิกฺขู "พฺรูเหตาโร สุญฺาคารานนฺ"ติ เวทิตพฺพา. เอกภูมิกาทิปาสาเทปิ ปน วาสํ กุรุมานา ฌายิโน สุญฺาคารานํ พฺรูเหตาโรเตฺวว เวทิตพฺพา, เอตฺถ จ ยา "ปฏิสลฺลานารามา ภิกฺขเว วิหรถ ปฏิสลฺลานรตา"ติ วูปกฏฺกายตา วิหิตา, สา ปริสุทฺธสีลสฺส, น อสีลสฺส อวิสุทฺธสีลสฺส วา ตสฺส รูปารมฺมณาทิโต จิตฺตวินิวตฺตนสฺเสว อภาวโตติ อตฺถโต สีลวิสุทฺธิ ทสฺสิตาติ วุตฺโต วายมตฺโถ. "อชฺฌตฺตํ เจโตสมถมนุยุตฺตา อนิรากตชฺฌานา"ติ ปททฺวเยน สมาธิภาวนา, "วิปสฺสนาย สมนฺนาคตา"ติ อิมินา ปญฺาภาวนา วิหิตาติ โลกิยา ติสฺโส สิกฺขา ทสฺสิตา. อิทานิ ตาสุ ปติฏฺิตสฺส อวสฺสํภาวิผลํ ทสฺเสตุํ "ปฏิสลฺลานรามานนฺ"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ พฺรูเหตานนฺติ วฑฺเฒตานํ. ทฺวินฺนํ ผลานนฺติ ตติยจตุตฺถผลานํ. ปาฏิกงฺขนฺติ อิจฺฉิตพฺพํ อวสฺสํภาวี. อญฺาติ อรหตฺตํ. ตํ หิ เหฏฺิมมคฺคาเณหิ าตมริยาทํ อนติกฺกมิตฺวา ชานนโต, ปริปุณฺณชานนตฺตา อุปริชานนกิจฺจาภาวโต จ "อญฺา"ติ วุจฺจติ. สติ วา อุปาทิเสเสติ สติ วา กิเลสูปาทิเสเส, @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.สุ. ๒๕/๓๒๙/๓๙๖

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๓.

ปหาตุํ อสกฺกุเณยฺเย สติ. าเณ หิ อปริปกฺเก เย เตน ปริปกฺเกน ปหาตพฺพกิเลสา, เต นปฺปหียนฺติ. ตํ สนฺธายาห "สติ วา อุปาทิเสเส"ติ. สติ จ กิเลเส ขนฺธาภิสงฺขารา ติฏฺนฺติ เอว. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต อนาคามิผลํ อรหตฺตนฺติ เทฺว ธมฺมา ทสฺสิตา. ยถา เจตฺถ, เอวํ อิโต ปเรสุ ทฺวีสุ สุตฺเตสุ. คาถาสุ เย สนฺตจิตฺตาติ เย โยคาวจรา ตทงฺควเสน วิกฺขมฺภนวเสน จ สมิตกิเลสตาย สนฺตจิตฺตา. เนปกฺกํ วุจฺจติ ปญฺา, ตาย สมนฺนาคตตฺตา นิปกา. อิมินา เตสํ กมฺมฏฺานปริหรณาณํ ทสฺเสติ. สติมนฺโต จ ฌายิโนติ านนิสชฺชาทีสุ กมฺมฏฺานาวิชหนเหตุภูตาย สติยา สติมนฺโต, อารมฺมณูปนิชฺฌานลกฺขเณน ฌาเนน ฌายิโน. สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสนฺติ กาเมสุ อนเปกฺขิโนติ ปุพฺเพเยว "อฏฺิกงฺขลูปมา กามา"ติอาทินา ^๑- วตฺถุกาเมสุ กิเลสกาเมสุ จ อาทีนวปจฺจเวกฺขเณน อนเปกฺขิโน อนตฺถิกา เต ปหาย อธิคตํ อุปจารสมาธึ อปฺปนาสมาธึ วา ปาทกํ กตฺวา นามรูปํ ตสฺส ปจฺจเย จ ปริคฺคเหตฺวา กลาปสมฺมสนาทิกฺกเมน สมฺมา อวิปรีตํ ปญฺจกฺขนฺธธมฺมํ อนิจฺจาทิโต วิปสฺสนฺติ. อปฺปมาทรตาติ วุตฺตปฺปการาย สมถวิปสฺสนาภาวนาย อปฺปมชฺชเน รตา อภิรตา ตตฺถ อปฺปมาเทเนว รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมนฺตา. สนฺตาติ สมานา. "สตฺตา"ติปิ ปาโ, ปุคฺคลาติ อตฺโถ. ปมาเท ภยทสฺสิโนติ นิรยูปปตฺติอาทิกํ ปมาเท ภยํ ปสฺสนฺตา. อภพฺพา ปริหานายาติ เต เอวรูปา สมถวิปสฺสนาธมฺเมหิ มคฺคผเลหิ วา ปริหานาย อภพฺพา. สมถวิปสฺสนาโต หิ สมฺปตฺตโต น ปริหายนฺติ, อิตรานิ จ อปฺปตฺตานิ ปาปุณนฺติ. นิพฺพานสฺเสว สนฺติเกติ @เชิงอรรถ: ^๑ วิ.มหาวิ. ๒/๔๑๗/๓๐๖, ม.มู. ๑๒/๒๓๔/๑๙๖

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๔.

นิพฺพานสฺส จ อนุปาทาปรินิพฺพานสฺส จ สนฺติเก เอว, นจิรสฺเสว นํ อธิคมิสฺสนฺตีติ. อฏฺมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. --------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๙๑-๑๙๔. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=27&A=4223&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=4223&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=223 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5275 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5362 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5362 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25