บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๗

หน้าที่ ๑๘๙.

โอหิตภาโรติ ตโย ภารา ขนฺธภาโร กิเลสภาโร อภิสงฺขารภาโรติ, ตสฺสิเม ตโยปิ ภารา โอหิตา โอโรปิตา นิกฺขิตฺตา ปาติตาติ โอหิตภาโร. อนุปฺปตฺตสทตฺโถติ อนุปฺปตฺโต สทตฺถํ, สกตฺถนฺติ วุตฺตํ โหติ, กการสฺส ทกาโร กโต. อนุปฺปตฺโต สทตฺโถ เอเตนาติ อนุปฺปตฺตสทตฺโถ, สทตฺโถติ จ อรหตฺตํ เวทิตพฺพํ. ตํ หิ อตฺตุปนิพทฺธฏฺเน ^๑- อตฺตโน อวิชหนฏฺเน อตฺตโน ปรมตฺเถน จ อตฺตโน อตฺถตฺตา สกตฺโถ โหติ. ปริกฺขีณภวสํโยชโนติ กามราคสํโยชนํ ปฏิฆสํโยชนํ, มานทิฏฺิวิจิกิจฺฉาสีลพฺพตปรามาสภวราคอิสฺสามจฺฉริยอวิชฺชา- สํโยชนนฺติ อิมานิ สตฺเต ภเวสุ, ภวํ วา ภเวน สํโยเชนฺติ อุปนิพนฺธนฺตีติ ภวสํโยชนานิ นาม, ตานิ อรหโต ปริกฺขีณานิ ปหีนานิ าณคฺคินา ทฑฺฒานีติ ปริกฺขีณภวสํโยชโน. สมฺมทญฺา วิมุตฺโตติ เอตฺถ สมฺมทญฺาติ สมฺมา อญฺาย, อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ขนฺธานํ ขนฺธฏฺ, อายตนานํ อายตนฏฺ, ธาตูนํ สุญฺฏฺ, ทุกฺขสฺส ปีฬนฏฺ, สมุทยสฺส ปภวฏฺ, นิโรธสฺส สนฺตฏฺ, มคฺคสฺส ทสฺสนฏฺ, "สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา"ติ เอวมาทิเภทํ วา สมฺมา ยถาภูตํ อญฺาย ชานิตฺวา ตีรยิตฺวา ตุลยิตฺวา วิภาเวตฺวา วิภูตํ กตฺวา. วิมุตฺโตติ เทฺว วิมุตฺติโย จิตฺตสฺส จ วิมุตฺติ นิพฺพานญฺจ. อรหา หิ สพฺพกิเลเสหิ วิมุตฺตตฺตา จิตฺตวิมุตฺติยาปิ วิมุตฺโต, นิพฺพาเนปิ วิมุตฺโตติ. เตน วุตฺตํ "สมฺมทญฺา วิมุตฺโต"ติ. ตสฺส ติฏฺนฺเตว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ตสฺส อรหโต จริมภวเหตุภูตํ กมฺมํ ยาว น ขียติ, ตาว ติฏฺนฺติเยว จกฺขฺวาทีนิ ปญฺจินฺทฺริยานิ. อวิฆาตตฺตาติ อนุปฺปาทนิโรธวเสน อนิรุทฺธตฺตา. มนาปามนาปนฺติ อิฏฺานิฏฺ รูปาทิโคจรํ. ปจฺจนุโภตีติ วินฺทติ ปฏิลภติ. สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทตีติ วิปากภูตํ สุขญฺจ ทุกฺขญฺจ ปฏิสํเวเทติ เตหิ ทฺวาเรหิ ปฏิลภติ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อตฺตูปนิพนฺธเนน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๐.

เอตฺตาวตา อุปาทิเสสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สอุปาทิเสสํ นิพฺพานธาตุํ ทสฺเสตุํ "ตสฺส โย"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ ตสฺสาติ ตสฺส สอุปาทิเสสสฺส สโต อรหโต. โย ราคกฺขโยติ ราคสฺส ขโย ขีณากาโร อภาโว อจฺจนฺตมนุปฺปาโท. เอส นโย เสเสสุปิ. เอตฺตาวตา ราคาทิกฺขโย สอุปาทิเสสา นิพฺพานธาตูติ ทสฺสิตํ โหติ. อิเธวาติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว. สพฺพเวทยิตานีติ สุขาทโย สพฺพา อพฺยากตเวทนา, กุสลากุสลเวทนา ปน ปุพฺเพเยว ปหีนาติ. อนภินนฺทิตานีติ ตณฺหาทีหิ น อภินนฺทิตานิ. สีติภวิสฺสนฺตีติ อจฺจนฺตวูปสเมน สงฺขารทรถปฏิปฺ- ปสฺสทฺธิยา สีตลี ภวิสฺสนฺติ, อปฺปฏิสนฺธิกนิโรเธน นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ อตฺโถ. น เกวลํ เวทยิตานิเยว, สพฺเพปิ ปน ขีณาสวสนฺตาเน ปญฺจกฺขนฺธา นิรุชฺฌิสฺสนฺติ, เวทยิตสีเสน เทสนา กตา. คาถาสุ จกฺขุมตาติ พุทฺธจกฺขุ ธมฺมจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ ปญฺาจกฺขุ สมนฺตจกฺขูติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมตา. อนิสฺสิเตนาติ ตณฺหาทิฏฺินิสฺสยวเสน กิญฺจิ ธมฺมํ อนิสฺสิเตน, ราคพนฺธนาทีหิ วา อพนฺเธน. ตาทินาติ ฉฬงฺคุเปกฺขา- วเสน สพฺพตฺถ อิฏฺาทีสุ เอกสภาวตาสงฺขาเตน ตาทิลกฺขเณน ตาทินา. ทิฏฺธมฺมิกาติ อิมสฺมึ อตฺตภาเว ภวา วตฺตมานา. ภวเนตฺติสงฺขยาติ ภวเนตฺติยา ตณฺหาย ปริกฺขยา. สมฺปรายิกาติ สมฺปราเย ขนฺธเภทโต ปรภาเค ภวา. ยมฺหีติ ยสฺมึ อนุปาทิเสสนิพฺพาเน. ภาวานีติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, อุปปตฺติภวา สพฺพโส อนวเสสา นิรุชฺฌนฺติ น ปวตฺตนฺติ. เตติ เต เอวํ วิมุตฺตจิตฺตา. ธมฺมสาราธิคมาติ วิมุตฺติสารตฺตา อิมสฺส ธมฺมวินยสฺส, ธมฺเมสุ สารภูตสฺส อรหตฺตสฺส อธิคมโต. ขเยติ ราคาทิกฺขยภูเต นิพฺพาเน รตา อภิรตา. อถ วา นิจฺจภาวโต เสฏฺภาวโต จ ธมฺเมสุ ^๑- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สภาวธมฺเมสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๑.

สารนฺติ ธมฺมสารํ, นิพฺพานํ. วุตฺตเญฺหตํ "วิราโค เสฏฺโ ธมฺมานํ, ^๑- วิราโค เตสํ อคฺคมกฺขายตี"ติ ^๒- จ. ตสฺส ธมฺมสารสฺส อธิคมเหตุ ขเย สพฺพสงฺขารปริกฺขเย อนุปาทิเสสนิพฺพาเน รตา. ปหํสูติ ปชหึสุ. เตติ นิปาตมตฺตํ. เสสํ วุตฺตนยเมว. สตฺตมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. ----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๘๙-๑๙๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=27&A=4171&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=4171&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=222 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5242 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5334 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5334 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25